Nauka pod rękę z gospodarką
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie i Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego zorganizowały spotkanie z okazji 80. rocznicy urodzin prof. dr. hab. Zbigniewa Puchajdy. Uroczystość, której przewodniczył prof. dr hab. Stanisław Achremczyk, prezes Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, zaszczyciło swoją obecnością wielu znakomitych gości w osobach: marszałka województwa warmińsko-mazurskiego dr. inż. Gustawa Marka Brzezina, byłego marszałka Andrzeja Ryńskiego, prorektora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego prof. dr. hab. Mirosława Gornowicza, dziekan Wydziału Bioinżynierii Zwierząt prof. dr hab. Urszuli Czarnik, dyrektora Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego dr. Jerzego Kiełbika, znanego lekarza onkologa Stanisława Niepsuja, dr. Jana Chłosty, dyrektora Biura Sejmiku Warmińsko-Mazurskiego Wiktora Marka Leyka, prof. dr. hab. Janusza Jasińskiego, dr. inż. Janusza Lorenza, byłego wojewody, dr. inż. Bolesława Pilarka, prezesa Zarządu Stowarzyszenia Absolwentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, prof. dr hab. Krystyny Skibniewskiej, prof. dr. hab. Janusza Guziura i brata jubilata dr. Józefa Puchajdy.
Prof. dr hab. Stanisław Achremczyk przedstawił sylwetkę jubilata, a goście uczestniczący w spotkaniu, wręczając specjalne listy, składając gratulacje i życzenia z wielką atencją nawiązywali do owocnej współpracy z profesorem Zbigniewem Puchajdą. Z tych wypowiedzi wyłoniła się charakterystyka utalentowanego i pracowitego naukowca, skutecznie działającego w wielu kierunkach. Oto streszczenie tych wypowiedzi.
Prof. dr hab. Zbigniew Puchajda urodził się 27 października 1939 roku w Brzozowie, gdzie ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Króla Kazimierza Wielkiego. Brat dodał, że Zbyszek oprócz dobrej nauki wyróżniał się znakomitą grą w piłkę nożną na lewym ‘ skrzydle miejscowej drużyny.
Do studiów w Olsztynie zachęcili go sąsiedzi, pięknie charakteryzując Wyższą Szkołę Rolniczą w Olsztynie. Studia na Wydziale Zootechnicznym ukończył z bardzo dobrym wynikiem w roku 1963 w stopniu magistra inżyniera.
Nauka na praktyce oparta
Już podczas przygotowywania pracy magisterskiej promotor profesor Piotr Znaniecki zachęcił zdolnego podopiecznego do pomyślenia o pracy doktorskiej. Po studiach, jako stypendysta, podjął pracę w Zakładach Mięsnych w Rzeszowie, gdzie w latach 1963-66 pełnił funkcję technologa, kierownika laboratorium i mistrza produkcji konserw (oddział ten pod jego kierownictwem sięgnął w 1965 r. po II miejsce w Polsce). W1966 roku został służbowo przeniesiony do Zakładów Mięsnych w Dębicy na stanowisko kierownika produkcji. W styczniu 1969 roku powierzono Mu obowiązki zastępcy dyrektora ds. produkcji w Zakładach Mięsnych w Nisku, gdzie w 1971 roku został naczelnym dyrektorem.
Bezpośrednio po podjęciu pracy zawodowej wrócił do rozmowy z promotorem na temat pracy doktorskiej i wspólnie ustalili zakres badań, w wyniku których w roku 1970 pomyślnie obronił pracę doktorska pt. „Wycena rzeźna jatowic i wol- ców ncb i pc” i uzyskał stopień doktora nauk rolniczych. W owym czasie był jedynym doktorem, który pracując wówczas w dębickich zakładach mięsnych przygotował i pomyślnie obronił pracę doktorską.
W roku 1972 zaproponowano mu pracę w Katedrze Hodowli Bydła Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Wszedł do kilku zespołów badawczych, między innymi nad oceną krów pod względem przydatności do użytkowania w fermach. Te ostatnio wymienione badania miały istotny wpływ na znaczne złagodzenie negatywnych skutków wprowadzania nowych, niedostatecznie sprawdzonych w polskich warunkach, technologii produkcji bydlęcej. W 1981 roku habilitował się, przedstawiając pracę pt. „ Wartość użytkowa krów pierwiastek odchowywanych w różnych wamnkach i utrzymywanych w fermach typu 800 Olsztyn”. W 1982 roku otrzymał stanowisko docenta. Problemy podjęte w rozprawie habilitacyjnej zgłębiał wielostronnie w kolejnych badaniach. Interesował się technologiami wychowu jałówek w aspekcie różnych systemów żywienia i utrzymania, przebiegiem wzrostu i rozwoju oraz związkiem między masą ciała podczas pierwszej inseminacji a późniejszą wartością użytkową. Analizował również czynniki wpływające na produkcyjność i stan zdrowia młodych krów, a także przydatność cech fenotypowych do prognozowania mleczności.
Badania interdyscyplinarne
Wraz z utworzonym przez siebie zespołem badawczym podjął następnie interdyscyplinarne prace nad doskonaleniem pogłowia bydła mlecznego użytkowanego w północno-wschodniej Polsce. Badania te uwzględniały wpływ środowiska na wartość hodowlaną i użytkową krów rasy cb z różnym udziałem genów hf. Analizowano wpływ systemu żywienia i utrzymania na przebieg odchowu jałówek, a następnie wydajność, skład i właściwości fizykochemiczne mleka, przydatność do doju mechanicznego i uwarunkowania zaburzeń czynnościowych wymienia krów. Badano też, z wykorzystaniem niekonwencjonalnych metod, negatywne oddziaływania czynników środowiskowych, m.in. cieków wodnych oraz wpływ warunków zoohigienicz- nych na produkcyjność i stan zdrowia zwierząt. Uzyskane wyniki badań wykorzystane zostały do opracowania technologii użytkowania bydłamlecznego na Żuławach, a także do przygotowania założeń „Strategii rozwoju i modernizacji w zakresie produkcji zwierzęcej na obszarze Żuław delty Wisły”. Równolegle prowadził prace nad określeniem wpływu zróżnicowanego nawożenia roślin pastewnych na ich przydatność w żywieniu bydła opasowego.
W1991 roku Zbigniew Puchajda otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego. W1993 roku Prezydent
RP Lech Wałęsa nadał mu tytuł naukowy profesora, a w 1996 roku powołano go na stanowisko profesora zwyczajnego.
W połowie lat 90. prof. Z. Puchajda podjął kolejne interdyscyplinarne badania dotyczące zootech- niczno-weterynaryjnych i genetycznych aspektów adaptacji importowanych z Francji i Niemiec jałówek i młodych krów najnowszej generacji do warunków północno-wschodniej Polski. Badania te, z udziałem naukowców z wydziałów: Bioinżynierii Zwierząt, Nauki
0 Żywności i Medycyny Weterynaryjnej, realizowane były w ramach grantu uczelnianego. W ostatnich latach profesor poświęcił się problematyce rozwoju hodowli bydła ras mięsnych w Polsce, zwłaszcza w jej północno-wschodniej części. Brał udział w realizacji ^^ programów wspierających i upowszechniających tenf*f\ kierunek produkcji zwierzęcej.
Prof. Zbigniew Puchajda wykładał na wydziałach: Bioinżynierii Zwierząt, Nauki o Żywności, Kształtowania Środowiska i Rolnictwa oraz Medycyny Weterynaryjnej, a na Wydziale Humanistycznym w Instytucie Historii
1 Stosunków Międzynarodowych prowadził przez ostatnie 5 lat seminaria licencjackie. Dorobek naukowy to: ponad 250 rozpraw i artykułów, 6 książek, promotor- stwo 10 obronionych prac doktorskich, ponad 200 prac magisterskich i ponad 300 licencjackich. Poziom tych prac został wysoko oceniony. Był laureatem nagrody Ministra Edukacji Narodowej i wielokrotnie nagród Rektora WSR, ART i UWM. Za zasługi związane z upowszechnianiem wiedzy o hodowli bydła rasy charolaise został odznaczony przez francuski Związek Hodowli tej rasy Srebrnym Medalem Herd Book Charolaise.
Na uczelni powierzano prof. Z Puchajdzie wiele odpowiedzialnych funkcji, m.in. seniora budowy laboratoriów zwierzęcych Wydziału Zootechnicznego (1975-1980), zastępcy dyrektora Instytutu Hodowli i Technologii Produkcji Zwierzęcej (1983-1986 i 1996-1999), pełnomocnika rektora ds. współpracy z organizacjami i instytucjami we Francji (1992-2000), — kierownika Studium Doktoranckiego (1996-2001).
Na arenie międzynarodowej
Prof. dr hab. Zbigniew Puchajda przez wiele lat aktywnie uczestniczył w międzynarodowej współpracy naukowej i dydaktycznej. W1982 roku przebywał z miesięczną misją naukową na Uniwersytecie Can Tho w Wietnamie, w 1986 korzystał z 8-miesięczngo stypendium rządu francuskiego i pracował naukowo w instytutach: INRA w Clermont Ferrand i ITEB w Paryżu. W latach 1989-91 wykładał genetykę i hodowlę zwierząt na Uniwersytecie Ech Cheliff w Algierii Wyniki badań własnych prezentował na wielu kongresach i konferencjach za granicą, m.in. w Austrii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Maroku, Norwegii, Rosji, Słowenii, Szkocji, Tunezji i Ukrainie. W1983 r. wpisany został na listę ekspertów Międzynarodowego Stowarzyszenia ds. Wyżywienia (FAO), a w 1994 na listę ekspertów Programów dla Rolnictwa (FAPA). W latach 1994-1998 brał udział w realizacji trzech projektów FAPA o zasięgu międzynarodowym, m.in. kierował projektem: „Krajowe Centrum Szkolenia Zawodowego z zakresu produkcji mleka”.
Jak już wspomniałem – w latach 1992-2000 był pełnomocnikiem rektora ds. współpracy z organizacjami i instytucjami we Francji
Działalność społeczna
Prof. Zbigniew Puchajda jest uznanym w regionie i kraju działaczem publicznym. Od 1974 roku jest członkiem Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, a w latach 1996-2000 był członkiem Zarządu Olsztyńskiego Oddziału i Sekcji Krajowej Hodowli Bydła. W latach .1996-2000 był członkiem komisji doradczej przy mini- istrze rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Od 1976 roku jest biegłym Sądu Wojewódzkiego (Okręgowego) w Olsztynie.
Profesor Zbigniew Puchajda jest wieloletnim działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej. W1996 roku wraz z pięcioma członkami PPS, sprzed zjednoczenia, doprowadził do ponownej rejestracji Polskiej Partii Socjalistycznej w regionie i został wybrany na przewodniczącego Rady Wojewódzkiej. Wkrótce na Krajowym Zjeździe Partii wszedł w skład Rady Naczelnej i został członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego. W1998 r został wiceprzewodniczącym Rady Naczelnej, a w latach 2001-2004 przewodniczył Radzie Naczelnej PPS.
W latach 1999-2005 był prezesem Centrum Informacji o Unii Europejskiej i Problemach Integracji przy Towarzystwie Wiedzy Powszechnej w Olsztynie. W kolejnych latach (2006-2009) zorganizował i przewodniczył Komisji Integracji Europejskiej przy Towarzystwie Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, a w roku 2009 został wybrany na stanowisko prezesa Zarządu tego Towarzystwa. Funkcję tę pełnił przez dwie kolejne kadencje. W tym czasie wydano kilkanaście książek, między innymi „Następcy państwowych gospodarstw rolnych”, „Wspomnienia pracowników byłych państwowych gospodarstw rolnych”, „Z Wileńszczyzny rodem” i „Wileńskie korzenie” W latach 2009-2012 był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, a w latach 2013-2018 – przewodniczącym.
Profesor Zbigniew Puchajda jest członkiem Rady Programowej Centrum Badań Europy Wschodniej przy UWM, członkiem Zarządu Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego i członkiem Zarządu Wojewódzkiego Związku Pracowniczych Ogródków Działkowych.
W samorządzie województwa warmińsko-mazurskiego
W latach 1998-2008 profesor Zbigniew Puchajda oprócz pracy w Uniwersytecie aktywnie działał w samorządzie województwa. W latach 1998-2002 był radnym Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego, pełniąc od 2001 do 2002 r funkcje wiceprzewodniczącego Sejmiku i przewodniczącego komisji ds. integracji europejskiej, od 1999 do 2003 r sprawował obowiązki pełnomocnika marszałka województwa ds. integracji europejskiej i koordynacji programów pomocowych. W latach 2003-2008 pełnił funkcję dyrektora Departamentu Integracji Europejskiej- Współpracy z Zagranicą w Urzędzie Marszałkowskim w Olsztynie, przygotowując region do akcesji z Europejską Wspólnotą. Zorganizował Regionalne Biuro Warmii i Mazur w Brukseli, przyczynił się do nawiązania bilateralnej współpracy międzynarodowej z regionami Bretanii Francja), Valle’e d’ Aoste (Włochy), Halland (Szwecja), Bornholm (Dania), La Rioja (Hiszpania),
Heijangong (Chiny), Równe (Ukraina), Taurogi (Litwa), Kaliningrad (Rosja).
Za całokształt działalności odznaczony został m.in. medalami Zasłużony dla Rolnictwa i Edukacji Narodowej, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Laurem Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Bolesław Pilarek
