W bogatą historię Rzeszowa, stolicy Podkarpacia, a także 100 Rocznicę Odzyskania przez Polskę Niepodległości, piękną kartą wpisuje się 115-letnia historia Zespołu Szkół Spożywczych im. Tadeusza Rylskiego w Rzeszowie, najstarszej szkoły zawodowej naszego miasta.
Szczegółowe dzieje popularnego „Mleczaka” można wyczytać w 3-tomowej monografii autorstwa Stanisława Wolsana (byłego nauczyciela szkoły). Uzupełnieniem jest wydana z okazji Jubileuszu 110-lecia szkoły publikacja „Utkane w czasie”, której autorkami są nauczycielki Agnieszka Węglowska i Alina Szemberska-Baran.
Najstarsza, dostępna fotografia budynku Szkoty z początku XX wieku
Najważniejsze fakty z życia Szkoły
Zespół Szkól Spożywczych mieszczący się przy ul. Warszawskiej 20 (dawniej Nowotki) w dniu 1 maja 2018 r. będzie obchodził piękny Jubileusz 115-lecia swego istnienia. Szkoła powstała w 1903 roku jako pierwsza na ziemiach polskich Krajowa Szkoła Mleczarska. Były to czasy bardzo trudne dla Polski, czasy zaborów. W latach 1772-1795 Austria zagarnęła część ziem Rzeczpospolitej Polskiej nadając im urzędową nazwę Królestwo Galicji i Lodomerii.
Z biegiem lat wraz ze zmianą granic austriackiego zaboru został on nazwany Galicją. Rząd austriacki traktował Galicję jako kraj wrogi i dlatego usunął ze szkół i urzędów język polski, a napływający masowo urzędnicy tamowali jej normalny rozwój. W ciągu kilkudziesięciu lat austriackiego ucisku Galicja stała się krajem bardzo ubogim i zacofanym, szybko wzrastał poziom analfabetyzmu. Trudna sytuacja polityczno-gospodarcza trwała do roku 1866, kiedy to Austriacy przegrali wojnę z Prusami, a rząd zrozumiał, że należy poszczególnym prowincjom i nacjom dać możliwość samodzielnego rozwoju. W autonomicznej Galicji powstał Sejm Krajowy, spośród którego wybrano Wydział Krajowy we Lwowie spełniający funkcję ministerstwa opiekującego się między innymi szkolnictwem. Na mocy postanowienia cesarza z dnia 4 czerwca 1869 roku do szkół i urzędów powrócił język polski. Wówczas to wzrosło zainteresowanie sprawami oświaty rolniczej, hodowlą bydła i gospodar- stwami mlecznymi. Powstały dwie wyższe uczelnie i dwie szkoły średnie. Sejm Krajowy opracował program rozwoju mleczarstwa i hodowli bydła. Właściciele mleczarń dworskich zaczęli wyjeżdżać na zachód, gdzie mleczarstwo było bardzo dobrze rozwinięte, aby uczyć się tego kunsztu od tamtych fachowców. Po przyjeździe rozbudowywali swoje zakłady, budowali serownie stosując technologie i technikę zachodnią. W tym również czasie do Galicji zaczęli przyjeżdżać i osiedlać się serowarzy z Niemiec i Szwajcarii. Zakładali serownie i na szeroką skalę zaczęli produkować sery szwajcarskie i miękkie. Ważną rolę w podniesieniu poziomu gospodarczego i kulturalnego ludności wiejskiej odgrywały kółka rolnicze i uniwersytety ludowe.
Brakowało jednak fachowców-mleczarzy. Zaczęto, więc organizować krótkie praktyczne kursy w mleczarniach dworskich i funkcjonujących w tym czasie szkołach. Wydział Krajowy we Lwowie powołał w 1896 roku Jana Biedronia na stanowisko Krajowego Instruktora Mleczarstwa, a od 1 marca 1898 r. do jego pomocy powołano dr. Tadeusza Rylskiego jako adiunkta.
Tadeusz Rylski ukończył studia w Krakowie i uzyskał doktorat z mleczarstwa u prof. Waleriana Kleckiego, a następnie jako asystent odbył praktykę w zakresie hodowli i przetwórstwa mleczarskiego w Studium Rolniczym w Krakowie i na Uniwersytecie w Getyndze. Dla pogłębienia i poszerzenia swojej wiedzy i umiejętności fachowych dużo podróżował po krajach zachodnich. Po powrocie do kraju zmienił całkowicie system kształcenia na kursach mleczarskich i wydłużył ich czas trwania. W 1989 roku prof. Kiecki wystąpił z inicjatywą założenia szkoły mle- Czarskiej w Galicji. Długo trwało szukanie odpowiedniego miejsca na szkołę. Wydział Krajowy we Lwowie ogłosił i opracował 7 niezbędnych warunków, jakim powinno odpowiadać to miejsce. Projekt zorganizowania szkoły zyskał wielu zwolenników, jako że mleczarstwo zaczęło rozwijać się coraz lepiej. Zarówno Jan Biedroń jak i Tadeusz Rylski odbywali wiele podróży zagranicznych do Austrii i Szwajcarii, aby zapoznać się z organizacją tamtejszych szkół mleczarskich. Zadaniem T. Rylskiego było wyszukanie miejsca na lokalizację szkoły mleczarskiej. W listopadzie 1901 roku krajowym instruktorem mleczarstwa został Tadeusz Rylski. A 6 marca 1902 roku po długich poszukiwaniach odpowiedniej lokalizacji postanowiono, że szkoła powstanie w Rzeszowie, a ściślej w Staromieściu kolo Rzeszowa, gdzie znajdowała się mleczarnia parowa. Zakupiony budynek mleczarni nie był przystosowany do szkolenia, dlatego wymagał generalnego remontu i rozbudowy. Organizacją i nadzorem budowlanym zajmował się Tadeusz Rylski. Krajowa Szkoła Mleczarska w Rzeszowie została oficjalnie otwarta w dniu 1 maja 1903 roku. Była to pierwsza polska szkoła mleczarska na ziemiach polskich we wszystkich trzech zaborach. Jej kierownikiem został mianowany przez Wydział Krajowy Tadeusz Rylski.
Placówka przetrwała trudne czasy I i II wojny światowej oraz okupacji hitlerowskiej. W czasie okupacji sztandar szkoły był przechowywany w konwi mleczarskiej i zakopany w ogrodzie dyrektora.
Od początku swego istnienia szkoła przeszła wiele przeobrażeń i zmian systemowych. Początkowo szkolono tylko kadry dla przemysłu mleczarskiego, najpierw na rocznych kursach dla dorosłych, a od 1951 roku zaczęto kształcić młodzież w Technikum i Zasadniczej Szkole Zawodowej. Wówczas też ze względu na wzrastającą liczbę uczniów zaczęto rozbudowywać szkołę: wybudowano nowy budynek szkoły, internat, a później salę gimnastyczną. W latach 1973-1974 intensywny rozwój Rzeszowa dotarł również do Staromieścia na ulicę Nowotki, co wiązało się z wyburzeniem niektórych budynków, a między innymi części najbardziej wysuniętej do przodu starego budynku Szkoły. Szkoła straciła dużą część swojej parceli, zostały wycięte drzewa, zniszczono ogrodzenie, zieleńce i piękne kwietniki.
Szkoła obecnie
W ciągu 115 lat wraz z dynamicznym rozwojem Szkoły, zmianami w oświacie oraz zmianami i wymaganiami rynku pracy zmieniały się nazwy Szkoły. Do 1922 roku placówka funkcjonowała jako Krajowa Szkoła Mleczarska, następnie jako Państwowa Szkoła Mleczarska i kształciła na kursach tylko osoby dorosłe. W latach 1949-1951 funkcjonowało 2-letnie Liceum Mleczarskie dla Dorosłych.
Od 1951 roku do Szkoły po raz pierwszy przyjęto młodzież po szkole podstawowej i wówczas zmieniła się jej nazwa na Państwowe Technikum Mleczarskie.
Przez ponad 70 lat Szkoła kształciła tylko przyszłych adeptów sztuki mleczarskiej. W 1975 roku dostosowano kierunki kształcenia do potrzeb gospodarki i rynku pracy, i wprowadzono nauczanie dla całej branży przemysłu spożywczego tj. mleczarskiego, owocowo-warzywnego, mięsnego i drobiarskiego, a Szkoła zmieniła nazwę na Zespół Szkół Spożywczych. Od 1984 roku, gdy organem prowadzącym szkołę został Centralny Związek Spółdzielni Mleczarskich w Warszawie, decyzją Kuratora Oświaty i Wychowania w Rzeszowie z dnia 3 stycznia wprowadzono nazwę Zespół Szkół Spożywczych Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich. Nazwa ta funkcjonowała do 1989 roku. Po likwidacji Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich szkoła powróciła do poprzedniej nazwy.
Najstarsze tablo w zbiorach muzealnych Szkoły
W 2003 r. w 100. rocznicę powstania Szkoły nadano jej imię pierwszego dyrektora, co spowodowało, że przyjęła nazwę funkcjonującą do chwili obecnej Zespół Szkół Spożywczych im. Tadeusza Rylskiego. W ten sposób oddano hołd człowiekowi zasłużonemu dla mleczarstwa i szkolnictwa mleczarskiego.
W 1986 roku w szkole otwarto Muzeum Spółdzielczości i Szkolnictwa Mleczarskiego, którego organizowaniem zajmował się w ciągu kilku lat były Dyrektor Szkoły Lech Łabaj oraz nauczyciel i Wicedyrektor Jan Rajca włączając do pomocy uczniów i nauczycieli. Wraz z nimi przez kilka lat Lech Łabaj gromadził, konserwował i powiększał zbiory maszyn i urządzeń mleczarskich, które służyły jako pomoce naukowe. W muzeum znajdują się unikalne zbiory maszyn i urządzeń, dokumentów, zdjęć, pamiątek oraz innych okazów muzealnych. Jest to prawdopodobnie jedyne takie muzeum w Polsce.
W 2007 r. po reorganizacji Muzeum Spółdzielczości i Szkolnictwa Mleczarskiego, zmieniło nazwę na Muzeum Mleczarstwa, które otworzyło swoje podwoje dla szerszej publiczności. Wraz z opiekunami, poprzez różnorakie działania promocyjne i marketingowe pokazaliśmy nowe jego oblicze, przyjazne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Cyklicznie organizowane są pokazy wirowania mleka, wyrobu masła i konkursy. Muzeum nawiązało stałą współpracę z uczelniami wyższymi i szkołami średnimi, zjednało so- bie także tych najmłodszych – przedszkolaków, przybliżając historię oraz rozwój mleczarstwa na przestrzeni wieków w interesujący dla nich sposób. Włączając się od 2010 r. w Europejskie Noce Muzeów, prezentuje szerszej publiczności nie tylko zbiór cennych wirówek, urządzeń do przerobu mleka, dokumentów i pamiątek, ale także prowadzi akcję edukacyjną, ukazując wielki patriotyzm, zaangażowanie i odpowiedzialność kolejnych dyrektorów, nauczycieli, pracowników i uczniów, a niekiedy w żartobliwym tonie przedstawia społeczeństwo Galicji, poprzez prezentację zdjęć, dokumentów, które w dzisiejszych czasach wywołują uśmiech lub po prostu wzruszają.
Pozyskujemy nieodpłatnie nowe eksponaty, szczególnie od prywatnych darczyńców, którzy widząc nasze zaangażowanie i pasję, znajdują nowe, godne miejsce dla pamiątek rodzinnych.
Muzeum działa społecznie, nie pobiera opłat od zwiedzających, a o eksponaty, urządzenia i wystrój dbają kolejne pokolenia nauczycieli i uczniów.
W czasie 115 lat istnienia Szkoły funkcję Dyrektora pełniło 13 pedagogów. Kolejno:
■ dr Tadeusz Rylski w latach 1903-1908;
■ inż. Józef Mokrzyński w latach 1908-1911;
■ Jan Licznerski w latach 1911-1932;
■ dr Jan Cesul w latach 1932-1953;
■ inż. Lech Łabaj w latach 1953-1968;
■ inż. Jerzy Stasiak w latach 1968-1973;
■ mgr Ryszard Kołodziej od września do listopada 1973 r.;
■ inż. Jan Rajca od listopada 1973 r. do stycznia 1974 r.;
■ mgr Wojciech Ożóg od stycznia 1974 r. do 1982 r.;
■ inż. Tadeusz Baran w latach 1982-1991;
■ mgr inż. Piotr Ostrowski 1991-1997
■ mgr inż. Jan Oczoś w latach 1997-2007;
■ mgr inż. Aleksandra Wanic od 2007 r. do dziś.
Najdłużej funkcję tę pełniło 2 dyrektorów: Jan Licznerski i Jan Cesul. Obydwaj przeprowadzili Szkołę przez najtrudniejsze okresy historyczne: I i II wojny światowej.
W roku szkolnym 1999/2000 kształciło się w szkole 1470 uczniów w 45 oddziałach i była to największa liczba uczniów w 115-letniej historii.
Szkoła dziś
Obecnie kształcimy 574 uczniów w 21 oddziałach w następującychzawodach: technik technologii żywności, technik analityk, technik żywienia i usług gastronomicznych, technik organizacji reklamy, technik eksploatacji portów i terminali, cukiernik, kucharz.
Dumni ze swej tradycji, ale i świadomi ciążącej na nas odpowiedzialności pragniemy, aby nasza szkoła była jednostką nowoczesną, kształcącą młodzież na możliwie najwyższym poziomie, mobilną, otwartą na obecne potrzeby rynku pracy. Naszym uczniom oferujemy internat ze stołówką, w którym znajduje się 225 miejsc, atrakcyjne praktyki zagraniczne, bardzo dobrze wyposażone kla- so-pracownie, 5 pracowni komputerowych, 2 pracownie gastronomiczne, pracownię obsługi konsumenta, pracownię chemiczną, 3 pracownie analizy żywności, pracownię piekarsko-cukierniczą, pracownię fotograficzną, pracownię hotelarską, pracownię eksploatacji portów i terminali, bibliotekę multimedialną, 2 sale gimnastyczne, siłownię, gabinet stomatologiczny, a także rozwijanie zainteresowań podczas zajęć pozalekcyjnych. Szkoła jest ośrodkiem egzaminacyjnym, pełni również funkcję Regionalnego Ośrodka Wspierania Egzaminów Zawodowych oraz Rejonowego Koordynatora Sieci Szkół Promujących Zdrowie.
Pomimo tak bogatej tradycji i możliwości kształcenia na wysokim poziomie kadry średniej dla potrzeb mleczarstwa, w ostatnich latach brak było zainteresowania kandydatów w rekrutacji do klasy „mleczarskiej”. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele, między innymi obniżenie rangi szkolnictwa zawodowego przez „zepchnięcie” go na dalszy plan uznając wyższość kształcenia ogólnego nad zawodowym. Przez wiele lat uświadamiano gimnazjalistów, że priorytetem w dalszej ich drodze kształcenia jest liceum ogólnokształcące, efektem czego większość z nich wybierała liceum nie bacząc na to, jak będzie kształtował się ich rozwój i kariera zawodowa. Do ważnych przyczyn należy również zaliczyć pogłębiający się niż demograficzny oraz brak odpowiedniej zachęty ze strony pracodawców, a co za tym idzie brak motywacji młodych ludzi do podejmowania nauki w zawodach mało dla nich atrakcyjnych. Problemy te również nie zostały odpowiednio potraktowane w restrukturyzowanej branży mleczarskiej. Skutkiem tego, obecnie rynek pracy odczuwa brak młodej, dobrze przygotowanej fachowej kadry w wielu zawodach.
W ostatnim czasie nastąpił zwrot w kierunku szkolnictwa zawodowego, które uległo gruntownej modernizacji wraz z wprowadzoną reformą systemu edukacji w 2012 r. oraz w 2017 r. Wychodząc naprzeciw wyzwaniom nowoczesnej gospodarki, celem zwiększenia mobilności absolwentów na rynku pracy i elastyczności kształcenia, dokonano zmian w klasyfikacji zawodów szkolnych, gdzie zawody podzielone są na kwalifikacje.
Reforma z 2017 r. dokonała zmiany nazwy Zasadniczej Szkoły Zawodowej na Branżową Szkołę I Stopnia i wprowadziła Branżową Szkołę II Stopnia, po ukończeniu której absolwent uzyska tytuł technika.
Od początku lat pięćdziesiątych XX wieku zachodzą głębokie i wszechstronne zmiany, które są wynikiem rewolucji technicznej i technologicznej związanej z rozwojem nowych, wydajnych i tanich technologii, a także technologii dotyczących przetwarzania i przesyłania informacji. Absolwent szkoły powinien umieć komunikować się i tworzyć więzi z ludźmi, być zarówno liderem, jak i podwładnym, ustalać cele grupowe i osobiste, pracować nad spójnością zespołu, dzielić się wiedzą, współdecydować i brać współodpowiedzialność.
Poza uniwersalnymi uwarunkowaniami szkolnictwa w kształtowaniu właściwej sylwetki absolwentów i ich sprawności zawodowej, ważnym elementem kształcenia zawodowego jest kształcenie specjalistyczne, które jest zbyt mało doceniane przez władze oświatowe, ale niestety również i w dużej mierze przez przemysł w Polsce. Obecnie zakłady przemysłowe w Polsce, w tym również mleczarskie, odczuwają brak młodej, dobrze i wszechstronnie wykształconej kadry na średnim szczeblu edukacji, świetnie przygotowanej do twórczego wykonywania zawodu.
Absolwenci o twórczej i wszechstronnej osobowości oraz wysokich kwalifikacjach zawodowych nabytych w procesie kształcenia mają właściwe predyspozycje do podejmowania z sukcesem pracy na różnych stanowiskach.
Wielu absolwentów szkolnictwa zawodowego wybiera dalszą drogę kształcenia na wyższych studiach, a po ich ukończeniu pełnią ważne funkcje menadżersko-kierownicze. Stąd też absolwenci systemu szkolnictwa zawodowego już na tym etapie kariery zawodowej powinni posiadać umiejętność przewodzenia, którą będą rozwijać podczas całego zawodowego życia. Człowiek nie rodzi się przywódcą, lecz przygotowuje się do tej roli w nigdy niekończącym się procesie samokształcenia, edukacji, treningu i doświadczenia.
Szkoła nasza jest dobrze przygotowana do kształcenia uczniów na najwyższym poziomie w wielu zawodach, w tym również w przetwórstwie mleczarskim, gdyż posiadamy wysoko wykwalifikowaną kadrę nauczycielską i bardzo dobrą bazę szkoleniową. Funkcjonujący w szkole od 1975 roku szerokoprofilowy zawód technik technologii żywności daje solidne wykształcenie uczniom i przygotowuje do zatrudnienia w całej branży przemysłu spożywczego, w tym również w przetwórstwie mleczarskim, jednak cieszy się on coraz mniejszym zainteresowaniem wśród gimnazjalistów, którzy niechętnie decydują się na kształcenie w tym kierunku, uważając go za mało atrakcyjny. Pomimo bardzo dobrej, wieloletniej współpracy szkoły w zakresie kształcenia praktycznego z Rzeszowską Spółdzielnią Mleczarską w Trzebownisku (obecnie Mlekovita) nadal? brak kandydatów do kształcenia się na kierunku mleczarskim. Efektem tej nienagannej współpracy w 2014 roku Spółdzielnia zdobyła II miejsce na Podkarpaciu w kategorii przedsiębiorstw, które wyróżniają się w zakresie pomocy szkołom zawodowym oraz aktywnie uczestniczą w kształceniu młodego pokolenia zawodowców w ramach projektu Biznes klasa 2014.
Poprawienie sytuacji i wzrost zainteresowania omawianym zawodem, nastąpi tylko wówczas, gdy w rekrutacji wezmą udział podmioty przetwórstwa mleczarskiego, gwarantując kierowanym kandydatom:
■ stypendia fundowane;
■ praktyki produkcyjne;
■ zatrudnienie w swoich zakładach.
Wierzymy, że dobra współpraca szkoły z rynkiem pracy i nasze wspólne działania zmierzające do odpowiedniej promocji zawodu zaowocują ponownym uruchomieniem kształcenia w zawodzie technik przetwórstwa mleczarskiego, co spełni oczekiwania rozwijającego się polskiego przemysłu mleczarskiego.
W szkole pracuje 67-osobowa wysoko wykwalifikowana Rada Pedagogiczna, ustawicznie ucząca się i zdobywająca kolejne kwalifikacje do kształcenia uczniów w nowych, wprowadzanych zawodach i poszukiwanych na rynku pracy.
Zapewniając odpowiednią jakość kształcenia dbamy o podnoszenie wyników nauczania i uzyskiwanie coraz wyższych efektów kształcenia. Świadczą o tym wysokiewyniki egzaminów zawodowych (w niektórych zawodach 100% zdawalności), coraz wyższe wyniki egzaminu maturalnego, coraz większa liczba świadectw z wyróżnieniem i stypendiów naukowych oraz liczne sukcesy uczniów w konkursach i olimpiadach szczebla ogólnopolskiego – laureaci i finaliści. W 2017 r. zdawalność matury z języka polskiego i języka angielskiego zarówno w części ustnej, jak i pisemnej wynosiła 100%, a matury w całości 86,53%.
Efektem ustawicznej pracy szkoły jest systematyczny wzrost liczby uczniów z wysokimi wynikami w nauce, otrzymujących stypendia naukowe: Prezesa Rady Ministrów, Miasta Rzeszowa, Młodego Inżyniera, Dyrektora Szkoły, Marszałka Województwa Podkarpackiego.
W celu podniesienia jakości i innowacyjności kształcenia zawodowego od 1998 roku jako pierwsi w regionie rozpoczęliśmy współpracę z Unią Europejską poprzez realizację projektów w Programie Leonardo da Vinci, a obecnieunijnym, podnosimy standard wyposażenia naszych pracowni zawodowych i komputerowych, uczniowie odbywają krajowe praktyki i staże oraz zdobywają dodatkowe kwalifikacje i kompetencje zawodowe na kursach, a nauczyciele poszerzają i zdobywają kolejne kwalifikacje na studiach podyplomowych lub kursach.
Szkoła jest kontynuatorem wspaniałej tradycji organizowania co 5 lat zjazdów absolwentów, których do tej pory było jedenaście. Planowany zjazd z okazji Jubileuszu 115-lecia szkoły w dniu 1 maja 2018 r. będzie dwunastym. Do tej pory Szkoła wykształciła już ok. 15 800 absolwentów. Zjazdy absolwentów stanowią wspaniałą płaszczyznę do wymiany wzajemnych doświadczeń, a także do odnowy oraz podtrzymania dawnych znajomości i sympatii. Uroczystości te wpisując się w historię szkoły stanowią swoisty pomost łączący absolwentów ze szkołą. Są także lekcją historii dla obecnych uczniów, gdyż uczą poczucia tożsamości i więzi oraz świadomości istnienia własnych korzeni. Jesteśmy przekonani, że liczne powroty w mury Zespołu Szkół Spożywczych, przy okazji zjazdów absolwentów, są najlepszym dowodem na to, że bycie uczniem naszej Szkoły nie było jedynie krótkim epizodem w ich życiu, lecz stanowiło istotny czas ich rozwoju, kształtowania osobowości oraz poznawania prawdziwych wartości. Nasza determinacja w organizowaniu zjazdów świadczy o dużym zainteresowaniu losami absolwentów, którzy rozproszeni niemalże po całym świecie są chlubą szkoły i zarazem autorytetem zarówno dla kadry pedagogicznej, jak i obecnych uczniów.
Pragnę w tym miejscu serdecznie zaprosić wszystkich absolwentów i sympatyków szacownej Jubilatki na uroczysty Jubileusz 115-lecia Szkoły, który odbędzie się 1 maja 2018 roku. Wszelkie aktualne informacje znajdują się na stronie internetowej szkoły – www.zss.rze.pl lub na Facebooku.
Zgłoszenia przyjmujemy już od dzisiaj: telefonicznie, e-mailowo lub osobiście.
Kochani absolwenci bez Was Jubileusz się nie odbędzie!! ! Czekamy na Was.
mgr inż. Aleksandra Wanic
Dyrektor Zespołu Szkói Spożywczych im. Tadeusza Rylskiego w Rzeszowie