Bratankowie 1956-2016

„Obywatele Węgier! Polska uciśniona z jednej strony brutalna siła, z drugiej brakiem życzliwej pomocy, na która miała prawo liczyć, nie mogąc walczyć na własnej ziemi, posłała wam swoich najlepszych generałów… swoich najbardziej nieustraszonych żołnierzy… Obywatele Węgier! W waszym ręku spoczywa przyszłość świata i jeśli potraficie zerwać owoce zwycięstwa, jak umieliście zasłużyć na jego wawrzyny, to triumf wasz będzie triumfem wolności w Europie…” Adam Mickiewicz do obywateli Węgier

Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki w Olsztynie, Węgierski Instytut Kultury w Warszawie, Starostwo Powiatowe w Olsztynie, Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Olsztynie i Olsztyńskie Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Węgierskiej były organizatorami obchodów 60. rocznicy wiecu solidarności mieszkańców Olsztyna z uczestnikami powstania węgierskiego. Honorowy patronat sprawował Metropolita Warmiński abp Józef Górzyński.

Pierwsza część uroczystości odbyła się w gmachu Urzędu Wojewódzkiego. Po otwarciu Wystawy o Wydarzeniach 1956 roku w Polsce i na Węgrzech odbyła się konferencja „Między Olsztynem a Budapesztem. Polacy i Węgrzy w 1956 r Uczestniczyli w niej między innymi: – ambasador Węgier Ivan Gyurcsik z małżonką, sekretarz ds. politycznych Ambasady Węgier dr. Pál Attila Illés. wojewoda warmińsko – mazurski Artur Chojecki, starosta olsztyński Małgorzata Chyziak, wiceprezydent Olsztyna Jarosław Słoma, Andrzej Sassyn, prezes Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej im. bp. Andrzeja Batorego. ks. dr hab. Tomasz Garwoliński, przedstawiciel duchowieństwa, poseł Mirosław Pampuch, reprezentanci instytucji, organizacji i służb mundurowych oraz uczniowie ze szkół powiatowych Olsztynka, Biskupca, Dobrego Miasta i Olsztyna.

Konferencji przewodniczył jej dr Waldemar Brenda dyrektor olsztyńskiego oddziału IPN.

Ambasador Węgier Ivan Gyurcsik podziękował studentom i mieszkańcom Olsztyna za zorganizowanie w 1956 roku pierwszej w Polsce publicznej manifestacji popierającej powstanie węgierskie. Powiedział, że Polacy w trudnej sytuacji udzielili nam pomocy. Olsztyńscy studenci zbierali pieniądze i oddawali krew.

Więzi łączące Polaków z Węgrami podkreślił także wojewoda warmińsko – mazurski Artur Chojecki. W Olsztynie wybuch powstania węgierskiego nie tylko nie przeszedł bez echa, co więcej zakończył się jedną z największych manifestacji w tamtym czasie. 30 października 1956 r. na dzisiejszy plac Bema przyszedł tłum studentów ówczesnej Wyższej Szkoły Rolniczej oraz zachęconych przez nich mieszkańców miasta, by wyrazić swoje poparcie dla dążeń wolnościowych Węgrów.

Premier Beata Szydło przesłała list, w którym podkreśliła między innymi, że 60.rocznica czerwcowych wydarzeń w Poznaniu i październikowych na Węgrzech oraz wiec solidarnościowy w Olsztynie mają ogromne znaczenie. Te manifestacje były protestem przeciw zniewoleniu. Węgierska rewolucja była gestem solidarności z krwawo stłumionym powstaniem w Poznaniu. Wydarzenia te udowodniły, że mamy wspólny cel.

Warto przypomnieć, że Sejm RP przez aklamację przyjął uchwałę ustanawiającą 2016 r. Rokiem Solidarności Polsko-Węgierskiej. „Wzajemna solidarność i pomoc naszych Narodów w 1956 r. stanowią szczególną wartość, którą należy wspólnie upamiętnić” – głosi uchwała. Analogiczną uchwałę podjął Senat. Podobną uchwałę przyjęło Zgromadzenie Narodowe Węgier.

Premier Węgier Viktor Orban W liście skierowanym na ręce A. Sassyna napisał: – „W październiku 1956 miasto Olsztyn było pierwszym, które dało wyraz solidarności z węgierską rewolucją, pogłębiając tym istniejącą od założenia państw wspólnotę losów narodu polskiego i węgierskiego. Rząd węgierski i Węgrzy są wdzięczni za pielęgnowanie tych tradycji i przekazywanie dalej.”

Starosta olsztyński Małgorzata Chyziak podkreśliła, że już od 10 lat powiat olsztyński pilnuje, żeby obchody rocznicy zorganizowania wiecu solidarnościowego na Placu Bema miały uroczysty charakter. W roku wzbogacono je o inscenizację.

-Celebrujemy te wydarzenia – powiedziała starosta Małgorzata Chyziak – ponieważ nasze narody są ze sobą w pewien sposób związane. Najlepszym przykładem na to jest częste porównanie narodu polskiego i węgierskiego do dwóch dębów, których korzenie są splecione, a wiadomo dęby to trwałe, solidne i wiekowe drzewa. Nie tylko władze, ale także społeczeństwo spontanicznie podejmuje inicjatywy służące utrwaleniu przyjaźni polsko – węgierskiej, między innymi było to wmurowanie tablicy pamiątkowej, nadanie imienia szkole i wydanie książki. Tworzymy pomoc między studentami z roku 1956 a młodzieżą roku 2016.

Andrzej Sassyn podziękował imiennie wielu osobistościom, którzy od lat wspierali i wspierają poczynania Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej im. bp. Andrzeja Batorego, żeby rocznice przyjaźni polsko – węgierskiej miały uroczysty przebieg.

W drugiej części konferencji wygłoszono kilka referatów. Pierwszy wygłosił Waldemar Brenda, dyrektor olsztyńskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, który omówił sytuację społeczno-polityczna w państwach bloku sowieckiego w latach 1953–1956.  Podkreślił, że Józef Stalin przyczynił się do wybuchu drugiej wojny światowej. W wyniku jego represji zginęło około 20 mln ludności.

Prof. dr hab. Ryszard Tomkiewicz z Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie skoncentrował się na roli olsztyńskiej inteligencji w październiku 1956.  Wówczas Olsztyn był niewielkim miastem, do którego przybyło wielu absolwentów różnych uczelni, zwłaszcza dziennikarzy, którzy nadawali ton. Wielu z nich z partyjnymi legitymacjami, między innymi Tadeusz Ostaszewski, doprowadzili do wiecu przed Teatrem im. Stefana Jaracza. Schody stały się trybuną dla wszystkich chętnych. Ze strony studentów padło hasło: „Precz z nieukami”. Przyjęto 6 – punktowa rezolucję.

Dr Piotr Kardela pracownik z olsztyńskiego IPN i doradca wojewody warmińsko – mazurskiego skoncentrował się na roli polskiej emigracji politycznej w okresie wydarzeń 1956 r. w Polsce i na Węgrzech. Naszą emigracje po 1945 roku tworzyli głównie żołnierze polskich sił zbrojnych, wśród których było wielu liderów byłych i ówczesnych partii. Oni popierali rząd polski na uchodźstwie. Stłumienie manifestacji w Poznaniu i na Węgrzech wywołało wielkie oburzenia.

Dr Mariusz Korejwo z Archiwum Państwowego w Olsztynie omówił rolę Komitetu Wojewódzkiego PZPR w okresie przemian w 1956 roku.

Dr Dawid Zagził z IPN w Olsztynie swojemu wystąpieniu nadał tytuł: – Echa października. Postulaty i żądania mieszkańców Olsztyna w świetle dokumentów Miejskiej Rady Narodowej.

Dr Janos Tischler, dyrektor Węgierskiego Instytutu Kultury omówił sytuacje w Polsce i na Węgrzech w roku 1956.

Druga część uroczystości odbyła sie przed budynkiem Starostwa Powiatowego w Olsztynie. Studenci Studium Aktorskiego im Aleksandra Sewruka oraz grupa rekonstrukcyjna działająca przy Muzeum Techniki Wojskowej w Ziołowej Dolinie przedstawili w reżyserii Macieja Mydlaka inscenizację wiecu solidarnościowego z roku 1956. Dzięki temu, wszyscy obecni na Placu Bema mogli podziwiać oryginalne transparenty, umundurowanie. Symbolicznie zmieniono tablicę Plac Armii Czerwonej na Plac Powstańców Węgierskich itp.

Przypominam, że dla uczczenia październikowych wydarzeń w 2006 roku na ścianie gmachu Starostwa Powiatowego w Olsztynie zainstalowano tablicę z następującą informacją: – „W hołdzie studentom Wyższej Szkoły Rolniczej i mieszkańcom Olsztyna, którzy w tym miejscu 30X 1956 roku solidaryzując się z walczącym o suwerenność narodem węgierskim upomnieli się o wolność naszą i waszą”. Właśnie pod tą tablicą złożyli kwiaty uczestniczący w uroczystości: – ambasador Węgier Ivan Gyurcsik z małżonką, sekretarz ds. politycznych Amasady Węgier dr. Pál Attila Illés. wojewoda warmińsko – mazurski Artur Chojecki, starosta olsztyński Małgorzata Chyziak, wiceprezydent Olsztyna Jarosław Słoma, poseł Mirosław Pampuch, Andrzej Sassyn, prezes Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej im. bp. Andrzeja Batorego, reprezentanci instytucji, organizacji i służb mundurowych.

Kwiaty złożyła także delegacja Stowarzyszenia Absolwentów UWM raz absolwenckiej Fundacji im. M. Oczapowskiego w składzie( od prawej): – dr inż. Bolesław Pilarek, dr hab. Jan Kopytowski, prof. UWM i dr inż. Janusz Lorenz.

 

W godzinach wieczornych w Filharmonii Warmińsko – Mazurskiej im. Feliksa Nowowiejskiego odbył sie koncert kwartetu smyczkowego Accprdf Quartet w Budapesztu W programie: Béla Bartók – III Kwartet smyczkowy, Wolfgang A. Mozart – Kwartet smyczkowy Es-dur KV 428.

Bolesław Pilarek

Foto. Mirosław Rogalski

Komentarze nie są dozwolone.