PÓŁNOCNY BASTION CIESZYNIAKÓW – ZDOBYTY
Starania o założenie Koła Cieszyniaków w stolicy Warmii I Mazur – Olsztynie mają już ponad 40 lat, gdyż rozpoznawczo rozpoczęły się już latem 1981 roku. Studiując, a potem pracując w olsztyńskiej uczelni znani mi byli już przyszli członkowie tego koła, wywodzący się głównie z wykładowców b. PWSGW, po 1950 r. zatrudnieni w WSR – ART Olsztyn. Znałem też kilkunastu cieszyńskich studentów aktualnie studiujących w Olsztyni.
We wcześniejszym powołaniu do życia Koła MZC w Olsztynie przeszkodził nieszczęsny 13 grudzień 1981 r. oraz późniejszy stan wojenny kraju, nie przewidujący rejestracji żadnych organizacji i stowarzyszeń. Opóźnił mi on także badania terenowe w gosp. stawowych kraju (Łowicz, PAN Gołysz, AR Kraków) oraz terminową habilitację na wydz. Ochrony wód i rybactwa śród. ART. Tym nie mniej trwało żmudne penetrowanie Cieszyniaków w regionie celem powołania Koła MZC w Olsztynie. Duże znaczenie miały tu także stałe naciski mojego Ojca Emanuela G. (1908-1989), członka ZG MZC oraz prezesa ZG mgr Leona Miękiny (1930-2013) do działań organizacyjnych, zwłaszcza w czasie moich urlopów w Cieszynie. Formalnie Koło MZC założone zostało dopiero 22 października 1983 roku, z udziałem przybyłych 15 członków-założycieli (foto), spośród ponad pół setki osób zawiadomionych.
Znaczną pomoc w nawiązywaniu kontaktów i pozyskiwaniu kandydatów do Koła MZC udzielała mi głównie Cieszyniacy, także z Zaolzia, zatrudnieni na uczelni. Nieoceniona była tu zwłaszcza współpraca z dr inż. Helenką Cieńciała-Nowak (z Bystrzycy n/Olzą ) b. studentka PWSGW w Cieszynie i WSR Olsztyn (1949-53). W nowym Kole MZC nazywana potem „gaździną” czy „ciotką”. Historię uczelni, jeszcze z przedwojennej PWSGW i WSR opowiedział mi Rudolf Juranek (z Karpętnej) z Katedry Mikrobiologii prof. Haliny Karnickiej, Tadeusza Knauta i Bożeny Roczniak oraz chemik mgr Ewald Bożek (z Karviny), uczeń i maturzysta dr Wiktora Wawrzyczka z Osucha (1946), a po studiach na Politechnice w Gliwicach, adiunkt i prawa ręka „Mistrza” tajemnej chemii. Oni na uczelni i rozległej Warmii i Mazurach (25 km2) znali prawie wszystkich rodowitych cieszyńskich katolików i ewangelików, wychowanków profesorów PWSGW oraz sympatyków regionu cieszyńskiego.
Seniorzy Koła MZC na Choince Cieszyńskiej (1988). Od lewej: Otton Binek, Helena Cieńciała-Nowak, Bożena Wilamowska i prezes Janusz Guziur
Z kolei w „kaperowaniu” wykładowców olsztyńskiej uczelni (później i studentów) – a było ich wielu – znacząco pomagał mi zootechniczny klan dziekański – prof. Andrzej Faruga z siostrą Krystyną i jej mężem prof. Marianem Kozłowskim. Ten ostatni to zaangażowany macierzowiec, późniejszy dziekan, poseł i senator RP, i jak mawiał „najlepszy Cieszyniak na rodzinnym….Podlasiu”.
Początek lat 80 to także okres rozpoznawania struktury i pola działalności miejscowych historyków i działaczy z Ośrodka Badań Naukowych OBN (obecnie Instytutu Północnego), współpraca i kontakty z gazetami regionalnymi „Głos Olsztyński” i „Warmia i Mazury”. Zetknąłem się bliżej z Diecezją Mazurską z jej pastorami o korzeniach cieszyńskich: z proboszczem ks. Władysławem Pilchem – Pilchowskim (1913-2004), twórcą Muzeum Reformacji w Mikołajkach oraz konseniorami Władysławem Kubiczkiem ze Szczytna, później z Rolandem Zagórą z Nidzicy (oboje z Zaolzia), czy z bp Rudolfem Bażanowskim (spod Skoczowa). Wielce ceniłem sobie pierwsze nawiązane kontakty z ostatnimi żyjącymi Mazurami – prof. Bohdanem Wilamowskim a zwłaszcza jego małżonką Bożeną z córką dr inż. Marzeną Korsak oraz red. Zofią Dudzińską, córką Teofila Ruczyńkiego przedwojennego działacza mazurskiego. Wiele informacji i pomocy Koło MZC do dziś otrzymuje od Władka Sachy, renomowanego poligrafa z b. drukarni w Cieszynie, w Olsztynie znanego redaktora technicznego wielu wydawnictw Spółdzielni „Pojezierze” i Muzeum W-M. Władek był też w składzie pierwszej 4 osobowej delegacji Koła MZC na WZD w Cieszynie (1985, foto).
W latach 1982-1990 w lokalnej prasie zamieściłem kilkanaście artykułów o kontaktach Cieszyńsko-Mazurskich (m.in. o przedwojennym Seminarium w Działdowie), urokach i burzliwych dziejach cieszyńskiego regionu i jego działaczach z obu stron Olzy oraz planach zorganizowania cieszyńskiego Bastionu w stolicy W-M Olsztynie pod oficjalnym szyldem W-M Koło MZC.
Na odzew ten długo nie trzeba było długo czekać. Na mój adres i gaździny Helenki N. napływały listy i pocztówki z życiorysami i adresami. Dzwoniły też telefony od Cieszyniaków i sympatyków z samego Olsztyna (pierwszymi byłi: Danuta Rutkiewicz z matką i Jan Kumor – także członkowie Zarządu Koła), jak i głębokiego terenu, m.in. z: Mikołajek (pastor W.Pilch z córką), Ełku (T.L.Szostkowie), Bartoszyc (M. J. Matuszewscy), Pasłęka (P. Sztwiertnia), Szczytna (O. Toman), Dobrego Miasta (K. Skupień), Olsztynka (H. Płoszek), Szkotowa k. Nidzicy (Bolesław Tołłoczko), także Iłowa, Ostródy a nawet dalekiego Słupska (320 km) – gdzie osiadła rodzina ichtiologa mgr Bogusia Karasia (1943-2018), Cieszyniaka i b. mojego studenta. W mazowieckim Ciechanowie z czasem odnalazłem mgr inż Wandę Tomkiewicz-Rzeplińską z Bażanowic, córkę wykładowcy PWSGW, koleżankę-maturzystkę z Kopernika (1956) i potem studiów w WSR. Udział swój w Kole niespodziewanie zgłosił także dawny absolwent-rolnik cieszyńskiej PWSGW (1933), inż. Bronisław Marczyński, rodem aż z Kraśnika Lubelskiego, od wojny mieszkający w Olsztynie.
Centralny Plac Cieszyński – na tle katedr prof. W. Wawrzyczka (z lewej), oraz prof. Kazimierza Majkowskiego i Krystyny Blok-Kusiorskiej
Historyczne założycielskie zebranie odbyło się w siedzibie zasłużonego dla Plebiscytu (1920) Domu Polskiego Olsztyńskiego Ośrodka Badań Naukowych OBN im. Wojciecha Kętrzyńskiego (obecnie Instytut Północny), a dokładnie: w sali z wymownym obrazem mazurskiego poety Michała Kajki, gdzie referat o dziejach i zadaniach Macierzy i przedwojennych kontaktach cieszyńsko-mazurskich wygłosił mój Ojciec, za co składam Mu przy tej okazji wyrazy szacunku i uznania.
Za wyjątkiem obecnego na zebraniu kombatanta PSZ dr mjr Józefa Plebana, który z Ojcem byli jeńcami obozu Orem-Laz na Słowacji (1939/40), wszyscy uczestnicy tego zebrania, posiadali rodowe cieszyńskie korzenie i reprezentowali w Zarządzie koła dwa dominujące w Cieszyńskiem oba wyznania (9 katolików i 6 ewangelików, w tym troje z Zaolzia). Wybrano I. Zarząd Koła MZC (1983-1986) w składzie : Janusz Guziur – prezes, Rudolf Juranek i Bogusław Bogucki – wiceprezesi, Janusz Sztwiertnia – sekretarz, Helena Cieńciała Nowak – członek ds. kontaktów z Diecezją Mazurską oraz Danuta Rutkiewicz – skarbnik. Z tego składu obecnie żyje i działa jeszcze 6 członków-założycieli.
Członkowie-założyciele Koła MZC w Olsztynie ( Dom Polski OBN, 22.X.1983) od lewej: dr Bogusław Bogucki, Marek Kania- student, Amelia Gojniczek-Kisza, dr mjr Józef Pleban, mgr Emanuel Guziur (ZG MZC), Rudolf Juranek, mgr Krystyna Faruga-Kozłowska, prof. Marian Kozłowski, Jan Macura – student, dr Ryszard Pałach, mgr Ingeborg Bożek, mgr Janusz Sztwietnia, inż. Danuta Rutkiewicz, mgr Ewald Bożek (foto: dr J. Guziur)
Termin zebrania założycielskiego Koła był dla wielu dość niefortunny (zajęcia na uczelni, wyjazdy). Na około 50 powiadomionych osób, w zebraniu udział wzięło tylko 15. W listopadzie i grudniu 1983 roku, poza 15 członkami – założycielami deklarację członka Koła złożyły kolejne 24 osoby, zaś w latach 1984 i 1985 dalsze 23 osoby (dane niekompletne). W tym wstępnym okresie była dość płynna liczebność członków. Przez Koło przewinęło się wielu rodowitych Cieszynian i sympatyków z całego województwa (i poza), profesorów i ich wychowanków, głównie z wydziału Mleczarskiego, Rolniczego i Zootechnicznego. (do 1998 roku 152 osoby).
Pierwsi członkowie* Koła MZC w Olsztynie (z lat 1983- 1985 )
1. Kumor Jan, mgr inż. ╬
2. Larski Zdzisław, prof. ╬
3. Kalamarz Emil, dr ╬
4. Rząsa Marian, dr inż. ╬
5. Sztwiertnia Piotr Paweł, mgr ╬
7. Nowak Wojciech, dr inż. ╬
8. Juranek Stefania ╬
9. Filipkowski Tadeusz, prof. ╬
10. Faruga Andrzej, prof. ╬
11. Faruga-Kozłowska Krystyna
12. Guziur Bogumiła Alicja
13. Sacha Andrzej Władysław
14. Kisza Jan, prof. ╬
15. Gojniczek – Kisza Amelia ╬
16. Pałach Hanna, mgr
17. Pałach-Kadzińska Ula, RFN
18. Warzybok Danuta, mgr inż. ╬
19. Flak Władysław, doc. ╬
20. Knaut Tadeusz, prof. ╬
21. Roczniak Bożena, prof. ╬
22. Damicz Władysław, prof. ╬
23. Matuszyńska Anna, mgr RFN
24. Tomasik Klementyna, inż. . ╬
25. Tomasik Marian, dr inż., . ╬
26. Binek Otton, inż. ╬
27. Kusiorska Krystyna, prof. ╬
28.Marczyński Bronisław,inż ╬
29. Bożek Ingeborg, mgr ╬
30.Somerlik Waldemar, mgr ╬
31.Dudzińska Zofia, red. ╬
32.Rutkiewicz Teresa , ╬
33.Brudny Maria
34.Brudny Władysław
35. Brudny Małgorzata, zrez
36.Larska Janina , ╬
37. Straub Ryszard, ppłk.
38. Hruszka Henryk, mgr rez.
39. Koziołek Piotr, mgr, Toruń
40. Macura Grażyna, mgr
41.Leyk-Juranek Lidia, rez.
42. Juranek Tadeusz, mgr, zrez.
43. Wilamowska Bożena ╬
44. Wilamowski Bogd, prof. ╬
45. Szczybrocha Emil, ╬
46. Pilch Władysław, pastor ╬
47. Pilch – Dzierwa Irena, rez.
48. Toman Otokar , inż. ╬
Skład bez 15 członków-założycieli, ╬ zmarli ; żyjący – wytłuszczeni, zrez. = wyjechali lub zrezygnowali
Spotkanie z cieszyńskimi wykładowcami ART. Olsztyn . Od lewej: prof. Zygmunt Drabent, dr Janusz Guziur (prezes), dr Helena Cieńciała-Nowak, prof. Kazimierz Majkowski i prof. Władysław Damicz (Kat. Chemii prof. W. Wawrzyczka, 1992)
Pierwsi delegaci Koła MZC Olsztyn na WZD Macierzy w Cieszynie (1985). od lewej: Janusz Guziur – prezes, Władysław A. Sacha, Rudolf Juranek i Bogusław Bogucki
Jako prezes wybierany byłem kolejno przez kolejnych 7 kadencji Zarządu Koła, łącznie 26 lat (1983-2009). W jesieni 2009 r, po rezygnacji z kolejnego kandydowania na prezesa, uhonorowany zostałem przez Koło zaszczytnym tytułem „Honorowy Prezes”. Po mnie funkcję prezesa przejął wieloletni (5 kadencji) I. wiceprezes prof. Andrzej Faruga, dr h.c. (2009–2018), zaś po Jego zgonie – trzecim prezesem olsztyńskich Macierzowców został prof. Krzysztof Kozłowski, syn Krystyny i Mariana Kozłowskich (1936-2015), a wiceprezesem b. student – mgr inż. Jan Macura.
Przez prawie 37 lat działalności członkowie olsztyńskiego Koła byli wielokrotnie wyróżnieni i odznaczeni przez Delegatów WZD, zaś w 2004 (J. Guziur) i 2007 (A. Faruga) jako dwaj z jednego Koła, w cieszyńskim teatrze AM zostali wyróżnieni prestiżowym „Honorowym Laurem Złotej Cieszynianki”.
Prof. Janusz Guziur
Założyciel i Honorowy Prezes W-M Koła MZC w Olsztynie
Prezesi Koła MZC Olsztyn prowadzą kolejną Cieszyńską Choinkę Noworoczną . Od lewej – prof. Janusz Guziur – prezes, prof. Andrzej Faruga – I. wice-prezes oraz prof. Marian
Kozłowski – szef Loży Honorowej Koła, Poseł i Senator RP (Klub ARTON, styczeń 2000)
Pierwsze cieszyńskie studentki Koła MZC w Olsztynie (2002), z prawej stoi – prof. Janusz Guziur-prezes, obok „czympi” szef grupy studenckiej – dr Krzysztof Kozłowski (obecnie prof. i prezes Koła)
Byli studenci PWSGW (2002) – prof. J. Kisza, dr H. Nowak, mgr J. Kumor, w tyle prof. M. Kozłowski
Ichtiolog Boguś Karaś ze Słupska opoviada góralskie kawały (1996)
Jubileusz 15-lecia Kola MZC (1998)
Prezesi i zastępcy W-M Koła MZC od lewej prof. M.Lorek- prof.JG (prezes) – prof. A. Faruga ( 1996)
Red. Hanka Szymkiewicz.,H. Budsławska i Bogna Guziur Choinka Ciesz. Rektorat 1986
Święta Lipka 1998, Goście Koła - ZG MZC Cieszyn, Koła z Warszawy i ZG PZKO z Zaolzia (Czeska rep.)
Sesja 30-lecie śmierci MISTRZA, SENAT UWM 2000
