Korzenie organizacji absolwenckich
Po kilkumiesięcznej przerwie, spowodowanej obostrzeniami związanymi z epidemią koronawirusa, Warmińsko-Mazurskie Koło Macierzy Ziemi Cieszyńskiej wznowiło swoje comiesięczne spotkania w klubie Bacallarium. Spotkanie odbyło się jak zawsze w drugi wtorek miesiąca i tym razem wypadło w dniu 8. marca. Na zebraniu pojawiło się liczne grono członków, spragnionych cyklicznych spotkań. Dojechał również Wojciech Pala, członek Koła, mieszkający obecnie w Środzie Śląskiej. Po otwarciu zebrania i odśpiewaniu „Płyniesz Olzo …” prezes stowarzyszenia, Krzysztof Kozłowski, złożył wszystkim kobietom najserdeczniejsze życzenia z okazji ich święta i wręczył każdej z nich po kwiatku. Jako że jedna z członkiń koła MZC, pani Bogumiła Guziur, w niedalekiej przeszłości obchodziła swoje okrągłe urodziny, prezes wręczył szacownej Jubilatce naręcze kwiatów, a zebrani uczcili ten fakt gromkim „Sto lat”. Przy lampce szampana i urodzinowym torcie prowadzono ożywione rozmowy na różne tematy.
Prof. Janusz Guziur podzielił się z zebranymi nowinkami ze Śląska Cieszyńskiego oraz przybliżył im treść ciekawej, przedwojennej publikacji prof. Wiktora Wawrzyczka.
Tego dnia uczestniczył w zebraniu Koła zaproszony gość, dr inż. Bolesław Pilarek, prezes Stowarzyszenia Absolwentów UWM, który wręczył następującym wyróżniającym się członkom Koła specjalne AKTY UZNANIA za wkład w realizację misji Stowarzyszenia i przedstawił historię organizacji absolwenckich w Uniwersytecie i poprzedzających go uczelniach.
Lista nagrodzonych aktami uznania przez zarząd Stowarzyszenia Absolwentów w grudniu 2021 r.: mgr Stefania Jarczyk, mgr inż. Krystyna Kozłowska, Maria Szczepkowska, prof. dr hab. Janusz Guziur, mgr inż. Lech Kotowicz, prof. dr hab. Krzysztof Kozłowski, mgr inż. Janusz Adamus, prof. zw. dr hab. dr h. c. Teofil Mazur, Władysław Sacha, mgr Bogumiła Guziur, prof. dr hab. Anna Krauze, mgr Maria Matuszewska, mgr inż. Jerzy Matuszewski, inż. Danuta Siwińska, Danuta Kruszlińska (Hinc), Stefania Straub, płk. rez. Ryszard Straub.
prof. dr hab. Krzysztof Kozłowski
Wielce Szanowni Państwo,
Jubileusz 150-lecia upoważnia mnie do szerszej wypowiedzi, którą zainspirowało znane przysłowie „słowa uczą, przykłady pociągają” oraz wypowiedź rosyjskiego pisarza L. N.Tołstoja, który powiedział, że są dwa życzenia, spełnienie, których może dać rzeczywiste szczęście człowiekowi – być użytecznym i mieć spokojne sumienie”.
W roku 1872 polscy studenci Wydziału Agronomicznego na Uniwersytecie Lipskim w Rzeszy założyli Stowarzyszenie Naukowe „Unitas”. W roku 1908 z inicjatywy „Unitas” powstało Kółko Agronomiczne, zaś z niego wyłoniło się Akademickie Towarzystwo Rolnicze „Ceres”. Towarzystwo to działało krótko, a wraz z wybuchem wojny zaczęło zanikać. Majątek „Ceresu”i „Unitasu” przechowywał u siebie ostatni prezes (późniejszy profesor WSGW w Cieszynie) Andrzej Piekarski. W roku 1917 archiwa obu organizacji zostały przewiezione do Poznania, a w 1919 r. przekazane działającemu przy powstałej Akademii Rolniczej w Bydgoszczy Kółku Rolniczemu „Kujawia”, które później zostało przekształcone w korporację „Kujawia”. Można powiedzieć, że następstwami odzyskania niepodległości było między innymi powstanie Akademii Rolniczej w Bydgoszczy i Studenckiej Korporacji „Kujawia”, przy której tworzeniu wykorzystano dokumenty „Unitasu” i „Ceresu”. Na ich podstawie Jerzy Edgar Bajer opracował statut nowej korporacji.
Na pamiątkę liczby wskrzesicieli, korporacyjne nakrycie głowy do dziś zdobi haftowana dziesięcioramienna gwiazda. W 1925 roku Kujawję przyjęto do Związku Polskich Korporacji Akademickich. W 1924 roku zawarła kartel z poznańską Coroną, a w 1929 roku z krakowską Arcadią. Korporacja w Cieszynie istniała do 1939 roku.
Była to organizacja apolityczna. Przynależność do jakiegokolwiek ugrupowania politycznego przekreślała członkostwo w tej Korporacji. Założeniem było wychowanie patriotyczne, poczucie odpowiedzialności za losy kraju i uczelni, jej godność, honor kolegów i własny. Dalszym celem było organizowanie życia towarzyskiego, wspólnej braterskiej więzi. Wpajanie kultury życia codziennego, rozwijanie intelektualne i fizyczne członków. Wkrótce jej działalność przerwał wybuch wojny polsko-bolszewickiej. Wznowienie działalności „Korporacji” nastąpiło już po przeniesieniu w 1923 roku Akademii Rolniczej z Bydgoszczy do Cieszyna. Od początku swego działania w Cieszynie miała utrudnione zadanie, ponieważ jej siedziba znajdowała się daleko od dużych ośrodków akademickich, a sama szkoła nie mała statusu uczelni wyższej. „Kujawja” stanowiła ważny element krajobrazu małej cieszyńskiej uczelni, a jej działalność była także widoczna na terenie miasta.
W 1924 roku w Cieszynie powstało koło filistrów. Tak w korporacjach akademickich nazywano członków, którzy ukończyli studia. Filistrzy zobowiązani byli do duchowego i finansowego wspierania członków czynnych, czyli studentów.
Bardzo istotnym wydarzeniem w dziejach „Kujawji” był V Wielki Zjazd Korporacji „Kujawja”, który odbył się w dniach 8–10 lutego 1929 roku. Cały zjazd przygotowany był z dużym rozmachem. Kolejnym bardzo ważnym epizodem w jej dziejach była IV Rada Naczelna ZPKA, która odbyła się 19–21 stycznia 1930 roku, wydarzenie bezprecedensowe, ponieważ do małego kresowego miasteczka zjechało wówczas 17 delegatów z poszczególnych ośrodków korporacyjnych. Na czele Miejscowego Komitetu Akademickiego, który ukonstytuował się w 1925 roku stał Jerzy Edgar Bayer, który był także prezesem „Kujawji” oraz wiceprezesem Akademickiego Związku Młodzieży Monarchistycznej, oddział w Cieszynie, a także w 1923 roku Prezesem Bratniej Pomocy. W 1931 roku studenci WSGW wydawali własne pismo „Przegląd Akademicki”, w redagowaniu którego brali także udział działacze „Kujawji”.
Przewidziana zarządzeniem ministra reorganizacja, która zakładała zrównanie PWSGW ze szkołą typu licealnego zmobilizowała absolwentów do zwołania w dniach 1 i 2 lutego 1936 roku zjazdu, który powziął decyzję o wystąpieniu do miarodajnych czynników Państwa i województwa śląskiego celem ratowania zagrożonego bytu uczelni. Uczestnicy zjazdu wyrazili swoje postulaty w następujących punktach:
1. Ponieważ 1 rok praktyki rolniczej i trzy lata studiów w uczelni nie mogą być przyrównane żadną miarą do dwóch klas liceum, należy uczelni pozostawić dotychczasowy jej charakter i prawa szkoły wyższej;
2. Ponieważ życie i praktyka wykazuje, że szkoła cieszyńska kształci dobrze przygotowanych do praktycznego zawodu samodzielnych pracowników w rolnictwie, należy pozostawić jej słuchaczom wszystkie dotychczasowe prawa, zaś samej uczelni dać pełną gwarancję dalszego rozwoju;
3. Ponieważ znaczna ilość absolwentów uczelni pochodzi ze Śląska i pracuje zawodowo na Śląsku, a szkoła znalazła na Śląsku dobre podstawy istnienia, należy dążyć do związania jej mocno ze Śląskiem;
4. Ponieważ teren śląski ma jeszcze duże potrzeby w zakresie podniesienia kultury rolnej zaś uczelnia i jej profesorowie działają bezpośrednio w pierwszym rzędzie dla dobra regionu śląskiego, losem uczelni należy zainteresować również władze wojewódzkie śląskie.
Jednocześnie władze uczelni w wystosowanym w 1937 r. memoriale uzasadniały miedzy innymi, że: „pożądane jest dalsze istnienie szkoły w dotychczasowym typie i zapewnienie jej warunków dla zachowania jej zasadniczego charakteru. Warunkiem takim będzie w pierwszym rzędzie przywrócenie tej szkoły do resortu Ministerstwa Rolnictwa przy ewentualnym nadzorze pedagogicznym Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz wizytacje egzaminów i wykładów… Reorganizowanie… na typ licealny byłoby równoznaczne z zupełnym zlikwidowaniem typu cieszyńskiego i tak już znacznie zredukowanego w porównaniu z typem wyjściowym jakim była Akademia Rolnicza w Bydgoszczy”.
Interweniowali również studenci. W styczniu 1930 roku Rada Naczelna Związku Polskich Korporacji Akademickich zebrana w Cieszynie nadała „Kujawji” Dyplom Honorowy za ugruntowanie polskości na Śląsku. Doktorowi Andrzejowi Piekarskiemu nadano Złotą Odznakę Związku Polskich Korporacji Akademickich za zasługi położone dla rozwoju ruchu korporacyjnego. Korporacja działała do września 1939. W okresie dwudziestolecia istnienia szkoły tj. od 1919 r. do 1939 r. do „Kujawji ” należało łącznie 219 członków.
Po wojnie grupa profesorów wystąpiła do władz PRL o odwołanie przedwojennych zarządzeń w sprawie WSGW w Cieszynie. Władze pozytywnie odniosły się do tego wniosku i dodatkowo wydłużyły okres studiów, przemianowały szkołę na inżynierską i zezwoliły na utworzenie Wydziału Mleczarskiego. Pierwsze powojenne dyplomy inżynierskie wydano absolwentom w 1949 roku z okazji organizowanego Zjazdu Absolwentów w ramach obchodów 30-lecia istnienia szkoły. W latach 1922-1950 WSGW w Cieszynie (z przerwą wojenną) wykształciła ponad tysiąc wykwalifikowanych absolwentów (rolników i mleczarzy), zasilając polskie rolnictwo poszukiwanymi – zwłaszcza po wojnie – specjalistami.
Po przeniesieniu Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego z Cieszyna do Olsztyna, korporantom udało się zarejestrować tam Towarzystwo Przyjaciół WSR W Olsztynie, przekształcone później w Towarzystwo Przyjaciół ART w Olsztynie, dzięki któremu mogli założyć Koło w Pszczelinie (które wydało monografie cieszyńskiej uczelni) i spotykać się na zjazdach..
I Zjazd absolwentów trzech uczelni WSGW w Cieszynie, WSGW w Łodzi i WSR w Olsztynie 4-6 lipca 1957 r.
W 1957 roku minęło 5 lat od opuszczenia WSR w Olsztynie pierwszych absolwentów. Postanowiono uczcić ten jubileusz zorganizowaniem zjazdu absolwentów i pracowników trzech uczelni. Uznano, że przez miniony okres rozproszeni po wszystkich resortach rolnictwa absolwenci trzech uczelni, mieli możliwość zdobycia wielu różnorodnych doświadczeń, poznać problemy nurtujące rolnictwo. Chęć wymiany doświadczeń i przedstawienia postulatów dotyczących zarówno kształcenia jak i polityki oraz administracji, a także odnowienie dawnych przyjaźni, a także nawiązanie nowych znajomości były celami tego zajazdu.
Organizatorzy-absolwenci postanowili doprowadzić do swoistego sejmiku wychowanków trzech macierzystych uczelni z profesorami, Starsi mieli omówić własną przydatność w rozwoju rolnictwa, poznać nastroje młodszych kolegów, czyli skonfrontować z sobą starych i nowych fachowców. Na neutralnym gruncie uczelni omówić także wiele trapiących ich spraw.
Ten największy w Europie zjazd absolwentów (1034 uczestników) przygotował Komitet Organizacyjny w składzie: mgr inż. Jan Nowak – przewodniczący, inż. Stanisław Kurek - wiceprzewodniczący, inż. Włodzimierz Marszałek - sekretarz i mgr inż. Lesław Kastyak.
Później inż. Stanisław Kurek przez wiele lat był dyrektorem Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego w Bęsi w ówczesnym województwie olsztyńskim. Pracowałem tam w latach 1969-71. Wielokrotnie wspominał o swojej działalności w Wyższej Szkole Rolniczej i w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie.
Klub Młodych Absolwentów WSR w Olsztynie
W 1964 r. studia ukończyła liczna grupa byłych działaczy ZMW, między innymi: Andrzej Nowak i Wacław Radulski, byli przewodniczący ZU ZMW, Zbigniew Krawczyk, były wiceprzewodniczący, Waldemar Berdyga, sekretarz Okręgowej Rady Studenckiej ZMW i wielu innych. Właśnie z ich inicjatywy i przy poparciu władz uczelni zadania zintegrowania absolwentów podjął się Zarząd Uczelniany Związku Młodzieży Wiejskiej w Wyższej Szkole Rolniczej w Olsztynie, którego w owym czasie prezesem był Ryszard Gwizdała, a wiceprzewodniczącymi Bolesław Pilarek, Józef Pokora i Józef Rymarczyk. Postanowili powołać Klub Młodych Absolwentów WSR w Olsztynie. Jednak już na pierwszym zebraniu organizacyjnym 22.XI.1964 r. wnioskowano, żeby klub objął swoja działalnością wszystkich wychowanków uczelni.
Na pierwszym zebraniu przewodniczący ZU ZMW Ryszard Gwizdała między innymi powiedział, że genezą powstania klubu jest chęć współpracy absolwentów z uczelnią i Zarządem Uczelnianym ZMW. Powstanie klubu umożliwi organizowanie zjazdów i spotkań, na których będą omawiane problemy nurtujące absolwentów.
Mgr inż. Józef Dubiak, przewodniczący Zarządu Wojewódzkiego ZMW powiedział między innymi, że Zarząd Uczelniany ZMW i powstała Rada Klubu powinny zwrócić szczególną uwagę, by sprawy programowe ujęte były na tle życia towarzyskiego.
Dr Teofil Mazur, opiekun studenckiej organizacji Związku Młodzieży Wiejskiej stwierdził, że generalną genezą powstania klubu jest chęć przyjścia z pomocą absolwentom pracującym w terenie. Z naszej strony zapewnimy noclegi i załatwimy wszelkie inne drobne sprawy.
Mgr inż. Zbigniew Krawczyk zgłosił wniosek, żeby do Rady Klubu weszli absolwenci mieszkający w Olsztynie.
Wybrano Tymczasową Radę Klubu w składzie: dr Teofil Mazur, mgr inż. Tadeusz Sokołowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Wachonin, mgr inż. Maria Grygoruk (sekretarz), mgr inż. Zbigniew Krawczyk, mgr inż. Andrzej Flisykowski i mgr inż. Marcin Michałowski. Radę zobowiązano do opracowania projektu Statutu i zwołania walnego zebrania założycielskiego klubu.
Podczas VIII Konferencji Sprawozdawczo-Wyborczej Zarządu Uczelnianego ZMW, która się odbyła 15 marca 1965 r., wybrano nowy zarząd w składzie: Bolesław Pilarek, przewodniczący, Zdzisław Ciećko (wiceprzewodniczący), Jerzy Dudo (wiceprzewodniczący), Florian Klukowski (wiceprzewodniczący), Eugeniusz Sobczak (wiceprzewodniczący), Stefan Florek (sekretarz), Zdzisław Hałaczkiewicz (skarbnik) i Alicja Rudzińska. Natomiast przewodniczącym Komisji Rewizyjnej ZU ZMW został Leszek Rogalski.
Zebranie założycieli Klubu Absolwentów WSR odbyło się 27.III.1965 r. Uczestniczyło w nim 41 osób. Przewodniczącym zebrania został dr Teofil Mazur, sekretarzem mgr inż. Maria Grygoruk. Do prezydium zaproszono: JM. Rektora prof. dr hab. Mieczysława Kotera, przewodniczącego Zarządu Uczelnianego ZMW Bolesława Pilarka i mgr inż. Tadeusza Sokołowskiego, przewodniczącego Tymczasowej Rady Klubu i mgr inż. Marię Grygoruk, sekretarza. Przy okazji warto przypomnieć, że Tadeusz Sokołowski wcześniej także był przewodniczącym ZU ZMW.
Projekt statutu przedstawił Tadeusz Sokołowski, a po nim głos zabrał JM Rektor prof. dr hab. Mieczysław Koter, który poparł inicjatywę i między innymi powiedział, że władze uczelni poszukiwały form nawiązania łączności z naszymi absolwentami, Jego zdaniem utworzenie tego Klubu pozwoli nawiązać absolwentom współpracę z Uczelnią. Przyczyni się to do szybszego przekazywania osiągnięć naukowych do produkcji, jak również ułatwi pracownikom naukowym zapoznanie się z wynikami produkcyjnymi w terenie. W dalszej wypowiedzi JM Rektor podkreślił, że założenie takiego Klubu jest konieczne, a jego działalność będzie zależała od samych absolwentów. Zaapelował do wszystkich absolwentów WSR, aby poprzez ten Klub utrzymywali jak najściślejszy kontakt z uczelnią. Profesor Mieczysław Koter zadeklarował pomoc Radzie Klubu przy organizacji zjazdów oraz w staraniach o lokal.
W dyskusji nad statutem zaproponowano wprowadzenie kilku poprawek, między innymi: Rada w wypadku jej zdekompletowania ma prawo dokooptować członków w ilości nieprzekraczającej 1/3 składu.
Do Rady Klubu wybrano: mgr. inż. Tadeusza Sokołowskiego, (prezes), mgr. inż. Zbigniewa Krawczyka (wiceprezes), mgr inż. Marię Grygoruk, (sekretarz), mgr. inż. Andrzeja Wachonina (skarbnik), mgr. inż. Andrzeja Flisykowskiego (zastępca sekretarza), dr. inż. Teofila Mazura, mgr inż. Marcina Michałowskiego, dr. inż. Wacława Sobieraja i mgr. inż. Pawła Rogińskiego.
Do Komisji Rewizyjnej wybrano: mgr. inż. Czesława Wasilewskiego (przewodniczący), mgr. inż. Halinę Żuk i mgr. inż. Stanisława Górala. Zastępcą członka KR został mgr inż. Wacław Radulski.
Klub został zarejestrowany przez Urząd Spraw Wewnętrznych Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie 3.V.1965 r.
Oto niektóre zapisy Statutu
Art 5.
Celem Klubu jest:
a/ Zespalanie wszystkich absolwentów Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie (zwanej w dalszej części Uczelnią).
b/ Utrzymywanie stałej łączności między członkami oraz pielęgnowanie ducha solidarności zawodowej i koleżeństwa wśród członków.
c/ Krzewienie idei łączności i współpracy z władzami Uczelni, organizacją Związku Młodzieży Wiejskiej oraz innymi organizacjami młodzieżowymi działającymi na Uczelni.
d/ Krzewienie idei powiązania teorii z praktyką zawodową i zastosowania
najnowszych osiągnięć naukowych w praktyce.
e/ Współpraca z władzami terenowymi, organizacjami politycznymi i społecznymi w zakresie podnoszenia oświaty i kultury na wsi ze szczególnym uwzględnieniem kultury rolnej.
` W 1965 r. odbyło się zebranie Klubu Absolwentów WSR poświęcone działalności sekcji i kół terenowych oraz planom na rok następny, między innymi udział z Zarządem Uczelnianym Związku Młodzieży Wiejskiej w upowszechnianiu oświaty na wsi oraz zorganizowanie przyjazdu absolwentów z terenu na rozstrzygnięcie „Konkursu na najlepszą pracę magisterska w roku akademickim 1964/65”.
Od początku zainteresowanie Klubem było duże, o czym między innymi świadczy liczny udział absolwentów w zjeździe. Otóż w kwietniu (16) 1966 r. Rada Klubu Absolwentów WSR w Olsztynie wspólnie z dyrekcją Wojewódzkiego Zjednoczenia Państwowych Gospodarstw Rolnych w Olsztynie zorganizowały zjazd absolwentów należących do sekcji Wydziału Rolniczego i Wydziału Zootechnicznego WSR. Zgodnie z decyzją dyrektora WZ PGR Jerzego Bobrowskiego koszty delegacji pokrywały przedsiębiorstwa, w których pracowali absolwenci biorący udział w zjeździe. Podczas zjazdu ówczesny sekretarz rolny KW PZPR inż. Kazimierz Waszczuk omówił perspektywy rolnictwa w kraju ze szczególnym uwzględnieniem województwa olsztyńskiego. Natomiast kierownik Katedry Ogólnej Uprawy Roli i Roślin WSR, prof. dr hab. Witold Niewiadomski przedstawił aktualne nowości rolnicze.
W zjeździe uczestniczyło 95 absolwentów. Wielu z nich zabrało głos zarówno w sprawach przedstawionych w referatach jak i organizacyjnych. Wielu z nich zadeklarowało wstąpienie do Kubu.
Towarzystwo Przyjaciół ART
Towarzystwo Przyjaciół WSR zostało wpisane do rejestru stowarzyszeń i związków oraz zarejestrowano jego statut 28. 11. 1967 r. Natomiast przed rejestracją odbyło się zebranie organizacyjne Towarzystwa Przyjaciół Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie (14 listopada 1967 r.), podczas którego wybrano Zarząd Główny, Komisję Rewizyjną i Sąd Koleżeński.
Oto fragment statutu : I I. Cele i środki działania
Celem Towarzystwa jest ścisłe powiązanie Uczelni ze społeczeństwem a mianowicie:
a/ułatwienie w oddziaływaniu Uczelni na społeczeństwo północnego regionu Polski przez zainteresowanie Wyższej Szkoły Rolniczej problematyką gospodarczą, społeczną i kulturalną tego regonu i angażowanie do rozwiązań naukowych w zakresie rolnictwa, zootechniki, weterynarii, geodezji oraz technologii mleczarstwa i żywności.
b/ popularyzacja działalności uczelni wśród społeczeństwa,
c/ niesienie pomocy Uczelni w usuwaniu trudności natury materialnej jak np. udzielanie wsparcia w budowie nowych obiektów, pomoc w wyposażaniu poszczególnych jednostek w potrzebne urządzenia i aparaturę, pomoc w akacji wydawniczej,
d/ niesienie pomocy młodzieży studiującej przez udzielanie poparcia materialnego w budowie urządzeń kulturalnych i sportowych oraz popieranie działalności kulturalno- wychowawczej wśród studentów.
W latach dziewięćdziesiątych ostatni żyjący członkowie przedwojennej „Kujawji” starannie wspierali odradzający się polski ruch korporacyjny. W związku z coraz mniejszą ich liczbą, zdecydowali się podpisać w 2000 roku roku kartel filisterski z Korporacją Akademicką Sarmatia, aby ta, w sprzyjających okolicznościach, mogła reaktywować Kujawję.
11 maja 2002 r. na Komerszu Sarmatii, jeden z dwóch żyjących przedwojennych korporantów, fil. Jan Domański, nadał dekle fuksowskie trzem kandydatom, którzy 22 marca 2003 r., czyli w w osiemdziesiątą rocznicę wskrzeszenia „Kujawji”, złożyli przyrzeczenie balwierskie. Korporacja „Kujawja” po raz drugi wznowiła swoją działalność. Odrodzona „Kujawja” funkcjonuje w Toruniu.
W 1989 r. w Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie powstało Stowarzyszenia Absolwentów ART, które funkcjonuje pod nazwą Stowarzyszenia Absolwentów UWM. Natomiast Towarzystwo Przyjaciół ART zakończyło swoją misję w roku 1991.
