„Pamiętaj, że wszystko, co uczynisz w życiu, zostawi jakiś ślad.
Dlatego miej świadomość tego, co robisz.”
Paulo Coelho
Taką sentencją opatrzył ostatnio wydaną książkę dr inż. Bolesław Pilarek, który za pierwszoplanowe swoje osiągnięcie uważa założenie trzech czasopism (czwartego był współzałożycielem) i ich redagowanie przez wiele lat oraz napisanie kilku tysięcy publikacji prasowych, głównie o rolniczej tematyce. Ma także znaczny dorobek pisarski. Jest autorem lub współautorem 7 broszur, 12 kalendarzy-poradników, 32 książek i 8 prac naukowych. W październiku br. ukazała się jego autorstwa monografia Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Olsztynie i jego poprzedników zatytułowana „Doradztwo rolnicze na Warmii, Mazurach i Powiślu”. Została napisana na podstawie: aktów prawnych, materiałów źródłowych, programów i sprawozdań z działalności ośrodka, własnych obserwacji, rozmów z pracownikami RRZD, WOPR, ODR, WODR i WMODR oraz właścicielami gospodarstw współpracujących przeprowadzonych w latach 1969-2014 a także własnych publikacji zamieszczonych na łamach: „Naszej Wsi”, „ABC Rolnika”, „Rolniczego ABC”, „Plonu”, „Nowego Plonu,” ”Poradnika Rolniczego” i „Tygodnika Poradnika Rolniczego”.
Autor miał pełną merytoryczną podstawę do opracowania tego dzieła, gdyż oprócz studiów rolniczych w olsztyńskiej WSR ukończył studia podyplomowe z zakresu doradztwa w SGGW w Warszawie, w latach 1969-71 pracował w RRZD w Bęsi na stanowiskach asystenta i kierownika działu naukowego ekonomiki i organizacji rolnictwa, a przez następne lata, jako publicysta rolny i naczelny redaktor czasopism rolniczych współpracował z naukowcami i specjalistami oraz doradcami różnych instytucji rolniczych.
Bolesław Pilarek na 509 stronach monografii omówił funkcjonowanie doradztwa rolniczego w latach 1958-2014 kolejnych strukturach organizacyjnych. W roku 1957 we wszystkich województwach utworzono rolnicze rejonowe zakłady doświadczalne (RRZD), jako zaplecza metodyczno-naukowego dla służb doradczych. W tym samym roku wznowiły działalność kółka rolnicze, które rok później przejęły terenową służbę doradczą. Zadaniem zatrudnionych w kółkach rolniczych agronomów gromadzkich było przekazywanie wiedzy rolniczej, wprowadzanie postępu rolniczego, propagowanie i kontrola wykonywania przez rolników najprostszych zabiegów. W tym czasie utworzono także służby rolne przy spółdzielczości wiejskiej, przemyśle rolno–spożywczym, skupie itp.
W roku 1968 powstało państwowe doradztwo rolnicze. Terenową służbę doradczą przekazano do samorządów lokalnych. W skład gromadzkiej służby rolnej wchodzili: agronom, zootechnik, asystent agronoma i zootechnika i agromeliorant. Pięć lat później utworzono stanowisko gminnego instruktora rolnego.
W 1975 r. na bazie rolniczych rejonowych zakładów doświadczalnych utworzono 49 WPR-ów, którym powierzono opiekę fachową i metodyczną nad gminną służbą instruktorską. W 1981 roku WOPR-y całkowicie przejęły służbę doradczą. Z czasem jednak pojawiły się uwagi, że przeprowadzone przekształcenia państwowego doradztwa rolniczego nie przynosiły oczekiwanych efektów. WOPR-y ściśle współdziałały z wyselekcjonowaną grupą gospodarstw wzorcowych przykładowych. Natomiast współpraca z pozostałymi gospodarstwami była incydentalna. WOPR-y prowadziły także własne wielkoobszarowe gospodarstwa, w których priorytetami były jak najwyższe plony i jednostkowa wydajność zwierząt, a nie doradztwo. Nie mogły więc one być wzorcem dla przeciętnych niewielkich rodzinnych gospodarstw ani dla państwowych gospodarstw rolnych. WOPR-om zarzucano także słabe współdziałanie z nauką i szkolnictwem rolniczym, co utrudniało to transfer najnowszych osiągnięć nauki do praktyki, jak również przepływ informacji o potrzebach rolników.
Niezależnie od tych uwag, trzeba przyznać, że pracujący w WOPR-ach specjaliści i doradcy mogli się poszczycić bogatym dorobkiem w wielu dziedzinach, zwłaszcza z zakresu technologii produkcji rolniczej i wiejskiego gospodarstwa domowego.
Na początku lat dziewięćdziesiątych, czyli w warunkach transformacji ustrojowej zmiany w doradztwie rolniczym stały się jednym z priorytetów. W 1998 roku Sejm RP uchwalił ustawę ”Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. ”Ustawa przekazywała z dniem 1 stycznia 1999 roku ośrodki doradztwa rolniczego w gestię wojewodów oraz dawała delegację Ministerstwu Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej do utworzenia Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich. Zostało ono powołane 18 grudnia 1998 w Brwinowie, przez połączenie z Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie w Poznaniu z jego oddziałem w Krakowie i sześcioma ODR-ami, które utworzyły struktury regionalne pod nazwą Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w: Barzkowicach, Przysieku, Płońsku, Radomiu, Starym Polu i Wrocławiu. Pozostałe ośrodki doradztwa rolniczego zreorganizowano w wojewódzkie lub samodzielne ośrodki.
Kolejne zmiany nastąpiły w 2004 r. Zgodnie z nową Ustawą z dniem 1 stycznia 2005 jednostki doradztwa rolniczego stały się państwowymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi osobowość prawną, prowadzącymi doradztwo rolnicze. Pozostawiono CDR w Brwinowie jako instytucję krajową, podległą z oddziałami w Krakowie, Poznaniu i Radomiu. Wojewodowie powołali 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego. Przy każdym ośrodku powołano Rada Społeczna Doradztwa Rolniczego, która jest organem opiniodawczo-doradczym dyrektora. Zadania przydzielone WODR polegały na udzielaniu pomocy w korzystaniu z dostępnych instrumentów WPR i funduszy strukturalnych oraz doradczej we wdrażaniu technologii produkcji poprawiających standardy jakościowe, odpowiadające wymaganiom ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt. Doradztwo obejmuje także zarządzanie gospodarstwem rolnym, rozwój rolnictwa ekologicznego, organizowanie się rolników w zespołowe formy działania, grupy producenckie, organizacje rolnicze. Doradcy wspierają wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, aktywizują wieś, a szczególnie członków rodzin rolniczych w poszukiwaniu dodatkowych i alternatywnych źródeł dochodu. Organizują szkolenia, kursy , wycieczki studyjne i konferencje, mające na celu podwyższanie kwalifikacji zawodowych rolników i mieszkańców wsi.
Omówienie funkcjonowania doradztwa w okresie 55 lat wymagało od autora dużego doświadczenia i ogromnego zaangażowania. Książkę, choć jest obszernym dziełem, czyta się z dużym zainteresowaniem, gdyż autor z wielu reportażach w przystępny sposób omówił metody pracy i wyniki działalności doradców w we współpracujących gospodarstwach oraz różnorodne przedsięwzięcia, których ośrodek był organizatorem lub współorganizatorem (między innymi targi, konkursy, pokazy, wystawy, festyny, konferencje, sympozja, Dni Pola). Dobrze się stało, że ukazało się oryginalne dzieło prezentujące kształtowanie się doradztwa rolniczego w Polsce na przykładzie Warmii, Mazur i Powiśla.
Na końcu monografii zamieszczono wykaz 2561 pracowników WMODR (i poprzedzających go jednostek organizacyjnych), wśród których jest bardzo dużo absolwentów UWM, ART i WSR w Olsztynie oraz 146 sponsorów książki.
Gratuluję autorowi, wydawcy Warmińsko-Mazurskiemu Ośrodkowi Doradztwa Rolniczego i sponsorom, wśród których jest wielu absolwentów UWM i poprzedzających go uczelni..
Prof. dr hab. Zdzisław Ciećko
