Henryk Panas, pisarz, publicysta i działacz społeczny związany z Warmią i Mazurami doczekał się kolejnego symbolicznego upamiętnienia. We wtorek, 4 stycznia, w 110. rocznicę urodzin pisarza na jego dawnym domu w Olsztynie odsłonięto tablicę. Przy ul. Księcia Witolda 30 Henryk Panas mieszkał i tworzył 30 lat, aż do śmierci w 1985 roku. Zmarł we wrześniu 1985 roku i spoczywa na cmentarzu przy ul. Poprzecznej. Jedna z ulic w Olsztynie nosi Jego imię.
Panas był pierwszym pisarzem z naszego regionu, który zasłynął w świecie swym apokryfem, książką „Według Judasza”, wydaną w 1973 roku i przetłumaczoną na sześć języków. Pomysł instalacji tablicy niezmiernie uradował syna pisarza, Jacka, absolwenta dawnego Wydziału Zootechnicznego WSR w Olsztynie, a potem znanego dziennikarza radiowego i prasowego.
– Ogromnie się cieszę z powodu tego wydarzenia. Tablica zawisła tuż przy oknie gabinetu, w którym ojciec pracował – powiedział syn pisarza, Jacek i dodał: – Potem Ojciec ostatnie swoje dni spędzał w pokoju na piętrze, skąd miał widok na ogródek i sąsiadów.
Na uroczystość przybyło kilkadziesiąt osób związanych z kulturą regionu, przyjaciele zarówno Henryka jak i Jacka: dziennikarze z obu stowarzyszeń – SDRP i SDP – literaci ze Związku Literatów Polskich oraz Związku Pisarzy Polskich, plastycy, działacze kulturalni, ludzie estrady, np. Krzysztof Daukszewicz, pierwszy laureat Nagrody im. H. Panasa.
Wśród uczestników wydarzenia nie zabrakło także przedstawicieli Stowarzyszenia Absolwentów UWM (zwłaszcza z byłych uczelni: WSR/ART i WSP) na czele z prezesem zarządu dr inż. Bolesławem Pilarkiem i prezesami branżowych klubów: dr inż. Leonem Szelągiem (Ziemia Warmińska) i mgr inż. Jerzym Pantakiem (Klub Rybaków). Obecny był prezydent Olsztyna, dr inż. Piotr Grzymowicz (honorowy członek Stowarzyszenia Absolwentów UWM).
Organizatorem tego wydarzenia było ZLP (prezes Andrzej Cieślak) i Stowarzyszenie Dziennikarzy RP (prezes Marek Książek), a honorowym patronem marszałek województwa warmińsko-mazurskiego Gustaw Marek Brzezin, który wraz z Jackiem odsłonił tablicę. Fundatorem tablicy jest przedsiębiorca z Olsztyna Ryszard Kokot.
***
Henryk Panas urodził się 4 stycznia 1912 roku we Lwowie. Ukończył studia historyczne i prawnicze na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Uczył historii w szkołach średnich aż do wybuchu II wojny światowej. W sierpniu 1940 roku aresztowało go NKWD i zesłało do obozów w Starobielsku i Workucie. Jesienią 1941 roku wstąpił do armii generała Andersa. Wraz z 2 Korpusem Polskim przebył cały szlak bojowy – Iran, Irak, Egipt – Monte Cassino. Po wojnie uczył w polskich szkołach we Włoszech i Anglii. Do Polski wrócił w 1947 roku i zamieszkał we Wrocławiu. Uczył tam w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, Wyższej Szkole Muzycznej i Wyższej Szkole Pedagogicznej. W 1952 roku przeniósł się do Kamionek pod Giżycko, gdzie do 1956 roku kierował szkołą podstawową. Potem zamieszkał w Olsztynie, gdzie rozpoczął pracę w Szkole Podstawowej nr 6 na Kolonii Mazurskiej; uczył m.in. historii, polskiego, matematyki. Później podjął pracę w miesięczniku „Warmia i Mazury” i został redaktorem naczelnym tego pisma; aż do roku 1971. Był współzałożycielem i członkiem ZG Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” oraz redaktorem naczelnym Wydawnictwa SSK „Pojezierze” (1961–1965).
W dorobku Henryka Panasa są powieści, opowiadania, utwory sceniczne (dla teatrów amatorskich), eseje, szkice, opracowania krytyczne, zwłaszcza o sztuce. Pisał pod własnym nazwiskiem oraz pseudonimem Jan Kamionka. Debiutował opowiadaniem „Ucieczka” (1943) na łamach wojskowego pisma „W drodze”, wydawanego w Palestynie. Pierwszą książką był dramat pt. „Cień. Sztuka w 3 aktach” (1959). Rozgłos przyniósł mu zbiór opowiadań „Bóg, wilki i ludzie” (1960). Napisał liczne felietony, reportaże oraz artykuły o teatrze i plastyce, publikowane na łamach „Warmii i Mazur” oraz „Gazety Olsztyńskiej”. Napisał też pamiętnik, opublikowany we fragmentach na łamach białostockich „Kontrastów”. Jego utwory zostały przetłumaczone na język angielski, hiszpański, japoński, niemiecki, rosyjski oraz szwedzki.
Z bardziej znanych powieści to m.in.: „Cierpki owoc”, „Na krawędzi nocy”, „Chłopiec z karabinem”, „Grzesznicy”, „Według Judasza. Apokryf”, „Na rozstajnych drogach Warmii i Mazur”, „Porytowe wzgórze”, „Judasza dziennik intymny”.
Tekst i zdjęcia Jerzy Pantak
