Zmarł Profesor Jan Kisza

Urodził się 2 września 1926 roku w Zamarskach pod Cieszynem w rodzinie Anny i Jerzego Kiszów. Edukację zakończył na szkole podstawowej. W 1944 roku znalazł się w III Dywizji Strzelców Karpackich. Będąc na obczyźnie w 1945 roku zdobywał Bolonię.

Po wojnie, jako niespełna dwudziestoletni młodzieniec znalazł się na obczyźnie. Postanowił podjąć naukę w szkole średniej funkcjonującej w ramach III Dywizji Strzelców Karpackich w Amandoli. Wrócił 27 kwietnia 1947 roku. W owych czasach funkcjonowały tzw. studia wstępne przygotowawcze, na które przyjmowano chętnych, którzy nie mieli matury, a chcieli studiować. Podczas wstępnych studiów zdał maturę i został zakwalifikowany na studia. Ojciec zaś, znany hodowca bydła i działacz spółdzielczości mleczarskiej oświadczył: „W domu się nie przelewa, nie stać nas na twoje studia w innym mieście, pójdziesz do Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie na Wydział Mleczarski”. Pozostał w domu. Do uczelni miał 5 km.

Po podjęciu nauki okazało się, że cieszyńska uczelnia zostanie przeniesiona razem z pracownikami i studentami do Olsztyna. Został więc studentem Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Na II roku studiów ówczesny prorektor, a następnie rektor Alojzy Świątek, który po sprawdzaniu jego wiedzy zaproponował mu pracę w swojej katedrze w charakterze wolontariusza.

W lutym 1953 roku z wynikiem bardzo dobrym zdał dyplom inżynierski i pozostał na uczelni.

Po ukończeniu studiów kolejno na stanowisku: asystenta naukowo-technicznego, starszego asystenta, adiunkta i starszego wykładowcy.

Jako nowo wypromowany doktor zajął się badaniami mleka chorych krów, problemem dotychczas omijanym przez naukowców. W 1969 roku na podstawie oceny całokształtu dorobku naukowego i przedłożonej rozprawy habilitacyjnej pt.: „Badania nad zmianami w składzie chemicznym mleka krów chorych na zapalenie wymion z uwzględnieniem jego przydatności do przerobu” uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk przyrodniczych z zakresu Technologii i Chemii Żywności, nadany uchwałą Rady Naukowej Instytutu Biologii Stosowanej WSR w Olsztynie.

Omówione w pracy habilitacyjnej badania dotyczyły przede wszystkim kompleksowo ujętych zmian składników mleka wywołanych stanem zapalnym wymion (mastitis), zależnie od stopnia ich zaawansowania, okresu laktacji i sposobu żywienia.

Wyniki tych badań zostały wykorzystane przez praktykę przemysłową oraz przy opracowaniu ogólnokrajowego programu poprawy higienicznej jakości mleka.

W kontynuacji prac nad oceną surowca, Profesor kierował badaniami określającymi zakres zmian cech fizykochemicznych i jakości higienicznej mleka w zależności, od sposobu jego pozyskiwania i przechowywania w różnych systemach skupu.

Profesor podjął także badania nad wpływem zwiększonej zawartości azotanów w paszy na skład chemiczny mleka i jego wartość technologiczną. Wykazał, że wysokie dawki nawozów azotowych prowadzą do nadmiernego wzrostu zawartości azotanów w mleku i w jego przetworach, co może być zagrożeniem dla konsumenta, szczególnie dla dzieci. Wykazano również możliwość wykorzystania bakterii fermentacji mlekowej do redukcji azotanów przy produkcji serów, co w pewnym stopniu zapobiegać może syntezie nitrozoamin.

Inny wątek badawczych zainteresowań Profesora dotyczył charakterystyki proszku mlecznego i odżywek dla dzieci zależnie od parametrów technologicznych ich produkcji.

Następnym etapem badań prowadzonych przez Profesora, były zmiany zawartości aminokwasów egzogennych oraz ubytki niektórych witamin w zależności od temperatury traktowania mleka w procesie produkcji mleka zagęszczonego i proszku mlecznego. Wyniki przeprowadzonych badań opublikowane zostały w krajowych i zagranicznych czasopismach fachowych.

Do szczególnie interesujących badań kierowanych przez Profesora należy zaliczyć te, które dotyczyły humanizacji mleka krowiego.

Do bardzo ważnych i ciekawych badań z tej dziedziny należą prace poświęcone czynnikom stymulującym rozwój mikroflory Bifidobacterium bifidum, a także prace poświęcone występowaniu lizozymu w mleku krowim i kobiecym, funkcji biologicznych tego enzymu, jego roli w żywieniu niemowląt, jako czynnika bakterio- statycznego i bifidogennego.

Kolejnym nurtem badań Profesora są badania związane z przetwórstwem i wykorzystaniem tłuszczu mlekowego szczególnie zaś w kontekście standaryzacji organoleptycznych (smak i zapach) i reologicznych cech masła.

Badania związane ze standaryzacją jakościowych cech masła objęły również bardzo ważny problem technologicznych uwarunkowań tłuszczu mlekowego w procesie wyrobu masła i jej wpływu na jakość i trwałość produktu gotowego.

 

Profesor Kisza nawiązał kontakty z wieloma uznanymi europejskimi ośrodkami naukowymi i odbył tam staże naukowe. Są to: Królewska Akademia Rolnicza, Uppsala (Szwecja); Instytut Zootechniczny, Jouy en Jousas (Francja); Instytut Mleczarski (Moskwa); Uniwersytet Rolniczy, Wageningen-Ede (Holandia); Instytut Mleczarski (Kilonia); Uniwersytet J. Liebiga, Giessen(RFN); Vysoka Skola Chem.-Techn., Praga (Czechosłowacja); Uniwersytet Rolniczy, Gódólló(Węgry); F-ma Gist-Brocades (Holandia) oraz Uniwersytet Humboldta w Berlinie.

Przez 18 lat prof. zw. dr hab. Jan Kisza pracował na połowie etatu w Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja, gdzie współtworzył od podstaw Wydział Technologii Żywności. W dowód uznania senat tej uczelni nadał mu najwyższą godność akademicką doktora honoris causa. Promotor uroczystości prof. dr hab. Mirosław Fik powiedział między innymi:

- Profesor Jan Kisza jest uczonym o uznanym w kraju i za granicą autorytecie naukowym, wybitnym specjalistą w zakresie chemii i technologii mleczarskiej. Znajduje to odzwierciedlenie w imponującym pod względem ilościowym i niezwykle wartościowym pod względem merytorycznym dorobku naukowo-badawczym.

Realizowane przez niego prace miały w większości charakter pionierski w naszym kraju oraz zawsze łączyły wysoki poziom naukowy z dużą przydatnością otrzymanych wyników dla praktyki przemysłowej. Dorobek ten w znacznym stopniu został wykorzystany przez krajowy przemysł mleczarski.

Znaczący dorobek doktora habilitowanego Jana Kiszy w zakresie kształcenia kadry naukowej oraz w pracy badawczej stanowiły podstawę nadania Mu w 1976 r. tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego, a w 1983 r. tytułu naukowego profesora zwyczajnego.

W ponad sześćdziesięcioletniej pracy naukowej prof. dr hab. dr h.c. Jan Kisza wypromował: 119 inżynierów, ponad 200 magistrów i 25 doktorów, z których 8 jest już profesorami. Wykonał ponad 100 recenzji, w tym: 34 dorobku do tytułu naukowego, 40 prac doktorskich i 32 prac habilitacyjnych.

Niezwykle bogata działalność badawcza Profesora J. Kiszy znalazła swój wyraz w Jego dorobku publikacyjnym, który obejmuje: 186 rozprawy naukowe, 62 artykuły popu-larnonaukowe, 130 doniesień i komunikatów na sympozja i kongresy oraz 10 patentów i 2 podręczniki, a także 42 opracowania projektowe i 26 dla praktyki przemysłowej.

Profesor Jan Kisza za swoje osiągnięcia naukowe uzyskał nagrodę Polskiej Akademii Nauk oraz siedmiokrotnie był wyróżniany nagrodami ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, a także wielokrotnie nagrodami rektorów ART w Olsztynie i AR w Krakowie.

Znana jest także szeroka działalność organizacyjno-społeczna prof. Jana. Kiszy. Pełnił on wiele funkcji na Wydziale Technologii Żywności Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie, w tym m.in. dziekana wydziału, dyrektora Instytutu Inżynierii i Biotechnologii Żywności oraz kierownika Zakładu Technologii Mleka. Był też założycielem i pierwszym dyrektorem Instytutu Technologii Mleczarskiej. Dowodem uznania dla jego wysokich kwalifikacji zawodowych i zdolności organizacyjnych było powołanie go do różnych gremiów doradczych i opiniodawczych na szczeblu centralnym, między innymi w Sejmie RP.

Profesor Jan Kisza należał do wielu prestiżowych stowarzyszeń i organizacji naukowych takich, jak: Europejskie Towarzystwo Chemiczne w Austrii (Federation of European Chemical Societes), KTiChZ PAN, Komisja Biotechnologii Rolnej PAN, Komitet Terminologii PAN, Polskie Towarzystwo Chemiczne, Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Instytut Przemysłu Mleczarskiego, Centralny Związek Spółdzielni Mleczarskich i PTTŻ.

Pracuje społecznie w Stowarzyszeniu b. Żołnierzy PSZ na Zachodzie „Karpatczycy”, działa w Mazurskim Towarzystwie Ewangelickim i strukturach organizacyjnych Kościoła E.A.

***

Za naukowa pracę i działalność społeczną był wielokrotnie odznaczany i nagradzany. Został uhonorowany: Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Edukacji Narodowej, medalami XXX- i XV-lecia PRL, Odzna¬ką Weterana J.W. Króla Anglii, angielskim Medalem za Wojnę 1939-45, angielską Gwiazdą Italii, oraz Patentem Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny.

Zmarł 10 listopada. Został pochowany w Olsztynie.

Tadeusz Płodzień

Komentarze nie są dozwolone.