W bieżącym roku obchodzimy 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wraz z Radą do spraw Społecznych Konferencji Episkopatu Polski włączyły się w rocznicowe wydarzenia poprzez realizację projektu ”Polonia Restituta. Dekalog dla Polski w 100-lecie odzyskania niepodległości”. Honorowy patronat nad tym przedsięwzięciem objął prezydent Andrzej Duda, a koordynatorem merytorycznym jest Akademia Ignatianum w Krakowie. Projekt opiera się na cyklu 10 konferencji podejmujących kluczowe dla polskiego społeczeństwa zagadnienia, wartości i obszary życia codziennego w świetle zasad i kryteriów katolickiej nauki społecznej. Do realizacji zaproszono czołowe ośrodki akademickie w Polsce, które dydaktycznie, naukowo, czy badawczo zajmują się m.in. katolicka nauką społeczną.
W Uniwersytecie Warmińsko–Mazurskim w Olsztynie odbyła się piąta konferencja poświęcona ekologii, solidarności społecznej i zrównoważonemu rozwojowi. Dzień wcześniej odbyła się Msza święta w intencji Kościoła i Ojczyzny celebrowana w Katedrze św. Jakuba w Olsztynie przez arcybiskupa dr. Józefa Górzyńskiego, metropolitę warmińskiego. Uczestniczyli w niej między innymi: Jarosław Gowin, wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego, J.M. Rektor UWM prof. dr hab. Ryszard Górecki z kolegium rektorskim i liczna grupa pracowników UWM. Gości serdecznie powitał proboszcz parafii ks. prałat dr Andrzej Lesiński. Oprawą muzyczną Mszy św. był wspaniały koncert muzyki chóralnej w wykonaniu Chóru Cantores Varmiensis przy Filharmonii Warmińsko – Mazurskiej. Wystąpili między innymi: Hanna Maria Zajączkiewicz-sopran, Jarosław Ciecierski-organy i prof. Benedykt Błoński-dyrygent.
Wydarzeniem towarzyszącym olsztyńskiej konferencji było posadzenie „100 dębów dla Polski w 100 – lecie odzyskania niepodległości”. Podczas mszy odprawionej w intencji Kościoła i Ojczyzny arcybiskup pobłogosławił pierwsze drzewko przeznaczone do posadzenia nazajutrz na terenie Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego.
W Centrum Konferencyjnym UWM konferencje prowadzili: Marta Gołąb–Kocięcka, dziennikarka TVP Olsztyn i ks. dr hab. Marek Żmudziński, prof. UWM, dziekan Wydziału Teologii.
JM Rektor prof. dr hab. Ryszard Górecki witając gości, przedstawił Uniwersytet i powiedział między innymi, że pojęcie zrównoważonego rozwoju w swojej genezie dotyczyło wprost środowiska naturalnego. Jednak od początku łączono je z działalnością człowieka, w obszarze kulturowym, społecznym i technologicznym. dziś wskazuje się na jego trzy filary nierozerwalnie w sobą połączone: społeczeństwo, środowisko oraz gospodarkę. Chcielibyśmy przez tę konferencję:
- po pierwsze przyczynić się do powstania diagnozy obecnej sytuacji w Polsce, z uwzględnieniem Warmii i Mazur, opartej na powszechnie przyjętym określeniu zrównoważonego rozwoju, jako działania, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokajane bez pozbawienia możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń,
- po drugie, wypracować postulaty dotyczące przyszłości, wynikające z uwzględnienia korelacji zrównoważonego rozwoju, z promującymi osobową godność i prawa człowieka oraz troskę o dobro wspólne. Korelacja ta współbrzmi z pierwszą zasadą Deklaracji z Rio, która stwierdza, iż głównym przedmiotem troski o zrównoważony rozwój są ludzie, którzy maj a prawo do zdrowego i twórczego życia a harmonii z naturą.
Arcybiskup dr Józef Górzyński, metropolita warmiński miedzy innymi wyraził ogromną radość, że wśród dziesięciu ośrodków akademickich z całego kraju, które zostały zaproszone do przeprowadzenia projektu, znalazł się również nasz Uniwersytet, który jest młodą, ale niezwykle dynamicznie rozwijającą się uczelnią. Kontynuuje pięćdziesięcioletnią tradycję olsztyńskiej ART, trzydziestoletnią tradycję olsztyńskiej WSP oraz ponad 450 lat kształcenia teologicznego na Warmii. Obecnie posiada 18 wydziałów, gdzie na 75 kierunkach kształci się ponad 20 tys. studentów. Uniwersytet Warmińsko –Mazurski jest jednym z nielicznych ośrodków naukowych w Polsce, gdzie mieści się całe spektrum dyscyplin naukowych od ścisłych, poprzez techniczne, przyrodnicze, społeczne, humanistyczne aż po teologiczne. Nasz Uniwersytet już zatem w swojej strukturze i prowadzonej działalności naukowo – dydaktycznej jest przykładem zrównoważonego rozwoju.
Projekt „Polonia Restituta” jest podejmowany z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Na Warmii i Mazurach obchodzony w tym roku jubileusz ma swój własny kontekst. Dostrzeżenie i przywołanie dzisiaj tego kontekstu może stanowić doskonała okazję do przemyśleń nad koniecznością zrównoważonej troski państwa o poszczególne regiony naszego kraju, zwłaszcza te, które- tak jak nasz region- w stosunku do innych są nieco cywilizacyjnie zaniedbane. Przypomnijmy, że bohaterstwo i głęboko patriotyczna postawa mieszkających wówczas na Warmii i Mazurach naszych rodaków, którzy przecież stanowili większość mieszkańców regionu, nie wystarczyły do tego, aby wskutek plebiscytu, który odbył się 11 lipca 1920 r. południowa część Prus Wschodnich i Powiśle zostały przyłączone do nowo odrodzonej Polski. Nie wolno nam zapominać, że wśród wielu przyczyn klęski tamtej polskiej akcji plebiscytowej wymienia się przede wszystkim brak znaczącego organizacyjnego i finansowego wsparcia mieszkających w regionie Polaków przez państwo polskie.
Chcę też zwrócić uwagę na fakt, że symbolem walki o polskość w naszym regionie stały się objawienia gietrzwałdzkie z 1877 r. Mówiąca bowiem po polsku Matka Boża poruszyła Polaków mocniej, niż jakakolwiek inna akcja o charakterze patriotycznym. Wygłoszone przez Maryję orędzie było wezwaniem do podjęcia najszerszej i najgłębiej rozumianego zrównoważonego rozwoju człowieka. Matka Jezusa przypomniała, że wolność zasadniczo ma wymiar wewnętrzny, bez którego nie sposób wywalczyć i utrzymać wolności zewnętrznej. Warto nam pamiętać, że prośby Maryi dotarły nie tylko do elity narodu, ale przede wszystkim do szerokich mas. I chociaż gietrzwałdzkie orędzie co do zasady ma wymiar religijny, to jednak nie sposób nie dostrzec, że wzbudziło też ono wśród Polaków świadomość potrzeby masowej walki o polskość.
Jarosław Gowin, wiceprezes Rady Ministrów, minister szkolnictwa wyższego i nauki powiedział między innymi, że ochrona środowiska leży w żywotnym interesie wszystkich obywateli, a zadaniem państwa jest społeczna edukacja oraz inicjowanie i wspieranie mądrych działań ekologicznych. Bez autentycznej troski o przyrodę nie ma co marzy c o zachowaniu w przekazaniu następnym pokoleniom bogactwa środowiska naturalnego, a przede wszystkim – nie ma mowy o rozwoju i przetrwaniu ludzkości. Wicepremier odwołał się do słów Jana Pawła II, który już w 1990 roku w Orędziu na Światowy Dzień Pokoju napisał: „Istnieje więc pilna potrzeba kształtowania postawy odpowiedzialności ekologicznej: odpowiedzialności wobec siebie samych, odpowiedzialności wobec innych i odpowiedzialności wobec środowiska. Kształtowanie takiej postawy nie może opierać się tylko na ludzkich uczuciach lub bliżej niesprecyzowanych ambicjach. Nie może mieć celów ideologicznych i politycznych. Jego założeniem nie może być całkowita negacja współczesnego świata lub złudne marzenie o powrocie do „ raju utraconego”. Prawdziwe kształtowanie odpowiedzialnej postawy wymaga prawdziwego nawrócenia w sposobie myślenia i postępowania. Na tym polu Kościoły oraz inne instytucje religijne, organizmy rządowe i nie rządowe, a wręcz wszystkie komponenty społeczeństwa mają do spełnienia ściśle określoną rolę. Jednakże pierwszą instytucją kształtującą postawy pozostaje rodzina, w której dziecko uczy się szacunku dla bliźniego i miłości do przyrody.”
Tematem tej konferencji – powiedział wicepremier- jest także zrównoważony rozwój, ale taki, który jak najmniej ingeruje w środowisko naturalne i pozwala je chronić w najskuteczniejszy sposób. Nie zapominajmy jednak, że na pierwszym miejscu powinniśmy stawiać dobro ludzi.
Wykład pod tytułem „Zrównoważony rozwój jako postulat porozumienia pokoleń” wygłosił prof. dr hab. nauk med. Wojciech Maksymowicz, prorektor ds. Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Odwoływał się do dokumentów unijnych, takich jak Strategia Lizbońska i Europa 2000. Cytował poetów Adama Mickiewicza i Adama Asnyka oraz ulubionego filozofa Gabriela Marcela. Wykorzystując bogatą prezentacje zdjęciowo- filmową omówił i pokazał osiągnięcia kliniki Budzik, działającej w Szpitalu Uniwersyteckim. Przedstawił stan obecny ekologicznej infrastruktury Olsztyna oraz perspektyw rozwoju tej sfery w przyszłości. Podkreślił, że byłoby to niemożliwe bez zaplecza naukowo-medycznego realizowanego w kierowanym przez niego Collegium Medicum. Olsztyn chce stawiać na rozwój uzdrowiskowej rehabilitacji w połączeniu z nowoczesną bazą do leczenia chorych. Infrastruktura będzie rozbudowywana w pełnej zgodzie ze środowiskiem i przy wykorzystaniu nadzwyczajnych walorów przyrodniczych Olsztyna – lasów, jezior i innych zbiorników wodnych oraz torfu. Profesor zapewnił że inwestycje ekologiczne będą też korzystne z punktu widzenia zwiększenia zatrudnienia w tym sektorze mieszkańców miasta. Pomoże to chorym i starszym Olsztyniakom i naszym gościom z kraju i zagranicy w powrocie do sprawności.
Po wykładzie odbyła się dyskusja w dwóch panelach. Wprowadzenia do pierwszego panelu (Koncepcja integralnej ekologii), dokonał mec. Piotr Woźny, pełnomocnik prezesa Rady Ministrów ds. programu „Czyste Powietrze” Omówił założenia polityki ekologicznej polskiego państwa na najbliższe lata. Jak wskazał, czyste powietrze jest obecnie największym wyzwaniem ekologicznym naszego kraju. Jest to kwestia skupiająca w sobie niemal wszystkie problemy natury społeczno-gospodarczej, przed jakimi stoi dziś Polska. Program “Czyste powietrze” został opracowany przez rząd Beaty Szydło, ale zaczął być wdrażany przez rząd Mateusza Morawieckiego. Jego głównym założeniem jest skierowanie środków, jakimi dysponuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nie tylko na ograniczanie tzw. wysokiej emisji zanieczyszczeń z wysokich kominów fabrycznych, ale także na walkę z niską emisją, czyli zanieczyszczenia emitowane przez budynki jednorodzinne opalane przestarzałymi piecami, w którym grzeje się bardzo złej jakości paliwem.
Moderatorem był ks. prof. dr hab. Marian Machinek MSF z Wydziału teologii UWM. W dyskusji uczestniczyli: Mariusz Orzechowski, dyrektor regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie, dr Jarosław Suchoples, ambasador RP w Helsinkach, ks. dr Janusz Urbańczyk, stały przedstawiciel Stolicy Apostolskiej przy organizacjach międzynarodowych w Wiedniu, mec. Piotr Woźny.
Mariusz Orzechowski powiedział, że z jego perspektywy ekologią można nazwać trwale zrównoważoną gospodarkę leśną. Wymienił jej trzy filary: ściśle ekologiczny, społeczny i ekonomiczny.
Dr Jarosław Suchoples podkreślił, że w debatach europejskich coraz częściej pojawiają się sporne kwestie dotyczące dostępu do czystej wody, ograniczenia emisji dwutlenku węgla i gazów cieplarnianych.
Ks. dr Janusz Urbańczyk zwrócił uwagę na znaczenie encykliki „Laudato si” papieża Franciszka poświęconej ochronie środowiska przyrodniczego.
Moderatorem drugiego panelu II (Solidarność społeczna dziś) był ks. Andrzej Kilanowski z Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Elbląskiej, a wprowadzenia do dyskusji dokonał ks. Piotr Harkiewicz, dyrektor Archidiecezjalnego Ośrodka Charytatywnego Caritas w Rybakach. W dyskusji uczestniczyli: Ewa Błaszczyk, współzałożyciel i prezes Fundacji „Akogo”, ks. Piotr Harkiewicz, prof. dr hab. Michał Wojciechowski z Wydziału Teologii UWM i Michał Wypij, doradca w kancelarii prezesa Rady Ministrów.
Konferencji towarzyszyła wystawa „Cztery poro roku w fotografii Janusza Połoma”.
Bolesław Pilarek
fot. Janusz Pająk
