STRESZCZENIA

Journal of Elementology

 

 

Strona główna

English version

 

NUMERY

  [8/4/2003] [9/1/2004] [9/2/2004] [9/3/2004] [ 9/4/2004] [10/1/2005] [10/2/2005] [10/3-1/2005] [10/3-2/2005] [10/4/2005] [11/1/2006] [11/2/2006] [11/3/2006] [11/4/2006] [12/1/2007][12/2/2007] [12/3/2007] [12/4/2007] [13/1/2008] [13/2/2008] [13/3/2008] [13/4/2008] [14/1/2009] [14/2/2009] [14/3/2009] [14/4/2009] [15/1/2010] [15/2/2010] [15/3/2010][15/4 [16/1/2011] [16/2/2011]

 

TOM 16 - NUMER 2 - CZERWIEC 2011
 

Jacek Czekała, Alicja Jezierska, August Krzywosądzki

Określenie twardości ogólnej i zawartości wapnia i magnezu w wodach uzdatnionych

Słowa kluczowe: woda do spożycia, twardość, wapń, magnez.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.01

Woda do konsumpcji podlega szczególnej ochronie, o czym świadczy liczba parametrów jej oceny. Wśród nich należy wyróżnić twardość oraz zawartość magnezu. Z kolei wapń nie jest składnikiem limitowanym, ale jego koncentracja i związki składają się na twardość wody, dlatego jest on pierwiastkiem na ogół oznaczanym zarówno w wodach surowych, po uzdatnieniu, jak i u odbiorcy. Ze względów zdrowotnych szczególną uwagę zwraca się na koncentrację magnezu w wodach oraz na relacje ilościowe między Mg i Ca. Celem pracy było określenie twardości oraz zawartości wapnia i magnezu w wodach uzdatnionych przeznaczonych do spożycia dla mieszkańców miasta Leszna. Badania przeprowadzono w latach 2006-2009 na próbkach wód pochodzących z trzech ujęć i stacji uzdatniania wody. Próbki wód pobierano zgodnie z normą PN-ISO 5667, a powyższe parametry oznaczono metodą wersenianową (PN-ISO 6059). W okresie badań zanalizowano ogółem 270 próbek na twardość oraz po 30 próbek na zawartość wapnia i magnezu. Twardość ogólna wód kształtowała się od 192,0 do 410,0 mg CaCO3 dm–3, średnio 334,9±33,16 mg CaCO3 dm–3. Wartości te mimo pozornie dużych zakresów skrajnych pod względem średnich są zbliżone między ujęciami i latami, co skutkowało brakiem istotnych statystycznie różnic. Stężenie wapnia w wodach wynosiło od 24,7 do 152,4 mg dm–3, średnio 73,46±31,15 mg dm–3 a magnezu od 1,6 do 107,1, średnio 20,45±27,77 mg dm–3. Z analizy danych wynika, że twardość ogólna wód nie korelowała z koncentracją wapnia i magnezu, natomiast stwierdzono dodatnią zależność korelacyjną między koncentracją wapnia i magnezu. Stwierdzono, że po uzdatnieniu, wody do konsumpcji w Lesznie spełniały normy jakościowe badanych parametrów. Według średnich wartości, wody te zaliczono do średnio twardych o zaniżonej koncentracji magnezu.

 

 

Iwona Domagała-Świątkiewicz, Włodzimierz Sady

Wpływ nawożenia azotem na zawartość P, K, Mg, Ca i S w glebie i częściach jadalnych kapusty głowiastej białej

Słowa kluczowe: siarczan amonu, RSM, nawożenie rzutowe i zlokalizowane.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.02

Badano wpływ nawożenia azotowego siarczanem amonu i roztworem saletrzano-mocznikowym (RSM) na zawartość P, K, Mg, Ca i S w glebie i kapuście głowiastej białej. Badania z kapustą głowiastą białą odmiany Galaxy F1 prowadzono w latach 2005-2007 w Zagorzycach k. Miechowa. Nawozy azotowe stosowano wg schematu: 1) kontrola – 100% N (120 kg ha–1) rzutowo w czasie sadzenia rozsady; 2) 75% N rzutowo w czasie sadzenia rozsady + 25% N w trakcie wegetacji; 3) 75% N rzutowo w czasie sadzenia rozsady + nawożenie pozakorzeniowe; 4) 75% N w sposób zlokalizowany w czasie sadzenia rozsady, 5) 75% N w sposób zlokalizowany w czasie sadzenia rozsady + 25% N rzutowo w czasie wegetacji; 6) 75% N w sposób zlokalizowany w czasie sadzenia rozsady + nawożenie pozakorzeniowe. Dokarmianie pozakorzeniowe wykonywano 2% mocznikiem (3-krotnie) i 1% roztworem Supervitu K (1 raz). Warunki pogodowe w kolejnych latach doświadczenia znacznie modyfikowały wpływ czynników badań na zawartość oznaczanych składników mineralnych w kapuście. Najwięcej K i Mg w roślinach oznaczono w 2006 r., najmniej P, K, Mg i Ca w 2007 r., natomiast 2005 r. był rokiem średnim, jeśli chodzi o stężenia badanych pierwiastków. Zawartość siarki w liściach kapusty była najwyższa w 2007 r., a najniższa w 2006 r. Oznaczone zawartości P, K i Mg były poniżej zakresu przyjętego za wystarczający dla części jadalnych kapusty. Rodzaj nawozu azotowego wpływał istotnie na zawartość P i Ca w roślinach. W 2005 i 2006 r. wyższe stężenia P wykazano w roślinach nawożonych RSM w porównaniu z nawożonymi siarczanem amonu. Więcej Ca oznaczano w kapuście nawożonej siarczanem amonu w porównaniu z kapustą nawożoną roztworem saletrzano-mocznikowym. Żaden z badanych czynników nie różnicował istotnie zawartości K i Mg w kapuście. W każdym roku badań rośliny nawożone siarczanem amonu zawierały więcej siarki. W 2005 i 2006 r. rzutowy sposób nawożenia siarczanem amonu wpływał istotnie na zwiększenie stężenia S w roślinach w stosunku do nawożenia zlokalizowanego. Nawożenie pozakorzeniowe nie wpływało istotnie na zawartość oznaczanych pierwiastków w roślinach.

 

 

Tomasz Kleiber, Andrzej Komosa

Wpływ wzrastającego nawożenia azotem na zawartość mikroelementów w runi trawników dekoracyjnych

Słowa kluczowe: azot, trawnik, darń, zawartość mikroelementów, analiza roślin.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.03

Celem badań w latach 2007-2008 było określenie wpływu wzrastających poziomów azotu: 0, 50, 100, 150, 200 mg N dm–3 na zawartość mikroelementów metalicznych żelaza, manganu, cynku i miedzi oraz stosunki ilościowe w runi trawników dekoracyjnych. Doświadczenie wegetacyjne wykonano na 2-letnim trawniku, na którym wysiano mieszankę traw o następującym składzie gatunkowym (w %): życica trwała (Lolium perenne L.) Grasslands Nui – 45%, kostrzewa trzcinowa (Festuca arundinacea Schreb.) Finelawn – 25%, kostrzewa czerwona (Festuca rubra Hack.) Olivia – 10%, kostrzewa czerwona (Festuca rubra Hack.) Boreal – 15%, wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.) Balin – 5%. Z wyjątkiem miedzi, nawożenie azotem wpływało na wzrost zawartości żelaza, manganu i cynku w częściach nadziemnych traw. Nawożenie azotem (w formie saletry amonowej) zwiększało pobranie mikroelementów przez części nadziemne roślin: Fe o 143,0%, Mn – 227,2%, Zn – 233,3%, Cu – 180,7% oraz ich stosunki ilościowe. Wykazano, że wysokie nawożenie azotem trawników dekoracyjnych, od N-150 do N-200, zwiększało stosunek Fe : Mn : Zn : Cu. Najlepszymi walorami dekoracyjnymi charakteryzowała się murawa zawierająca w częściach nadziemnych (w mg kg–1 s.m.): Fe 231,6-292,8, Mn 35,6-50,5, Zn 26,5-47,5 i Cu 16,9-17,6. Zakresy te można zalecać jako tymczasowe zawartości wskaźnikowe dla trawników dekoracyjnych. Z praktycznego punktu widzenia, biorąc pod uwagę pozytywny i stymulujący wpływ nawożenia azotem na plonowanie, skład chemiczny roślin i pobieranie mikroelementów przez mieszankę traw na trawniku dywanowym, konieczne jest – w ich kontrolowanym nawożeniu – uwzględnienie strat wynikających z wynoszenia tych składników z gleby wraz z plonem części nadziemnych, a także ich wypłukiwania z rizosfery i ewentualne ich uzupełnienie nawozami mineralnymi.

 

 

Mirosław Kobierski, Jacek Długosz, Anna Piotrowska

Zróżnicowanie przestrzenne różnych form magnezu w glebie płowej wytworzonej z gliny lodowcowej

Słowa kluczowe: magnez wymienny i wodno-rozpuszczalny, magnez przyswajalny dla roślin, zmienność przestrzenna, gleba płowa.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.04

Rezerwuarem magnezu dla roślin jest gleba, głównie jony znajdujące się w roztworze wodnym, oraz jego kationy wymienne związane z kompleksem sorpcyjnym. Zawartość magnezu przyswajalnego – ważna ze względu na zabezpieczenie potrzeb pokarmowych roślin – może się charakteryzować bardzo dużym zróżnicowaniem przestrzennym w skali pola uprawnego. Określenie przestrzennego zróżnicowania tych składników jest niezmiernie istotne w rolnictwie precyzyjnym, uzależniającym dawkę nawożenia od rzeczywistego niedoboru pierwiastka, nawet na niewielkim areale pola uprawnego. W celu oszacowania parametrów związanych z przestrzenną zmiennością form magnezu określono zawartość magnezu wodno-rozpuszczalnego (Mg-H2O), wymiennego (Mg-W) i przyswajalnego dla roślin (Mg-P). Próbki z 50 punktów poziomu orno-próchnicznego gleby płowej pobrano wiosną 2007 r. w sieci kwadratów rozmieszczonych co 10 m. Zawartość poszczególnych form magnezu oznaczono tradycyjnymi metodami, a wyniki opracowano metodami statystycznymi i geostatystycznymi, które posłużyły do wykonania map określających ich przestrzenne zróżnicowanie. Wykazano duże zróżnicowanie zawartości form magnezu (Mg-H2O – 0,76-2,89 mmol(+) kg–1; Mg-W – 1,69-8,06 mmol(+) kg–1; Mg-P – 28,50-91,40 mg kg–1) w poziomie orno-próchnicznym gleby płowej. Zróżnicowanie to potwierdzają wysokie wskaźniki zmienności, wynoszące odpowiednio: Mg-H2O – 31,6%; Mg-W – 30,5%; Mg-P – 24,9%. Na podstawie analizy geostatystycznej wyników stwierdzono, że najbardziej skupione wokół średniej arytmetycznej, wynoszącej 1,24 mmol Mg kg–1, były zawartości Mg-H2O. Potwierdza to także obliczona dla tej formy magnezu wysoka wartość kurtozy (8,73). Najbardziej spłaszczony rozkład miały wyniki określające zawartość magnezu przyswajalnego dla roślin (kurtoza-0,39). Poszczególne formy magnezu w masie glebowej badanego pola charakteryzują się niewielkim wskaźnikiem rozproszenia, na co wskazuje wysoka wartość efektu samorodka, odpowiednio: 0,423 (mmol kg–1)2 dla Mg-W; 0,031 (mmol kg–1)2 dla Mg-H2O oraz 83,42 (mg kg–1)2 dla Mg-P. Największy udział efektu samorodka w wariancji progowej (47,3%) zaobserwowano na semiwariogramie określającym zawartość Mg-P. Obliczony zasięg oddziaływania, czyli korelacji między próbkami, wynosił 79,3-98,0 m i był większy niż rzeczywista odległość między poszczególnymi próbami pobranymi do badań.

 

 

Peter Kováčik, Milan Macák, Ladislav Ducsay, Magdaléna Halčínová, Martin Jančich

Wpływ stosowania popiołów, popiołów lotnych i ich Mieszanek na żyzność gleby

Słowa kluczowe: mieszanka popiołów i popiołów lotnych, żyzność gleby, węgiel całkowity, kwasy huminowe, gęstość gleby.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.05

Aplikacja popiołów, popiołów lotnych i ich mieszanek w glebach Słowacji nie jest dozwolona przez prawo, mimo że niektóre państwa pozwalają na takie wykorzystanie. Można przypuszczać, że jest to spowodowane głównie niestabilną i często wysoką zawartością metali ciężkich oraz związków promieniotwórczych w glebie. Poszczególne popioły i popioły lotne znacznie różnią się powyższymi parametrami, z tego powodu konieczna jest indywidualna ocena wykorzystania popiołów w Słowacji. Korzystnego wpływu popiołów i popiołów lotnych na rośliny nie można pominąć w przypadku surowców nie stwarzających zagrożenia związanego ze zwiększoną ilością metali ciężkich i związków radioaktywnych. Celem eksperymentu było określenie wpływu mieszanki popiołu z popiołem lotnym (AFAM) na niektóre parametry glebowe oraz sprecyzowanie poglądów na wykorzystanie popiołów i popiołów lotnych w rolnictwie. Eksperyment przeprowadzono w wegetacyjnej klatce znajdującej się na terenie Słowackiego Uniwersytetu Rolniczego w Nitrze, w 30 kg pojemnikach z 24 kg antropogenicznej gleby, która powstała po zmieszaniu 2 części brunatno-modalnej gleby i 1 części piasku krzemionkowego. Do całego profilu glebowego powyższych pojemników aplikowano mieszankę popiołów i popiołów lotnych lub nawozów NPK w 4 powtórzeniach. Eksperyment miał 6 wariantów (0, AFAM1, NPK, NPK+ AFAM1, NPK+ AFAM2, NPK+ AFAM3): 1 – wariant kontrolny, 2 – mieszanka popiołu i popiołu lotnego w ilości 3 t ha–1, 3 – nawozy sztuczne NPK, 4 – nawozy NPK + AFAM w ilości 3 t ha–1, 5 – nawozy NPK + AFAM w ilości 30 t ha–1, 6 – nawozy NPK + AFAM w ilości 150 t ha–1. Mieszanka popiołu i popiołu lotnego (AFAM) stosowana w ilości 3 t ha–1 miała pozytywny wpływ na kilka parametrów glebowych. Istotnie statystycznie zwiększyła wartość pHKCl, pHH2O i dostępnych zasobów Ca. W przypadku zawartości węgla całkowitego (Cox), węgla substancji humusowych (CHS), węgla kwasów huminowych (CHA), kwasów fulvia (CFA) i dostępnego K reakcja na wzrost była niejednoznaczna. Gęstość objętościowa gleby (BD) się zmniejszyła. Absorpcja (CEC) nie uległa zmianie. Statystycznie nieistotny, ale negatywny wpływ miała na ilość kationów podstawowych (EBC), stopień nasycenia kationami bazowymi (BS), przewodność (EC), zawartość Nan i Mg. Dodanie AFAM do nawozów NPK w dawkach 3, 30 i 150 t ha–1 miało pozytywny wpływ na ilości Cox, CHS, CHA i Mg, na wartości CEC, EBC, BS, pHKCl i pHH2O, BD gleby. Negatywnie wpłynęło tylko na EC i zawartość Nin. Wykorzystanie mieszanki popiołu i popiołów lotnych oraz mieszanki w połączeniu z nawozami NPK poprawiło głównie te parametry gleby, które zwiększają jej wydajność, odporność na spadek plonów spowodowany jednostronnym sztucznym nawożeniem roślin.

 

 

Krzysztof Makuch, Ryszard Koczorowski, Iwona Rykowska, Wiesław Wasiak

Ocena zawartości tytanu w błonie śluzowej pokrywającej dwuetapowe wszczepy śródkostne

Słowa klucze: tytan, implanty, alergia.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.06

Szeroko stosowane współcześnie biomateriały, w tym tytan i jego stopy, wykazują wiele cech i właściwości fizykochemicznych, które determinują sposób ich wykorzystania. Jak wynika z piśmiennictwa, wszczepy tytanowe stosowane w stomatologii, uważane za biokompatybilne z ustrojem, mogą w określonych warunkach wywoływać reakcje zapalne lub alergiczne. Celem pracy była ocena zawartości tytanu w błonie śluzowej pokrywającej dwuetapowe wszczepy śródkostne systemu Osteoplant-Hex®. Zawartość jonów tytanu w badanych próbkach zawierających wycinki błony śluzowej pobrane nad wszczepami stomatologicznymi oznaczono na spektrometrze emisyjnym z indukcyjnie sprzężoną plazmą VISTA-MPX firmy VARIAN ICP. Wykazano zróżnicowaną zawartość tytanu w błonie śluzowej kontaktującej się z implantami w okresie ich wgajania. Oznaczono stężenia tytanu od 0,0 do 122,59 µg g–1. Jak wynika z badań, duża rozpiętość wyników może być uzależniona od lokalizacji wszczepu, płci pacjentów, a także wieku, i dlatego podjęto próbę powiązania uzyskanych wyników z kilkoma potencjalnymi parametrami.

 

 

Jarosław Pobereżny, Elżbieta Wszelaczyńska

Wpływ biopierwiastków (n, k, mg) oraz długotrwałego przechowywania bulw ziemniaka na straty ilościowe i jakościowe. Cz. II.  Zawartość suchej masy i skrobi

Słowa kluczowe: bulwa ziemniaka, nawożenie N, K, Mg, przechowywanie, straty jakościowe.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.07

Jednym z nadrzędnych celów w produkcji ziemniaka jadalnego i do przetwórstwa spożywczego jest dobra jakość bulw. Wielokierunkowość użytkowania ziemniaka powoduje, że wymagania co do jego jakości są wysokie, ale też i różne, zarówno pod względem cech morfologicznych, jak i składu chemicznego. W całym cyklu produkcyjnym przechowywanie ziemniaków jest najtrudniejszym etapem utrzymania dobrej jakości bulw, ponieważ w okresie długotrwałego składowania w bulwach zachodzą procesy prowadzące do zmian ilościowych i jakościowych. W trzyletnim doświadczeniu polowym (2003-2005) badano wpływ zastosowanego w okresie wegetacji roślin zróżnicowanego nawożenia mineralnego (N, K i Mg na tle stałej dawki P) oraz przechowywania (3 i 6 miesięcy) na kształtowanie się zawartości suchej masy i skrobi w bulwach wybranych odmian ziemniaka. Do badań wybrano średnio wczesne odmiany Bila i Triada. Próby przechowywano w komorze przechowalniczej przez 3 i 6 miesięcy (temp. +4ºC, wilgotność względna powietrza 95%). Na zawartość suchej masy i skrobi istotny wpływ miało zarówno zastosowane nawożenia, jak i czas składowania. Pod wpływem wzrastających dawek N, K, Mg następował istotny wzrost zawartości suchej masy w stosunku do obiektu kontrolnego, a najwyższą jej zawartość uzyskano po zastosowaniu nawożenia w ilości 100 kg azotu – wzrost o 3,5%, 80 kg potasu – wzrost o 7,7% i 100 kg magnezu – wzrost o 6,2% na 1 ha. W przypadku zawartości skrobi najkorzystniejsze okazały się dawki 100 kg azotu, 160 kg potasu i 100 kg magnezu na 1 ha. Straty suchej masy i skrobi w bulwach ziemniaka wyliczone z bilansu były najwyższe po 6 miesiącach przechowywania i wynosiły odpowiednio 8,1 i 15,4% w doświadczeniu z magnezem, 6,6 i 10,1% w doświadczeniu z azotem, 6,7 i 7,9% w doświadczeniu z potasem.

 

 

Ewa Rekowska, Barbara Jurga-Szlempo

Porównanie zawartości wybranych składników chemicznych w liściach dwóch odmian endywii (Cichorium endivia L.)

Słowa kluczowe: endywia, odmiany, makro- i mikroelementy.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.08

W Polsce w porównaniu z innymi krajami europejskimi obserwuje się za małe spożycie gatunków należących do grupy warzyw liściowych. Jednym z takich warzyw jest endywia – z rodziny astrowatych (Asteraceae), roślina mało znana, uprawiana jedynie amatorsko. Endywia należy do cennych warzyw liściowych, które charakteryzują się wysoką wartością odżywczą i prozdrowotną. W porównaniu z bardziej popularną w naszym kraju sałatą, zawiera więcej soli mineralnych (zwłaszcza fosforu, wapnia i potasu), prowitaminy A oraz witamin B1, B2 i C. Dzięki zawartości substancji gorzkich ma działanie pobudzające trawienie. Celem badań była ocena zawartości makro- i mikroelementów oraz azotanów w liściach dwóch odmian endywii: Riccia a cuor ol’oro sel blondie, należącej do odmiany botanicznej eskariola (Cichorium endivia var. latifolium) o gładkich liściach,  i Blonda a cuor plen – z grupy endywii kędzierzawej (Cichorium endivia var. crispum) o liściach fryzowanych. Doświadczenie założono w latach 2004-2006, w Warzywniczej Stacji Badawczej w Dołujach k. Szczecina. Było to doświadczenie 1-czynnikowe, założone metodą bloków losowych, w 3 powtórzeniach. Powierzchnia poletka doświadczalnego wynosiła 2,88 m2 (1,80×1,60 m). Przedplonem dla endywii był ogórek uprawiany na oborniku. Nasiona endywii wysiewano na rozsadniku 20 czerwca (w obu latach uprawy), natomiast rozsadę w fazie 4-6 liści właściwych sadzono na miejsce stałe 18 lipca (2006 r.) i 20 lipca (2007 r.), w rozstawie 40×30 cm. Zbiór rozet liściowych wykonano jednorazowo 13 września (2006 r.) i 8 września (2007 r.). Wyniki opracowano statystycznie z użyciem testu Tukeya na poziomie istotności a=0,05. Stwierdzono, że zawartość makro- i mikroelementów w liściach endywii była w sposób istotny uwarunkowana zmiennością odmianową. Odmiana endywii z grupy crispum (kędzierzawej) odznaczała się wyższą zawartością magnezu oraz żelaza, manganu i miedzi. Liście roślin odmiany endywii z grupy latifolium (eskariola) zawierały więcej fosforu, potasu, wapnia i cynku, a jednocześnie mniej azotanów. Odmiana Riccia a cuor ol’oro sel blondie (z grupy eskariola) zawierała średnio w 2 latach badań więcej fosforu, potasu i wapnia. W odniesieniu do fosforu, w 1. roku badań różnice zawartości tego makroskładnika u obu odmian okazały się nieistotne, natomiast w 2. roku stwierdzono istotnie większą koncentrację tego pierwiastka w liściach odmiany botanicznej eskariola, co potwierdziły średnie wyniki z 2 lat badań. U tej odmiany wykazano również wyższą zawartość potasu (średnio o 47,8%) i wapnia (o 7,4%) w porównaniu z endywią kędzierzawą. Natomiast istotnie więcej magnezu (średnio 187,9 mg 100 g–1 d.m. mg) i sodu (3,0 mg 100 g–1 d.m.) zawierały liście endywii z grupy endywii kędzierzawej. Wykazano również znaczne zróżnicowanie zawartości mikroskładników (Fe, Mn, Cu i Zn) w części jadalnej badanych odmiany endywii

 

 

Ewa Rekowska, Barbara Jurga-Szlempo

Zawartość składników mineralnych w korzeniach spichrzowych wybranych odmian buraka ćwikłowego

Słowa kluczowe: burak ćwikłowy, zawartość makro- i mikroelementów.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.09

Burak ćwikłowy jest w Polsce warzywem o podstawowym znaczeniu, dostępnym na rynku przez cały rok w postaci świeżej lub przetworzonej. Pod względem wielkości spożycia zajmuje trzecie miejsce po kapuście i marchwi. Jest łatwy w uprawie, niezawodny w plonowaniu, doskonale się przechowuje. Należy jednocześnie do gatunków o wysokiej wartości odżywczej i dietetycznej. O wartości zdrowotnej, dietetycznej i odżywczej warzyw decyduje m.in. zawartość witamin, soli mineralnych, białka, kwasów organicznych. Zawartość tych składników jest w dużej mierze uzależniona od odmiany oraz wielkości i jakości plonu. Celem pracy była ocena wpływu odmian buraka ćwikłowego o zróżnicowanych kształtach korzenia spichrzowego na wybrane cechy jakościowe plonu oraz zawartość makro- i mikroelementów. Doświadczenie założono w latach 2004-2006 w Warzywniczej Stacji Badawczej w Dołujach. Nasiona 10 odmian wysiewano w połowie maja, w ilości
16 kg ha–1, w rzędy co 30 cm, korzenie zbierano w ostatniej dekadzie września. Na podstawie badań stwierdzono największy udział masy korzeni w stosunku do masy liści w odniesieniu do odmiany Rocket (średnio 73,1%). W każdym roku badań największą masę jednostkową korzeni spichrzowych miały odmiany Opolski i Rocket. U tych odmian stwierdzono jednocześnie najwięcej suchej masy (odpowiednio: 12,9 i 13,1%). Najmniej zasobne w suchą masę były odmiany Bikores i Chrobry (10,5 i 10,6%). U badanych odmian nie wykazano istotnego zróżnicowania zawartości makroelementów (N, P, K, Ca, Mg i Na), natomiast stwierdzono istotny wpływ odmian na poziom wybranych mikroelementów w części jadalnej buraka. Spośród ocenianych odmian najwięcej manganu zawierała odmiana Czerwona Kula, a najwięcej cynku miały korzenie odmiany Bikores. Najbardziej bogate w żelazo były korzenie odmian Egipski i Czerwona Kula. U tej ostatniej odmiany wykazano również największą w porównaniu z pozostałymi odmianami zawartość miedzi.

 

 

Małgorzata Skwierawska

Wpływ różnych  dawek i form siarki na zawartość jej form oraz potasu przyswajalnego w glebie

Słowa kluczowe: nawożenie, siarka ogółem, siarka siarczanowa, siarka elementarna, potas przyswajalny, gleba.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.10

Wysoka zawartość siarki w glebie powoduje jej zasiarczenie i zakwaszenie oraz pośrednio uruchamia związki fitotoksyczne, szczególnie glin i niektóre pierwiastki śladowe. Niewystarczające odżywianie roślin tym pierwiastkiem obniża plon i pogarsza jego jakość. Badania dotyczące wpływu siarki na zawartość potasu przyswajalnego w glebie są rozbieżne. Celem badań była ocena wpływu nawożenia wzrastającymi dawkami siarki w formie siarczanowej i elementarnej na zawartość siarki ogółem, siarki siarczanowej oraz potasu przyswajalnego w poziomie gleby  0-40 i 40-80 cm. Trzyletnie doświadczenie polowe przeprowadzono na glebie brunatnej kwaśnej, o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego. Gleba przed założeniem doświadczenia charakteryzowała się odczynem kwaśnym (pH 1 mol KCl dm–3 wynosiło 5,30), zawartość składników mineralnych wynosiła: azot 24,0; siarka siarczanowa 4,1; fosfor przyswajalny 34,5 i potas 110,0 mg kg–1 gleby. Corocznie stosowano: S1 – 40, S2 – 80 i S3 – 120 kg ha–1 siarki siarczanowej (S-SO4) i elementarnej (S-S0). Nawożenie NPK + S, szczególnie 120 kg S ha–1, spowodowało na ogół wzrost zawartości siarki ogółem w obu poziomach gleby, w odniesieniu do obiektu NPK. Wraz ze wzrostem dawek siarki i upływem czasu trwania doświadczenia następowało nagromadzenie siarczanów w glebie. Wpływ nawożenia siarką elementarną na zwiększenie zawartości S-SO4 w glebie, w poziomie 0-40 cm, uwidocznił się dopiero w trzecim roku. W okresie trzech lat trwania doświadczenia dodatek obu form siarki spowodował na ogół zmniejszenie zawartości potasu przyswajalnego w poziomie gleby 0-40 cm w porównaniu z obiektem NPK. Po nawożeniu siarką, w warstwie gleby 40-80 cm, zmiany zawartości potasu przyswajanego były nieregularne. Siarka siarczanowa oddziaływała silniej na zawartość potasu przyswajalnego niż forma elementarna.

 

 

Sylwester Smoleń, Włodzimierz Sady, Stanisław Rożek, Iwona Ledwożyw-Smoleń, Piotr Strzetelski

Wstępna ocena wpływu nawożenia jodem i azotem na efektywność biofortyfikacji marchwi w jod oraz na jej skład mineralny

Słowa kluczowe: biofortyfikacja, jod, nawożenie azotem, skład mineralny, marchew.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.11

Warzywa biofortyfikowane jodem mogą być alternatywnym, do jodowania soli, sposobem wprowadzenia tego pierwiastka do diety człowieka. Jod nie jest pierwiastkiem niezbędnym dla roślin. Jego oddziaływanie na rośliny nie zostało dostatecznie zdiagnozowane. Celem badań było określenie wpływu doglebowego nawożenia jodem (w formie I i IO3) i azotem (w formie NO3 i NH4+) na efektywność biofortyfikacji jodem oraz na skład mineralny marchwi. Marchew odmiany Kazan F1 uprawiano w doświadczeniu polowym w latach 2008-2009. W badaniach zastosowano zróżnicowane doglebowe nawożenie jodem (I w formie I lub IO3) i azotem (N w formie NO3 lub NH4+): 1 – kontrola bez nawożenia N i I, 2 – nawożenie KI bez nawożenia N, 3 – nawożenie KIO3 bez nawożenia N, 4 – nawożenie KI + Ca(NO3)2, 5 – nawożenie KIO3 + Ca(NO3)2, 6 – nawożenie KI + (NH4)2SO4, 7 – nawożenie KIO3 + (NH4)2SO4. Jod w formie KI i KIO3 aplikowano przedsiewnie w dawce 2 kg I ha–1, azot w formie Ca(NO3)2 i (NH4)2SO4 – w dawce po 100 kg N ha–1 przedsiewnie i pogłównie. W marchwi oznaczono: zawartość jodu oraz P, K, Mg, Ca, S, Na, B, Cu, Fe, Mn, Zn, Mo, Al, Cd i Pb techniką ICP-OES; zawartość azotu metodą Kiejdahla. Lepsze efekty wzbogacania marchwi w jod uzyskano po zastosowaniu jodu w formie KI, zwłaszcza gdy stosowano ten związek w połączeniu z siarczanem amonu. Zastosowanie jodu w formie IO3 istotnie poprawiało efektywność wykorzystania azotu przez rośliny z zastosowanych nawozów mineralnych. W korzeniach spichrzowych roślin nienawożonych azotem zastosowanie jodu (w formie KI i KIO3) powodowało istotne zwiększenie zawartości P, K, Ca oraz zmniejszenie zawartości Fe; natomiast nie miało wpływu na zawartość Mg, S, Cu, Mn, Zn, Mo, Al i Pb. Zastosowanie KIO3, w porównaniu z KI, powodowało istotne zwiększenie zawartości K, Fe i Zn w marchwi nawożonej Ca(NO3)2. W przypadku nawożenia (NH4)2SO4 aplikacja KIO3, w porównaniu z KI, powodowała istotne zwiększenie zawartości P, K, Mg, S, Na, B, Cu, Fe, Mn, Al i Cd w marchwi.

 

 

Anna Winiarska-Mieczan

Zawartość Zn, Cu, Fe i Mn w gotowych produktach owocowych i owocowo-warzywnych przeznaczonych dla niemowląt

Słowa kluczowe: żywność, niemowlęta, mikroelementy.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.12

Bardzo istotną rolą urozmaicania diety jest poznawanie nowych smaków. Dzieci zazwyczaj chętnie jadają owoce o łagodnym smaku, np. jabłka lub banany. Pierwsze owocowe smaki w jadłospisie dziecko może poznać dzięki delikatnym deserkom, które zawierają przetarte owoce, mają łagodny smak i gładką konsystencję ułatwiającą przełykanie. Materiał do badań stanowiły owocowo-warzywne desery przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci. Badano 15 różnych typów deserów (w słoikach), wyprodukowanych przez ośmiu producentów. Zawartość Zn, Cu, Mn oraz Fe oznaczono za pomocą płomieniowej techniki AAS w aparacie Unicam 939 (AA Spektrometr Unicam). W badanych deserach dopuszczalny w polskiej normie (PN 2007) poziom Zn, Fe oraz Mn nie został przekroczony, natomiast zawartość Cu była zbyt wysoka. Badane produkty zawierały średnio 282.2 mg Zn 100 kcal–1, 648.9 mg Fe, 129.5 mg Cu oraz 195.4 mg Mn. Przyjmując, że dziecko w wieku 9-12 miesięcy spożywa dziennie jeden słoik deseru, wraz z tym posiłkiem przyjmuje ok. 0.27 mg Zn (9% RDA), 0.63 mg Fe (5.7% RDA), 0.12 mg Cu (40% AI) oraz 0.21 mg Mn. Produkty owocowo-warzywne są ważnym źródłem składników mineralnych w diecie dziecka. Ponieważ zawierają zwykle zbyt mało Zn i Mn w stosunku do zapotrzebowania, nie są produktem podstawowym w żywieniu niemowląt, a jedynie uzupełniającym.

 

 

Witold Grzebisz

Magnez – żywność i zdrowie człowieka

Słowa kluczowe: człowiek, niedostateczne zaopatrzenie w magnez, choroby, rośliny uprawne, zawartość magnezu w częściach jadalnych, nawozy magnezowe, biofortyfikacja

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.13

Na początku XXI w., jak wynika z wielu ostatnio publikowanych doniesień medycznych, zdrowie człowieka znajduje się w stanie dużego zagrożenia, będącego skutkiem niedostatecznego zaopatrzenia ludzi w magnez, niezależnie od kraju, wieku i płci. Główne przyczyny tego stanu są głęboko osadzone w obecnie dominujących wzorcach odżywienia, zależnych od zbóż, tzn. od koncentracji składników mineralnych w ziarnie. W ostatnim okresie wykazano, że jadalne części współczesnych, wysoko plonujących odmian zbóż, a także niektórych warzyw (ważne źródło magnezu dla ludzi), są dużo uboższe w składniki mineralne, w tym magnez, niż odmiany stare, nisko plonujące. Magnez pełni w roślinach wiele ważnych funkcji biochemicznych i fizjologicznych, istotnie kształtujących zarówno plony biomasy, jak i ich części jadalnych. Zatem współczesne odmiany roślin uprawnych wymagają bardzo dobrego zaopatrzenia w magnez, warunkującego szybkość ich wzrostu, co może być pokryte głównie przez stosowanie nawozów. W świetle faktów wskazujących na niedostateczną zawartość magnezu w żywności pochodzenia roślinnego, pojawił się nowy cel dla producentów żywności. Jest on ukierunkowany na zwiększenie koncentracji magnezu w jadalnych częściach zbóż i warzyw. Narastający problem niedoboru magnezu w produktach roślinnych można istotnie złagodzić przez doglebową lub/i dolistną aplikację nawozów magnezowych. Wyprodukowanie żywności bogatej w magnez wymaga efektywnego systemu gospodarki magnezem w glebie, aby zapewnić odpowiednie odżywienie roślin. Realizacja tego nadrzędnego celu wymaga od rolników korzystania z szerokiej gamy nośników magnezu, włącznie z nawozami.

 

 

Krzysztof Lipiński, Małgorzata Stasiewicz, Cezary Purwin, Krystyna Żuk-Gołaszewska

Wpływ magnezu na jakość mięsa świń

Słowa kluczowe: magnez, jakość mięsa, świnie.

Pełny tekst - pdf. DOI:10.5601/jelem.2011.16.2.14

W ostatnich latach dużo uwagi poświęca się jakości mięsa wieprzowego, która w opinii wielu konsumentów jest niska i nie odpowiada ich wymaganiom. Żywienie zwierząt jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, który ma wpływ na efektywność tuczu, wartość rzeźną i jakość mięsa. W przypadku trzody chlewnej istnieje możliwość modyfikowania zasadniczych cech jakości technologicznej i organoleptycznej mięsa poprzez żywienie. Obecnie prowadzi się wiele badań związanych z wpływem składników pokarmowych na  jakość uzyskanego mięsa. Nabywca wybierając opakowanie mięsa kulinarnego preferuje porcje z dużą zawartością chudej tkanki mięśniowej, o typowej dla wieprzowiny różowoczerwonej barwie. Nie akceptowane są porcje mięsa o barwie zbyt jasnej lub zbyt ciemnej oraz mięso z dużą ilością wycieku soku mięsnego. Analizując wpływ żywienia na jakość mięsa, często zwraca się uwagę na rolę witamin i składników mineralnych, a także niektórych dodatków paszowych. Prawidłowe zaopatrzenie organizmu w składniki mineralne jest jednym z podstawowych czynników decydujących o efektywności produkcji zwierzęcej. Ważnym problemem jest dostępność składników mineralnych. Decyduje ona o wynikach produkcyjnych, zdrowotności zwierząt, ma również wpływ na jakość mięsa. W ostatnich latach w wielu badaniach wykazano wysoką bio-dostępność tzw. organicznych połączeń  składników mineralnych.  Zawartość magnezu w typowych dawkach pokarmowych jest wystarczająca do pokrycia potrzeb świń. Mając na uwadze powyższe informacje, magnez nie jest zwykle dodawany do mieszanek paszowych dla świń. W piśmiennictwie naukowym znajduje się jednak wiele informacji o korzystnym wpływie dodatku związków magnezu na niektóre aspekty produkcyjne trzody chlewnej. Stosowanie dodatku magnezu w mieszankach dla świń może korzystnie oddziaływać na zachowanie świń, wrażliwość na stres i jakość mięsa, poprzez poprawę barwy, zmniejszenie wycieku soku mięsnego, podwyższenie kwasowości.

 
TOM 16 - NUMER 1  - MARZEC
 

Ewa Brucka-Jastrzębska, Dorota Kawczuga

Poziom magnezu w tkankach i narządach ryb słodkowodnych

Słowa kluczowe: karp, pstrąg tęczowy, jesiotr syberyjski, szczupak, amur biały, magnez.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.01

W procesie rozwoju organizmów zasadniczą rolę odgrywają warunki hodowli. Ryby słodkowodne charakteryzują się dużym zróżnicowaniem pod względem miejsca bytowania w toni wodnej, warunków hydrochemicznych i rodzaju pożywienia. Celem pracy było zbadanie wpływu wieku ryb, warunków termicznych i zanieczyszczeń antropogenicznych na poziom magnezu w tkankach (krew) i narządach (skrzela, wątroba, nerki i mięśnie grzbietowe) pięciu gatunków ryb: karpia (Common carp L.), pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss Walbaum), jesiotra syberyjskiego (Acipenser baeri Brandt), szczupaka pospolitego (Esox lucius L.) i amura białego (Ctenopharyngodon idella Valenciennes). Badania przeprowadzono w 6., 12., 18. i 24. miesiącu życia. Ryby do badań pobierano z prywatnego ośrodka hodowlanego na Pomorzu Zachodnim (Polska). Próbki tkanek i narządów zmineralizowano na mokro w stężonym HNO3 w piecu mikrofalowym CEM MDS 2000. Mg oznaczono z użyciem emisyjnej spektrometrii atomowej w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-AES) w aparacie Jobin Yvon typ JY-24. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę (nr 9/05) Lokalnej Komisji ds. Etyki. Poziom Mg w tkankach i narządach ryb kształtował się w zakresie 26.3÷174.2 mg kg–1 w.w. Najniższy poziom Mg oznaczono w skrzelach pstrąga tęczowego (26.3±7.4 mg kg–1 w.w.), a najwyższy w jego wątrobie (174.2±27.6 mg kg–1 w.w.). Można wnioskować, że stężenie magnezu były zależne od rodzaju spożywanej paszy.

 

 

Sylwia Dzięgielewska, Ewa Wysocka, Szczepan Cofta, Lech Torliński

Analiza stężeń cynku i miedzi w surowicy osób ze zwiększoną masą ciała w zależności od wieku

Słowa kluczowe: starzenie się, pierwiastki śladowe, miedź, cynk.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.02

W procesie starzenia obserwuje się rozwój zaburzeń metabolicznych, w których dyskutuje się udział stanu równowagi oksydacyjno-antyoksydacyjnej oraz biopierwiastków: cynku i miedzi. Celem badań była ocena stężenia cynku i miedzi w surowicy osób o zwiększonej masie ciała w zależności od ich wieku. W badanich uczestniczyły 72 osoby rasy białej o zwiększonym BMI ł25 kg m–2; przeprowadzono test doustnego obciążenia glukozą (OGTT), mierząc glikemię na czczo (G0’) i po 2 h (G120’) enzymatycznie. Wykluczono osoby z cukrzycą typu 2. Na czczo oznaczono stężenie cynku i miedzi (AAS), insuliny (ELISA) w surowicy oraz stężenie parametrów lipidowych: cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL, triacylogliceroli (enzymatycznie). Cholesterol frakcji LDL wyznaczono wzorem Friedewalda. Obliczono wskaźniki insulinooporności oraz stosunek Cu/Zn. Badano grupy w zależności od wieku: AGE1, AGE2, AGE3 (odpowiednio: 30-45, 46-60, 61-75 lat). Stwierdzono, że grupy nie różniły się BMI, obwodem pasa, rozkurczowym ciśnieniem tętniczym, profilem lipidowym, stężeniem insuliny oraz wskaźników insulionoporności. Analiza grup 1-3 wykazała wzrastające stężenie G0’, G120’ i ciśnienie skurczowe (SBP), odpowiednio p=0,01; p=0,01; p=0,04 oraz różnice w stężeniu Zn (p=0,002) i Cu/Zn (p=0,0003), z najniższymi wartościami Zn 10,67±3,37 µmol dm–3 i najwyższym Cu/Zn 1,73±0,64 – u AGE2; u AGE3 zaobserwowano ujemne korelacje dla Zn i SBP (R=-0,45; p=0,04), Zn i DBP (R=-0,46; p=0,04), Zn i G120’ (R=-0,45; p=0,03). Dysproporcja stężeń Zn między grupą w średnim a podeszłym wieku może być tłumaczona różnymi sposobami wykorzystania Zn w obliczu zaburzeń metabolicznych.

 

 

Małgorzata Gałczyńska, Karolina Żakowiak, Katarzyna Bednarz

Wpływ zanieczyszczenia wód na akumulację magnezu i wapnia przez Stratiotes Aloides L.

Słowa kluczowe: magnez, wapń, Stratiotes aloides, woda.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.03

Osoka aloesowata występuje na całym niżu na terenie Polski w zeutrofizowanych zbiornikach wód stojących i powoli płynących. Ze względu na stosowanie tego makrofitu do użyźniania gleb i jako komponentu pasz dla bydła i świń celem pracy było określenie zawartości magnezu i wapnia w osoce aloesowatej w zależności od zanieczyszczenia wód wybranymi metalami ciężkimi. W badaniach wykorzystano próbki wód i roślin pobrane ze środowiska naturalnego i z doświadczenia hydroponicznego (6 wariantów skażania wód i 2 czasy ekspozycji roślin na działanie jonów metali ciężkich). Pomiary zawartości magnezu i wapnia w zmineralizowanych próbkach wykonano techniką ASA w 3 powtórzeniach. Wykorzystana w doświadczeniu hydroponicznym osoka aloesowata zawierała 5,911 g Mg kg–1 s.m. i 16,32 g Ca kg–1 s.m. Na podstawie analizy statystycznej ustalono, że zarówno dodatek metalu ciężkiego, jak i czas ekspozycji miały istotny statystycznie wpływ na zawartość Mg i Ca w osoce aloesowatej i stężenie tych pierwiastków w wodzie. Najwięcej Mg, poza kontrolą, niezależnie od czasu ekspozycji, pozostało w osobnikach osoki aloesowatej poddanych działaniu Fe i Cd. Najmniejsze ilości Mg w roślinie stwierdzono po dodatku do wody jonów Zn i Cu. Po 6 tygodniach ekspozycji roślin na działanie metali zawartość Mg była o 12% mniejsza niż po 3 tygodniach. Najmniejszą zawartość Ca w osoce aloesowatej zanotowano u osobników poddanych działaniu Fe i Cd, a największą po dodatku Zn i w kontroli. Spadek zawartości Ca w II terminie w stosunku do I wyniósł 6,119 g kg–1 s.m. Zanieczyszczenie wód metalami ciężkimi ma niekorzystny wpływ na rozwój osoki aloesowatej oraz  kumulację Ca i Mg. Zmniejszona zawartość Ca i Mg w roślinach pobranych z zanieczyszczonych metalami ciężkimi wód obniży wartość zarówno uzyskanego nawozu, jak i dodatku paszowego.

 

 

Marek Gugała, Krystyna Zarzecka

Wpływ insektycydów na zawartości fosforu i potasu w bulwach trzech odmian ziemniaka

Słowa kluczowe: insektycydy, odmiany, fosfor, potas.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.04

Materiał badawczy stanowiły bulwy ziemniaka pochodzące z doświadczenia polowego przeprowadzonego w latach 2004-2006 założonego metodą losowanych podbloków (split-plot) w trzech powtórzeniach. Badano w nim dwa czynniki: I – trzy średnio wczesne odmiany ziemniaka jadalnego: Wiking, Mors, Żagiel, II – sześć sposobów zwalczania stonki ziemniaczanej: 1) obiekt kontrolny – bez ochrony chemicznej, 2) Actara 25 WG (0,08 kg ha–1), 3) Regent 200 SC (0,1 dm3 ha–1), 4) Calypso 480 SC (0,05 dm3 ha–1), 5) Calypso 480 SC (0,075 dm3 ha–1), 6) Calypso 480 SC (0,1 dm3 ha–1). Zawartość potasu oznaczono w suchej masie bulw ziemniaka po mokrej mineralizacji, metodą absorpcyjnej spektrofotometrii atomowej (ASA). Fosfor oznaczono metodą fotometryczną. Celem badań było określenie wpływu insektycydów do zwalczania stonki ziemniaczanej na zawartość fosforu i potasu w bulwach ziemniaka. Najwięcej potasu zawierały bulwy odmiany Mors – średnio 27,19 g kg–1, istotnie mniej Wiking – średnio 25,14 g kg–1, a najmniej odmiana Żagiel – średnio 23,67 g kg–1. Natomiast najwięcej fosforu zawierała odmiana Mors – średnio 3,490 g kg–1, a najmniej Wiking – średnio 2,910 g kg–1. W wyniku stosowania insektycydów odnotowano istotne zwiększenie ilości potasu w bulwach w porównaniu z obiektem kontrolnym – średnio od 0,15 do 0,61 g kg–1 oraz zawartości fosforu – średnio od 0,059 do 0,118 g kg–1. Analizując wpływ warunków atmosferycznych na zawartość fosforu w bulwach ziemniaka, stwierdzono, że najwięcej zawierały go ziemniaki uprawiane w 2006 r. – średnio 3,563 g kg–1, w którym zanotowano najwyższe opady i temperatury. Najmniej tego pierwiastka bulwy kumulowały w 2004 r. – średnio 2,897 g kg–1.

 

 

Anna Jaroszewska

Jakość owoców wiśni, brzoskwini i śliwy uprawianych w zróżnicowanych warunkach wodnych i nawozowych

Słowa kluczowe: nawadnianie, nawożenie, składniki mineralne, cukier, witamina C, kwasowość.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.05

Doświadczenia polowe przeprowadzono na glebie lekkiej o małej retencji wody użytecznej. Badano wpływ nawadniania i nawożenia NPK na jakość owoców wiśni, brzoskwini i śliwy. Wszystkie doświadczenia założono metodą losowanych podbloków w układzie zależnym (ang. split-plot), w 7 powtórzeniach w doświadczeniu z wiśnią Łutówka, 5 – z brzoskwinią Redhaven i 4 – w doświadczeniu ze śliwą Cacanska Rana. Czynnikiem badanym było nawadnianie podkoronowe oraz nawożenie mineralne. W uprawie wiśni i śliwy zastosowano następujące dawki: 0 NPK – bez nawożenia, 1 NPK – 130 kg NPK ha–1 (40+30+60), 2 NPK – 260 kg NPK ha–1 (80+60+120). W uprawie brzoskwini: 0 NPK – bez nawożenia, 1 NPK – 150 kg NPK ha–1 (40+30+60), 2 NPK – 300 kg NPK ha–1 (80+60+120). Nawadnianie i nawożenie mineralne różnicowało zawartość makro- i mikroskładników oraz azotanów w owocach wiśni, brzoskwini i śliwy. Zastosowane nawadnianie wpłynęło  istotnie na  zawartość cukrów i witaminy C w suchej masie brzoskwini oraz koncentrację cukrów w owocach wiśni. Wysoka dawka nawozów przyczyniła się do zmniejszenia się istotnie zawartości suchej masy w owocach śliwy oraz koncentracji cukrów ogółem w świeżej masie owoców wiśni.

 

 

Elżbieta Kozik, Wojciech Tyksiński, Maciej Bosiacki

Porównanie skuteczności organicznych i mineralnych związków żelaza w uprawie sałaty w szklarni

Słowa kluczowe: związki żelaza, sałata, plonowanie, mikroskładniki.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.06

W latach 2007-2008 wiosną w nieogrzewanej szklarni przeprowadzono doświadczenia wazonowe z sałatą głowiastą odmiany Michalina. Celem pracy było porównanie organicznych i mineralnych związków żelaza, a także ich dawek pod kątem skuteczności działania na plon sałaty oraz zawartość żelaza w jej liściach. Czynnikami doświadczeń były: 1) źródło żelaza, tj. 2 mineralne – siarczan żelaza(II) i siarczan żelaza(III) oraz 3 organiczne – cytrynian żelaza(III), glukonian żelaza(II) i chelat żelaza Fe(III) DTPA; 2) poziom żelaza, tj. 6 poziomów – 20 (kontrola), 45, 70, 95, 120, 220 mg Fe dm–3 podłoża. Sałatę uprawiano w pojemnikach o objętości 6 dm3. Jako podłoże zastosowano torf wysoki zwapnowany i wzbogacony w makro- i mikroskładniki zgodnie z wymaganiami sałaty. Każde doświadczenie obejmowało 26 kombinacji składających się z 4 powtórzeń. Powtórzenie stanowił pojemnik z 4 roślinami sałaty. Zbiór sałaty przeprowadzono w fazie dojrzałości konsumpcyjnej. W materiale roślinnym oznaczono zawartość żelaza, miedzi, manganu i cynku metodą ASA po mineralizacji na mokro w mieszaninie kwasów HNO3 i HClO4 w stosunku 3:1 (v:v). Zastosowanie siarczanu żelaza(III), siarczanu żelaza(II), cytrynianu żelaza lub glukonianu żelaza w zakresie 45-220 mg Fe dm–3 oraz chelatu Librel Fe-DTPA w zakresie 45-120 mg Fe dm–3 nie miało istotnego wpływu na plon sałaty. Librel Fe-DTPA zastosowany na poziomie 220 mg Fe dm–3 spowodował zmniejszenie plonu. Największą zawartość Fe (niezależnie od dawki Fe) w liściach sałaty stwierdzono po zastosowaniu Librel Fe DTPA, a najmniejszą po zastosowaniu glukonianu żelaza. Analizując wpływ poziomów Fe, niezależnie od związków żelaza, stwierdzono najmniejszą zawartość Fe w liściach w próbie kontrolnej, większą po zastosowaniu 45 i 70 mg Fe dm–3, jeszcze większą w przypadku 90 i 120 mg Fe dm–3 i największą po zastosowaniu 220 mg Fe dm–3.

 

 

Bartosz Markiewicz, Anna Golcz, Tomasz Kleiber, Maciej Bosiacki

Wpływ nawożenia azotem, fosforem i potasem na zawartość makroelementów w owocach oberżyny (Solanum melongena L.) uprawianej w podłożach organicznych

Słowa kluczowe: oberżyna, owoce, makroelementy.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.07

W latach 2003–2004 przeprowadzono doświadczenia wegetacyjne z uprawą oberżyny odm. Epic F1 i Solara F1 w nieogrzewanym tunelu foliowym, w Stacji Doświadczalnej Marcelin Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Rośliny sadzono 15 maja na zagonach w rozstawie 0,5 x 0,5 m, tj. 4 rośliny m–2, w cylindrach o objętości 6 dm3 wypełnionych podłożem zwapnowanym do pHH2O = 6,5. Skład podłoża to: 1) torf wysoki z Litwy, 2) kora sosnowa z Zakładów Celulozowych + torf niski z Biskupic k. Poznania (v : v = 1 : 1). Nawożenie podstawowe – przedwegetacyjne i pogłówne makroskładnikami oparte na analizie podłoża wykonanej metodą uniwersalną w 0,03 M CH3COOH – ustalono do założonych poziomów: N (N – 300, P – 265, K – 500 mg dm–3), S (N – 400, P – 350, K – 665 mg dm–3), W (N – 500, P – 440, K – 830 mg dm–3) z zachowaniem proporcji makroskładników N : P : K = 1 : 0,9 : 1,7. Celem pracy było określenie wpływu nawożenia azotem, fosforem i potasem na zawartość makroelementów w owocach 2 odmian oberżyny uprawianej w podłożach organicznych. Owoce do analiz chemicznych na zawartość makroelementów zebrano w I dekadzie sierpnia, poddano mineralizacji i oznaczono zawartość: N, P, K, Ca, Mg. Większą zawartość azotu oznaczono w owocach roślin uprawianych w torfie wysokim (13,69 g N kg–1 s.m.) w porównaniu z uprawianymi w mieszaninie kory z torfem (11,65 g N kg–1 s.m.). Istotne różnice w średniej zawartości składnika, porównując odmiany, stwierdzono tylko w zawartości potasu w owocach (Epic F1 – 26,65 g K kg–1 s.m, Solara F1 – 29,72 g K kg–1 s.m), natomiast analizując rodzaj podłoża – w przypadku azotu i wapnia. Nie stwierdzono wpływu poziomu nawożenia na średnią zawartość azotu, fosforu, potasu, magnezu i siarki w owocach oberżyny.

 

 

Stanisław Sienkiewicz, Piotr Żarczyński, Sławomir Krzebietke

Wpływ zagospodarowania gruntów wyłączonych z uprawy na zawartość składników przyswajalnych w glebie

Słowa kluczowe: gleba, odłóg, ugór, składniki przyswajalne P, K, Mg.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.08

Odłogowanie gruntów jest jednym ze sposobów utrzymania gleb wyłączonych z produkcji. Pole odłogowane nie jest uprawiane i obsiewane przez wiele lat. Właściwe postępowanie z tego typu gruntami może przynieść wymierne korzyści zarówno dla producenta, jak i środowiska glebowego. Celem badań była próba oceny stanu zasobności gleb w przyswajalne formy fosforu, potasu oraz magnezu w gruntach wyłączonych z produkcji. W 1996 r. założono doświadczenie, które obejmowało 5 obiektów: ugór czarny, obiekt zadarniony rutwicą wschodnią (Galega orientalis Lam.), odłóg klasyczny, obiekt pokryty mieszanką rutwicy wschodniej (Galega orientalis Lam.) ze stokłosą bezostną (Bromus intermis) i obiekt obsiany stokłosą bezostną (Bromus intermis). Jedynym zabiegiem agrotechnicznym wykonywanym okresowo było mechaniczne odchwaszczanie czarnego ugoru. Biomasa roślinna wyrosła na obiektach zadarnionych pozostawała corocznie na polu. Materiał roślinny pobierano jedynie do badań. Po zakończeniu wegetacji pobierano próbki glebowe z każdego obiektu w 4 powtórzeniach z warstwy 0-25 cm i warstwy 25-50 cm, w których oznaczono zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu ogólnie dostępnymi metodami analitycznymi. W niniejszej pracy zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych w latach 2000-2007. W badaniach udowodniono, że sposób odłogowania i ugorowania gleby istotnie wpływał na zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. W obydwu warstwach gleby (0-25 cm i 25-50 cm) istotnie najwięcej P, K i Mg przyswajalnego znajdowało się w glebie obsianej rutwicą wschodnią. W 2007 r. stwierdzono również istotny wzrost koncentracji fosforu na tym obiekcie w podglebiu, w porównaniu z 2000 rokiem. Określono silną zależność między pobraniem fosforu przez rośliny a zawartością przyswajalnej formy w glebie w roku następnym. Utrzymywanie gleby w czarnym ugorze, a także kilkuletnie pozostawienie roślinności naturalnej przyczyniło się w największym stopniu do zubożenia gleby w dostępne formy makroelementów.

 

 

Petr Škarpa, Rostislav Richter

Nawożenie dolistne maku (Papaver somniferum L.) selenem i wpływ na zawartość selenu w ziarnie maku

Słowa kluczowe: selen, mak, nawożenie dolistne, plon ziarna, jakość ziarna.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.09

Selen to pierwiastek śladowy, który w niewielkich ilościach jest niezbędny w żywieniu ludzi i zwierząt. W żywym organizmie selen wspomaga prawidłowe działanie wielu enzymów antyoksydacyjnych. W wielu rejonach świata, łącznie z obszarem Europy Środkowej, zawartość selenu w produktach rolnych jest niewielka. W związku z tym podejmowane są starania, by zwiększyć jego zawartość przez wprowadzenie selenu do systemu nawożenia roślin uprawnych, by pokryć zapotrzebowanie na ten pierwiastek w diecie dzięki biologicznie wartościowym produktom. W doświadczeniu wegetacyjnym przeprowadzonym w latach 2008 i 2009 badano wpływ dolistnego nawożenia Se(IV) na plonowanie maku (Papaver somniferum L.) oraz na zawartość selenu w ziarnie maku i pobór tego pierwiastka przez rośliny. Selen zastosowano w dawce 300 g ha–1 pod koniec fazy wzrostu łodygi oraz w czasie przekwitania. Plony maku były silnie uzależnione od warunków pogodowych w czasie doświadczenia. W suchym 2009 r. plon maku był o 40,6% niższy niż w 2008 r. Zastosowanie selenu pod koniec fazy wzrostu łodygi ograniczyło plon maku o średnio 11,5%. Późniejsze zastosowanie nawożenia selenem, w fazie przekwitania, także zmniejszyło plony (o 11,8%). Dzięki dodatkowemu dożywieniu korzeni selenem zawartość Se w ziarnie maku wzrosła istotnie ze 139 µg kg–1 do 757 µg kg–1. Pobór selenu przez łan maku także był istotny, i wzrósł 4,8-krotnie po nawożeniu dolistnym tym pierwiastkiem.

 

 

Małgorzata Skwierawska, Lucyna Zawartka, Anna Nogalska

Wpływ różnych dawek i form siarki na zmiany zawartości azotu mineralnego w glebie

Słowa kluczowe: nawożenie, siarka siarczanowa, siarka elementarna, azot amonowy, azot azotanowy, gleba.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.10

Azot, szczególnie forma azotanowa, należy do grupy tzw. pierwiastków mobilnych w glebie, może szybko rozpraszać się w naturalnym środowisku powodując jego zanieczyszczenie. Siarka może korzystnie wpływać na przemiany azotu w glebie i roślinie. Celem doświadczenia była ocena wpływu nawożenia siarką na dynamikę mineralnych form azotu (N-NH4, N-NO3) w glebie, z poziomu 0-40 i 40-80 cm, pobieranej wiosną i jesienią w każdym roku. Badania przeprowadzono w 3-letnim doświadczeniu polowym w Byszwałdzie, w pobliżu Lubawy. Gleba wyjściowa miała odczyn kwaśny (pH1 mol KCl dm–3 wynosiło 5,30), a zawartość składników mineralnych wynosiła: azot mineralny 24,0; siarka siarczanowa 4,1; przyswajalny fosfor 34,5 i potas 110,0 mg kg–1 gleby. Doświadczenie stałe założone metodą losowanych bloków obejmowało 8 obiektów nawozowych w 4 powtórzeniach. Zastosowano 3 poziomy nawożenia siarką: 40, 80 i 120 kg ha–1 w formie siarczanowej (S-SO4) i elementarnej (S-S0). W przygotowanych próbkach glebowych oznaczono azot azotanowy(V) metodą kolorymetryczną z użyciem kwasu fenolodisulfonowego; azot amonowy(III) metodą kolorymetryczną z zastosowaniem odczynnika Nesslera. W poziomie gleby 0-40 cm wzrastające dawki siarki spowodowały na ogół zwiększenie zawartości N-NH4. W warstwie 40-80 cm zmiany zawartości N-NH4 w glebie nie podlegały określonym prawidłowościom. W większości obiektów nawożenie NPK + S, szczególnie pojedynczą dawką S-SO4, przyczyniło się do zwiększenia zawartości N-NO3 w obydwu warstwach gleby w porównaniu z obiektem NPK.

 

 

Sylwester Smoleń, Stanisław Rożek, Piotr Strzetelski, Iwona Ledwożyw-Smoleń

Wstępna ocena wpływu nawożenia i dokarmiania dolistnego jodem na efektywność biofortyfikacji marchwi w jod oraz jej skład mineralny

Słowa kluczowe: biofortyfikacja, jod, dokarmianie dolistne, skład mineralny.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.11

Warzywa wzbogacane w jod mogą stać się alternatywną, do jodowania soli kuchennej, drogą wprowadzania jodu do diety człowieka. Jod nie jest składnikiem pokarmowym roślin. Jego oddziaływanie na procesy biochemiczne i fizjologiczne roślin, w tym na funkcjonowanie gospodarki mineralnej, nie zostało zdiagnozowane. W dostępnej literaturze brak jest informacji na temat porównania efektywności biofortyfikacji korzeni spichrzowych marchwi w jod poprzez nawożenie doglebowe i dolistną aplikację tego pierwiastka. Celem badań było określenie wpływu doglebowego przedsiewnego nawożenia jodem (w formie KI) i dolistnej aplikacji tego pierwiastka (w formie KIO3) na efektywność biofortyfikacji w jod oraz skład mineralny korzeni spichrzowych marchwi. Marchew odmiany Kazan F1 uprawiano w latach 2008-2009 w doświadczeniu polowym. W badaniach uwzględniono kombinacje ze zróżnicowanym nawożeniem doglebowym i dokarmianiem dolistnym jodem. Wyróżniono kontrolę (nienawożoną i niedokarmianą dolistnie jodem), kombinacje z przedsiewnym nawożeniem doglebowym jodem w dawkach: 0,5, 1,0 i 2,0 kg I ha–1 oraz 4-krotne dolistne dokarmianie roślin jodem w stężeniach 0,0005%, 0,005% i 0,05% – sumarycznie po zastosowaniu 1000 dm3 cieczy roboczej ha–1 zaaplikowano roślinom odpowiednio: 0,02, 0,2 i 2,0 kg I ha–1. W korzeniach spichrzowych marchwi oznaczono: zawartość jodu oraz P, K, Mg, Ca, S, Na, B, Cu, Fe, Mn, Zn, Mo, Al, Cd i Pb techniką ICP-OES, a także zawartość azotu metodą Kiejdahla. We wszystkich badanych kombinacjach stwierdzono istotne zwiększenie zawartości jodu w marchwi w porównaniu z kontrolą (2,1 mg I kg–1 s.m.). Korzenie marchwi traktowanej najwyższymi dawkami jodu (doglebowo i dolistnie) zawierały porównywalną, najwyższą zawartość jodu – odpowiednio 10,2 i 8,6 mg I kg–1 s.m. W odniesieniu do kontroli nawożenie doglebowe w dawkach 1 i 2 kg I ha–1 oraz dokarmianie dolistne 0,0005%, i 0,05% wpłynęło na zwiększenie zawartości azotu w marchwi. Dolistna i doglebowa aplikacja jodu, w porównaniu z kontrolą, wpłynęła na zwiększenie zawartości Mg, Fe i Al, a także K oraz obniżenie zawartości S w marchwi – oprócz K i S w kombinacji z nawożeniem 0,5 kg I ha–1. Stwierdzono zróżnicowane oddziaływanie dawki, formy i sposobu aplikacji jodu na zawartość P, Ca, Na, B, Cu, Mn, Zn, Cd i Pb w marchwi. Zastosowane zabiegi aplikacji jodu nie miały wpływu na zawartość Mo w marchwi.

 

 

Ewa Spychaj-Fabisiak, Barbara Murawska, Łukasz Pacholczyk

Ocena cech jakościowych nasion rzepaku w zależności od nawożenia i obsady roślin

Słowa kluczowe: rzepak ozimy, cechy jakościowe, obsada roślin, warianty nawożenia.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.12

Celem badań była ocena plonowania i jakości nasion rzepaku ozimego w zależności od obsady roślin, nawożenia dolistnego magnezem, siarką, boronem i biostymulantem wzrostu Ashai w połączeniu ze stałym nawożeniem NPK. Badania przeprowadzono w latach 2006-2008 jako dwuczynnikowe doświadczenie polowe. Pierwszy czynnik to gęstość obsady roślin (A – 20, B – 30, C – 40 roślin na 1 m2), drugi – to warianty nawożenia (n = 7). Nawożenie dolistne zastosowano jedno- lub dwukrotnie. W nasionach rzepaku określono zawartość całkowitą azotu, zawartość tłuszczu oraz jego frakcji. Wyniki badań wskazują, że zawartość całkowita azotu oraz zawartość tłuszczu zależały istotnie od gęstości obsady roślin oraz nawożenia. Istotnie najwyższą zawartość wymienionych składników stwierdzono po podwójnym zastosowaniu siarczanu magnezu(VI) lub biostymulantu Ashai Solubor przy obsadzie roślin odpowiednio 40 oraz 30 roślin na m2. Skład kwasów tłuszczowych ekstrahowanych z nasion mieszańcowej odmiany rzepaku ozimego Nelson był istotnie zależny od nawożenia. Istotnie najwyższą zawartość kwasu olejowego oraz wzrost jego zawartości, w porównaniu z kontrolą, określono po pojedynczym zastosowaniu siarczanu magnezu(VI) oraz Soluboru i Ashai. Nawożenie istotnie obniżyło wartość sumy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych C18:2 i C18:3 w nasionach rzepaku w porównaniu z kontrolą. Jedynie po zastosowaniu dwukrotnie siarczanu magnezu(VI), nawozu mikropierwiastkowego Solubor i biostymulantu Ashai akumulacja tych kwasów tłuszczowych utrzymała się na poziomie odpowiadająym zawartościom określonym w nasionach kontrolnych.

 

 

Maria Szpetnar, Przemysław Matras, Anna Boguszewska-Czubara, Sławomir Rudzki, Kazimierz Pasternak

Magnez u pacjentów operowanych z powodu nowotworu odbytu lub jelita cienkiego i otrzymujących Całkowite Żywienie pozajelitowe (CŻP) w okresie pooperacyjnym

Słowa kluczowe: magnez, nowotwór odbytnicy, nowotwór jelita cienkiego, CŻP.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.13

Magnez jest pierwiastkiem niezbędnym do życia. Konsekwencją zaburzeń homeostazy magnezu może być jego deficyt. Magnez odgrywa rolę w biologii nowotworów, tj. w karcinogenezie, angiogenezie lub rozwoju guza nowotworowego. Dotychczas nie ma szerokich badań dotyczących znaczenia magnezu w operacjach nowotworów przewodu pokarmowego. Dlatego celem badań było zbadanie zmian stężenia magnezu u pacjentów operowanych z powodu nowotworów odbytnicy lub jelita cienkiego i otrzymujących całkowite żywienie pozajelitowe w okresie pooperacyjnym, w porównaniu z grupą pacjentów poddanych interwencji chirurgicznej z powodu nowotworów przewodu pokarmowego, ale otrzymujących po operacji standardową dietę.  Badaniem objęto 78 pacjentów operowanych z powodu nowotworów przewodu pokarmowego, których podzielono na 3 grupy: kontrolną (K) – pacjenci operowani z powodu różnych nowotworów przewodu pokarmowego, po operacji otrzymujący normalne żywienie, I – pacjenci operowani z powodu zaawansowanego nowotworu odbytnicy, po operacji otrzymujący CŻP, II – pacjenci operowani z powodu nowotworu jelita cienkiego, po operacji otrzymujący CŻP. W grupie K dokonywano trzech pomiarów w kolejnych okresach: 1. pomiar – doba przed operacją, 2. pomiar – trzecia doba po operacji, 3. pomiar – piąta doba po operacji. W grupach I, II – u pacjentów otrzymujących CŻP– dokonywano również trzech pomiarów: 1. pomiar – doba przed operacją, 2. pomiar – trzecia doba po zastosowaniu CŻP, 3. pomiar – piąta doba po zastosowaniu CŻP. W badaniach wykazano, że podawanie CŻP zawierającego magnez, zarówno chorym operowanym z powodu nowotworów odbytnicy, jak i nowotworów jelita cienkiego, zapobiega obniżeniu stężenia tego pierwiastka w osoczu krwi poniżej norm referencyjnych, tak jak to ma miejsce w przypadku pacjentów otrzymujących standardową dietę

 

 

Elżbieta Wszelaczyńska, Jarosław Pobereżny

Wpływ biopierwiastków (N, K, Mg) oraz długotrwałego przechowywania bulw ziemniaka na straty ilościowe i jakościowe. Cz. i. ubytki naturalne

Słowa kluczowe: bulwa ziemniaka, nawożenie N, K, Mg, przechowywanie, ubytki natyralne.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.14

Przechowywanie należy do najważniejszych, a jednocześnie najtrudniejszych etapów w produkcji i gospodarce ziemniakiem. W okresie długotrwałego składowania w bulwach ziemniaka zachodzą procesy prowadzące do zmian ilościowych. W trzyletnim doświadczeniu polowym (2003-2005) badano wpływ zróżnicowanego nawożenia mineralnego (N, K i Mg na tle stałej dawki P) oraz przechowywania (3 i 6 miesięcy) na kształtowanie się strat ilościowych bulw ziemniaka. Do badań wybrano średnio-wczesne odmiany: Bila i Triada. Próby przechowywano w komorze przechowalniczej przez okres 3 i 6 miesięcy (temp. +4ºC, wilgotność względna powietrza 95%). Z badań wynika, że na ubytki naturalne miały wpływ wszystkie czynniki doświadczeń. Zastosowane dawki nawozów K i Mg zmniejszały istotnie ilość ubytków świeżej masy w stosunku do obiektu kontrolnego, przy czym dla potasu najkorzystniejsza w tym zakresie okazała się dawka 160 kg K2O ha–1, a dla magnezu 60 kg MgO ha–1. Natomiast nawożenie azotowe miało negatywny wpływ na wielkość ubytków w całym okresie przechowywania. Największe ubytki świeżej masy wystąpiły po 6 miesiącach przechowywania i wynosiły w doświadczeniach z nawożeniem azotowym, potasowym i magnezowym odpowiednio: 8,9, 6,4 i 7,3%. Stwierdzono, że najlepszą trwałość przechowalniczą miały bulwy ziemniaka odmiany Triada – nawożone potasem oraz odmiany Bila – nawożone magnezem.

 

Chiara Palmieri, Józef Szarek

Wpływ podawania suplementu selenu matce na ciążę u ludzi i zwierząt hodowlanych

Słowa kluczowe: selen, ciąża, łożysko, płód, ludzie, zwierzęta hodowlane naturalne.

Pełny tekst – pdf. DOI:10.5601/J ELEM.2011.16.1.15

Literatura opisująca zastosowanie selenu (Se) w celu obniżenia ryzyka wystąpienia nowotworów wyraźnie spowodowała wzrost świadomości znaczenia tego pierwiastka dla zdrowia człowieka. Ponadto interesujące jest, że poziom Se koreluje na zasadzie odwrotnej proporcjonalności z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak upośledzenie funkcjonowania układu odpornościowego, artropatia, kardiomiopatia, a nawet śmiertelność. Najważniejsze i najlepiej poznane funkcje selenu to ochrona komórek przed stresem oksydacyjnym i regulacja metabolizmu hormonów tarczycy. Ostatnie badania koncentrują się na związku między spożyciem selenu a płodnością i chorobami związanymi z procesem rozmnażania, który to związek wykazano poprzez oznaczenie niskich zawartości selenu we krwi i łożysku kobiet, u których występuje stan przedrzucawkowy i wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania. Podobne problemy badano u zwierząt hodowlanych; ponieważ zawartość selenu w skorupie ziemskiej jest zróżnicowana w różnych miejscach, dodatek tego pierwiastka do karmy zwierząt jest wskazany celem uniknięcia chorób związanych z jego niedoborem. Ponadto suplementacja Se u bydła i owiec wiąże się ze zwiększoną produkcją embrionów, wysoką masą płodu i zmniejszoną częstością występowania zatrzymania łożyska. Jednak na pozytywne efekty diety wpływają inne czynniki środowiskowe, żywieniowe i związane z zarządzaniem, takie jak źródło selenu (organiczne lub nieorganiczne), czas i długość terapii, interakcja pierwiastków, skład diety. Potrzebne są dalsze badania mające na celu lepsze zrozumienie metabolizmu Se, szczególnie u przeżuwaczy, oraz wymagań dla optymalnego zdrowia. Związek między suplementacją Se i ryzykiem chorób reprodukcyjnych jest złożony, jednak wyniki ostatnich badań są obiecującym etapem na drodze do ustalenia dokładniejszych zaleceń dietetycznych zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt hodowlanych oraz opracowania efektywnych strategii prozdrowotnych.

TOM 15 - NUMER - 4 - GRUDZIEŃ 2010

Renata Gaj

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO POZIOMU NAWOŻENIA POTASEM NA STAN ODŻYWIENIA W KRYTYCZNEJ FAZIE WZROSTU I PLONOWANIE PSZENICY OZIMEJ

Słowa kluczowe: pszenica ozima, dawki potasu, odżywienie roślin, początek strzelania w źdźbło.

Pełna wersja pracy – pdf.

Optymalne odżywienie roślin uprawnych w krytycznych fazach wzrostu jest jednym z najważniejszych czynników realizacji ich potencjału plonotwórczego. Przyjęto założenie, że odżywienie roślin w fazie BBCH-31 istotnie wpływa na wzrost i plonowanie pszenicy. W Polsce składnikiem krytycznym dla wzrostu i plonowania roślin uprawnych jest potas. Celem sprawdzenia tej hipotezy w latach 2003-2005 przeprowadzono 3 serie jednoczynnikowych doświadczeń polowych ze zróżnicowanymi dawkami potasu stosowanymi w uprawie pszenicy ozimej odmiany Zyta. Potas aplikowano w dawkach: 0, 25, 50 i 100 kg ha–1. Stan odżywienia pszenicy ozimej oceniano na początku strzelania w źdźbło (BBCH-31) na podstawie niemieckiego programu PIPPA. Rośliny, niezależnie od zastosowanej dawki potasu, wykazały stan niedożywienia Ca, K, P i N. Niedobory wapnia i potasu okazały się kluczowe dla kształtowania plonu ziarna. Jednakże relacje między zawartościami dla par składników: N : P, N : K oraz N: Ca wykazały znacznie większą wartość prognostyczną, czyli związek z plonem ziarna, niż zawartości składników rozważane oddzielnie. Nadmiar azotu w liściach w fazie początku strzelania w źdźbło wykazał ujemny wpływ na plon ziarna w warunkach niedoboru wapnia, który ujawnił się dopiero dla N:Ca > 34. Tę samą prawidłowość zanotowano dla potasu, lecz nadmiar azotu ujawnił swe hamujące działanie, gdy stosunek N:K przyjął wartości większe od 1,0.

 

 

Krzysztof Gondek

AKUMULACJA CYNKU I KADMU W KUKURYDZY (ZEA MAYS L.) ORAZ ZAWARTOŚĆ MOBILNYCH FORM TYCH PIERWIASTKÓW W GLEBIE PO ZASTOSOWANIU OBORNIKA I OSADÓW ŚCIEKOWYCH

Słowa kluczowe: cynk, kadm, kukurydza, gleba, osad ściekowy, obornik.

Pełna wersja pracy – pdf.

Kryterium ogólnej zawartości metali ciężkich nie ujmuje ich biologicznej przyswajalności po wprowadzeniu osadu ściekowego do gleby. Określenie tempa uruchamiania metali ciężkich z osadów ściekowych po ich wprowadzeniu do gleby jest bardzo ważne dla praktyki rolniczej, pozawala, bowiem ocenić szybkość przechodzenia tych pierwiastków do roztworu glebowego, co warunkuje ich pobranie przez rośliny. Celem badań była ocena wpływu nawożenia obornikiem i osadami ściekowymi na pobranie cynku i kadmu przez kukurydzę oraz zawartość mobilnych form tych pierwiastków w glebie. Badania prowadzono w 3-letnim okresie w warunkach doświadczenia wazonowego. W wyniku nawożenia obornikiem i osadami ściekowymi osiągnięto większe sumaryczne plony biomasy kukurydzy (w 3-letnim okresie badań) w porównaniu z zebranymi w obiektach, w których zastosowano wyłącznie nawożenie mineralne. Sumaryczne (z 3 lat) pobranie cynku i kadmu przez kukurydzę, niezależnie od dawki nawożenia, było największe w obiektach, w których zastosowano wyłącznie sole mineralne, do czego przyczyniły się ilości Zn i Cd pobrane przez kukurydzę w pierwszym roku badań. Nawożenie obornikiem i osadami ściekowymi nie spowodowało istotnego uruchomienia mobilnych form cynku i kadmu w glebie po pierwszym roku badań. W wyniku mineralizacji materiałów organicznych oraz postępującego zakwaszenia gleb w drugim i trzecim roku badań, zawartość mobilnych form badanych pierwiastków w glebie się zwiększyła, chociaż w mniejszym stopniu niż pod wpływem wyłącznego nawożenia mineralnego.

 

 

Sławomir Krzebietke, Stanisław Sienkiewicz

WPŁYW SKAŻENIA GLEBY ANTRACENEM I PIRENEM NA PLONOWANIE I KUMULACJĘ MAKROSKŁADNIKÓW W SAŁACIE MASŁOWEJ (LACTUCA SATIVA L.)

Słowa kluczowe: Lactuca sativa L., makroskładniki, antracen, piren, gleba, dawki nawozu.

Pełna wersja pracy – pdf.

Toksyczne związki z grupy WWA powstają nie tylko w wyniku szeroko pojętych procesów spalania paliw, lecz również wskutek procesów naturalnych (mineralizacji). Produkty powstałe w trakcie tych procesów ostatecznie trafiają do gleby i ulegają kumulacji. Celem badań była ocena wpływu antracenu oraz pirenu zakumulowanych w glebie na plonowanie oraz zawartość makroskładników (N, P, K, Mg, Ca, Na) i ich pobranie przez sałatę masłową (Lactuca sativa L.) odmiany ‘Vilmorin’ uprawianą w warunkach minimalnej i 3-krotnie zwiększonej zasobności podłoża. Doświadczenie wazonowe w 4 powtórzeniach prowadzono 2-krotnie wiosną w hali wegetacyjnej UWM w Olsztynie, w latach 2007-2008. Uzupełniające nawożenie zastosowano przed posadzeniem sałaty masłowej. W przypadku minimalnego poziomu nawożenia azot zastosowano w całości przed sadzeniem, natomiast w przypadku potrojonej ilości składników pokarmowych w podłożu – 2/3 dawki przed posadzeniem rozsady, a 1/3 dawki doglebowo po 10 dniach od posadzenia. Skażanie gleby antracenem (ANT) oraz pirenem (PYR) i ich mieszaniną rozpoczęto po 10 dniach od posadzenia sałaty. Wybrane WWA aplikowano doglebowo 5-krotnie w odstępach 5 dni. Zabieg stosowano do końca wegetacji. Oznaczenia makroskładników (N, P, K, Mg, Ca, Na) dokonano standardowymi metodami po mineralizacji (H2SO4+H2O2) wysuszonego w 60oC materialu roślinnego. Oznaczenia przeprowadzono wobec materiału certyfikowanego (CTA-VTL-2). Zwiększenie 3-krotnie zasobności składników pokarmowych (N, P, K, Mg, Na, Cl) w podłożu przyczyniło się do wzrostu plonu główek sałaty o 13,7%. Obecne w podłożu związki z grupy WWA zmniejszyły plon sałaty. Wyraźniej ta tendencja występowała w przypadku antracenu niż pirenu. ANT i PYR doprowadziły do spadku zawartości azotu oraz wzrostu koncentracji wapnia, w warunkach niskiej zasobności podłoża w składniki pokarmowe.

 

 

Bartosz Markiewicz, Anna Golcz

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM, FOSFOREM I POTASEM NA PLONOWANIE I WARTOŚĆ BIOLOGICZNĄ OWOCÓW OBERŻYNY (SOLANUM MELONGENA L.)

Słowa kluczowe: oberżyna, nawożenie, wartość biologiczna.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 2002-2003 przeprowadzono doświadczenia wegetacyjne z uprawą oberżyny odm. Epic F1 i Solara F1  w nieogrzewanym tunelu foliowym w Stacji Doświadczalnej Marcelin Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Rośliny sadzono 15 maja na zagonach w rozstawie  0,5 × 0,5 m, tj. 4 rośliny m–2,  w cylindrach o obj. 6 dm3  wypełnionych  zwapnowaną  do pH(H2O) = 6,5 mieszaniną gleby mineralnej (piasek gliniasty lekki o zawartości 12% części iłowych – zalegający na glinie średniej) z torfem wysokim z Litwy (v : v = 4 : 1). Nawożenie podstawowe – przedwegetacyjne i pogłówne makroskładnikami, oparte na analizie podłoża wykonanej metodą uniwersalną wg Nowosielskiego (1988) w 0,03 M CH3COOH – ustalono do założonych poziomów z zachowaniem proporcji makroskładników N : P : K = 1 : 0,9 : 1,7 : N (N – 200, P – 175, K – 330 mg dm–3), S (N – 300, P – 265, K – 500 mg dm–3), W (N – 400, P – 350, K – 665 mg dm–3). Celem pracy było określenie wpływu poziomów nawożenia na plon i wartość biologiczną owoców oberżyny uprawianej w mieszaninie gleby mineralnej z torfem wysokim (v : v – 4 : 1). Określono plon ogólny owoców, liczbę owoców, średnią masę pojedynczego owocu oraz wartość biologiczną owoców. Stwierdzono istotny wpływ poziomu nawożenia i odmiany na plon ogólny,  średnią liczbę owoców oraz masę pojedynczego owocu oberżyny. Owoce oberżyny odmiany Epic F1 zawierały więcej witaminy C niż owoce odmiany Solara F1. We wszystkich latach badań zawartość ekstraktu w owocach obu odmian oberżyny wynosiła od 4,0 do 5,5%. Większą średnią zawartość suchej masy w owocach oberżyny oznaczono u odmiany Solara F1.

 

 

Rita Mehra, Amit Singh Thakur

OCENA ZAGROŻENIA ZATRUCIEM METALAMI NA PODSTAWIE ANALIZY WŁOSÓW JAKO WSKAŹNIKA WYSTAWIENIA ROBOTNIKÓW NA DZIAŁANIE PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W ŚRODOWISKU PRACY

Słowa kluczowe: włosy, stres psychiczny, pierwiastki śladowe, zagrożenie zdrowia.

Pełna wersja pracy – pdf.

Ważnym obszarem badań jest wykorzystywanie tkanek biologicznych do określania zawartości pierwiastków śladowych w celu diagnozowania chorób wśród populacji narażonych na skażenie środowiskowe. Analizowano zawartość 10 pierwiastków śladowych, m.in. ołowiu, wapnia, magnezu, chromu, manganu, żelaza, niklu, miedzi oraz cynku, w ciele ludzkim na podstawie włosów pobranych od robotników z warsztatów drogowych, kolejowych oraz mających do czynienia z akumulatorami zawierającymi rtęć. Próbki włosów pobrano z okolicy potylicznej czaszki. Po pobraniu próbek włosów, uczestniczący w badaniu wypełnili ankiety Światowej Organizacji Zdrowia, których celem było zebranie szczegółowych danych dotyczących miejsca pracy, czasu trwania ekspozycji na czynniki ryzyka, historii przebytych chorób, itp. Zawartość pierwiastków we włosach określono za pomocą spektrofotometru absorpcji atomowej. Robotnicy doświadczający stresu psychicznego zostali ujęci jako przypadki chorobowe, natomiast nie przejawiający objawów napięcia zostali potraktowani jako przypadki kontrolne. Stwierdzono istotne różnice w zawartości ołowiu, wapnia, mangezu, manganu, niklu, miedzi i cynku we włosach osób z objawami napięcia psychicznego w porównaniu z włosami pobranymi od osób bez takich symptomów. Zawartość chromu i żelaza we włosach osób z objawami stresu była także wyższa, ale różnice nie były istotne w porównaniu z kontrolą.

 

 

Wiera Sądej, Anna Namiotko

ZAWARTOŚĆ CYNKU W ROŚLINACH NAWOŻONYCH KOMPOSTAMI Z ODPADÓW KOMUNALNYCH I ZIELENI MIEJSKIEJ

Słowa kluczowe: odpady komunalne, odpady z zieleni miejskiej, kompost, cynk, roślina, gleba.

Pełna wersja pracy – pdf.

W doświadczeniu wegetacyjnym analizowano wpływ kompostów wyprodukowanych z niesegregowanych odpadów komunalnych oraz z odpadów zieleni miejskiej na zawartość cynku w roślinach. Użyte komposty z odpadów komunalnych dojrzewały w pryzmach odpowiednio przez 1, 3 i 6 miesięcy. Zastosowano je w 3 dawkach: 10, 20 i 30 g kg–1 gleby. Kompost z odpadów zieleni miejskiej dojrzewał w pryzmie 6 miesięcy, użyto go w ilości 10 g kg–1 gleby. Stwierdzono, że zawartość cynku w roślinach była różnicowana w zależności od rodzaju użytego kompostu, wielkości dawek oraz gatunku uprawianej rośliny. Działanie zwiększonych dawek kompostów nie zawsze skutkowało wzrostem zawartości cynku w roślinach, a w niektórych przypadkach jego zawartość była niższa od stwierdzonej w obiekcie kontrolnym. Znaczny wzrost zawartości cynku w większości analizowanych roślin nastąpił po zastosowaniu świeżego kompostu z odpadów komunalnych po miesiącu dojrzewania w pryzmach. Nawożenie kompostem z odpadów zieleni miejskiej w przypadku kukurydzy i jęczmienia okazało się korzystniejsze niż identyczna dawka kompostu z odpadów komunalnych, ponieważ rośliny z tego obiektu zawierały mniej cynku. U pozostałych roślin: słonecznika, gorczycy i facelii zastosowanie tego kompostu spowodowało znaczący wzrost zawartości omawianego pierwiastka, w porównaniu z obiektami użyźnianymi kompostem z odpadów komunalnych, w przypadku tego samego poziomu nawożenia.

 

 

Przemysław Sobiech, Krzysztof Rypuła, Barbara Wojewoda-Kotwica, Sylwester Michalski

PRZYDATNOŚĆ STOSOWANIA PREPARATÓW WAPNIOWO-MAGNEZOWYCH W ZALEGANIU OKOŁOPORODOWYM KRÓW

Słowa kluczowe: krowy, zaleganie poporodowe, wapń-magnez, Glucalvet, Antiparen-N.

Pełna wersja pracy – pdf.

Wysoka produkcyjność krów mlecznych sprawia trudności we właściwym zbilansowaniu dawki pokarmowej. Stosowanie nieadekwatnej do potrzeb dawki pokarmowej powoduje wiele zaburzeń w homeostazie ustroju, z których najczęstsze są problemy energetyczne i zaburzenia mineralne, w tym niedobory wapnia i magnezu. Celem badań było określenie skuteczności terapeutycznej dwóch najbardziej popularnych infuzyjnych leków stosowanych w zaburzeniach mineralnych – Glucalvetu i Antiparenu-N. Badania wykonano na 33 krowach rasy HF wykazujących objawy zalegania poporodowego pojawiającego się 2-4 dni po porodzie. Krowom podzielonym na 2 grupy A i B podawano odpowiednio Glucalvet i Antiparen-N. Od wszystkich zwierząt pobrano 2-krotnie krew do badań – tuż przed podaniem leków i 24 h po ich aplikacji. Zwierzęta poddano badaniom klinicznym, natomiast w zakresie parametrów laboratoryjnych oznaczono surowiczy poziom glukozy, wapnia, magnezu, fosforu, chlorków. Średnia temperatura ciała i liczba tętna przed podaniem leków była nieznacznie obniżona, natomiast po aplikacji statystycznie wzrosła. Koncentracja Mg wzrosła istotnie u krów z grupy pierwszej po podaniu leku, ale pozostawała nadal poniżej wartości referencyjnych. W grupie drugiej, po podaniu preparatu Antiparen-N, zaobserwowano nieznaczny spadek poziomu Mg. Stężenie Ca i P wzrosło u wszystkich zwierząt po aplikacji preparatów, natomiast koncentracja chlorków nie uległa zmianom w ciągu badanego okresu. U wszystkich krów zaobserwowano wzrost poziomu glukozy w 24 h po podaniu preparatów. Wyniki wskazują na to, że stosowanie preparatów Glucalvet i Antiparen-N jest skuteczne w leczeniu porażenia poporodowego i niedoborów wapnia i magnezu u krów mlecznych. 

 

 

Ryszard Staniszewski, Józef Szoszkiewicz

ZMIANY JAKOŚCI WÓD JEZIORA BRDOWSKIEGO W LATACH 1997-2006

Słowa kluczowe: wskaźniki jakości wody, fosfor, Jezioro Brdowskie, Pojezierze Kujawskie, Wielkopolska, wahania poziomu lustra wody.

Pełna wersja pracy – pdf.

Większość jezior w Polsce to jeziora płytkie i podatne na degradację. Jej głównym powodem są na ogół morfologia zbiorników oraz niekorzystna struktura użytkowania zlewni. Inne czynniki, takie jak dopływ ścieków, ładunek wewnętrzny i działalność gospodarcza, mają również istotne znaczenie. Podczas badań Jez. Brdowskiego próby wody pobierano 2 razy w roku (wiosną i jesienią) z warstwy powierzchniowej i wykonywano oznaczenia takich wskaźników, jak: fosfor reaktywny, fosfor ogólny, azot azotanowy, przewodność elektrolityczna właściwa, pięciodobowe zapotrzebowanie tlenu, chlorofil a, sucha masa sestonu i widzialność krążka Secchi’ego. Jezioro Brdowskie usytuowane na Pojezierzu Kujawskim ma zlewnię o pow. ok. 155,3 km2. Litoral zdominowała trzcina, a udział innych taksonów roślin jest mały. Akwen bardzo podatny na degradację (warunki morfologiczne, duży udział terenów wykorzystywanych rolniczo, zabudowania wiejskie) ma wiele potencjalnych źródeł zanieczyszczenia wody, jak np. rzeka Noteć, ciek bez nazwy, domki letniskowe z nieuregulowaną gospodarką wodno-ściekową oraz pobliskie zabudowania wiejskie. Zazwyczaj jakość wody była wyższa na wiosnę, szczególnie odnośnie do stężeń chlorofilu a oraz suchej masy sestonu. W latach 1997-2006 poziom przewodności elektrolitycznej był bardzo zmienny, a maksimum przypadało na lata 1999-2001. Stwierdzono istotne korelacje między niektórymi wskaźnikami w zależności od pory roku, jak w przypadku chlorofilu a i widzialności krążka Secchi’ego wiosną i fosforu ogólnego i fosforanów rozpuszczonych latem. Zaobserwowano wpływ wahań poziomu lustra wody na niektóre wskaźniki jakości (fosfor ogólny, chlorofil a). Uzyskane wyniki świadczą o poprawie jakości wód Jez. Brdowskiego. Po uruchomieniu oczyszczalni ścieków w Poloniszu obniżył się np. poziom przewodności elektrolitycznej, co świadczy o ograniczeniu dopływu różnych soli do wód akwenu.

 

 

Sławomir Szymczyk, Jan Pawluczuk, Arkadiusz Stępień

SEZONOWA ZMIENNOŚĆ STĘŻENIA MINERALNYCH FORM AZOTU W WODACH GRUNTOWYCH GLEB HYDROGENICZNYCH

Słowa kluczowe: azot mineralny, woda gruntowa, łąka, pastwisko, składniki biogenne, gleby torfowo-murszowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Zagospodarowanie rolnicze terenów położonych na glebach hydrogenicznych wiąże się z obniżeniem poziomu wody gruntowej, co powoduje nasilenie procesów mineralizacji substancji organicznej, a w efekcie uwalnianie dużych ilości azotu mineralnego. Celem badań było określenie zmienności sezonowej stężenia mineralnych związków azotu (N-NO2, N-NO3 i N-NH4) w wodzie gruntowej pod ekstensywnie zagospodarowanymi glebami torfowo-murszowymi położonymi na obiektach Wrocikowo – Pojezierze Olsztyńskie i Łąki Dymerskie – Pojezierze Mrągowskie. Występujące na obiektach badań gleby torfowo-murszowe charakteryzowały się zróżnicowanymi właściwościami fizycznymi. Największą zawartość części mineralnych (69,3%) w warstwie murszowej stwierdzono w glebie MtI 120gy pod zadarnionym nieużytkiem, a w warstwie torfowej (51,5%) – w glebie MtII 60gy pod ekstensywnie zagospodarowaną łąką. Materiał badań stanowiła woda gruntowa pobierana z piezometrów zainstalowanych w glebach hydrogenicznych. Wodę do oznaczeń chemicznych pobierano w czterech porach roku: wiosną – maj, latem – sierpień, jesienią – listopad i zimą – styczeń. Wykazano, że stężenie mineralnych form azotu w wodzie gruntowej gleb torfowo-murszowych jest uzależnione od ich rodzaju, głębokości występowania wód gruntowych oraz sposobu zagospodarowania gleb. Największe stężenie azotu mineralnego stwierdzono latem (średnio 1,62 mg dm–3), a  najmniejsze (średnio 1,11 mg dm–3) zimą. W wodzie gruntowej gleb torfowo-murszowych zagospodarowanych ekstensywnie zawartość azotu mineralnego wahała się od 0,81 do 2,27 mg dm–3 i była bardziej uzależniona od rodzaju gleby niż sposobu jej użytkowania. Obniżenie poziomu wody gruntowej w glebach torfowo-murszowych powoduje w niej zwiększenie stężenia mineralnych związków azotu, szczególnie N-NH4. W wodzie gruntowej gleb torfowo-murszowych (MtII 60gy i MtI 120gy) nieużytkowanych i ekstensywnie użytkowanych łąk, dominującą formą azotu mineralnego był N-NH4, a w glebach MtIc 35gy pod łąką i MtII bb pod pastwiskiem N-NO3.

 

 

Marta Wardas, Urszula Aleksander-Kwaterczak, Szymon Jusik, Beata Hryc, Tomasz Zgoła, Marcin Sztuka, Magdalena Kaczmarska, Michał Mazurek

PRÓBA I TRUDNOŚCI WYKONANIA OCENY WPŁYWU ANTROPOPRESJI NA STAN EKOLOGICZNY W CIEKACH ZURBANIZOWANYCH KRAKOWSKIEGO ZESPOŁU MIEJSKIEGO (KZM)

Słowa kluczowe: stan ekologiczny, ciek wodny, osady wodne, makrofity.

Pełna wersja pracy – pdf.

Rzeki i strumienie w miastach, wskutek ich znacznego przekształcenia, traktuje się jako cieki zurbanizowane. Często ich obciążenie i zabudowa infrastrukturą wodno-kanalizacyjną są tak znaczne, że trudno nadal uznawać je za jednolite części wód powierzchniowych. Antropopresja przejawiająca się degradacją ilościową i jakościową w wyniku regulacji przepływu i zagospodarowania zlewni powoduje, że ocena skali wpływu działalności człowieka na środowisko wodne nie jest prosta. Na podstawie zaleceń Ramowej Dyrektywy Wodnej podjęto próbę oceny stanu ekologicznego wybranych dopływów rzeki Prądnik-Białucha, w obrębie Krakowskiego Zespołu Miejskiego. Wykonano opróbowanie środowiska wodnego cieku Sudół Dominikański (Rozrywka – wrzesień 2005 r.), w kierunku określenia niektórych elementów fizykochemicznych, chemicznych oraz biologicznych, szczególnie zwracając uwagę na makrofity. Analizie poddano mierzone w terenie wskaźniki: pH, PEW i Eh wody i osadów dennych oraz obserwacje sozologiczne. W laboratorium zmierzono zawartość metali ciężkich zarówno w wodzie, jak i cząstkach stałych (osadach i zawiesinach) oraz zawartość anionów w wodzie. Stan środowiska cieku Sudół Dominikański porównano ze stanem w rejonie doliny rzeki Prądnik-Białucha, dla której ocenę wykonano rok wcześniej (wrzesień 2004 r.).

 

 

Jadwiga Wierzbowska, Stanisław Sienkiewicz, Teresa Bowszys

WPŁYW REGULATORÓW WZROSTU NA GOSPODARKĘ MINERALNĄ PSZENŻYTA JAREGO

Słowa kluczowe: pszenżyto jare, gospodarka mineralna, regulatory wzrostu.

Pełna wersja pracy – pdf.

Szacuje się, że o wzroście plonów zbóż w ponad 50% decyduje postęp odmianowy. Jedną z możliwości zwiększenia efektywności nawożenia, a tym samym zwiększenia plonowania i poprawienia gospodarki mineralnej roślin, jest stosowanie regulatorów wzrostu. Celem pracy była ocena wpływu regulatorów wzrostu i ich dawek na gospodarkę mineralną pszenżyta jarego. Podstawę badań stanowiło dwuczynnikowe doświadczenie wazonowe, wykonane w 4 powtórzeniach. Badania prowadzono w wazonach typu Kick-Brauckmanna napełnionych glebą lekką o odczynie lekko kwaśnym oraz bardzo wysokiej zasobności w przyswajalne formy P, średniej w K oraz niskiej w Mg. Nawożenie mineralne na wazon wynosiło odpowiednio: 1,5 g N, 2,0 g K oraz 0,25 g Mg. Azot i potas zastosowano w 2 dawkach – połowę przedsiewnie, a resztę pogłównie w fazie strzelania w źdźbło, natomiast magnez w całości przedsiewnie. Przed siewem ziarno pszenżyta jarego odmiany Migo moczono 24 h w wodzie (kontrola) lub w wodnych roztworach regulatorów wzrostu: IBA (kwas indolilomasłowy), NAA (kwas a-naftylooctowy), BAP (benzyloadenina) – 5; 10; 20 mg dm–3; GA3 (kwas giberelinowy) – 20; 40; 80 mg dm–3 oraz Tria (triacontanol) – 0,1; 0,2; 0,2 mg dm–3. Pszenżyto jare zebrano w fazie dojrzałości pełnej. Przyrost zawartości azotu ogółem w ziarnie wahał się od 6% do 15% po zastosowaniu odpowiednio GA3 i NAA. Na skutek zwiększonej koncentracji i przyrostu plonu, akumulacja tego składnika w ziarnie wzrosła o ok. 20% na obiektach traktowanych NAA, a 15-17% po zaprawianiu materiału siewnego Tria, BAP lub GA3. Najsłabiej działał IBA, bowiem przyrost akumulacji tego składnika w ziarnie wynosił tylko 8%, co uzyskano głównie dzięki zwiększonej remobilizacji i odprowadzaniu N z części wegetatywnych do ziarna. Udział ziarna w akumulowaniu azotu wahał się od 63% (kontrola) do 71-73% po zastosowaniu badanych regulatorów wzrostu. Pod wpływem IBA zwiększyła się zawartość potasu (o 14%) oraz udział słomy w jego gromadzeniu. W przypadku pozostałych makroskładników działanie regulatorów wzrostu było mniej widoczne.

 

 

Krystyna Żuk-Gołaszewska, Cezary Purwin,  Barbara Pysera, Jadwiga Wierzbowska, Janusz Gołaszewski

PLONY I JAKOŚĆ ZIELONKI DI- I TETRAPLOIDALNYCH FORM KONICZYNY CZERWONEJ

Słowa kluczowe: koniczyna czerwona, jakość zielonki.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie plonowania oraz składu chemicznego i wartości pokarmowej zielonki di- i tetraploidalnych odmian koniczyny czerwonej uprawianej z zastosowaniem różnej gęstości siewu nasion. Plon zielonki analizowano w pierwszym roku pełnego użytkowania w latach 2003 i 2004, po skoszeniu roślin w fazie początku kwitnienia (I pokos). W próbach zielonki oznaczono podstawowy skład chemiczny, zawartość cukrów rozpuszczalnych w wodzie (WSC), frakcje włókna (NDF, ADF i ADL) i makroelementy (P, K, Mg, Ca, Na). Wartość pokarmową zielonki wyrażono według systemu  INRA 1988. Plon zielonej masy odmian tetraploidalnych Bona i Jubilatka był wyższy niż odmian diploidalnych Krynia i Parada. Wyróżniała się odmian Bona, dla której stwierdzono najwyższy średni plon zielonej masy, suchej masy, białka ogólnego i energii netto. Cechą jakościową zielonki o największej zmienności była zawartość suchej masy. W obu latach użytkowania zielonka odmian diploidalnych miała wyższą zawartość suchej masy niż zielonka odmian tetraploidalnych. Jednocześnie gęstość siewu nasion nie miała istotnego wpływu na zróżnicowanie plonów zielonki. W przypadku zielonki odmian diploidalnych stwierdzono zbliżoną wartość energetyczną i białkową oraz korzystniejszą wartość wypełnieniową (większa możliwością pobrania przez przeżuwacze). Poziom fosforu, potasu i wapnia w zielonkach odmian diploidalnych był nieznacznie wyższy, a magnezu niższy w porównaniu z odmianami tetraploidalnymi. Niezależnie od poziomu ploidalności odmian koncentracja makroelementów, z wyjątkiem fosforu, była wyższa w pierwszym roku badań. Uwzględniając wymagania pokarmowe zwierząt, zielonka badanych odmian koniczyny miała odpowiedni poziom magnezu, niedoborową ilość sodu oraz niewłaściwy stosunek Ca:P. Uzyskane wyniki wskazują, że odmiany diploidalne koniczyny czerwonej mają możliwości osiągania wyższej wartości pokarmowej niż odmiany tetraploidalne.

 

 

Witold Grzebisz, Katarzyna Przygocka-Cyna, Witold Szczepaniak, Jean Diatta, Jarosław Potarzycki

MAGNEZ JAKO CZYNNIK ŻYWIENIOWY EFEKTYWNEGO GOSPODAROWANIA AZOTEM – PRODUKCJA ROŚLINNA I ŚRODOWISKO

Słowa kluczowe: zrównoważone rolnictwo, produktywność azotu, magnez, zasobność gleb, fitotoksyczność glinu, ochrona środowiska.

Pełna wersja pracy – pdf.

Główne zadania stawiane współcześnie producentom roślin uprawnych skupiają się na dwóch celach: (i) zwiększeniu produkcji żywności, i (ii) jednocześnie zmniejszeniu ujemnego wpływu wzrastającego poziomu nawożenia azotem na środowisko. W skali globalnej wykorzystanie azotu szacuje się od 33 do 50%. Wymagane działania proprodukcyjne i pro-ekologiczne skupiają się na zwiększeniu jednostkowej produkcji azotu stosowanego w nawozach. W nowoczesnym rolnictwie magnez, ze względu na funkcje biologiczne w roślinie, powinien odgrywać dużo większą rolę w kontroli gospodarki azotowej rośliny, a tym samym rozproszenia azotu w środowisku. W Polsce gleby uprawne są ogólnie ubogie w całkowity i przyswajalny magnez, co stwarza konieczność stosowania nawozów magnezowych w sposób zabezpieczający odpowiedni poziom odżywienia rośliny. Rośliny dobrze zaopatrzone w magnez od początkowych faz rozwoju, jak wynika z reakcji buraków lub kukurydzy, są w stanie istotnie zwiększyć jednostkową produktywność azotu. Zboża reagują na nawożenie magnezem wówczas, gdy zabieg odbywa się tuż przed kwitnieniem. Drugim istotnym czynnikiem ograniczającym wykorzystanie azotu przez rośliny uprawiane w Polsce jest odczyn gleb. Traktowanie gleb kwaśnych nawozami magnezowymi, w następstwie wzrostu koncentracji wymiennego magnezu w glebie, istotnie zmniejsza presję toksycznego glinu na rosnącą roślinę. Poprawa stanu odżywienia roślin magnezem umożliwia włączenie części potencjalnie niewykorzystanego N (azot rezydualny) w biomasę, co zwiększa jej plon użytkowy. Można zatem stwierdzić, że stosowanie magnezu, mającego wpływ na poprawę funkcjonowania gleb uprawnych, wypełnia tym samym zadania związane z realizacją zrównoważonej gospodarki azotowej w rolnictwie i środowisku.

 

TOM 15 - NUMER - 3 - WRZESIEŃ 2010

Iryna N. Andrusishina

WARTOŚĆ DIAGNOSTYCZNA FORM WAPNIA I MAGNEZU OZNACZONYCH W LUDZKIEJ SUROWICY KRWI I ŚLINIE

Słowa kluczowe: wapń, magnez, surowica, ślina, formy pierwiastków, absorpcyjna spekrofotometria atomowa.

Pełna wersja pracy – pdf.

Wapń i magnez to pierwiastki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów zwierzęcych i ludzkich. Istnieje wiele chorób wywoływanych przez nieprawidłowe stężenia elektrolitów, np. nadciśnienie tętnicze lub choroby układu nerwowego, takie jak SM, choroba Alzheimera lub Parkinsona. Mechanizmy homeostazy wskazują jedynie na zjonizowane formy tych pierwiastków. Wiadomo, że zjonizowana forma wapnia służy, jako międzykomórkowy pośrednik między enzymami i hormonami w komórkach. Dlatego tak ważne jest określenie zawartości całkowitych tych pierwiastków oraz jonów Ca2+ i Mg2+ w surowicy krwi oraz w ślinie za pomocą metody absorpcyjnej spektrometrii atomowej oraz wykazanie ich roli w diagnostyce różnych stanów patologicznych w organizmie człowieka. Badaniami objęto 39 osób w wieku od 21 do 47 lat. W pracy przedstawiono wyniki oznaczeń form wapnia i magnezu występujących w ludzkiej surowicy krwi oraz ślinie odpowiadające stanom fizjologicznym. Wahania w zawartości Ca2+ i Mg2+ w surowicy i ślinie, w zależności od wieku i pory dnia, badano za pomocą aborpcyjnej spektrofotometrii atomowej. Zawartości niealbuminowych form tych pierwiastków określono za pomocą FAAS. Wykazano istotność oznaczeń zawartości wapnia i magnezu dla różnych stanów chorobowych (nadciśnienie tętnicze, osteoporoza).

 

 

Jacek Antonkiewicz

WPŁYW OSADÓW ŚCIEKOWYCH I ODPADÓW PALENISKOWYCH NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W RUNI MIESZANKI MOTYLKOWO-TRAWIASTEJ

Słowa kluczowe: osady komunalne, popiół, Mg, Ca, K, Na, P, mieszanka traw.

Pełna wersja pracy – pdf.

Składowiska poprzemysłowe będące efektem działalności różnych gałęzi przemysłu, zwłaszcza energetycznego, stanowią specyficzne warunki siedliskowe dla flory. Odpadem, który może być wykorzystany w rekultywacji hałd, może być osad ściekowy zawierający znaczną ilość składników pokarmowych niezbędnych dla roślin. Celem badań było poznanie wpływu osadów ściekowych i popiołów paleniskowych na zawartość wybranych pierwiastków w mieszance traw z koniczyną białą polecaną do rekultywacji hałd odpadów paleniskowych. Schemat doświadczenia obejmował 6 obiektów (każdy w czterech powtórzeniach), różniących się dawką wprowadzonych osadów ściekowych i popiołów paleniskowych: 1) obiekt kontrolny (bez dodatku odpadów); 2) 200 t s.m. osadu ściekowego; 3) 200 t s.m. popiołu; 4) 150 t s.m. osadu + 50 t s.m. popiołu; 5) 50 t s.m. osadu + 150 t s.m. popiołu; 6) 100 t s.m. osadu + 100 t s.m. popiołu. Zawartość makroelementów w roślinach była uzależniona od obiektu i wynosiła: 2,58-3,12 g Mg, 3,16-5,85 g Ca, 16,95-18,46 g K, 026-1,25 g Na, 2,27-3,37 g P kg–1 s.m. Najwyższą zawartość Mg, Ca i K stwierdzono u roślin uprawianych wyłącznie na popiele paleniskowym, natomiast najwyższą zawartość P i Na – u roślin uprawianych wyłącznie na osadzie ściekowym. Oceniając zawartość makroelementów w mieszance pod względem wartości paszowej, stwierdzono, że zawartość Mg i K w mieszance roślin odpowiadała normom stawianym paszom dobrej jakości. Zawartość Ca i Na w roślinach kształtowała się poniżej wartości optymalnej, a zawartość P w roślinach była zbliżona do wartości optymalnej.

 

 

Agata Bartkowiak, Jacek Długosz

KATIONY WYMIENNE W GLEBACH ALUWIALNYCH WYTWORZONYCH NA MARTWICY WAPIENNEJ W BASENIE UNISŁAWSKIM

Słowa kluczowe: gleby napływowe, pojemność sorpcyjna, kationy wymienne.

Pełna wersja pracy – pdf.

W próbkach z 7 profili glebowych gleb aluwialnych, wytworzonych ze zróżnicowanych utworów gytiowych podścielonych martwicą wapienną, badano skład zasadowych kationów wymiennych oraz ich sumy. Analizowane gleby wykazały nieciągłość litologiczną w budowie profilowej i wyraźną trójczłonowość. Leżąca w spągu profilu glebowego martwica wapienna wpłynęła na gospodarkę wodną, powodując występowanie procesu glejowego. Profile glebowe wykazały duże zróżnicowanie nie tylko w budowie morfologicznej, ale także we właściwościach fizykochemicznych. Stwierdzone wahania zawartości węglanów, substancji organicznej i niewęglanowej substancji mineralnej, wskazują na występowanie wielu cykli w kształtowaniu badanych gleb. Suma zasadowych kationów wymiennych (S) kształtowała się od 287,4 do 2238,7 mmol(+) kg–1. Najwyższą wartość stwierdzono w poziomach gytii detrytusowej (gyd), a najniższą w poziomach glejowych (G). Dominującym kationem wysycającym kompleks sorpcyjny był wapń, a jego ilości były zróżnicowane – od 245,3 do 2089,6 mmol(+) kg–1. Drugim kationem pod względem ilości występowania w kompleksie sorpcyjnym był magnez. Zawartość magnezu w badanych glebach wynosiła od 19,4 mmol(+) kg–1 w poziomach gytii ilasto-wapiennej do 143,5 mmol(+) kg–1 w poziomach gytii wapiennej. W badanych profilach odnotowano najmniej potasu wymiennego (0,6-12,9 mmol(+) kg–1). Analiza zawartości kationów dwuwartościowych (Ca2+, Mg2+) oraz jednowartościowych (Na+, K+) wykazała, że w badanych glebach występuje wyraźne zachwianie równowagi między analizowanymi kationami. Oznaką zaburzenia równowagi był szeroki zakres omawianego ilorazu – od 21,3 do 333,1. Szereg ilościowy kationów o charakterze zasadowym w analizowanych glebach układał się następująco: Ca2+ > Mg2+ > Na+ > K+.

 

 

Iwona Domagała-Świątkiewicz, Włodzimierz Sady

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA DOSTĘPNOŚĆ Cu, Mn, Zn, Fe, B I Mo W KAPUŚCIE GŁOWIASTEJ BIAŁEJ ODM. GALAXY F1 UPRAWIANEJ W WARUNKACH PRODUKCYJNYCH

Słowa kluczowe: kapusta biała, nawożenie azotem, metody aplikacji N, zawartość mikroelementów.

Pełna wersja pracy – pdf.

Doświadczenie z kapustą głowiastą białą odm. Galaxy F1 prowadzono w latach 2005-2007, w prywatnym gospodarstwie warzywniczym, w Zagorzycach k. Miechowa. Badano wpływ rodzaju nawozu azotowego (siarczan amonu, RSM – roztwór saletrzano-mocznikowy), sposobu nawożenia (rzutowy, zlokalizowany) oraz dokarmiania pozakorzeniowego (mocznik i Supervit K) na stopień odżywienia roślin mikroelementami (Cu, Mn, Zn, Fe, B i Mo). Azot stosowano w dawce 120 kg N ha–1. Nawożenie zlokalizowane polegało na umieszczaniu depozytów azotowych w rzędach roślin – w odległości 10 cm od rośliny i na głębokości 10 cm – w chwili sadzenia rozsady. W obiektach z dokarmianiem dolistnym opryski wykonywano 4-krotnie, rozpoczynając na początku fazy intensywnego wzrostu wegetatywnego. W pierwszym, drugim i czwartym terminie dokarmianie wykonano z użyciem 2% roztworu mocznika, natomiast w trzecim terminie stosowano 1% roztworu Supervitu K. Kapustę uprawiano na glebie ciężkiej o składzie pyłu ilastego, zawartości węgla organicznego (%C) 0,91-1,02% i odczynie pH(H2O) 7,18-8,21. Rodzaj zastosowanego nawozu azotowego wpływał istotnie na zawartość Mn, Fe, B i Mo w kapuście. Istotnie więcej Mn i Fe zawierały rośliny nawożone siarczanem amonu w porównaniu z roztworem saletrzano-mocznikowym (RSM), natomiast RSM wpływał na wzrost w liściach kapusty zawartości B i Mo. Obserwowany wpływ nawozów na oznaczane w materiale roślinnym składniki zależał od warunków środowiskowych w kolejnych latach badań. Sposób stosowania nawozów azotowych wpływał na zawartość Mn i Mo w kapuście. Lokalizowanie depozytów azotowych w pobliżu roślin miało wpływ na wzrost zawartości Mn i Mo w roślinach w porównaniu z rzutowym stosowaniem siarczanu amonu i RSM. Pozakorzeniowe dokarmianie roślin z wykorzystaniem mocznika i Supervitu K zawierającego molibden wpływało na wzrost stężenia Mo w kapuście w przypadku zlokalizowanego doglebowego nawożenia azotem.

 

 

Anna Francke

WPŁYW NAWOŻENIA MAGNEZEM NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W OWOCACH PEPINO (SOLANUM MURICATUM AIT.)

Słowa kluczowe: Solanum muricatum, nawożenie magnezem, makroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

Pepino (Solanum muricatum Ait.) należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae), pochodzi z tropikalnych i subtropikalnych rejonów Andów. Owoce pepino można zbierać w różnych fazach dojrzałości. Jak w przypadku większości warzyw z rodziny Solanaceae, są one zasobne przede wszystkim w potas. Z powodu braku informacji o zaleceniach nawozowych do uprawy pepino pod osłonami, podjęto badania nad określeniem potrzeb nawozowych tego warzywa. Celem badań była ocena wpływu wzrastających dawek magnezu oraz stopnia dojrzałości owoców pepino na zawartość makroskładników, a także ich wzajemnych proporcji. Owoce pepino odmiany Konsuelo badano w latach 2005-2007 w wysokim nieogrzewanym tunelu foliowym, zlokalizowanym w Ogrodzie Doświadczalnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Pepino uprawiano z sadzonek pędowych, które pobierano z egzemplarzy uzyskanych z wysiewu nasion w 2004 r. Po ukorzenieniu sadzonki przesadzano do wazonów typu Kick-Brauchmana napełnionych 9 dm3 gleby mineralnej o pH 6,8. Doświadczenie przeprowadzono jako dwuczynnikowe w układzie kompletnej randomizacji. Badano wpływ czynników: I – dawka Mg: 0,5; 1; 1,5 g Mg roślinę–1; II – stopień dojrzałości owoców: dojrzałe – wybarwione (żółtofioletowe, żółte, kremowe), niedojrzałe – wyrośnięte, ale zielone. Eksperyment prowadzono w 4 powtórzeniach, powtórzenie stanowił wazon z pojedynczą rośliną. Do każdego wazonu wprowadzono: 2 g N w postaci CO(NH2)2, 3 g K w formie K2SO4 oraz wzrastające dawki Mg w formie MgSO4×7H2O. Kontrolę stanowiły rośliny bez nawożenia. Rośliny prowadzono na 2 pędy. Owoce do analiz chemicznych zbierano w pełni owocowania roślin (ok. połowy sierpnia). W owocach oznaczano zawartość Nog., P, K, Ca oraz Mg. Obliczono również wagowe proporcje – Ca:P, Ca:Mg, K:Mg, K:(Ca+Mg) oraz K:Ca. Wyniki analiz chemicznych opracowano statystycznie, stosując program Statistica 8,0 i analizę wariancji ANOVA. Najwięcej azotu ogółem i potasu stwierdzono w owocach roślin nawożonych najmniejszą (0,5 g Mg na roślinę) dawką magnezu, najwięcej wapnia i magnezu – dawką maksymalną (1,5 g Mg na roślinę), natomiast najwięcej fosforu było w owocach roślin nienawożonych magnezem. Istotnie więcej azotu i magnezu zawierały owoce dojrzałe, natomiast fosforu, potasu i wapnia – owoce niedojrzałe. W każdym z wariantów doświadczenia zanotowano prawidłowe proporcje Ca:Mg, zawężone Ca:P oraz szerokie K:Mg, K:(Ca+Mg) oraz K:Ca.

 

 

Witold Grzebisz, Remigiusz Łukowiak, Maria Biber, Katrzyna Przygocka-Cyna

WPŁYW DOLISTNEGO STOSOWANIA WIELOSKŁADNIKOWYCH NAWOZÓW MIKROELEMENTOWYCH NA STAN ODŻYWIENIA RZEPAKU OZIMEGO I WYKSZTAŁCENIE ELEMENTÓW STRUKTURY PLONU

Słowa kluczowe: rzepak, wieloskładnikowy nawóz mikroelementowy, zawartość makroskładników, elementy struktury plonu, zbiór.

Pełna wersja pracy – pdf.

Plony rzepaku zbierane przez rolników w Polsce kształtują się na poziomie dużo niższym od potencjału aktualnie uprawianych odmian. Główną przyczyną jest niedostateczne odżywienie roślin w okresie budowy podstaw struktury plonu, gdy ustala się ostateczna liczba pędów bocznych. Jest to przypadek typowy w Polsce, lecz może pojawić się także w gospodarstwach zbierających, z zasady, duże plony, jaki wystąpił w trakcie badań w roku 2007. W latach 2006, 2007, 2008 badano wpływ dolistnego stosowania nawozów mikroelementowych na plon nasion, elementy struktury plonu i zawartość makroskładników. Nawozy mikroelementowe stosowano 2-krotnie w okresie przed kwitnieniem rzepaku ozimego (BBCH54 i 53). W 2007 r. z powodu suszy w okresie formowania się podstaw struktury plonu (kwiecień) plony były mniejsze od średniej krajowej. Jednakże, we wszystkich trzech latach badań, wzrost plonów w następstwie dolistnej aplikacji nawozów mikroelementowych był istotny. Wzrost plonów, średnia z lat, wyniósł 0,486 t ha–1 dla wariantu NPK+MiMo (pełen zestaw mikroelementów) i 0,36 dla wariantu NPK+Mi (bez molibdenu). Uzyskany wzrost plonów wynikał bezpośrednio z wytworzenia przez roślinę większej liczby pędów bocznych. Ten element struktury plonu był pośrednio następstwem działania nawozu mikroelementowego, który istotnie kształtował gospodarkę azotową rośliny w okresie budowy podstaw struktury plonu. Jednocześnie wzrost plonu nasion podlegał istotnej modyfikacji wynikającej z całkowitej liczby łuszczyn na roślinie, cechy plonu kształtowanej w okresie formowania się plonu nasion. W warunkach badań zawartość magnezu w pędach bocznych okazała się czynnikiem istotnie korygującym ich liczbę, a tym samym zwiększającym plon nasion.

 

 

Witold Grzebisz, Katrzyna Przygocka-Cyna, Remigiusz Łukowiak, Maria Biber

OCENA STANU ODŻYWIENIA BURAKÓW CUKROWYCH W KRYTYCZNYCH FAZACH ROZWOJU W REAKCJI NA DOLISTNE NAWOŻENIE WIELOSKŁADNIKOWYMI NAWOZAMI MIKROELEMENTOWYMI

Słowa kluczowe: buraki cukrowe, makroelementy, krytyczne fazy rozwoju, indeksy DRIS, wieloskładnikowe nawozy mikroelementowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Plony buraków cukrowych zbierane przez rolników w Polsce kształtują się na poziomie dużo niższym, nawet na glebach żyznych, niż plony potencjalne obecnie uprawianych odmian. Niedobór mikroelementów może być rozważany, jako jeden z czynników, który uniemożliwia uzyskanie przez rośliny stanu równowagi żywieniowej, zwłaszcza w przypadku azotu. Celem badań była ocena wpływu dolistnie stosowanych wieloskładnikowych nawozów mikroelementowych na stan odżywienia roślin we wczesnych fazach rozwoju buraków, i w konsekwencji na plony korzeni i cukru. Cel zweryfikowano w latach 2005 i 2006, zakładając w Wielkopolsce 8 doświadczeń zlokalizowanych na żyznych glebach, wytworzonych z polodowcowych glin moreny dennej. Prosty schemat doświadczenia zawierał 3 kombinacje: (1) kontrolę (obiekt nawożony NPK) oraz 2 obiekty z dolistnie stosowanymi nawozami mikroelementowymi wieloskładnikowymi zawierające w swym składzie (2) kationy, (Mi), (3) kationy i bor (MiB). Stwierdzono, niezależnie od lokalizacji doświadczenia i zmienności sezonowej plonów, istotne działanie nawozów mikroelementowych na stan odżywienia roślin, zwłaszcza azotu. Plony korzeni zwiększyły się o 31,6% i 22,1%, odpowiednio w przypadku wariantu Mi i MiB. Analogiczną reakcję odnotowano dla plonów cukru. Główną przyczyną dodatniej reakcji buraków cukrowych na dolistną aplikację nawozów mikroelementowych było uzyskanie przez rośliny w fazie BBCH43 zbilansowanego stanu odżywienia roślin azotem. Analizowane normy odżywienia roślin, indeksy DRIS, wykazały reakcję na badany czynnik doświadczalny, czyli nawozy mikroelementowe wieloskładnikowe, lecz tylko w przypadku azotu nastąpiła zmian wartości indeksów z ujemnych na dodatnie, umożliwiając tym samym wiarygodną prognozę plonów.

 

 

Dorota Jadczak, Monika Grzeszczuk, Dominika Kosecka

CECHY JAKOŚCIOWE ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W OWOCACH WYBRANYCH ODMIAN PAPRYKI
(CAPSICUM ANNUUM L.)

Słowa kluczowe: odmiany papryki, cechy jakościowe owoców, zawartość składników mineralnych.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 2005–2007 badano jakość owoców papryki i zawartość makro- i mikroskładników. Badaniom (uprawa polowa) poddano następujące odmiany papryki: ISI 56511 F1, ISI 56503 F1, Axel F1, Akron F1, Roei F1, Elfo F1 i Polonez F1 (odmiana kontrolna). Zbiór owoców papryki wykonywano wielokrotnie, zbierano owoce zielone w pełni wyrośnięte. Po zbiorach owoce poddano ocenie jakościowej, uwzględniając ich masę, długość, średnicę oraz masę i grubość perykarpu. W latach 2006-2007 w suchej masie plonu oznaczono zawartość: makro– i mikroskładników – azotu ogólnego, fosforu, potasu, sodu, wapnia, magnezu, żelaza, cynku oraz azotanów. Wyniki opracowano statystycznie testem Tuckeya, wyliczając półprzedziały ufności na poziomie istotności α = 0,05. Badane cechy biometryczne owoców były charakterystyczne dla poszczególnych odmian papryki. Istotnie najwięcej suchej masy zawierały owoce odmiany ISI 56511 F1 – o 11,2% więcej od średniej zawartości w owocach wszystkich badanych odmian i o 39,8% więcej w porównaniu z najmniejszą jej zawartością, oznaczoną w owocach odmiany Roei F1. Badane odmiany papryki różniły się istotnie zawartością makro– i mikroskładników. Najwięcej azotu ogólnego i potasu zawierały owoce odmiany Polonez F1. W owocach odmian Elfo F1, ISI 56503 F1 i Roei F1 oznaczono – w porównaniu z pozostałymi badanymi odmianami – istotnie większą zawartość żelaza. Istotnie najwięcej azotanów zawierały owoce odmiany ISI 56503 F1.

 

 

Ireneusz M. Kowalski1, Halina Protasiewicz-Fałdowska, Daria Jóźwiak-Grabysa, Wojciech Kiebzak, Daniel Zarzycki, Roman Lewandowski, Józef Szarek

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE PREDYSPONUJĄCE DO ZESPOŁÓW BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA W POPULACJI DZIEWCZĄT ZE SKOLIOZĄ IDIOPATYCZNĄ

Słowa kluczowe: skolioza idiopatyczna, ból, dorastające dziewczęta, czynniki środowiskowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Idiopatyczna skolioza kręgosłupa (ISK), pomimo wielokierunkowej terapii, wiąże się z istotnym obniżeniem jakości życia chorych. Przyczyną tego są często towarzyszące IKS zespoły bólowe, których etiologia nie jest jeszcze całkowicie poznana. Realizując badania nad wskazaniem czynników środowiskowych predysponujących do zespołów bólowych kręgosłupa u dziewcząt z ISK, poddano analizie 54 objęte opieką ambulatoryjną dziewczęta w wieku od 14 do 17 lat (średnio 15,3 lat ±0,99). Dokonano analizy środowiska naturalnego pacjentek, m.in.: czasu przebywania w pozycji siedzącej w ciągu doby, czasu trwania snu, ilości czasu przeznaczonego na aktywność ruchową w ciągu tygodnia oraz regularności spożywanych posiłków, a także składu ilościowego diety. Przedmiotem badań była też lokalizacja i charakterystyka zgłaszanych dolegliwości oraz ocena intensywności bólu według skali numerycznej NRS (Numerical Rating Scale). Stwierdzono, że najczęstszymi lokalizacjami bólu pleców były odcinki: lędźwiowy u 28 osób (51,9% populacji badanej) oraz piersiowy kręgosłupa u 21 osób (38,9% populacji badanej). Ból obejmujący jednocześnie odcinki szyjny, piersiowy oraz lędźwiowy kręgosłupa występował u 4 osób (7,4% populacji badanej). Świadomość kontroli postawy ciała miało 50 badanych dziewcząt (92,6%), a skorygować ją potrafiły 23 osoby (42,6%). Grupa badanych dziewcząt z bólem odcinka lędźwiowego kręgosłupa dłuższy czas przebywała w pozycji siedzącej, mniej czasu poświęcała na program usprawniania terapeutycznego, skarżyła się na większą intensywność bólu i miała wyższą średnią wieku niż grupa z bólem odcinka piersiowego kręgosłupa. W badaniach wykazano, że pacjenci z zespołem bólowym zlokalizowanym w części lędźwiowej kręgosłupa dłuższy czas przebywali w pozycji siedzącej, mniej czasu poświęcali na program usprawniania terapeutycznego oraz zgłaszali większą intensywność bólu i mieli wyższą średnią wieku w porównaniu z grupą z bólem odcinka piersiowego kręgosłupa. Tryb życia chorych objętych badaniem i brak świadomości kontroli postawy może mieć wpływ na rodzaj i intensywność dolegliwości bólowych.

 

 

Sławomir Krzebietke, Stanisław Sienkiewicz

WPŁYW DOLISTNEJ APLIKACJI ANTRACENU I PIRENU (WWA) NA PLONOWANIE I SKŁAD CHEMICZNY SAŁATY MASŁOWEJ (LACTUCA SATIVA L.) UPRAWIANEJ W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEJ ZASOBNOŚCI PODŁOŻA W SKŁADNIKI POKARMOWE

Słowa kluczowe: Lactuca sativa L., makroelementy, antracen, piren, dawki nawozów.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań była ocena oddziaływania wpływu dolistnej aplikacji organicznych związków chemicznych z grupy WWA (antracen oraz piren) na plon, skład chemiczny oraz pobranie składników pokarmowych przez sałatę masłową (Lactuca sativa L.) odmiany Vilmorin. Sałatę uprawiano w warunkach minimalnej i 3-krotnie zwiększonej zasobności podłoża w składniki pokarmowe, którą ustalono wg liczb granicznych. Doświadczenie wazonowe w 4 powtórzeniach prowadzono 2-krotnie wiosną w latach 2007-2008, w hali wegetacyjnej UWM w Olsztynie. Rozsadę sałaty wysadzono do wazonów o pojem. 10 dm3 podłoża mineralnego. Nawożenie (N, P, K, Mg, Na i Cl) zastosowano przed sadzeniem sałaty. W warunkach minimalnej zasobności podłoża azot również podano w całości przedsiewnie a w warunkach 3-krotnie zwiększonej zasobności podzielono na 2 części (2/3 przedsiewnie i 1/3 po 10 dniach od posadzenia). Skażanie roślin antracenem (ANT) oraz pirenem (PYR) i ich mieszaniną rozpoczęto po 10 dniach od posadzenia sałaty. Aplikacja dolistna wybranych WWA trwała przez 25 dni do końca okresu wegetacji. Oznaczenia zawartości makroskładników (N, P, K, Mg, Ca, Na) dokonano standardowymi metodami po mineralizacji (H2SO4+H2O2) wysuszonego w 60oC materialu roślinnego. Oznaczenia wykonano wobec materiału certyfikowanego (CTA-VTL-2). Ilość świeżej masy sałaty masłowej zależała przede wszystkim od zasobności podłoża w składniki pokarmowe. Trzykrotne zwiększenie zasobności podłoża w N, P, K, Mg, Na i Cl spowodowało przyrost plonu masy główek o 13,3%. Dolistnie aplikowane związki ANT i PYR powodowały przyrost masy główek sałaty masłowej. Zawartość N, K, Na, Mg, Ca i Mg w sałacie była modyfikowana przede wszystkim przez zasobność podłoża i w mniejszym zakresie przez aplikowane wybrane WWA.

 

 

Irena Musik, Małgorzata Kiełczykowska, Anna Hordyjewska, Kazimierz Pasternak

WPŁYW PODAWANIA ZWIĄZKÓW SELENU NA TKANKOWE STĘŻENIE MAGNEZU U SZCZURÓW

Słowa kluczowe: szczury samce, organiczne związki selenu, suplementacja, magnez.

Pełna wersja pracy – pdf.

Magnez i selen należą do biopierwiastków bardzo ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Magnez jest drugim, co do ilości makropierwiastkiem wewnątrzkomórkowym, który odgrywa istotną rolę w metabolizmie węglowodanów, kwasów nukleinowych białek i lipidów. Selen jest niezbędnym mikroelementem, którego deficyt został stwierdzony w różnych stanach patologicznych. Przez ostatnie 50 lat prowadzono rozległe badania nad skuteczną i bezpieczną suplementacją tego pierwiastka, ale uzyskane wyniki nie są do końca satysfakcjonujące. Celem pracy było zbadanie wpływu nieorganicznego selenianu(IV) sodu Na2SeO3 i dwóch organicznych związków selenu o różnej budowie na stężenie magnezu w tkankach młodych samców szczurów rasy Wistar. Nieorganiczny selenian(IV) sodu podawano w postaci wodnego roztworu, natomiast organiczne związki selenu: 4-(o-tolilo)-selenosemikarbazyd kwasu 2-chlorobenzesowego (ORG-C, budowa łańcuchowa) i 3-(2-chlorobenzoiloamino-)-2-(o-toliloimino-)-4-metylo-4-selenazolina (ORG-R, budowa pierścieniowa) w formie emulsji złożonej z oleju, gumy arabskiej i wody. Grupa kontrolna otrzymywała sól fizjologiczną. Związki podawano sondą dożołądkowo w dawce 5×10–4 mg Se g–1 m.c. 1 raz dziennie przez okres 10 dni. W porównaniu z grupą kontrolną nieotrzymującą selenu, suplementacja związkami Se wpłynęła na statystyczny spadek stężenia magnezu w tkankach nerki i płuca, natomiast nie spowodowała żadnych zmian w tkance mózgu i mięśnia serca. W tkance wątroby i śledziony jedynie cykliczna selenazolina wpłynęła na stężenie magnezu – w wątrobie zaobserwowano wzrost, a w śledzionie spadek. W tkance mięśnia uda jedynie łańcuchowy selenosemikarbazyd wywarł istotny wpływ, powodując obniżenie stężenia Mg w stosunku do grupy kontrolnej. Suplementacja selenu wpływa na tkankowe stężenie magnezu w sposób zależny od rodzaju tkanki i struktury zastosowanego suplementu. Niezależnie od budowy podawanego związku, zaobserwowano obniżenie stężenia magnezu w tkance nerki i płuca, natomiast nie zauważono żadnych zmian w mózgu i mięśniu serca. W tkankach wątroby, śledziony i mięśnia uda zmiany stężenia magnezu były zależne od rodzaju podawanego związku.

 

 

Tomasz Najmowicz, Mirosław Wyszkowski, Zdzisław Ciećko

WPŁYW ZANIECZYSZCZENIA GLEBY ARSENEM I APLIKACJI RÓŻNYCH SUBSTANCJI NA ZAWARTOŚĆ MANGANU W ROŚLINACH

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie arsenem, aplikacja substancji, rośliny, zawartość manganu.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie oddziaływania dodatku do gleby wybranych substancji: dolomitu, iłu, kompostu, kory sosnowej, torfu, wapna, węgla drzewnego, zeolitu naturalnego i zeolitu syntetycznego na ograniczenie wpływu zanieczyszczenia gleby arsenem i zawartość manganu w wybranych roślinach. Zawartość manganu w badanych roślinach zależała od poziomu zanieczyszczenia gleby arsenem, aplikacji substancji oraz od gatunku i organu roślin. Zanieczyszczenie gleby arsenem powodowało zwiększenie lub zmniejszenie zawartości manganu w roślinach, w zależności od ich gatunku i organu. W serii bez dodatków, w obiektach zanieczyszczonych arsenem, odnotowano zmniejszenie zawartości manganu w częściach nadziemnych kupkówki i brukwi oraz zwiększenie jego zawartości w częściach nadziemnych oraz korzeniach kukurydzy i łubinu żółtego, w korzeniach kupkówki pospolitej i brukwi pastewnej, a także w słomie i korzeniach jęczmienia jarego. Jednakże najwyższe dawki arsenu wywołały zmniejszenie zawartości manganu także w korzeniach kupkówki, brukwi i jęczmienia jarego. Dodatek do gleby różnych substancji spowodował zmiany w zawartości manganu w badanych roślinach. Ich najbardziej jednoznaczny wpływ stwierdzono w częściach nadziemnych kukurydzy oraz w częściach nadziemnych i korzeniach kupkówki, w których następowało, na ogół, zmniejszenie, oraz w korzeniach łubinu żółtego, ziarnie i słomie jęczmienia jarego, gdzie wykazano zwiększenie zawartości manganu. Węgiel drzewny i ił powodowały największe zmiany w zawartości manganu w roślinach, a zeolit syntetyczny najmniejsze.

 

 

Roman Niedziółka, Krystyna Pieniak-Lendzion, Elżbieta Horoszewicz

POZIOM METALI W TKANCE MIĘŚNIOWEJ I WĄTROBIE KOZIOŁKÓW I TRYCZKÓW Z REGIONU ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ POLSKI

Słowa kluczowe: koziołki, tryczki, nasiona lnu, tkanka mięśniowa, wątroba, pierwiastki, metale ciężkie.  

        Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie zawartości Pb, Cd, Zn, Mn, Cu, Fe, Ca w mięsie i wątrobie koziołków i tryczków żywionych mieszanką pełnoporcjową z 10% udziałem nasion lnu. Materiał doświadczalny stanowiły wykastrowane koziołki (n = 7) rasy białej uszlachetnionej i wykastrowane tryczki (n = 7) polskiej owcy nizinnej, tuczone do masy ciała ok. 35 kg. Zwierzęta doświadczalne otrzymywały do woli przemysłową mieszankę treściwą CJ, dodatek 10% nasion lnu oraz siano łąkowe jako dodatek strukturalny. Próby do analizy pobrano z mięśnia najdłuższego grzbietu (m. longissimus dorsi), w którym oznaczono zawartość pierwiastków. W mięsie koziołków stwierdzono niższą zawartość Cd (0,01 mg kg–1) niż u tryczków – p Ł 0,05. Podobnie poziom Pb był niższy (p Ł 0,05) w grupie koźląt (0,04±0,003 mg kg–1) w porównaniu z tryczkami (0,07±0,002 mg kg–1). W wątrobie koźląt stwierdzono nieznacznie niższy poziom Pb oraz Cd (0,01 mg kg–1) – różnice nieistotne statystycznie. Istotnie wyższą (p Ł 0,01) zawartość Cu (1,14±0,07 mg kg–1) w tkance mięśniowej stwierdzono u tryczków. Natomiast mięso koziołków było bogatsze w Mn, Fe, Zn i Ca – różnice p Ł 0,05 i p Ł 0,01. Wątroba była narządem koncentracji nie tylko Pb i Cd, ale Cu, Mn i Zn zarówno u tryczków, jak i koziołków. Zaobserwowano szczególnie wysoki poziom Cu i Mn w wątrobie, czego przyczyną mógł być wysoki poziom tych pierwiastków w paszy. Ponadto w wątrobie tryczków stwierdzono istotnie (p Ł 0,01) wyższy poziom Ca (15,24±1,68 mg kg–1) niż u koziołków. Natomiast tkanka mięśniowa koziołków zawierała więcej Ca – 21,94±1,74 mg Ł kg–1. Stężenie pierwiastków, szczególnie metali ciężkich, w tkance mięśniowej i wątrobie było poniżej dopuszczalnych norm podanych przez Ministra Zdrowia i WE, co kwalifikuje je jako surowce żywnościowe w pełni bezpieczne do spożycia.

 

 

Mariusz Nietupski, Paweł Sowiński, Wojciech Sądej, Agnieszka Kosewska

ZAWARTOŚĆ C ORGANICZNEGO I pH GLEB BAGIENNYCH I POBAGIENNYCH A WYSTĘPOWANIE NAZIEMNYCH CARABIDAE W OBIEKCIE STARY DWÓR K. OLSZTYNA

Słowa kluczowe: C organiczny, pH gleby, Carabidae, gleby bagienne, gleby pobagienne.

        Pełna wersja pracy – pdf.

W badaniach poddano ocenie zgrupowania epigeicznych biegaczowatych (Col., Carabidae) zasiedlających gleby hydrogeniczne (bagienne i pobagienne) o różnym stopniu rozwoju. Terenem badań było odwodnione torfowisko niskie Stary Dwór, użytkowane jako łąka kośna. Obiekt stanowi podłużne zagłębienie wypełnione torfami szuwarowymi (częściowo zmurszałymi) w krajobrazie sandrowym. Jest on zlokalizowany w mezoregionie Pojezierza Olsztyńskiego, w pobliżu Olsztyna (UTM DE 65), w odległości ok. 3 km od południowych granic miasta. Prace terenowe, w których określano typ gleby, prowadzono metodą katen glebowych. Wyznaczono transekt przebiegający przez różne typy i podtypy gleb bagiennych i pobagiennych. W pracy próbowano uzyskać odpowiedź na pytanie, czy sekwencja gleb hydrogenicznych oraz wybrane parametry opisujące te gleby mają wpływ na zgrupowania zasiedlających je epigeicznych biegaczowatych. Stwierdzono, że opisane na badanym torfowisku gleby charakteryzowały się następującą sekwencją: gleby murszaste® gleby torfowo-murszowe® gleby torfowe. Ich właściwości były uzależnione od usytuowania w reliefie, zaawansowania procesu murszenia oraz zawartości C organicznego. Największą popielność stwierdzono w poziomach powierzchniowych gleby murszastej (90,39%), natomiast najniższą w profilu 3 (18,77%) gleby torfowo-murszowej. Odczyn badanych gleb kształtował się od lekko kwaśnego do obojętnego i malał w kierunku centrum obniżenia, osiągając najniższe wartości w glebie torfowej. W czasie dwuletnich obserwacji na badanym obiekcie odłowiono łącznie 673 osobniki Carabidae należące do 29 gatunków. Stwierdzono, że typ gleby okazał się czynnikiem istotnie wpływającym na liczbę odłowionych osobników Carabidae, natomiast nie wpływał na ich bogactwo gatunkowe. Malejący gradient pH oraz wzrastająca zawartość C organicznego wiązały się ze spadkiem liczebności osobników badanej grupy chrząszczy, mało wrażliwych na zmieniające się warunki wilgotnościowe (mezofile), i zastępowaniem ich przez osobniki wilgociolubne. Wraz ze zwiększającą się kwasowością gleby i zawartością materii organicznej wzrastała również liczebność miksofagów, kosztem zmniejszania się grupy osobników drapieżnych.

 

 

Anna Piotrowska, Jan Koper

AKTYWNOŚĆ B-GLUKOZYDAZY GLEBOWEJ SPOD PSZENICY OZIMEJ W ZMIANOWANIU ZUBOŻAJĄCYM I WZBOGACAJĄCYM GLEBĘ W MATERIĘ ORGANICZNĄ

Słowa kluczowe: aktywność b-glukozydazy, obornik, nawożenie azotowe, gleba płowa.

Pełna wersja pracy – pdf.

Biorąca udział w rozkładzie celulozy b-glukozydaza (E.C. 3.2.1.21) odgrywa ważną rolę w obiegu węgla w glebie. Jak wiadomo, celuloza to jeden z najobficiej występujących związków organicznych w biosferze, a produkt jego hydrolizy enzymatycznej stanowi cenne źródło energii dla mikroorganizmów glebowych. Ponieważ
b-glukozydaza jest bardzo czu
ła na działanie różnorodnych czynników, oznaczanie jej aktywności może być pomocne w monitorowaniu jakości gleby. Celem pracy było określenie wpływu zróżnicowanych dawek obornika i nawożenia azotowego na aktywność b-glukozydazy w próbkach gleby spod pszenicy ozimej uprawianej w zamianowaniu zubożającym (A) i wzbogacającym (B) glebę w materię organiczną. Próbki gleby do badań pobrano w 2002 r. spod pszenicy ozimej uprawianej na glebie płowej w dwuczynnikowym doświadczeniu nawozowym założonym metodą losowanych podbloków. Doświadczenie zlokalizowano w RZD w Grabowie nad Wisłą. W każdym z bloków zastosowano kombinacje nawozowe obornika (0, 20, 40, 60 i 80 t ha–1) oraz nawożenia azotowego (0, 40, 80 i 120 kg ha–1). Aktywność
b-glukozydazy oznaczono wg metody Eivazi, Tabatabai (1988). Kszta
łtowała się ona w zakresie 3,604-7,041 mM pNP g–1 h–1 w próbkach gleby z doświadczenia A oraz 4,931-7,445 mM pNP g–1 h–1 w próbkach z doświadczenia B i pozostawała w ścisłej zależności od zastosowanych dawek obornika i azotu mineralnego. Aktywność b-glukozydazy zależała także istotnie od terminu pobrania próbek glebowych. Ponadto aktywność oznaczanego enzymu była ściśle powiązana z zawartością Corg i Nog, o czym świadczą uzyskane wysokie współczynniki korelacji (r = 0,611-0,770 – dla Corg, oraz r = 0,844-0,912 – dla Nog; p<0,01 i p<0,001).

 

 

Kazimierz Pasternak, Joanna Kocot, Anna Horecka

BIOCHEMIA MAGNEZU

Słowa kluczowe: magnez, proces naprawy DNA, enzym, cykl metaboliczny, oddychanie wewnątrzkomórkowe, transport jonów wapnia,
                               transport jonów potasu.

Pełna wersja pracy – pdf.

Magnez jest składnikiem niezbędnym dla zasadniczych funkcji biochemicznych komórki. Ponieważ Mg2+ ma relatywnie mały promień w stosunku do wymiarów jądra (0,86 i 1,14 A odpowiednio dla Mg2+ i Ca2+), wykazuje dużą aktywność biochemiczną. Dzięki właściwościom fizykochemicznym śródkomórkowy Mg2+ może wiązać się z jądrem komórkowym, rybosomami, błonami komórkowymi oraz makromolekułami cytosolu komórki. Magnez jest niezbędny dla funkcjonowania jądra komórkowego, jako całości oraz utrzymania fizycznej stabilności i agregacji rybosomów do polisomów zdolnych do biosyntezy białka. Odgrywa on również rolę kofaktora katalitycznych cząsteczek RNA (rybozymów), odpowiedzialnych za specyficzne rozpoznawanie i fragmentację docelowego mRNA. Jako kofaktor w procesach: NER, BER, MMR, przyczynia się do usuwania uszkodzeń DNA. Magnez, będąc aktywatorem ponad 300 różnych enzymów, uczestniczy w przebiegu wielu szlaków metabolicznych, takich jak glikoliza, cykl Krebsa, b-oksydacja czy transport jonów poprzez błony komórkowe. Odgrywa on ponadto bardzo ważną rolę w regulowaniu funkcji mitochondriów, łącznie z regulacją ich wielkości, kompozycją jonów, a także bioenergetyką i regulacją produkcji ATP.

 

TOM 15 - NUMER - 2 - CZERWIEC 2010

 

Ewa Brucka-Jastrzębska, Dorota Kawczuga, Mikołaj Protasowicki, Monika Rajkowska

WPŁYW WARUNKÓW HODOWLI NA POZIOM MAGNEZU I CYNKU W MIĘŚNIACH RYB SŁODKOWODNYCH

Słowa kluczowe: karp, pstrąg tęczowy, jesiotr syberyjski, szczupak, amur biały, cynk, magnez.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy była ocena wpływu warunków i miejsca hodowli na zawartość magnezu (Mg) i cynku (Zn) w organizmach ryb słodkowodnych. Ocenie poddano mięśnie grzbietowe pobrane od pięciu wybranych gatunków ryb słodkowodnych: pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss Walbaum), karpia (Cyprinus carpio L.), jesiotra syberyjskiego (Acipenser baeri Brandt), szczupaka pospolitego (Esox lucius L.) i amura białego (Ctenopharyngodon idella Valenciennes). Badaniami objęto ogółem 125 ryb słodkowodnych, po 25 osobników z każdego gatunku. Materiał do badań pobrano w 6, 9 i 12 miesiącu życia ryb. Z każdej ryby do analiz chemicznych pobrano próbki mięśni grzbietowych. Pobrany materiał zmineralizowano na mokro w stężonym HNO3 w piecu mikrofalowym CEM MDS 2000. Próbki poddano analizie na zawartość Mg i Zn z użyciem emisyjnej spektrometrii atomowej w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-AES) w aparacie Jobin Yvon typu JY-24. Na powyższe badania uzyskano zgodę Lokalnej Komisji Etycznej nr 9/05. Zawartość Mg w mięśniach mieściła się w przedziale 95.3÷347.6 mg kg–1 m.m. Najwyższy poziom Mg odnotowano u pstrąga (347.6±32.2 mg kg–1 m.m.), a najniższy u amura (95.3±11.3 mg kg–1 m.m.). Zawartość Zn mieściła się w przedziale 6.7÷98.8 mg kg–1 m.m. Najwyższy poziom Zn odnotowano w mięśniach jesiotra syberyjskiego (98.8±0.4 mg kg–1 m.m.), a najniższy u pstrąga (6.7±0.7 mg kg–1 m.m.). Wykazano, że miejsce hodowli ma statystycznie istotny wpływ na zawartości magnezu i cynku w tkance mięśniowej poszczególnych gatunków ryb słodkowodnych. Na poziom magnezu i cynku w tkance mięśniowej istotne znaczenie miał również wpływ rodzaj spożywanego pokarmu.

 

 

Piotr Chełpiński, Katarzyna Skupień, Ireneusz Ochmian

WPŁYW NAWOŻENIA NA WYSOKOŚĆ I JAKOŚĆ PLONU TRUSKAWEK ODMIANY KENT

Słowa kluczowe: truskawka, nawozy wieloskładnikowe, jakość owoców, skład chemiczny.

Pełna wersja pracy – pdf.

W doświadczeniu przeprowadzonym w latach 2006-2007 określano wpływ nawozów o zróżnicowanym składzie chemicznym na plonowanie oraz jakość owoców truskawki odmiany Kent. Na tle kontroli badano 2 warianty nawożenia mineralnego, z których każdy obejmował 3 kombinacje nawozowe. W obu wariantach zastosowano posypowo dwa rodzaje nawozów wieloskładnikowych (T – 5% N, 5% P2O5, 15% K2O oraz O – 10% N, 5% P2O5, 10% K2O) oraz jedną dawkę saletry amonowej w taki sposób, aby dostarczyć w 1. wariancie doświadczenia 50 kg N ha–1, a w 2. wariancie 70 kg N ha–1. Stosowanie nawozów wieloskładnikowych, zwłaszcza typu O, spowodowało wzrost plonowania truskawki odmiany Kent. Owoce z roślin kontrolnych oraz nawożonych saletrą miały mniejszą masę niż uzyskane z zastosowaniem nawozów wieloskładnikowych. Nawozy wieloskładnikowe wpłynęły na zwiększenie jędrności i zwiększenie koncentracji wapnia, fosforu i potasu w owocach. Owoce z roślin nawożonych wyższą dawką nawozu T odznaczały się większą zawartością ekstraktu, cukrów ogółem i cukrów redukujących. Nie stwierdzono istotnego wpływu zastosowanego nawożenia na kwasowość owoców, zawartość witaminy C, polifenoli ogółem i magnezu. Wyższą aktywnością przeciwutleniającą wobec rodników DPPH odznaczały się owoce pochodzące z roślin nawożonych niższą i wyższą dawką saletry amonowej. Najmniejszą zawartość azotu miały owoce kontrolne, natomiast różnice w zawartości azotu między owocami z wariantu 1. (50 kg N ha–1) i wariantu 2. (70 kg N ha–1) z praktycznego punktu widzenia nie były istotne.

 

 

Mirosław Gabryszuk, Krzysztof Słoniewski, Ewa Metera, Tomasz Sakowski

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W MLEKU I WŁOSACH KRÓW Z GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH

Słowa kluczowe: krowy, włosy, mleko, makro- i mikroelementy, rolnictwo ekologiczne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badanie zawartości biopierwiastków w pełnej krwi, surowicy i moczu ma ograniczoną wartość. Poziom składników mineralnych we krwi często nie odpowiada ich zawartości w całym organizmie, ponieważ skład osocza jest wynikiem kompensowania deficytów przez różne mechanizmy homeostazy. Poza tym zawartość biopierwiastków we krwi jest relatywnie niska i zależy od stosowanej diety. Wobec tego wartość diagnostyczna jej wyników, w dłuższym okresie prowadzenia obserwacji, może być ograniczona. Badania pokazują, że analizy zawartości biopierwiastków we włosach i paznokciach mogą być alternatywne dla analiz zawartości we krwi, moczu lub biopsji. Chemizacja rolnictwa, produkcji zwierzęcej i przetwórstwa żywności wprowadza wiele zanieczyszczeń w łańcuch produkcji żywności. Ekologiczne (organiczne) metody w rolnictwie są bezpieczniejsze. Żywienie oparte na żywności produkowanej w gospodarstwach ekologicznych i proekologiczny styl życia mogą odgrywać ważną rolę w profilaktyce zdrowia ludzi. Celem badań było obliczenie korelacji między zawartością 29 makro- i mikroelementów we włosach a ich zawartością w mleku krów. Do badań wybrano 33 krowy rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej (hf) z trzech gospodarstw ekologicznych. Wszystkie gospodarstwa były położone w tej samej strefie klimatycznej i miały podobne warunki glebowe. Krowy były utrzymywane w tradycyjnej oborze uwięziowej. Krowy korzystały z pastwiska od maja do października. W zależności od wydajności pastwiska i potrzeb krów dawka pokarmowa była uzupełniana o siano, słomę, kiszonkę i zboża. Próbki mleka i włosów do oznaczenia składników mineralnych pobrano we wrześniu, w trakcie żywienia pastwiskowego. Włosy pobrano z wału międzyrożnego. W mleku i włosach oznaczono zawartość Ca, K, Mg, Na, P, S, B, Ba, Co, Cr, Cu, Fe, Ge, I, Li, Mn, Mo, Ni, Se, Si, Sn, Sr, V, Zn, Al, As, Cd, Hg i Pb. Poziomy elementów toksycznych w mleku okazały się niskie i leżały poniżej wartości dopuszczalnych. Korelacje między zawartością Ba, Ge, Mo, Pb we włosach i w mleku były dodatnie i statystycznie istotne. Korelacje między zawartością makroelementów K i Mg oraz mikroelementów Al, As, Co, Fe, Hg, Se, Sr były również dodatnie i wysokie, ale nieistotne statystycznie. Ujemne korelacje uzyskano między zawartościami Cr, Cu, I, Li, Ni, S, Si, Sn, V oraz Zn. Bardzo niskie wartości (bliskie zeru) współczynnika korelacji otrzymano dla zawartości Ca, Cd, Li, Mn, Na, Ni, P, S i Sn. Wydaje się, że dalsze badania składu mineralnego włosów u krów mogą być przydatne do oszacowania w przyszłości wartości referencyjnych dla niektórych pierwiastków i mogą się przyczynić do lepszego dobrostanu zwierząt.

 

 

Marek Gugała, Krystyna Zarzecka

WPŁYW SPOSOBÓW PIELĘGNACJI NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I WAPNIA W NASIONACH GROCHU SIEWNEGO JADALNEGO (PISUM SATIVUM L.)

Słowa kluczowe: gęstość siewu, sposoby pielęgnacji, plon nasion grochu, zawartość magnezu, zawartość wapnia.

Pełna wersja pracy – pdf.

Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 2006-2008 w Rolniczej Stacji Doświadczalnej Zawady należącej do Akademii Podlaskiej w Siedlcach. Doświadczenie założono w układzie split-plot w trzech powtórzeniach. Badanymi czynnikami były: I czynnik – 3 gęstości siewu (75, 100 i 125 roślin na 1 m2), II czynnik – 5 sposobów pielęgnacji (1 obiekt kontrolny – pielęgnacja mechaniczna i 4 obiekty, na których zastosowano herbicydy). Celem badań było określenie wpływu sposobów pielęgnacji oraz gęstości siewu na zawartość magnezu i wapnia w nasionach grochu siewnego jadalnego (Pisum sativum L.), odmiany Merlin. Analizując sposoby pielęgnacji łanu, największy plon nasion uzyskano na obiekcie, na którym zastosowano pielęgnację chemiczną (bezpośrednio po siewie opryskiwanie preparatem Afalon Dyspersyjny 450 SC i po osiągnięciu przez rośliny wysokości 5 cm opryskiwanie mieszaniną herbicydów Basagran 600 SL + Fusilade Forte 150 EC). Plon na tym obiekcie wyniósł średnio 4,84 t ha–1, natomiast najniższy plon nasion stwierdzono na obiekcie kontrolnym, na którym zastosowano pielęgnację mechaniczną – średnio 2,92 t ha–1. Analiza wariancji wykazała istotny wpływ sposobów pielęgnacji i warunków pogodowych na zawartość magnezu i wapnia w nasionach grochu. Zastosowane w doświadczeniu herbicydy spowodowały wzrost zawartości omawianych pierwiastków w porównaniu z obiektem kontrolnym. Największą zawartość magnezu (1,389 g kg–1) w nasionach grochu uzyskano na obiekcie, na którym zastosowano bezpośrednio po siewie Afalon Dyspersyjny 450 SC w dawce 1,5 dm3 ha–1 i po wschodach mieszaninę herbicydów Basagran 600 SL w dawce 2,0 dm3 ha–1 + Fusilade Forte w dawce 1,5 dm3 ha–1. Natomiast największą zawartość wapnia odnotowano na obiekcie 4. po zastosowaniu bezpośrednio po siewie preparatu Afalon Dyspersyjny 450 SC w dawce 1,5 dm3 ha–1 i po wschodach preparatu Basagran 600 SL w dawce 2,0 dm3 ha–1 – średnio 0,989 g kg–1. Natomiast gęstość siewu nie miała wpływu na omawiane cechy, jednakże zaobserwowano tendencję do podwyższania zawartości magnezu i wapnia w nasionach grochu siewnego.

 

 

Czesława Jasiewicz, Agnieszka Baran, Marek Tarnawski

Wpływ osadu dennego na zawartość, bioakumulację i translokację metali ciężkich w biomasie kukurydzy

Słowa kluczowe: osad denny, metale ciężkie, kukurydza.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań była ocena wpływu osadu dennego na zawartość, bioakumulację i translokację metali ciężkich w biomasie kukurydzy. Badania prowadzono w latach 2006-2007, w warunkach doświadczenia wazonowego, na glebie lekkiej o składzie granulometrycznym piasku słabogliniastego. Schemat doświadczenia obejmował 3 obiekty: bez osadu (I), z dodatkiem 5% osadu (II) i dodatkiem 10% osadu do gleby (III). Osad denny dodano do gleby w pierwszym roku badań. Zawartość Zn, Cu, Ni, Pb, Cd, Cr w materiale roślinnym oznaczono po suchej mineralizacji i roztworzeniu popiołu w HNO3. Obliczono wynos ww. metali przez kukurydzę oraz ich współczynniki bioakumulacji i translokacji. Stwierdzono niejedno- znaczny wpływ dodatku osadu dennego na zawartość metali ciężkich w kukurydzy. Osad dodany w ilości 5% do gleby wpłynął na zmniejszenie zawartości wszystkich analizowanych metali w nadziemnej biomasie kukurydzy, natomiast 10% dodatek osadu na zwiększenie ich zawartości (Cu, Ni, Pb, Cr). Wartości współczynników bioakumulacji świadczą, że dodatek osadu dennego w obu dawkach spowodował zmniejszenie akumulacji Zn, Cu, Cd, Cr oraz Ni (dawka 5%) w biomasie nadziemnej kukurydzy, ponadto rośliny łatwiej akumulowały Zn, Cd i Cu niż Cr, Ni i Pb. W biomasie kukurydzy nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych zawartości metali ciężkich przyjętych do oceny roślin pod względem ich przydatności paszowej.

 

 

Monika Karaś, Barbara Baraniak

WYKORZYSTANIE WYBRANYCH JONÓW METALI W PROCESIE ROZDZIAŁU PEPTYDÓW IZOLOWANYCH Z FASISZPARAGOWEJ PODDANEJ OBRÓBCE TERMICZNEJ

Słowa kluczowe: peptydy, IMAC, jony metali, fasola szparagowa.

Pełna wersja pracy – pdf.

W ostatnich latach obserwuje się coraz większe zainteresowanie badaniem struktury oraz właściwości białek i peptydów jako fizjologicznie aktywnych składników diety. W związku z powyższym wzrosło zainteresowanie izolowaniem i badaniem biologicznie aktywnych peptydów pochodzenia zwierzęcego, roślinnego oraz mikrobiologicznego. W skomplikowanym procesie rozdziału i izolowania mieszanin białek i peptydów coraz szersze zastosowanie znalazła chromatografia powinowactwa na unieruchomionych jonach metali – IMAC (Immobilized Metal Ion Affinity Chromatography). Chromatografia powinowactwa wykorzystuje specyficzne oddziaływania między aminokwasami oraz ich reaktywnymi ugrupowaniami w peptydach a jonami metali. Celem pracy było zbadanie przydatności jonów miedzi i niklu w procesie rozdziału peptydów izolowanych z fasoli szparagowej poddanej blanszowaniu i ogrzewaniu mikrofalami. Fasolę szparagową poddano odpowiedniej obróbce cieplnej (blanszowanie i ogrzewanie w kuchence mikrofalowej), a z uzyskanego surowca ekstrahowano peptydy 1% kwasem trójchlorooctowym (TCA) Następnie przeprowadzono rozdział chromatograficzny na kolumnach z unieruchomionymi jonami niklu i miedzi poprzez kwas iminodioctowy (IDA). W otrzymanych frakcjach oznaczono zawartość peptydów. Peptydy obecne w fasoli szparagowej charakteryzowały się zbliżonym powinowactwem do jonów metali, co przebiegało w kolejności Cu > Ni, natomiast selektywność układała się w kolejności Ni > Cu. Ogrzewanie fasoli szparagowej obniża poziom peptydów w ekstraktach izolowanych 1% TCA. Zmiany uzależnione są od czasu trwania procesu i rodzaju zastosowanego czynnika grzewczego. Metoda chromatografii powinowactwa z wykorzystaniem unieruchomionych jonów metali na schelatowanym kwasem iminodioctowym (IDA) żelu Sephadex G-25 może być z powodzeniem stosowana do rozdziału peptydów izolowanych z fasoli szparagowej.

 

 

Tomasz Kleiber, Andrzej Komosa

ZRÓŻNICOWANIE ZAWARTOŚCI MIKROELEMENTÓW W LIŚCIACH ANTURIUM (ANTHURIUM CULTORUM BIRDSEY)

Słowa kluczowe: anturium, mikroelementy, analiza roślin, współczynniki zmienności, podłoża inertne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Głównym celem badań było określenie zróżnicowania stanu odżywienia mikroelementami: żelazem, manganem, cynkiem, miedzią i borem standardowych odmian anturium (Anthurium cultorum Birdsey): Baron, Choco, Midori, Pistache, President i Tropical. Rośliny uprawiano w keramzycie (ř 8-18 mm) z zastosowaniem fertygacji kroplowej pożywką standardową dla uprawy anturium w podłożach inertnych o następującej zawartości składników: N-NH4<1,0, N-NO3 7,5, P 1,0, K 4,5, Ca 1,5, Mg 1,0, S-SO4 1,5 (mmol dm–3), Fe 15, Mn 3,0, Zn 3,0, Cu 0,5, B 20,0, Mo 0.5 (µmol dm–3), pH 5,5-5,7, EC 1,5-1,8 mS cm–1. Co 2 miesiące pobierano do analiz chemicznych części wskaźnikowe anturium, którymi były w pełni wyrośnięte liście z roślin po świeżo ściętym kwiecie. Przeciętna zawartość mikroelementów w częściach wskaźnikowych była następująca (w mg kg–1 s.m.): Fe 47,6-58,0, Mn 36,9-45,1, Zn 60,3-67,6, Cu 5,01-6,43, B 63,5-89,0. Stwierdzono istotny wpływ odmian na stan odżywienia roślin mikroelementami. Największą zawartość żelaza w częściach wskaźnikowych stwierdzono u odmiany Baron, manganu i miedzi u Choco, cynku u Midori, a boru u Pistache. Wyznaczono współczynniki zmienności (CV) zawartości badanych mikroelementów. Najmniejszą zmienność w trakcie 3 lat badań wykazywała miedź (CV 15,4-24,3%), średnią bor (CV 20,9-26,7%) i żelazo (CV 25,1-31,4%), a największą cynk (CV 39,7-44,7%) i mangan (CV 40,4-58,5%).

 

 

Grzegorz Mikiciuk, Małgorzata Mikiciuk

WPŁYW SUPERSORBENTU POLIMEROWEGO DODAWANEGO DO PODŁOŻA NA ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W LIŚCIACH I OWOCACH TRUSKAWKI

Słowa kluczowe: truskawka, AgroHydrogel, mikroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

Jednym z głównych czynników ograniczających plon truskawki na plantacjach bez nawadniania jest okresowy niedobór wody w glebie. Korzystny wpływ na właściwości wodno--powietrzne gleby wywierają preparaty zwiększające jej pojemność wodną, tzw. hydrożele (supersorbenty). Związki te mają zdolność wiązania i magazynowania wody grawitacyjnej, co zwiększa ilość wody dostępnej dla systemu korzeniowego roślin. Celem badań była ocena wpływu supersorbentu polimerowego, AgroHydrogelu, dodawanego do podłoża na zawartość niektórych pierwiastków w liściach oraz owocach truskawki odmiany Elsanta. W latach 2007-2008, w hali wegetacyjnej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, przeprowadzono doświadczenie wazonowe w układzie kompletnej randomizacji, w czterech powtórzeniach. Czynnikiem doświadczalnym był dodatek AgroHydrogelu do podłoża – zastosowano dwa poziomy: 1,8 oraz 3,6 g dm–3, tj. 15 i 30 g na pojemnik Kicka, oraz kontrola, którą stanowiło podłoże bez dodatku żelu. Doświadczenie przeprowadzono pod zadaszeniem. Wilgotność gleby mierzono za pomocą tensjometrów glebowych kontaktowych. Rośliny podlewano w ilości 0,5 dm3 na wazon, przy wskazaniu tensjometru, umieszczonego w podłożu z dodatkiem żelu w ilości 15 g na wazon, wynoszącym 450 hPa. Zawartość pierwiastków w liściach oraz owocach truskawki oznaczono metodą ASA. Zastosowany supersorbent polimerowy zmniejszył pobieranie oraz kumulację cynku i ołowiu w liściach oraz miedzi, niklu i ołowiu w owocach truskawki. Szczególnie wyraźnie zaznaczyło się to w roślinach rosnących w podłożu z większą dawką hydrożelu. Dodatek AgroHydrogelu nie wpłynął natomiast na zawartość żelaza, manganu, miedzi i niklu w liściach oraz manganu, cynku i żelaza w owocach badanej odmiany.

 

 

Wiesława Orowicz, Alina Wyrembska

OCENA ZALEŻNOŚCI MIĘDZY STĘŻENIEM MAGNEZU A LIPIDAMI W SUROWICY KRWI U KOBIET I MĘŻCZYZN W RÓŻNYM WIEKU Z PRZEWLEKŁĄ CHOROBĄ NEREK

Słowa kluczowe: przewlekła niewydolność nerek, magnez, lipidy.

Pełna wersja pracy – pdf.

W literaturze z ostatnich lat coraz więcej uwagi poświęca się zależności między magnezem a lipidami krwi. Zaburzenia gospodarki lipidowej wywołane hipomagnezemią powodują zmiany płynności błon komórkowych. W hipomagnezemii zauważono zwiększone przechodzenie lipidów, zwłaszcza lipoprotein VLDL i LDL, przez ścianę tętnic z następstwem odkładania się ich w błonie wewnętrznej. Nerki, oprócz tworzenia i wydalania moczu, spełniają jeszcze wiele innych ważnych zadań w organizmie. Warunkują prawidłowe funkcjonowanie ustroju jako całości, a zaburzenia ich funkcji prowadzą do poważnych zmian równowagi homeostatycznej. Zaburzenia gospodarki lipidowej stanowią poważny czynnik ryzyka rozwoju zmian miażdżycowych u osób z przewlekłą niewydolnością nerek. Celem pracy było zbadanie zależności między stężeniem magnezu a zawartością cholesterolu całkowitego, HDL- i LDL-cholesterolu u kobiet i mężczyzn z przewlekłą niewydolnością nerek, w wieku do 50. roku życia oraz powyżej 50. roku życia. Chorych podzielono na grupy: K1 – 14 kobiet w wieku 34-50 lat, K2 –14 kobiet w wieku powyżej 50 lat, M1 – 17. mężczyzn w wieku 30-50 lat, M2 – 13. mężczyzn w wieku powyżej 50 lat. Badania wykonano analizatorem COBAS INTEGRA. Zarówno w obydwu grupach kobiet, jak i mężczyzn stwierdzono wysokie stężenie magnezu, przekraczające górną granicę wartości referencyjnych (grupa K1 – 1,26 mmol(+) kg–1; K2 – 1,25 mmol(+) kg–1; M1 – 1,13 mmol(+) kg–1; M2 – 1,16 mmol(+) kg–1). Poziomy cholesterolu całkowitego i HDL-cholesterolu u wszystkich badanych utrzymywały się w zakresie normy fizjologicznej i wynosiły odpowiednio: u kobiet młodszych 4,61 i 1,23 mmol(+) kg–1, u kobiet starszych 4,69 i 1,29 mmol(+) kg–1, u mężczyzn młodszych 3,94 i 1,20 mmol(+) kg–1 oraz u mężczyzn starszych 3,98 i 1,16 mmol(+) kg–1. Jedynie stężenie LDL-cholesterolu nie osiągało dolnej granicy normy u mężczyzn przed 50. rokiem życia i wynosiło 1,93 mmol(+) kg–1. Uzyskano niewielkie dodatnie korelacje między zawartością Mg a cholesterolu całkowitego i LDL-cholesterolu u kobiet starszych i mężczyzn młodszych oraz między zawartością Mg a HDL-cholesterolu u mężczyzn z obydwu grup. Jednocześnie uzyskano niewielką ujemną korelację między Mg a LDL-cholesterolem u mężczyzn starszych. Korelacje nie były istotne statystycznie.

 

 

Anna Skubiszewska, Jean Bernard Diatta

ZASTOSOWANIE GEOCHEMICZNYCH WSKAZNIKÓW (S:Al; Mg:Al) ORAZ WSPÓŁCZYNNIKA PODZIAŁU (Kd ) DO OCENY REAKCJI ROŚLIN UPRAWNYCH NA TOKSYCZNOŚĆ GLINU

Słowa kluczowe: rzepak ozimy, kukurydza, toksyczność glinu, zakwaszenie gleb, wskaźniki S:Al oraz Mg:Al, współczynnik podziału (Kd).

Pełna wersja pracy – pdf.

Doświadczenie założono, aby zbadać rolę niektórych wskaźników geochemicznych (S:Al oraz Mg:Al) oraz współczynnika podziału (Kd) w ocenie reakcji roślin uprawnych na toksyczność glinu w warunkach zakwaszenia gleby. Polowe doświadczenia przeprowadzono w sezonie wegetacyjnym 2007/2008 w gospodarstwie rolnym o powierzchni 300 ha, w Głuszynie Leśnej (52014, N and 16056, E) k. Poznania. Doświadczenia obejmowały dwie rośliny uprawne: rzepak ozimy i kukurydzę oraz cztery dawki magnezu: 0, 25, 50 i 100 kg Mg ha–1 zastosowane w postaci kizerytu (MgSO4×H2O), w pierwszej dekadzie listopada 2007. Wykazano, iż współczynnik podziału dla magnezu (KdMg) zmniejszał się wraz ze wzrostem pH gleby, natomiast odwrotny trend zaobserwowano w przypadku współczynnika podziału dla glinu (KdAl). Zmiany wskaźników S/Al, obserwowane na obu stanowiskach, sugerują, że zawartość S-SO4 w glebie może redukować toksyczność glinu. Zastosowany S-SO4 służył zarówno do zaspokojenia potrzeb pokarmowych rośliny względem siarki, jak i do neutralizowania glinu wymiennego (Alwym), aby ograniczyć jego fitotoksyczność. Z drugiej strony wprowadzenie do gleby magnezu (Mg2+), poza żywieniowym aspektem, może powodować wypieranie jonów Al3+ z glebowego kompleksu sorpcyjnego (KS). Na stanowisku z rzepakiem ozimym wartości wskaźnika Mg/Al malały wraz z rosnącymi dawkami kizerytu. Zmiany wartości wskaźnika Mg:Al, zachodzące wraz z rosnącymi dawkami kizerytu (Mg) na stanowisku z kukurydzą (skrajnie kwaśne warunki zakwaszenia gleby), wskazują, iż wskaźnik Mg : Al nie może być traktowany jako bezpośredni czynnik opisujący współdziałanie Mg – Al, szczególnie dla dawek 25 i 50 kg Mg ha–1. Wartości wskaźników S:Al i Mg:Al były zdecydowanie niższe na stanowisku z kukurydzą w porównaniu ze stanowiskiem z rzepakiem ozimym. Wynikało to z bardzo dużej zawartości Alwym w roztworze glebowym (zawartość Alwym na stanowisku z kukurydzą była 3-krotnie wyższa niż na stanowisku z rzepakiem ozimym).

 

 

Sylwester Smoleń , Włodzimierz Sady

WPŁYW BIOSTYMULACJI ROŚLIN NAWOZEM PENTAKEEP V ORAZ NAWOŻENIA AZOTEM NA ZAWARTOŚĆ MAKRO- I MIKROSKŁADNIKÓW W SZPINAKU

Słowa kluczowe: biostymulacja, kwas 5-aminolewulinowy, makroskładniki, mikroskładniki, żywienie mineralne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie wpływu dokarmiania dolistnego nawozem Pentakeep V oraz zróżnicowanego pod względem dawki nawożenia azotem na zawartość makro- (Ca, K, Mg, Na, P and S) i mikroskładników pokarmowych (B, Cu, Fe, Mn i Zn) w szpinaku. Nawóz Pentakeep V zawiera kwas 5-aminolewulinowy (5-ALA), który w roślinach jest m.in. bezpośrednim prekursorem cząsteczek chlorofilu. W latach 2006-2007 przeprowadzono doświadczenie wazonowe z uprawą szpinaku Spinacia oleracea L. Spinaker F1. Szpinak uprawiano w pojemnikach ażurowych o wymiarach 60×40×20 cm umieszczonych na terenie otwartym pod cieniówką. Pojemniki wypełniono gliną średnią pylastą (35% piasku, 28% pyłu i 37% iłu) zawierającą 2,44% i 2,52% materii organicznej odpowiednio w 2006 i 2007 roku. Badaniami objęto dwa podbloki z dolistnym i bez dolistnego dokarmiania roślin. Rośliny dokarmiano dolistnie dwukrotnie nawozem Pentakeep V w dawce 0,02% m/o (16 ml 100 dm–3 – stosując w przeliczeniu 3 000 dm3 wody na 1 ha. W obrębie podbloków zastosowano doglebowe nawożenie azotem: 1 – kontrola (nienawożona azotem), 2 – 25 mg N dm–3 gleby (50% dawki N), 3 – 50 mg N dm–3 gleby (100% dawki N). Nawożenie azotem zastosowano przedsiewnie w formie saletry amonowej. Spośród wszystkich oznaczonych pierwiastków istotny wpływ współdziałania dokarmiania dolistnego z doglebowym nawożeniem azotem stwierdzono jedynie w odniesieniu do zawartości Ca i Fe w szpinaku. W roślinach nienawożonych azotem dokarmianie dolistne Pentakeep V powodowało zmniejszenie zawartości Ca w szpinaku, w roślinach zaś nawożonych 100% dawką N zwiększenie. Wykazane zmiany zawartości Ca w szpinaku pod wpływem Pentakeep V i nawożenia azotem znajdują uzasadnienie w kierunku zmian zawartości tego pierwiastka w glebie wykazanych po zakończonej uprawie. Świadczą one (odpowiednio w przypadku kontroli i nawożenia 100% dawką N) o zmniejszonym i zwiększonym pobieraniu Ca z gleby przez rośliny dokarmiane dolistnie Pentakeep V. Wykazano specyficzne oddziaływanie Pentakeep V na zwiększenie zawartości Fe w roślinach szpinaku nawożonych 50% dawką N. W porównaniu z kontrolą nawożenie dwiema zastosowanymi dawkami azotu (rozpatrywane niezależnie od dokarmiania dolistnego) powodowało zmniejszenie zawartości Ca, Na i Fe, a wzrost zawartości K w szpinaku. Nawożenie 50% dawką N powodowało zmniejszenie zawartości Mn w szpinaku, a 100% dawką N zwiększenie. Zabieg dokarmiania dolistnego Pentakeep V, rozpatrywany niezależnie od nawożenia azotem, nie powodował istotnych zmian w zawartości badanych pierwiastków w szpinaku. Przebieg warunków klimatycznych w obydwu latach badań nie miał istotnego wpływu na oddziaływanie dokarmiania dolistnego Pentakeep V i nawożenia doglebowego azotem na zawartość badanych pierwiastków w szpinaku.

 

 

Arkadiusz Telesiński, Beata Smolik, Ewelina Grabczyńska

KSZTAŁTOWANIE SIĘ ŁADUNKU ENERGETYCZNEGO KOMÓRKI NA TLE ZAWARTOŚCI FLUORU W GLEBACH LEŚNYCH Z TERENÓW OBJĘTYCH EMISJĄ ZAKŁADÓW CHEMICZNYCH POLICE S.A.

Słowa kluczowe: fluor, ładunek energetyczny komórki, gleba, ekosystemy leśne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Aktywność większości enzymów kluczowych szlaków metabolicznych zależna jest od zawartości w komórce nukleotydów adeninowych: ATP, ADP i AMP. Na podstawie zawartości tych nukleotydów zdefiniowano pojęcie ładunku energetycznego komórki (AEC), jako: AEC = ([ATP] + 0,5[ADP]) : ([ATP] + [ADP] + [AMP]). Teoretycznie wartości AEC mieszczą się w przedziale od 0 do 1 i obrazują stan fizjologiczny populacji mikroorganizmów glebowych. Właśnie z mikroorganizmami i wydzielanymi przez nie enzymami są związane biologiczne procesy kształtujące żyzność gleby we wszystkich ekosystemach, w tym ekosystemach leśnych. Lasy są układami ekologicznymi stanowiącymi pewną całość pod względem przyrodniczym, a zachwianie ich funkcjonowania może następować w wyniku trwałego wpływu czynników antropogenicznych, w tym emisji przemysłowych o charakterze gazowym i pyłowym. Celem badań było określenie zmian wielkości ładunku energetycznego komórki oraz zawartości fluoru w warstwie próchnicznej leśnych gleb bielicowych objętych emisją Zakładów Chemicznych Police S.A. W ciągu roku pobrano pięciokrotnie (październik 2007, luty, kwiecień, czerwiec i wrzesień 2008) próbki glebowe z terenów Puszczy Wkrzańskiej w okolicach Węgornika, Tatyni, Tanowa, Trzeszczyna, Mścięcina oraz oznaczono w nich potencjometrycznie zawartość fluoru rozpuszczalnego (ekstrahowanego 0,01 M CaCl2) i potencjalnie dostępnego dla roślin (ekstrahowanego 2 M HClO4), a także chromatograficznie zawartość nukleotydów adeninowych. Na podstawie zawartości nukleotydów obliczono wielkość ładunku energetycznego komórki w glebie. Wielkość AEC oraz zawartość fluoru w glebie była determinowana odległością od emitora oraz terminem pobierania próbek. W celu określenia zależności między zawartością fluoru a wielkością AEC obliczono współczynniki korelacji liniowej Pearsona. Na ich podstawie stwierdzono istotną ujemną zależność między zawartością w glebie fluoru (zarówno rozpuszczalnego, jak i potencjalnie dostępnego dla roślin) a wielkością ładunku energetycznego komórki, co może świadczyć o tym, iż AEC jest bardzo dobrym wskaźnikiem zawartości fluoru w glebie.

 

 

Piotr Trojanowski, Jan Trojanowski, Józef Antonowicz, Małgorzata Bokiniec

ZAWARTOŚĆ OŁOWIU I KADMU WE WŁOSACH LUDZI Z POMORZA ŚRODKOWEGO (PÓŁNOCNA POLSKA)

Słowa kluczowe: ołów, kadm, włosy, cechy osobiste, środowisko, odżywianie, choroby przewlekłe.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 2004-2007 dokonano analizy włosów 416 osób pochodzących z Pomorza Środkowego, w szerokim zakresie wiekowym, od kilkumiesięcznych dzieci do osób w wieku 75 lat. W badanych włosach oznaczano zawartość kadmu i ołowiu metodą spektrofotometrycznej absorpcji atomowej. Średnia ich zawartość wyniosła odpowiednio 3,20 µg g–1 (Pb) i 0,284 µg g–1 (Cd). Najwyższe stężenie ołowiu (średnio 3,88 µg g–1) we włosach stwierdzono w grupie wiekowej 61-75 lat, a kadmu (0,406 µg g–1) w grupie 26-50 lat. Natomiast najmniejszą koncentrację tych metali (odpowiednio 2,07 i 0,152 µg g–1) odnotowano wśród dzieci 0-15 lat. Włosy większości badanych osób zawierały od 2,01 do 4,00 µg g–1 Pb i od 0,001 do 0,300 µg g–1 Cd. Badając zależność zawartości metali we włosach od płci, stwierdzono, że we wszystkich grupach wiekowych u płci męskiej stwierdzono więcej ołowiu i kadmu (3,79 i 0,334 µg g–1) niż u płci żeńskiej (2,63 i 0,236 µg g–1). Na zawartość analizowanych metali we włosach istotny wpływ wywiera środowisko. U osób mieszkających na wsi stwierdzono we włosach znacznie mniej tych metali (średnio: 2,39 µg g–1 Pb i 0,214 µg g–1 Cd) niż u osób mieszkających w mieście (odpowiednio 4,17 i 0,361 µg g–1). Znaczący wpływ na koncentrację ołowiu i kadmu we włosach wywiera rodzaj spożywanych pokarmów. Stwierdzono, że osoby, które nie spożywały mięsa i wyrobów mięsnych oraz mleka i jego produktów miały we włosach najmniej tych metali (średnio 2,08 Pb i 0,141 µg g–1 Cd), a u osób, które nie unikały tych produktów, włosy zawierały najwięcej ołowiu i kadmu (3,54 i 0,315 µg g–1). Wykazano, że może istnieć związek między niektórymi przewlekłymi chorobami u badanych osób a poziomem wymienionych pierwiastków w ich włosach. Przeciętna zawartość ołowiu i kadmu we włosach ludzi zdrowych wynosiła odpowiednio 3,05 i 0,257 µg g–1. U alergików i osób chorujących na rozrost gruczołu krokowego lub niedokrwistość stwierdzono we włosach więcej tych metali niż u ludzi zdrowych, a u osób chorujących na nadciśnienie tętnicze znacznie mniej.

 

 

Krystyna Zarzecka, Marek Gugała

ZAWARTOŚĆ ORAZ POBRANIE FOSFORU I WAPNIA Z PLONEM BULW ZIEMNIAKA W ZALEŻNOŚCI OD ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH

Słowa kluczowe: ziemniak, fosfor, wapń, zawartość, pobranie.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 2002-2004 przeprowadzono badania oparte na doświadczeniu polowym założonym na glebie kompleksu żytniego bardzo dobrego. Doświadczenie założono metodą losowanych podbloków w trzech powtórzeniach. Badanymi czynnikami były 2 sposoby uprawy roli – tradycyjna i uproszczona oraz 7 sposobów pielęgnacji z zastosowaniem herbicydów 1) obiekt kontrolny – bez herbicydów, 2) Plateen 41,5 WG , 3) Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC, 4) Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC, 5) Barox 460 SL, 6) Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC, 7) Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC). Zawartość fosforu w suchej masie bulw ziemniaka oznaczono kolorymetrycznie, a wapnia – metodą absorpcyjnej spektrofotometrii atomowej (ASA). Zawartość fosforu i wapnia i ich pobranie z plonem bulw zależały istotnie od sposobów pielęgnacji i warunków pogodowych w latach badań. Więcej fosforu zawierały bulwy ziemniaka z uprawy uproszczonej w porównaniu z tradycyjną, a więcej wapnia z uprawy tradycyjnej. Herbicydy zastosowane w pielęgnacji wpłynęły na obniżenie zawartości fosforu i podwyższenie zawartości wapnia w porównaniu z bulwami z obiektu kontrolnego. Pobranie fosforu i wapnia z plonem bulw ziemniaka było istotnie większe na obiektach z uprawą tradycyjną niż uproszczoną oraz na obiektach odchwaszczanych chemicznie w stosunku do obiektu kontrolnego pielęgnowanego wyłącznie mechanicznie.

 

 

Marta Makara-Studzińska, Anna Koślak, Justyna Morylowska-Topolska, Anna Urbańska

TERAPIA LITEM – SKUTECZNOŚĆ LEKU, OBJAWY UBOCZNE, POWIKŁANIA I ICH WPŁYW NA JAKOŚĆ ŻYCIA W CHOROBACH AFEKTYWNYCH

Słowa kluczowe: terapia litem, choroby afektywne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Lit jest lekiem pierwszego rzutu w leczeniu profilaktycznym choroby afektywnej dwubiegunowej. Stosowany jest również w celu potencjalizacji leczenia w depresji lekoopornej. Mechanizm działania leku nie jest w pełni poznany. Lit wpływa na transport sodu przez błony komórkowe z udziałem ATP-azy sodowo-potasowej, ma działanie hamujące na układ drugiego przekaźnika związanego z fosfatydyloinozytolem, funkcjonując prawdopodobnie w ten sposób jako stabilizator procesów wewnatrzkomórkowych. Lit nie wiąże się z białkami osoczowymi i prawie całkowicie wydalany jest przez nerki. Objawy uboczne leku mają związek z jego oddziaływaniem na ośrodkowy układ nerwowy, wpływem litu na transport nerkowy elektrolitów oraz wąskim indeksem terapeutycznym leku, co w przypadku nieprzestrzegania zaleceń lekarskich może zagrażać intoksykacją. Nasilenie objawów niepożądanych wzrasta wraz z poziomem litu w surowicy krwi. Wśród najczęściej pojawiających się objawów ubocznych stosowania leku wymienia się bóle brzucha, nudności, biegunkę, brak łaknienia, polidypsję, poliurię, drżenie rąk, bóle głowy, senność, pogorszenie pamięci. Wymieniane w literaturze powikłania terapii litem to: ataksja, dyzartia, oczopląs i objawy pozapiramidowe, a najcięższe powikłanie to zatrucie litem. Lit daje możliwość długoterminowego leczenia podtrzymującego, ograniczającego nawroty choroby, co poprawia funkcjonowanie rodzinne, społeczne i zawodowe chorych. Gorsza, jakość życia pacjentów z rozpoznaniem choroby afektywnej może wynikać z samego zaburzenia, przyczyn somatycznych, nadużywania używek, a także skutków ubocznych stosowanych leków. Dobra współpraca pacjenta w terapii wiąże się ze zmniejszeniem wystąpienia objawów niepożądanych i powikłań leczenia litem, przez co może wpływać na poprawę, jakości życia pacjentów.

 

 

Marta Makara-Studzińska, Justyna Morylowska-Topolska, Anna Koślak, Ania Urbańska

BIOPIERWIASTKI A ZABURZENIA ODŻYWIANIA  – ASPEKTY JAKOŚCI ŻYCIA

Słowa kluczowe: jadłowstręt psychiczny, bulimia, biopierwiastki, powikłania somatyczne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Jadłowstręt psychiczny i bulimia to zaburzenia emocjonalne, które poważnie zagrażają zdrowiu fizycznemu, a nawet życiu. Przeważnie występują u dziewcząt i młodych kobiet, dezorganizując ich funkcjonowanie psychospołeczne. W pracy omówiono powikłania zaburzeń odżywiania wynikające z niedoborów lub nadmiernej utraty biopierwiastków przez organizm oraz wpływ tych powikłań, na jakość życia. Do objawów jadłowstrętu psychicznego należą: utrata masy ciała powyżej 15% w stosunku do masy należnej dla wieku i wzrostu, nasilony lęk przed zwiększeniem masy ciała, mimo znacznych rzeczywistych niedoborów wagi. Główne objawy bulimii to niekontrolowane objadanie się i przeciwdziałanie przytyciu, które wynikałoby z napadów objadania, czyli prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, moczopędnych. Komplikacje medyczne bulimii wiążą się ze sposobem i częstością przeczyszczania się, podczas gdy w anoreksji powstają na skutek głodzenia się i utraty wagi. Zarówno w postaci restrykcyjnej, jak i bulimicznej jadłowstrętu wykrywa się następujące odchylenia: hipokaliemię, hipokalcemię, hipofosfatemię, rzadziej hiponatremię, hipomagnezemię i zasadowicę hipochloremiczną, Wiele nieprawidłowości elektrolitowych i kwasowych może pojawić się w bulimii w zależności od tego, czy stosowaną metodą przeczyszczającą jest prowokowanie wymiotów, stosowanie środków moczopędnych lub środków przeczyszczających. Większość pacjentów przez stosunkowo długi czas dobrze przystosowuje do niskich stężeń potasu w surowicy krwi, lecz niekiedy mogą one powodować groźne następstwa: zaburzenia rytmu serca, niedrożność porażenną jelit, neuropatię, osłabienie siły mięśni i ich niedowłady. Lekarze i pacjenci powinni zrozumieć, że jadłowstręt jest chorobą układową, która może dotknąć właściwie wszystkie narządy ciała. Pełna wiedza na temat potencjalnych komplikacji jadłowstrętu pozwala lekarzom na dokładną ocenę i prowadzenie odpowiedniego leczenia pacjentów, kiedy już postawi się diagnozę.

 

TOM 15 - NUMER - 1 - MARZEC 2010

 

Maysam Bacher, Małgorzata Sztanke, Krzysztof Sztanke, Kazimierz Pasternak,

OSOCZOWE STĘŻENIA WAPNIA I MAGNEZU U PACJENTÓW ZE ZŁAMANIAMI KOŚCI DŁUGICH LECZONYCH OPERACYJNIE

Słowa kluczowe: wapń, magnez, złamania kości długich, leczenie operacyjne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Złamania kości, szczególnie leczone operacyjnie, wiążą się ze zmianami homeostazy pierwiastków wchodzących w skład związków budujących kości, a także biorących udział w procesach regulacyjnych. Wpływa na to zarówno samo złamanie, jak i zabieg operacyjny. Normalizacja zaburzeń w homeostazie biopierwiastków może mieć istotne znaczenie dla zrostu kości w procesie zdrowienia pacjenta ze złamaniem. Celem pracy było oznaczenie stężeń magnezu i wapnia w osoczu krwi pacjentów hospitalizowanych z powodu złamań kości długich oraz analiza tych zmian w zależności od czasu po zabiegu operacyjnego leczenia złamania, rozległości urazu oraz wieku pacjenta. Badania przeprowadzono na krwi pacjentów: 1) ze złamaniami kości długich leczonymi operacyjnie, 2) u których z powodu złamań i urazu konieczna była amputacja kończyny, 3) ze złamaniami kości długich, którym towarzyszył duży uraz wielonarządowy. Ze względu na wiek, pacjentów podzielono również na trzy grupy. Pierwszą grupę stanowiły osoby od 18. do 40 roku życia, drugą – od 41 do 60 roku życia, trzecią – powyżej 60 roku życia. Od pacjentów pobierano krew bezpośrednio po przyjęciu do szpitala oraz w 1, 3, 5 i 7 dobie po zabiegu operacyjnym. Oznaczenia stężeń pierwiastków w osoczu krwi wykonano metodą optycznej spektrometrii emisyjnej z plazmą indukcyjnie wzbudzoną (ICP-OES). Wyniki poddano analizie statystycznej. Za statystycznie istotne uznano różnice w przypadku p<0,05 wykazano, że w osoczu pacjentów ze złamaniami kości długich leczonych operacyjnie stwierdzono zmniejszenie stężeń wapnia i magnezu głównie w 1, 3 i 5 dobie pooperacyjnej. Zmiany te zależały od rozległości zabiegu operacyjnego, a nie były zależne od wieku. Jednak w przypadku magnezu zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie jego stężenia w grupie najstarszych pacjentów. W okresie pooperacyjnym wskazane jest szczególne zwrócenie uwagi na stężenia wapnia i magnezu, a u pacjentów powyżej 60 roku życia konieczna jest suplementacja magnezu. Zapewnienie homeostazy makropierwiastków w organizmie może mieć wpływ na proces zdrowienia pacjenta.

 

 

Jadwiga Bartoszewicz, Elżbieta Karp

WYMYWANIE JONÓW FOSFORANOWYCH(V) Z GLEBY BRUNATNEJ

Słowa kluczowe: fosfor, wymywanie, nawożenie, gleba.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy było zbadanie, w warunkach laboratoryjnych, intensywności przemieszczania się jonów fosforanowych(V) w głąb poszczególnych warstw profilu gleby brunatnej pod wpływem wody redestylowanej o pH=6,2. Zakres badań obejmował określenie wpływu nawożenia mineralno-organicznego na zawartość jonów fosforanowych(V) w poszczególnych warstwach gleby brunatnej przed i po ekstrakcji wodą. Oznaczono także ilość zdesorbowanych jonów PO43– w zebranych wodach przesiąkowych. Stwierdzono, że ilość zdesorbowanych jonów fosforanowych (V) zależała od rodzaju i dawki nawożenia oraz ilości zastosowanego rozpuszczalnika. Największą desorpcję jonów fosforanowych(V) z profilu gleby brunatnej uzyskano z obiektu nawożonego obornikiem + PK, natomiast najmniejszą z obiektu nawożonego NPK. Maksimum desorpcji jonów fosforanowych(V) stwierdzono z warstw 0-25 cm i 26-50 cm. We wszystkich zebranych przesączach oznaczone wartości PO43– przekraczały znacznie minimalną ilość potrzebną do zapoczątkowania eutrofizacji. Największą zawartość jonów fosforanowych(V), wynoszącą 64,8 mg PO43– kg–1 gleby, stwierdzono w wodach przesiąkowych pochodzących z obiektu nawożonego II dawką gnojowicy (123,8 t ha–1). Najmniejszą ilość analizowanych jonów (21,7 mg PO43– kg–1gleby) oznaczono w wodach przesiąkowych zebranych z obiektu nie nawożonego (kontrolnego).

 

 

Maria Brzezińska, Monika Krawczyk

WPŁYW CIĄŻY I LAKTACJI KÓZ NA STĘŻENIE MAGNEZU I WAPNIA W SUROWICY

Słowa kluczowe: kozy, ciąża, laktacja, makroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy prześledzono różnice stężeń magnezu i wapnia (całkowitego i zjonizowanego) między kozami będącymi w ciąży a kozami laktującymi. Badaniem objęto 30 kóz. Krew od zwierząt pobierano 3-krotnie. Stężenie magnezu i wapnia całkowitego oznaczono metodą kolorymetryczną, natomiast stężenie wapnia zjonizowanego – metodą jonoselektywną. Stwierdzono, że średnia zawartość wapnia całkowitego w badanych grupach kóz nie osiągnęła norm referencyjnych dla tego gatunku (A – 1,581 mmol dm–3, B – 2,052 mmol dm–3, C – 2,112 mmol dm–3). Poziom zjonizowanych form wapnia był korzystniejszy u wszystkich objętych badaniem kóz, choć jego wartości znajdowały się w dolnych granicach referencyjnych (A – 1,219 mmol dm–3, B – 1,126 mmol dm–3, C – 1,123 mmol dm–3). Wyniki stężeń wapnia w surowicy krwi nie zawsze stanowią dobre odzwierciedlenie stopnia pokrycia zapotrzebowania zwierząt na ten pierwiastek, ponieważ podlega on stosunkowo precyzyjnej regulacji homeostatycznej. Dlatego optymalny poziom Ca w surowicy krwi nie jest równoznaczny z dostateczną jego ilością w organizmie. Niższy od norm świadczy jednak o jego niedoborze. Poziom magnezu u wszystkich badanych kóz podczas całego okresu doświadczenia mieścił się w normie (A – 1,051 mmol dm–3, B – 1,165 mmol dm–3,
C – 1,117 mmol dm–3), co może świadczyć o dostatecznym doborze pokarmu pod względem zapotrzebowania zwierząt w ten makroelement.

 

 

  Bożena Cwalina-Ambroziak, Teresa Bowszys, Jadwiga Wierzbowska

GRZYBY KOLONIZUJĄCE GLEBĘ NAWOŻONĄ KOMPOSTAMI Z OSADÓW ŚIEKOWYCH I ODPADÓW KOMUNALNYCH

Słowa kluczowe: nawożenie organiczne, cynk, mangan, gleba, patogeny, saprotrofy.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 2004-2007 przeprowadzono ścisłe doświadczenie polowe na glebie płowej wytworzonej z gliny lekkiej pylastej, pH 5,04 oraz wysokiej zawartości P, średniej K, Zn i Mn oraz niskiej Mg. Eksperyment założono w układzie losowanych bloków, w trzech powtórzeniach. W czteroletnim płodozmianie uprawiano kolejno: ziemniak przemysłowy, jęczmień jary paszowy, rzepak ozimy i pszenicę ozimą. Eksperyment obejmował obiekty z obornikiem i kompostowanymi osadami ściekowymi (Biohum, Polepszacz, Tyrowo) oraz kompostowanymi odpadami komunalnymi (Dano, zieleń miejska). Obornik i nawozy organiczne stosowano jedno- (10 t s.m. ha–1) lub dwukrotnie w zmianowaniu (2×5 t s.m. ha–1). Obiekty porównawcze stanowiły poletka bez nawożenia (kontrola) i z nawożeniem mineralnym NPK. Badania fitopatologiczne wykonano w celu określenia wpływu nawożenia naturalnego i organicznego na strukturę zbiorowiska grzybów glebowych. W laboratorium z pobranych próbek gleby sporządzano zawiesiny wodne o rozcieńczeniu od 10–2 do 10–4. Grzyby hodowano w płytkach Petriego, na podłożu Martina, przez 5 dni w temperaturze 22ºC. Wyrosłe kolonie grzybów przeliczano na g suchej masy, po czym przeszczepiano na skosy agarowe z zamiarem późniejszej identyfikacji gatunkowej. Wyniki badań wskazują na pozytywny wpływ zastosowanego nawożenia obornikiem i kompostami z osadów ściekowych i odpadów komunalnych na właściwości chemiczne i stosunki biotyczne w glebie, tj. wzrost liczebności grzybów o uzdolnieniach antagonistycznych względem gatunków patogenicznych, a jednocześnie redukcję populacji tych ostatnich. Najwięcej patogenów zasiedlało glebę nienawożoną (w obiekcie kontrolnym). Najbardziej dobroczynne działanie wykazał obornik zastosowany jednorazowo w dawce 10 t s.m. ha–1.

 

 

Małgorzata Gałczyńska, Marcin Kot

WPŁYW ANTROPOPRESJI NA STĘŻENIA ZWIĄZKÓW BIOGENNYCH W WODACH MAŁYCH ZBIORNIKÓW NA TERENACH UŻYTKÓW ROLNYCH

Słowa kluczowe: azot, fosfor, śródpolne oczka wodne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Szybkie zanikanie i degradacja oczek wodnych pociąga za sobą wiele negatywnych zjawisk w strukturze agroekosystemów, zmniejsza retencję powierzchniową i powoduje wzrost migracji składników ze zlewni. Celem pracy było ustalenie wpływu antropopresji na skład chemiczny wód śródpolnych oczek wodnych. Materiał do analiz wybranych wskaźników chemicznych i fizycznych wód stanowiły próbki wodne pobierane raz w miesiącu z 5 oczek śródpolnych położonych w powiecie pyrzyckim, w gminie Żabowo, w okresie od III do X 2004 roku. Badane zbiorniki różniły się nie tylko sposobem zagospodarowania terenu w bezpośrednim ich sąsiedztwie, ale również formą dewastacji. Oznaczenia stężeń: N-NH4, N-NO2 i N-NO3 oraz PO43– wykonano zgodnie z Polskimi Normami. W terenie, bezpośrednio po poborze prób, zmierzono stężenie tlenu, temperaturę i pH wód. Ustalono, że analizowane śródpolne oczka wodne różniły się stopniem zaawansowania procesów degradacji. Cechą charakterystyczną badanych obiektów była duża zmienność stężeń związków biogennych w wodzie zależna od formy antropopresji oraz roślinności występującej w zbiorniku i wokół niego. Wysoki poziom stężenia PO43– i N-NH4 w wodach oraz sukcesja roślinności wodnej świadczą o zaawansowanym procesie eutrofizacji szczególnie oczek nr 2, 3 i 4. Bardzo duże stężenie ortofosforanów(V) w wodach oczka nr 2, położonego przy zabudowaniach dawnego PGR-u, można uznać za hipertroficzne. W wodach tych stwierdzono też największy deficyt tlenowy.

 

 

Krzysztof Gondek 

OCENA ODDZIAŁYWANIA NAWOŻENIA OSADAMI ŚCIEKOWYMI NA PLONOWANIE ORAZ ZAWARTOŚĆ AZOTU I SIARKI W KUKURYDZY (ZEA MAYS L.)

Słowa kluczowe: osady ściekowe, kukurydza, plonowanie, azot, siarka.

Pełna wersja pracy – pdf.

Ocenę wpływu nawożenia osadami ściekowymi na zawartość azotu i siarki w kukurydzy przeprowadzono w doświadczeniu wazonowym w latach 2003-2005. Schemat doświadczenia, w czterech powtórzeniach, obejmował następujące obiekty na trzech glebach: obiekt bez nawożenia – (0); nawożenie mineralne – (NPK); obornik – (FYM); osad ściekowy A (SSA); mieszanina osadu ściekowego A z torfem – (MSSA); osad ściekowy B – (SSB) oraz mieszanina osadu ściekowego B z torfem – (MSSB). Do badań użyto piasek słabo gliniasty (SI), glinę piaszczystą pylastą (SII) i glinę średnią pylastą (SIII), które pobrano z warstwy ornej (0-20 cm) pól uprawnych z okolic Krakowa. W badaniach zastosowano osady ściekowe pochodzące z dwóch różnych komunalnych oczyszczalni mechaniczno-biologicznych oraz ich mieszaniny z torfem (materiały zmieszano w stosunku wagowym 1:1 w przeliczeniu na suchą masę materiałów organicznych). W biomasie kukurydzy – po mineralizacji na mokro w stężonym kwasie siarkowym – azot oznaczono metodą Kjeldahla na aparacie Kjeltec II Plus. Siarkę – po mineralizacji materiału w stężonym kwasie azotowym – oznaczono metodą ICP-AES na aparacie JY 238 Ultrace. Nawożenie osadami ściekowymi i mieszaninami osadów z torfem działało istotnie lepiej (w trzyletnim okresie badań) na plony kukurydzy niż nawożenie solami mineralnymi. W porównaniu z zastosowanymi doglebowo materiałami organicznymi i obornikiem, nawożenie solami mineralnymi istotnie zwiększyło zawartość azotu w biomasie kukurydzy. Istotnie zwiększyła się zawartość siarki w biomasie kukurydzy nawożonej osadami ściekowymi, w porównaniu z zawartością tego pierwiastka oznaczonego w roślinach nawożonych obornikiem. Wartości stosunku N:S w częściach nadziemnych kukurydzy z obiektów nawożonych materiałami organicznymi mieściły się w zakresie wartości optymalnych. Najszerszy stosunek N:S stwierdzono w częściach nadziemnych i korzeniach kukurydzy nawożonej mineralnie (NPK).

  

 

Janina Gospodarek, Aleksandra Nadgórska-Socha

PORÓWNANIE ODDZIAŁYWANIA WAPNOWANIA I NAWOŻENIA MAGNEZOWEGO GLEBY SKAŻONEJ METALAMI CIĘŻKIMI NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU, WAPNIA I ŻELAZA W ROŚLINACH BOBU (VICIA FABA L. SSP. MAIOR)

Słowa kluczowe: metale ciężkie, wapnowanie, akumulacja, Mg, Ca, Fe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie wpływu wapnowania i nawożenia magnezowego na zawartość mangezu, wapnia i żelaza w roślinach bobu rosnących w warunkach gleby zanieczyszczonej pojedynczymi metalami ciężkimi: kadmem, ołowiem, niklem, miedzią i cynkiem. Gleba użyta w doświadczeniu to czarnoziem zdegradowany wytworzony z lessu o odczynie kwaśnym i zawartości węgla organicznego 1,13%. Doświadczenie przeprowadzono w 2005 r., w miejscowości Zagaje Stradowskie (woj. świętokrzyskie). Analizie poddano części nadziemne bobu (Vicia faba L. ssp. maior) odm. Windsor Biały uprawianego w trzech seriach: na glebie wapnowanej; poddanej nawożeniu magnezowemu; niewapnowanej i nienawożonej magnezem. W każdej serii rośliny uprawiano w następujących obiektach: gleba niezanieczyszczona – o naturalnej zawartości metali ciężkich (kontrola); gleba niezanieczyszczona – o naturalnej zawartości metali ciężkich nawożona mineralnie (kontrola + NPK); gleba zanieczyszczona kadmem w dawce 4 mg kg–1 s.m.; gleba zanieczyszczona ołowiem w dawce 530 mg kg–1 s.m.; gleba zanieczyszczona miedzią w dawce 85 mg kg–1 s.m.; gleba zanieczyszczona cynkiem w dawce 1000 mg kg–1 s.m.; gleba zanieczyszczona niklem w dawce 110 mg kg–1 s.m. Wapnowanie przeprowadzono opierając się na analizie kwasowości hydrolitycznej gleby z poszczególnych obiektów. Zastosowano dawkę według 1 Hh. Na wszystkich obiektach zastosowano jednakowe nawożenie magnezowe: 20,4 mg Mg kg–1 s.m. Skażenie gleby cynkiem lub niklem prowadzi do znacznego obniżenia poziomu magnezu i wapnia w częściach nadziemnych bobu, a podwyższa poziom żelaza. Wapnowanie gleby skażonej metalami ciężkimi, takimi jak cynk lub nikiel, bardziej niż nawożenie magnezowe przyczynia się do zrównoważenia zawartości badanych makropierwiastków w roślinie – zawartość Ca, Fe i Mg w roślinach po zwapnowaniu gleby zbliżyła się do poziomu stwierdzonego w roślinach kontrolnych.

 

 

Jolanta Grochowska, Renata Tandyrak

CHEMIZM WÓD JEZIORA GIŁWA

Słowa kluczowe: jezioro, związki biogenne, produkcja pierwotna, widzialność krążka Secchiego, eutrofizacja.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badaniami objęto jezioro Giłwa (100,8 ha, 9,4 m) położone w dorzeczu Giłwy-Pasłęki. Pod względem dynamiki wód jest to zbiornik o III stopniu statyczności wg Patalasa (1960). Badania chemiczne wód wykazały, iż jezioro Giłwa jest zbiornikiem silnie zeutrofizowanym. W jego wodach stwierdzono bardzo wysoką zawartość związków biogenicznych – 1,40 mg P dm–3 i 12,47 mg N dm–3. O dużej żyzności jeziora świadczyły także wartości BZT5, dochodzące do 7,0 mg O2 dm–3, ilość chlorofilu a (ok. 73 mg m–3) i niska przezroczystość wody – 0,7 m. W szczytowym okresie lata zawartość tlenu w wodzie obrazowała krzywa klinogradowa, typowa dla jezior eutroficznych, zaś rozkład dwutlenku węgla w słupie wody miał kształt odwrotnej klinogrady, co również jest typowe dla jezior żyznych. Badania wykazały, że wody jeziora Giłwa są dobrze zbuforowane, o czym świadczyły wartości alkaliczności od 2,5 do 5,0 mval dm–3. Twardość ogólna wód tego akwenu zmieniała się od 157,1 do 278,8 mg CaCO3 dm–3, co pozwala określić jego wody jako twarde. O twardości wód decydowała głównie zawartość wapnia. Za pośrednictwem rzeki Giłwy do jeziora doprowadzane są ścieki z oczyszczalni ścieków w Gietrzwałdzie, co uwidacznia się m.in. w wysokich wartościach przewodności elektrolitycznej (321-476 µS cm–1), wskazującej na stopień zanieczyszczenia wód związkami mineralnymi. Pomimo dopływu ścieków, w wodach analizowanego zbiornika stwierdzono niewielką ilość chlorków – do 20 mg Cl dm–3.

 

 

Monika Karaś

WYKORZYSTANIE OPS W PROCESIE ROZDZIAŁU PEPTYDÓW NA UNIERUCHOMIONYCH JONACH MIEDZI

Słowa kluczowe: peptydy, IMAC, jony metali, o-fosfoseryna.

Pełna wersja pracy – pdf.

Rozwój nauki o strukturze oraz właściwościach białek i peptydów, jako fizjologicznie aktywnych składnikach diety przyczynił się do wzrostu zainteresowania izolowaniem i badaniem bioaktywnych peptydów pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i mikrobiologicznego. Izolowanie i rozdział mieszanin białek i peptydów wymaga zaawansowanej procedury. Stosuje się zazwyczaj kilkustopniowy rozdział na kolumnach chromatograficznych z różnym wypełnieniem. W tak skomplikowanym procesie otrzymywania frakcji peptydowych szerokie zastosowanie znalazła chromatografia powinowactwa na unieruchomionych jonach metali IMAC (Immobilized Metal Ion Affinity Chromatography). Chromatografia powinowactwa wykorzystuje specyficzne oddziaływania między aminokwasami oraz ich reaktywnymi ugrupowaniami w białkach i peptydach a jonami metali „przejściowych”, szczególnie zaś z Cu2+. Jony te są immobilizowane przez związek chelatujący na złożu, i w ten sposób stanowią specyficzne adsorbenty wiążące białka lub peptydy. Celem pracy było zbadanie przydatności OPS (o-fosfoseryny) jako czynnika unieruchamiającego jony miedzi na złożu w procesie rozdziału peptydów i białek wyizolowanych z fasoli szparagowej metodą IMAC. Materiałem do badań były mrożone strąki fasoli szparagowej karłowatej zielonostrąkowej, odmiany Fana. Peptydy i białka izolowano z fasoli szparagowej buforem Tris-HCl, z otrzymanego ekstraktu białka wysokocząsteczkowe wydzielono: metanolem, acetonem, 20% kwasem trichlorooctowym i kationowym flokulantem Magnafloc M-22S. W otrzymanych frakcjach oznaczono zawartość białka i peptydów. Peptydy obecne w fasoli szparagowej charakteryzowały się zbliżonym powinowactwem do jonów miedzi. Wykazano, że rozdział peptydów zależy w małym stopniu od właściwości czynnika zastosowanego podczas usuwania białek z ekstraktu. Przebieg rozdziału z wykorzystaniem OPS jako czynnika chelatującego w technice IMAC z powodzeniem może być stosowany do rozdziału peptydów z ekstraktów roślinnych.

 

 

Jan Kucharski, Monika Tomkiel, Edyta Boros, Jadwiga Wyszkowska

PROCES NITRYFIKACJI W GLEBIE ZANIECZYSZCZONEJ OLEJEM NAPĘDOWYM I BENZYNĄ

Słowa kluczowe: olej napędowy, benzyna, gleba, nitryfikacja, N-NH4, N-NO3.

Pełna wersja pracy – pdf.

W doświadczeniu laboratoryjnym badano wpływ zanieczyszczenia gleby olejem napędowym i benzyną na przebieg procesu nitryfikacji. Do badań wykorzystano próbki gleby brunatnej właściwej wytworzonej z piasku gliniastego o pH w 1M KCl 6,6, Hh – 11,38 mmol(+) kg–1 gleby, S – 77,67 mmol(+) kg–1 gleby, Corg – 8,50 g kg–1. Badania wykonano w trzech powtórzeniach, umieszczając w zlewkach o pojemności 150 cm3 po 100 g powietrznie suchej gleby. Próbki glebowe zanieczyszczono olejem napędowym, benzyną i domieszką oleju rzepakowego i etanolu. Jako źródło azotu zastosowano siarczan amonu w ilości 0 i 250 mg N kg–1 gleby. Zawartość N-NO3 i N-NH4 oznaczono w 14, 28 i 42 dniu założenia doświadczenia. Przez cały okres trwania badań utrzymywano stałą wilgotność gleby na poziomie 50% kapilarnej pojemności wodnej. Stwierdzono, że w glebie zanieczyszczonej olejem napędowym i benzyną zachodziła silna immobilizacja azotu nawozowego. Obydwa zanieczyszczenia silnie hamowały proces nitryfikacji. Zdecydowanie większe zakłócenia w przebiegu procesu nitryfikacji powodował olej napędowy niż benzyna. Również silnym inhibitorem nitryfikacji okazał się olej rzepakowy. W 42 dniu trwania doświadczenia olej napędowy zmniejszał utlenianie kationu amonowego o 99%, a benzyna o 88%.

 

 

Bogusław Makarski, Ewa Makarska

WPŁYW DODATKU CA, CU, FE I ZN ORAZ KWASU MLEKOWEGO DO WODY PITNEJ NA ZAWARTOŚĆ TYCH PIERWIASTKÓW W MIĘŚNIACH INDORÓW RZEŹNYCH

Słowa kluczowe: indyki, cynk, miedź, kwas mlekowy, mięsień piersiowy, mięsień udowy.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badania przeprowadzono na 300 indorach typu BUT-9, odchowywanych w optymalnych warunkach przewidzianych dla tego typu ptaków. Paszą była typowa komercyjna mieszanka pełnoporcjowa dla indyków. Ptaki podzielone na 5 grup doświadczalnych, od 3 tygodnia życia otrzymywały preparaty do wody pitnej. Grupa I była grupą kontrolną, grupa II otrzymywała do picia wodę z kwasem mlekowym (0,4%), grupa III otrzymywała do wody pitnej dodatek CuSO4 w ilości 30 mg Cu dm–3 H2O, grupa IV – dodatek CuSO4 (30 mg Cu dm–3) i 0,4% kwasu mlekowego, grupa V – dodatek CuSO4 w ilości 50 mg Cu dm–3. Podawanie preparatów zakończono po 3 dniach, ponieważ w grupach II i IV zaobserwowano u ptaków objawy zatrucia i zwiększoną liczbę padnięć. Pobrano próbki wody pitnej do analiz oraz wybrano z każdej grupy po 10 ptaków do uboju, w celu pobrania prób z tkanek (mięsień piersiowy i mięsień udowy). Celem badań było określenie kumulacji Ca, Mg, Zn, Cu i Fe w tkankach konsumpcyjnych indorów. W badaniach stwierdzono, że najwięcej padnięć indorów zaobserwowano w grupie otrzymującej dodatek kwasu mlekowego do wody pitnej, w której stwierdzono zwiększone ilości Ca, Cu, Zn i Fe. W mięśniu piersiowym indorów ze wszystkich grup zawartość Zn nie przekraczała 20 mg kg–1, natomiast kumulacja miedzi we wszystkich grupach doświadczalnych, oprócz kontrolnej, przekraczała 10 mg kg–1. Zwiększone dawki miedzi wpłynęły na podwyższenie koncentracji magnezu w mięśniu udowym, a suplementacja miedzi z kwasem mlekowym spowodowała wzrost kumulacji Cu w mięśniach piersiowym i udowym.

 

 

Ewa Makarska, Anna Ciołek, Wanda Kociuba

WPŁYW FORM RODZICIELSKICH NA ZMIANY ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W ZIARNIE NOWYCH RODÓW MIESZAŃCOWYCH PSZENŻYTA OZIMEGO

Słowa kluczowe: pszenżyto, rody mieszańcowe, składniki mineralne.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy badano zawartość Ca, Mg, K, Mn, Zn, Cu, Fe w ziarnie (pokolenie F5) pszenżyta ozimego otrzymanego w wyniku krzyżowania trzech form matecznych z dwoma ojcowskimi. Jako formy mateczne użyto: 2 rody IGS 5101, FDT 975 i odmianę Alzo. Formami ojcowskimi były rody LAD 122 i F 8063. Rody mieszańcowe ustalone morfologicznie wyselekcjonowano w Instytucie Genetyki, Hodowli Roślin i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Dobór komponentów do krzyżowania prowadzono w celu uzyskania mieszańców o dużym potencjale cech plonotwórczych oraz poprawienia odporności na porastanie ziarna. Zawartość składników mineralnych analizowano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS). Wyniki badań wykazały zróżnicowanie poziomu badanych składników mineralnych w mieszańcach zależnie od genotypów form rodzicielskich. Rody mieszańcowe wykazywały zwykle niższą popiołowość ziarniaków w porównaniu z formami rodzicielskimi. Z badanych mieszańców wyróżniał się ród IGS 5101 × F 8063, w którego ziarnie stwierdzono wyższą zawartość K, Ca, Zn, Mn i Fe w odniesieniu do obu form rodzicielskich oraz Ca, K i Zn w porównaniu z pozostałymi rodami mieszańcowymi. Badania zawartości składników mineralnych w mieszańcowych rodach pszenżyta wskazują na możliwość kształtowania ich poziomu przez odpowiedni dobór komponentów rodzicielskich i selekcję w pracach hodowlanych w obrębie rodzaju X Triticosecale Wittmack dla uzyskania odmian o wyższej wartości żywieniowej.

 

 

 

Jan Meler, Bożena Grimling, Janusz Pluta

BADANIE SORPCJI KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLOWYCH W OBECNOŚCI SUPLEMENTÓW DIETY ZAWIERAJĄCYCH CHROM

Słowa kluczowe: chitozan, chrom, biodostępność, adsorpcja, model in vitro.

Pełna wersja pracy – pdf.

Suplementy diety to nie tylko makro- i mikroelementy, ale też pierwiastki, które wykazują wpływ na przemiany metaboliczne organizmu. Obecnie na rynku jest sporo preparatów zawierających związki chromu wraz z chitozanem stosowanych, jako dodatek żywieniowy wspomagający trawienie tłuszczowców. W pracy przebadano naturalny chitozan z kryla o stopniu deacetylacji od 85 do 95% występujący obecnie w sprzedaży rynkowej oraz preparaty zawierające chitozany, stosowane, jako suplementy diety (Vitana®, Hitec Nutrition® oraz preparat zawierający chrom–Chromdiet®). Określono zdolności wiązania tłuszczowców i kwasów żółciowych przez suplementy diety zawierające chrom i chitozan. Zjawisko adsorpcji lipidów i kwasów żółciowych badano metodą dynamiczną w modelu biofarmaceutycznym imitującym warunki in vitro. Otrzymane wyniki dowodzą, że kwasy tłuszczowe i ekstrakty kwasów żółciowych ulegają adsorpcji przez różnego rodzaju substancje pomocnicze służące do wytworzenia suplementu diety, co potwierdza znaczący wpływ tych polimerów na biodostępność kwasów tłuszczowych i żółciowych w organizmie człowieka. Średnia wielkość adsorpcji kwasów żółciowych przez 1 g polimeru w zależności od pH środowiska mieściła się w granicach od 0,90 g do 1,79 g (daje to zmniejszenie biodostępności tłuszczowców o 15-30%).

 

 

Mirosław Orzechowski, Sławomir Smólczyński

ZAWARTOŚĆ Ca, Mg, Na, K, P, Fe, Mn, Zn, Cu W GLEBACH WYTWORZONYCH Z OSADÓW HOLOCEŃSKICH W POLSCE PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ

Słowa kluczowe: makro- i mikroelementy, gleby: aluwialne, deluwialne, namurszowe, torfowo-murszowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Z holoceńskich osadów na terenie północnej Polski wykształciły się mineralne gleby aluwialne i deluwialne, mineralno-organiczne gleby namurszowe oraz organiczne gleby torfowo-murszowe. Badania całkowitej zawartości Ca, Mg, K, P, Na, Fe, Mn, Zn, Cu prowadzono w glebach aluwialnych wytworzonych z osadów rzecznych w krajobrazie deltowym i dolin rzecznych. Gleby deluwialne powstały z osadów stokowych w krajobrazie równin i wzniesień morenowych oraz krajobrazie dolin rzecznych. Analizowane gleby namurszowe i torfowo-murszowe były położone w krajobrazie równin i wzniesień morenowych oraz deltowym. Celem podjętych badań było określenie całkowitej zawartości pierwiastków – w ujęciu profilowym i katenalnym – w wymienionych krajobrazach. W glebach wytworzonych z osadów holoceńskich stwierdzono duże zróżnicowanie całkowitej zawartości badanych pierwiastków między wydzielonymi typami gleb, w układzie profilowym oraz w obrębie wydzielonych katen i krajobrazów. Największą całkowitą zawartość Fe, Mn, Mg, K, Zn i Cu stwierdzono w glebach aluwialnych, natomiast Ca – w glebach torfowo-murszowych. W krajobrazie dolin rzecznych największą kumulację całkowitego Ca, Mg, K, P, Na, Fe, Mn, Zn i Cu stwierdzono w glebach aluwialnych położonych najniżej w katenie. W krajobrazie równin i wzniesień morenowych całkowita zawartość K, Zn i Cu była największa w glebach deluwialnych i namurszowych położonych w dolnej części stoku, natomiast Ca i P – w glebach torfowo-murszowych usytuowanych najniżej w katenie. Stwierdzono statystycznie istotne różnice w zawartości całkowitego Ca, Mg, K i Cu między glebami aluwialnymi w krajobrazie deltowym i dolin rzecznych oraz w zawartości wszystkich badanych pierwiastków, oprócz Cu, między glebami aluwialnymi i deluwialnymi.

 

 

Hanna Siwek

ANALIZA SPECJACYJNA FOSFORU W OSADACH DENNYCH – PORÓWNANIE DWÓCH METOD

Słowa kluczowe: osady denne, oczka wodne, fosfor, frakcjonowanie, metale wielowartościowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy było porównanie dwóch metod frakcjonowania reaktywnych form fosforu (RP) w osadach dennych polimiktycznych zbiorników wodnych zlokalizowanych na terenach wiejskich. Jako kryterium oceny przyjęto ilość RP wyekstrahowanego w badanych frakcjach w odniesieniu do zawartości ogólnej Al, Fe i Ca. Osady do badań pobrano w sezonie wiosennym, z sześciu oczek wodnych zlokalizowanych na terenach wiejskich o różnym sposobie zagospodarowania zlewni (pola uprawne, odłóg, gospodarstwa rolne). Osady pobierano próbnikiem rdzeniowym osadu dennego KC-Denmark, który umożliwia pobór prób z nienaruszoną strukturą wierzchnią warstwy osadów o grubości 6 cm. W każdym osadzie oznaczono, po mineralizacji, ogólną zawartość fosforu (TP), Fe, Ca, Al oraz przeprowadzono analizę specjacyjną fosforu dwoma metodami. Metodą 1 (M1) oznaczono reaktywny fosfor (RP) związany z: Al (Al_RP), Fe (Fe_RP) i Ca (Ca_RP). Metodą 2 (M2) oznaczono frakcje reaktywnego fosforu uwalnianego z osadów w warunkach zredukowanych głównie z połączeń z tlenkami żelaza i manganu (BD_RP), zaadsorbowanego na tlenkach metali głównie na Al2O3 i innych powierzchniach (NaOH_RP),  fosfor apatytowy i związany z węglanami (HCl_RP). Prawie we wszystkich osadach najwięcej RP oznaczono we frakcjach fosforu związanego z Ca ekstrahowanego roztworem kwasu. We frakcjach otrzymanych metodą M1 oznaczono większe ilości ogólnego RP oraz fosforu związanego z wapniem i z żelazem niż w metodzie M2, a powstałe różnice mogą wynikać z przemieszczania się fosforu ze związków organicznych do nieorganicznych w trakcie frakcjonowania. Frakcje fosforu reaktywnego oznaczonego metodą M1 są silniej skorelowane z ogólną zawartością tych metali w osadzie niż frakcje fosforu reaktywnego oznaczonego metodą M2. Silna korelacja między zawartością żelaza i frakcji BD_RP w osadach mineralnych wskazuje, że może ona być wskaźnikiem wrażliwości osadu na zmianę potencjału redoks.

 

 

Anetta Siwik-Ziomek, Jan Koper

OKREŚLENIE ZMIAN ZAWARTOŚCI SIARKI SIARCZANOWEJ I AKTYWNOŚCI ARYLOSULFATAZY W GLEBIE SPOD UPRAWY ZIEMNIAKA W ZALEŻNOŚCI OD NAWOŻENIA

Słowa kluczowe: arylosulfataza, nawożenie, gleba, siarka siarczanowa(VI).

Pełna wersja pracy – pdf.

Procesy biologiczne kształtujące żyzność gleby są związane m.in. z drobnoustrojami i wydzielanymi przez nie enzymami oraz tempem przemian biogeochemicznych w krążeniu pierwiastków. Arylosulfataza (EC 3.1.6.1.) jest enzymem, który hydrolizuje estry siarczanowe z rodnikiem aromatycznym, uwalniając jony siarczanowe, zgodnie z reakcją: R-C-O-SO3 + H2O ® R-C-OH + SO42– + H+. Odgrywa on istotną rolę w obiegu siarki i może być wskaźnikiem mineralizacji jej związków w glebie. Celem pracy było zbadanie wpływu zróżnicowanych dawek obornika (0, 20, 40, 60 i 80 t ha–1) i azotu mineralnego (0, 45, 90, 135 kg N ha–1) na aktywność arylosulfatazy i zawartość siarki siarczanowej(VI) w glebie podczas uprawy ziemniaka. Aktywność arylosulfatazy oznaczono wg metody Tabatabai i Bremnera, a zawartości siarki siarczanowej(VI) wg metody Bardsleya-Lancastera. Zawartość węgla organicznego w badanej glebie mieściła się w zakresie 8,168-10,96 g kg–1 i zależała od nawożenia obornikiem. Zawartość azotu ogółem wynosiła 0,889-1,012 g kg–1, średnio 0,960 g kg–1, dla dawek obornika i azotu mineralnego. Stwierdzono wpływ nawożenia na zmiany ilości siarki siarczanowej oraz aktywność arylosulfatazy w badanej glebie. Aktywność badanego enzymu wynosiła 0,010-0,024 µM pNP g–1 h–1. Najwyższą aktywność arylosulfatazy (średnio 0,018 µM pNP g–1 h–1) stwierdzono w próbkach nawożonych azotem w ilości 45 kg ha–1. Zawartość siarki siarczanowej w glebie w okresie wegetacyjnym ziemniaka wynosiła 21,49-24,83 g kg–1. Zwiększające się dawki obornika powodowały wzrost koncentracji frakcji siarki przyswajalnej dla roślin. Badaną glebę cechuje dobre zaopatrzenie roślin w siarkę. Aktywność arylosulfatazy i zawartość siarki siarczanowej(VI) w glebie zmieniały się w sezonie wegetacyjnym ziemniaka.

 

 

Sławomir Smólczyński, Mirosław Orzechowski

ROZMIESZCZENIE PIERWIASTKÓW W GLEBACH KRAJOBRAZU MORENOWEGO POJEZIERZA MAZURSKIEGO

Słowa kluczowe: makro- i mikroelementy, krajobraz morenowy, toposekwencja, gleby erodowane, gleby deluwialne, gleby namurszowe,
                              silnie i słabo zamulone gleby torfowo-murszowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badania przeprowadzono w 3 katenach, w których gleby tworzyły typową dla krajobrazu morenowego Pojezierza Mazurskiego toposekwencję: gleb erodowanych, deluwialnych, namurszowych oraz gleb torfowo-murszowych silnie i słabo zamulonych. W glebach oznaczono całkowitą zawartość Ca, Mg, K, P, Na, Fe, Mn, Zn, Cu. Badane gleby wykazywały katenalną zmienność zawartości materii organicznej i oznaczonych pierwiastków. Gleby namurszowe wyróżniały się najwyższą zawartością Mg, K, Fe, Na, a silnie i słabo zamulone gleby torfowo-murszowe – P, Mn, Ca i Cu. Zawartość wapnia była dodatnio skorelowana z ilością materii organicznej, natomiast zawartość Mg, K, Cu, Mn z ilością frakcji ilastej. Stwierdzona największa zawartość większości oznaczonych pierwiastków w glebach namurszowych i zamulonych glebach torfowo-murszowych jest uwarunkowana ich usytuowaniem u podnóża stoków, na drodze spływów erozyjnych, gdzie następuje akumulacja składników mineralnych przemieszczanych wraz z masą glebową lub rozpuszczonych w wodzie. Gleby namurszowe i zamulone gleby torfowo-murszowe w krajobrazie morenowym pełnią funkcję barier biogeochemicznych chroniących siedliska mokradłowe przed przenikaniem pierwiastków biogennych z otaczających wysoczyzn. Poziomy powierzchniowe gleb deluwialnych wykazywały zubożenie w oznaczone pierwiastki (z wyjątkiem P), natomiast poziomy AO gleb namurszowych i Mt torfowo-murszowych wzbogacenie (z wyjątkiem Ca). Zróżnicowanie zawartości pierwiastków w pedonach badanych katen powinno być uwzględniane podczas użytkowania gleb w krajobrazie morenowym, który ma unikatowe walory przyrodnicze.

 

 

Sławomir Szymczyk

WPŁYW SPOSOBU ODWODNIENIA I UŻYTKOWANIA GLEB NA DYNAMIKĘ STĘŻENIA I WIELKOŚĆ ODPŁYWU AZOTU Z OBSZARÓW ROLNICZYCH

Słowa kluczowe: azot, dreny, rowy, zlewnia rolnicza, systemy odwadniające.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badania nad dynamiką stężenia i odpływu ładunku azotu systemami melioracyjnymi prowadzono na Pojezierzu Olsztyńskim w latach 1994-2007. Do badań wytypowano zlewnie: rolniczą odwadnianą siecią drenarską, rolniczo-leśną odwadnianą siecią rowów i drenów oraz rolniczą o dużym udziale obszarów leśnych (ok. 30%), odwadnianą rowami melioracyjnymi. Odpływ wód z urządzeń melioracyjnych mierzono co dwa tygodnie, a raz na miesiąc w wodzie oznaczano N-NO3, N-NO2, N-NH4 oraz azot metodą Kjeldahla. Wykazano, że o wielkości odpływu wody systemami melioracyjnymi decydują głównie ilość i rozkład opadów atmosferycznych, a szczególnie ich ilość w półroczu zimowym. Dynamika stężeń i ładunków azotu w wodach odpływających systemami odwadniającymi była zmienna w czasie i zależała nie tylko od ilości i rozkładu opadów w roku i wieloleciu, ale również od sposobu zagospodarowania zlewni i systemu odprowadzającego wodę. Stwierdzono, że intensywne opady w sezonie letnim zwiększają odpływ wody w niewielkim stopniu, i tylko w przypadku sieci drenarskiej. Ładunek azotu ogólnego odpływającego systemami melioracyjnymi ze zlewni rolniczych jest ściśle uzależniony od ilości odpływającej wody oraz od stężenia w niej mineralnych związków azotu, szczególnie N-NO3. Największe straty azotu z terenów zmeliorowanych występowały w okresie wiosennym, co wiąże się z sezonowym odpływem wód i jego kulminacją w miesiącach marzec-kwiecień. Największe stężenie azotu ogólnego (16,69 mg dm–3) występowało w wodach odpływających siecią rowów i drenów, ale ze względu na intensywniejsze odwodnienie gleb większy jego ładunek, średnio o 33%, odpływał drenami. Z 1 ha zlewni rolniczej drenami odpływało do 13,13 kg azotu ogólnego rocznie, w tym do 12,04 kg azotu mineralnego.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Mirosław Kucharski, Jan Kucharski

AKTYWNOŚĆ B-GLUKOZYDAZY, ARYLOSULFATAZY I FOSFATAZ W GLEBACH ZANIECZYSZCZONYCH MIEDZIĄ

Słowa kluczowe: miedź, b-glukozydazy, fosfataza, arylosulfataza, indeks odporności, zanieczyszczenie gleby miedzią.

Pełna wersja pracy – pdf.

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ zanieczyszczenia gleby (piasku gliniastego oraz gliny piaszczystej) miedzią w dawkach: 0, 150, 450 mg Cu kg-1 s.m. gleby na aktywność: b-glukozydazy (EC 3.2.1.21), fosfatazy kwaśnej (EC 3.1.3.2), fosfatazy alkalicznej (EC 3.1.3.1) i arylosulfatazy (EC 3.1.6.1) w glebie. Określono także odporność tych enzymów na zanieczyszczenie miedzią. Glebę zanieczyszczano chlorkiem miedzi. Badania prowadzono w 5 powtórzeniach, w dwóch seriach. W pierwszej serii doświadczenia gleba była nieobsiana roślinami, w drugiej – obsiana. Roślinami doświadczalnymi były: owies, rzepak jary i łubin żółty. W 25 i 50 dniu trwania eksperymentu oznaczono w próbkach glebowych aktywność enzymów glebowych. Stwierdzono, że zanieczyszczenie gleby miedzią w zakresie od 150 mg do 450 mg kg-1 gleby istotnie hamuje jej aktywność biochemiczną. Testowane enzymy, pod względem wrażliwości na miedź, można uszeregować następująco: fosfataza alkaliczna > arylosulfataza > fosfataza kwaśna > b-glukozydaza. Odporność enzymów na działanie miedzi zależała od gatunku uprawianej rośliny, rodzaju gleby i sposobu jej użytkowania. W glinie piaszczystej miedź wywołała najmniejsze zmiany w aktywności fosfatazy kwaśnej i fosfatazy alkalicznej, natomiast w piasku gliniastym – b-glukozydazy oraz arylosulfatazy. W glebie nieobsianej roślinami miedź wywoływała najmniejsze zakłócenia w aktywności arylosulfatazy i fosfatazy kwaśnej. W glebie obsianej roślinami wszystkie testowane enzymy były mniej odporne na zanieczyszczenie miedzią niż w glebie obsianej. Najbardziej odpornym enzymem na działanie miedzi pod uprawą owsa była b-glukozydaza, a najmniej – arylosulfataza, pod uprawą rzepaku jarego, odpowiednio – arylosulfataza i fosfataza alkaliczna, natomiast pod uprawą łubinu żółtego najbardziej odporna była fosfataza alkaliczna, a najmniej b-glukozydaza.

 

 

TOM 14 - NUMER - 4 - GRUDZIEŃ 2009

 

Marzena S. Brodowska, Adam Kaczor

WPŁYW RÓŻNYCH FORM SIARKI I AZOTU NA ZAWARTOŚĆ ORAZ POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU PRZEZ PSZENICĘ JARĄ (TRITICUM AESTIVUM L.) I KUPKÓWKĘ POSPOLITĄ (DACTYLIS GLOMERATA L.)

Słowa kluczowe: zawartość wapnia, zawartość magnezu, pobranie, forma siarki, nawożenie azotem, pszenica jara, kupkówka pospolita.

Full text – pdf.

W pracy oceniono wpływ różnych form siarki (Na2S2O3, S el. i Na2SO4) i azotu (RSM-30, NH4NO3) na zawartość i pobranie wapnia i magnezu przez pszenicę jarą i kupkówkę pospolitą. Dwuletnie doświadczenie wazonowe przeprowadzono na materiale glebowym o składzie granulometrycznym pyłu ilastego. Gleba przed doświadczeniem charakteryzowała się lekko kwaśnym odczynem oraz niską zawartością przyswajalnych form fosforu, potasu, magnezu i siarki. Wykazano, że czynniki doświadczalne widocznie zróżnicowały zawartość i pobranie wapnia i magnezu przez pszenicę jarą i kupkówkę pospolitą. Spośród nawozów siarkowych największy wzrost zawartości i pobrania wapnia oraz magnezu przez rośliny spowodowało zastosowanie siarczanu sodu. Wzrost pobrania wapnia i magnezu był bardziej wyraźny w przypadku roślin nawożonych azotem w postaci saletry amonowej. Wpływ nawożenia azotem na analizowane parametry był także uzależniony od gatunku uprawianej rośliny. Pszenica uprawiana w serii z saletrą amonową charakteryzowała się wyższą zawartością oraz pobraniem Ca i Mg w porównaniu z wartościami uzyskanymi dla roślin nawożonych azotem w formie płynnego nawozu RSM-30. Pobranie wapnia przez pszenicę w obiektach NH4NO3 było średnio o 15% większe w przypadku ziarna i o 9% w przypadku słomy w porównaniu z obiektami nawożonymi RSM-30. W przypadku magnezu wzrost ten wynosił odpowiednio 24,5 i 18%. W przypadku kupkówki, nawożenie RSM-30 w większym stopniu niż saletrą amonową wpływało na zawartość i pobranie analizowanych składników przez rośliny.

 

 

Maria Brzezińska, Monika Krawczyk

ZMIANY PROFILU MINERALNEGO SUROWICY KÓZ W RÓŻNYCH STANACH FIZJOLOGICZNYCH

Słowa kluczowe: kozy, stanówka, ciąża, laktacja, makroelementy.

Full text – pdf.

Celem doświadczenia było porównanie stężeń wapnia (całkowitego i zjonizowanego), magnezu i fosforu nieorganicznego w surowicy kóz w trzech okresach aktywności fizjologicznej, tj. w czasie dużej chwiejności gospodarki mineralnej ustroju. Badanie przeprowadzono na 15 kozach rasy saaneńskiej, podzielonych na 3 grupy, będących w różnych okresach fizjologicznych (stanówka, wysoka ciąża, laktacja). Wykazano, że średnie wartości jonów wapnia (A,D – 1,210; B,E – 1,135; C,F – 1,115) oraz wapnia całkowitego (A,D – 1,640; B,E – 2,075; C,F – 2,045), w surowicy wszystkich badanych grup kóz, znajdowały się poniżej norm referencyjnych. Wytłumaczeniem niskich poziomów wapnia może być jego nieodpowiednia podaż w pożywieniu, w okresie ciąży i laktacji, kiedy następuje rozchwianie gospodarki hormonalnej, i tym samym nie ma możliwości odpowiedniej regulacji zawartości wapnia w surowicy. Przyczyną obniżenia ilości Ca nawet poniżej norm fizjologicznych może być także stosunkowo wysoka zawartość P (A,D – 1,650; B,E – 2,040; C,F – 2,125) i Mg (A,D – 0,970; B,E – 1,415; C,F – 0,990) w surowicy. Potwierdzeniem tego okazały się wyniki otrzymane w doświadczeniu.

 

 

Piotr Chohura, Eugeniusz Kołota, Andrzej Komosa

WPŁYW NAWOŻENIA CHELATOWMI FORMAMI Fe NA STAN ODŻYWIENIA POMIDORA SZKLARNIOWEGO ŻELAZEM

Słowa kluczowe: pomidor szklarniowy, nawożenie, chelaty, części wskaźnikowe, pobieranie żelaza.

Full text – pdf.

W doświadczeniu szklarniowym badano wpływ czterech chelatów, różniących się procentową zawartością żelaza oraz rodzajem ligandu, jakim skompleksowano ten składnik: Fe 8 Forte (EDTA+HEEDTA), Fe 9 Premium (DTPA), Fe 13 Top (EDTA) i Librel Fe DP7 (DTPA), na stan odżywienia żelazem pomidora szklarniowego odmiany Merkury F1 uprawianego metodą tradycyjną w substracie torfowym. Drugim czynnikiem badawczym była zróżnicowana zawartość żelaza w podłożu, którą doprowadzono do wartości: 50, 75 i 100 mg Fe dm-3. Doświadczenie założono w układzie dwuczynnikowym, w trzech powtórzeniach. Na jednym poletku uprawiano 4 rośliny. W częściach wskaźnikowych oznaczano całkowitą zawartość żelaza metodą ASA. Stwierdzono istotne różnice w stanie odżywienia pomidora szklarniowego pod wpływem badanych chelatów żelazowych. Najwyższą zawartość żelaza w liściach pomidora odnotowano, gdy źródłem Fe był chelat Fe 9 Premium (DTPA), a najniższą po zastosowaniu Fe 13 Top (EDTA). Najwyższą średnią zawartość żelaza w liściach uprawianych roślin obliczoną dla lat i terminów analiz stwierdzono, gdy zasobności wynosiła 75 mg Fe dm-3. W czerwcu, po rozpoczęciu plonowania roślin, następował znaczny spadek zawartości żelaza w częściach wskaźnikowych pomidora w porównaniu z pozostałymi terminami analiz. W badaniach nie stwierdzono żadnych objawów fitotoksyczności, a także widocznych zaburzeń we wzroście i rozwoju pomidora pod wpływem badanych chelatów żelazowych stosowanych w dawkach 32,1, 57,1 i 82,1 mg Fe dm-3 substratu, którego wyjściowa zasobność po odkwaszeniu torfu wynosiła średnio 17,9 mg Fe dm-3.

 

 

Adam Kaczor, Marzena S. Brodowska

PLONOWANIE ORAZ ZAWARTOŚĆ AZOTU I SIARKI W KUPKÓWCE POSPOLITEJ (DACTYLIS GLOMERATA L.) NAWOŻONEJ RÓŻNYMI FORMAMI TYCH SKŁADNIKÓW

Słowa kluczowe: forma siarki, nawożenie azotem, zawartość siarki, zawartość azotu, kupkówka pospolita.

Full text – pdf.

W pracy przeanalizowano wpływ nawożenia kupkówki pospolitej różnymi formami azotu i siarki na plonowanie i zawartość tych składników w roślinie. Badania oparto na ścisłym doświadczeniu założonym na materiale glebowym pobranym z warstwy ornej gleby brunatnej o składzie granulometrycznym utworu pyłowego ilastego. Gleba użyta w doświadczeniu charakteryzowała się lekko kwaśnym odczynem oraz niską zawartością przyswajalnych form fosforu, potasu, magnezu i siarki. Wykazano, że czynniki doświadczalne istotnie zróżnicowały plony kupkówki pospolitej. Istotne zróżnicowanie plonów roślin wystąpiło również w efekcie interakcyjnego działania tych czynników. Największe plony roślin uzyskano w serii, w której zastosowano azot w formie płynnej (RSM-30) i siarkę w formie Na2SO4. Istotne zwyżki plonów rośliny testowej po zastosowaniu siarki elementarnej odnotowano dopiero przy zbiorze II pokosu, co wyraźnie wskazuje, że jest to nawóz wolno działający. Nawożenie różnymi formami azotu i siarki wpłynęło również widocznie na zróżnicowanie zawartości Sog., Nog. i N-NO3 w roślinach. Zawartość siarki ogółem – w zależności od obiektu doświadczalnego i terminu zbioru – wynosiła od 1,37 do 3,15 g S kg-1, a azotu od 29,06 do 38,72 g N kg-1. Stwierdzono, że zawartość siarki w roślinach nie nawożonych tym składnikiem była wyraźnie niższa od wartości przyjętych za optymalne dla traw. Wyjaśnia to plonotwórcze działanie siarki w przeprowadzonym eksperymencie. Nawożenie siarką wywarło również korzystny wpływ na metabolizm azotu. Przejawił się on ponad dwukrotnym obniżeniem zawartości azotu azotanowego w roślinach nawożonych siarką.

 

 

Dorota Kalembasa, Anna Majchrowska-Safaryan, Krzysztof Pakuła

PROFILOWE ZRÓŻNICOWANIE ZAWARTOŚCI FRAKCJI OŁOWIU I CHROMU W GLEBACH POŁOŻONYCH NA STOKU MORENOWYM

Słowa kluczowe: ekstrakcja sekwencyjna, metoda Zeiena i Brümmera, frakcje, ołów i chrom, stok morenowy.

Full text – pdf.

Dla oceny potencjalnego zagrożenia środowiska glebowego przez metale ciężkie istotne jest wydzielenie  i ilościowe zbadanie ich frakcji na drodze ekstrakcji sekwencyjnej. Celem pracy było zbadanie ogólnej zawartości ołowiu i chromu oraz ich frakcji w glebach położonych na stoku morenowym Wysoczyzny Siedleckiej (transekt A i B). Frakcjonowanie sekwencyjne tych pierwiastków przeprowadzono według metody Zeiena i Brümmera. Wykazano zróżnicowaną zawartość wydzielonych siedmiu frakcji ołowiu i chromu w badanych glebach. Najwięcej obydwu metali stwierdzono (w przeważającej większości) we frakcji rezydualnej  F7, a najwięcej ołowiu we frakcji organicznej (F4). Najmniej ołowiu stwierdzono we frakcji wymiennej F2 (we frakcji łatwo rozpuszczalnej F1 nie został on wykryty), a najmniej chromu we frakcji łatwo rozpuszczalnej (F1) oraz organicznej (F4). Obliczenia statystyczne wykazały, że badane frakcje ołowiu i chromu były przeważnie istotnie zależne od wydzielonych frakcji, ogólnej zawartości tych metali oraz niektórych właściwości analizowanych gleb.

 

 

Dorota Kalembasa, Elżbieta Malinowska

PLON I ZAWARTOŚĆ PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W BIOMASIE TRAWY MISCANTHUS SACCHARIFLORUS (MAXIM.) HACK ORAZ W GLEBIE, W TRZECIM ROKU DOŚWIADCZENIA WAZONOWEGO

Słowa kluczowe: Miscanthus sacchariflorus, biomasa, nawożenie, osad ściekowy, pierwiastki śladowe.

Full text – pdf.

W trzecim roku doświadczenia wazonowego (w warunkach szklarni) badano wpływ następczego nawożenia świeżym osadem ściekowym oraz – dla porównania – nawożenia mineralnego na zawartość i pobranie Fe, Mn, Mo, B, Ba, Sr, As, Sn, Li i Ti przez biomasę trawy Miscanthus sacchariflorus. Plon biomasy określono na podstawie dwóch zbiorów miskanta (w czerwcu i grudniu). Pierwiastki śladowe w testowanej trawie oraz glebie (po zbiorze) oznaczono metodą ICP-AES, po mineralizacji próbek na sucho, w piecu muflowym. Stwierdzono istotny wpływ nawożenia osadem ściekowym na plonowanie biomasy miskanta cukrowego. W trawie zebranej jesienią stwierdzono większą zawartość niektórych analizowanych pierwiastków (Fe, Mn, Sr, Ba i Ti) niż w trawie zebranej latem. Pobranie pierwiastków śladowych z plonem biomasy miskanta było większe z obiektów nawożonych osadem ściekowym niż z obiektu nawożonego nawozami mineralnymi. Po trzech latach uprawy stwierdzono w glebie większą zawartość Fe, Mn, Ba, Sr, Ti, B i Li, w porównaniu z zawartością przed założeniem eksperymentu.

 

 

Anna Karczewska, Bernard Gałka, Karolina Kocan

NASTĘPCZY WPŁYW SUBSTANCJI CHELATUJĄCYCH EDTA I EDDS NA POBRANIE MIEDZI I ŻELAZA PRZEZ KUKURYDZĘ W DRUGIM ROKU DOŚWIADCZENIA WAZONOWEGO

Słowa kluczowe: gleba, fitśkstrakcja, kompleksowanie, chelatory, EDTA, EDDS, miedź, żelazo.

Full text – pdf.

W doświadczeniu wazonowym założonym w 2006 r., z zastosowaniem metody indukowanej fitśkstrakcji do usuwania Cu z gleb zanieczyszczonych emisjami hut miedzi, testowano 2 gleby: piaszczystą i gliniastą, zawierające odpowiednio 620 i 510 mg kg-1 miedzi. Rośliną testową była kukurydza. W celu zintensyfikowania fitoekstrakcji w 2006 r. wprowadzono do gleby 3 różne dawki (0,2; 0,5 i 1,0 mmol kg-1) substancji kompleksujących: EDTA i łatwo biodegradowalnego EDDS. Opublikowane już wyniki wskazują, że w 2006 r. oba chelatory spowodowały wzrost pobrania Cu przez kukurydzę, jednak zawartość Cu w biomasie była daleko niższa od wymaganej dla skutecznej fitoekstrakcji. Dodatkowo oba odczynniki spowodowały intensywne wymywanie metali z gleb. W niniejszej pracy przedstawiono następcze efekty zastosowania substancji chelatujących do gleb w kolejnym roku doświadczenia, 2007. Zastosowane środki wpłynęły na plonowanie kukurydzy w roku następnym. EDTA, szczególnie w najwyższej dawce, spowodował na obu glebach pogorszenie wzrostu roślin i zmniejszenie plonu, wzrost koncentracji Cu w biomasie oraz silne objawy toksyczności Cu u kukurydzy. W wariantach z EDDS na glebie piaszczystej stwierdzono nieznaczne obniżenie wielkości plonu kukurydzy, a na glebie pyłowo-gliniastej – wzrost plonu roślin i zmniejszenie koncentracji Cu w częściach nadziemnych w porównaniu z wariantami kontrolnymi. Stężenia Cu i Fe w biomasie wykazywały wzajemną dodatnią korelację, a rośliny w wariantach o najwyższej koncentracji Cu zawierały też najwyższe stężenia Fe w biomasie. Zastosowane w 2006 r. chelatory, szczególnie EDTA, spowodowały długotrwały wzrost rozpuszczalności Cu i Fe w glebie. Pobranie obu pierwiastków z gleby przez rośliny w 2007 r. było dodatnio skorelowane z zawartością w glebie łatwo rozpuszczalnych form tych pierwiastków, ekstrahowanych roztworami 1 mol dm-3 NH4NO3 i 0,01 mol dm-3 CaCl2.

 

 

 

Małgorzata Kwiecień, Anna Winiarska-Mieczan

WPŁYW DODATKU ZIÓŁ DO PASZY NA MASĘ CIAŁA ORAZ CECHY FIZYCZNE I CHEMICZNE KOŚCI PISZCZELOWYCH KURCZĄT BROJLERÓW

Słowa kluczowe: kurczęta brojlery, zioła, kości piszczelowe, parametry fizyczne i chemiczne.

Full text – pdf.

Kości, nawet po zakończeniu swego wzrostu, reagują na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, do których należy również żywienie. Proces mineralizacji tkanki kostnej, w tym kości kończyn, jest bardzo ważnym wskaźnikiem efektywności i jakości stosowanego żywienia, ale również i miernikiem stanu zdrowotnego organizmu. Antybiotyki, do niedawna popularne w żywieniu stymulatory wzrostu, zaczęto zastępować naturalnymi dodatkami paszowymi, np. ziołami. Mimo że przydatność ziół jest znana od dawna, to w żywieniu zwierząt, jak dotąd, nie ma jednoznacznych informacji na temat ich wpływu na organizm kurcząt oraz parametry fizyczne i skład chemiczny kości. Celem pracy było określenie potencjalnego wpływu dodatku ziół do mieszanek paszowych na masę ciała, wybrane parametry fizyczne kości piszczelowych: masę i długość oraz zawartość podstawowych mineralnych składników kośćca. Doświadczenie przeprowadzono na 210 kurczętach brojlerach Ross 308, podzielonych na 7 grup: kontrolną (I – antybiotyk) i 6 doświadczalnych (II – chmiel, III – lipa, IV – melisa, V – bratek, VI – mięta, VII – pokrzywa). Określono masę powietrznie suchą kości piszczelowych, długość całkowitą, a po mineralizacji – zawartość podstawowych składników mineralnych: Ca, Mg i P. Stwierdzono, że wprowadzenie do mieszanek pokrzywy i melisy istotnie zwiększyło masę ciała kurcząt, a dodatek chmielu spowodował skrócenie kości. Zastosowanie dodatku melisy, bratka, mięty i pokrzywy wpłynęło na zmniejszenie koncentracji Mg w kościach.

 

 

Joanna Majkowska-Gadomska

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W OWOCACH MELONA (CUCUMIS MELO L.)

Słowa kluczowe: melon, odmiany, metody uprawy, skład chemiczny.

Full text – pdf.

Melon jest rośliną mało rozpowszechnioną w uprawie. Należy do grupy warzyw ciepłolubnym o dużych wymaganiach środowiskowych, z tego względu w jego produkcji niezbędne są zabiegi poprawiające warunki mikroklimatyczne. Obecnie w uprawie znajduje się siedem odmian polskiej hodowli, dobrze przystosowanych do uprawy w naszych warunkach klimatycznych. Odmiany te charakteryzują się zróżnicowaną siłą wzrostu, kształtem owoców, ich wielkością, zabarwieniem skórki oraz warstwą miąższu. Celem badań była ocena zawartości składników mineralnych w częściach jadalnych czterech odmian melona uprawianego w warunkach polowych Warmii, w zależności od badanej odmiany oraz metody uprawy. Uprawa melona w Polsce jest trudna i zawodna. Problem stanowi dobór odpowiedniej odmiany oraz metody jej uprawy. Do badań wytypowano cztery polskie odmiany melona: Malaga F1, Melba, Oliwin, Seledyn F1, uprawianego w polu bez osłon, z zastosowaniem osłaniania roślin folią PE, włókniną PP, mulczowania gleby oraz jednoczesnego mulczowania gleby i osłaniania roślin folią PE lub włókniną PP. Spośród analizowanych odmian istotnie największą zasobnością w N-ogółem, K oraz Ca i Cu charakteryzowały się owoce odmiany Oliwin. Zastosowane w uprawie melona metody uprawy spowodowały istotne zróżnicowane zawartości azotu ogółem i fosforu w jego częściach jadalnych. Uprawa Cucumis melo L. w obiekcie kontrolnym (bez zastosowania osłon) spowodowała istotne zwiększenie zawartości azotu ogółem i fosforu w porównaniu z innymi analizowanymi metodami uprawy. Analizując stosunki Ca:Mg i Ca:P stwierdzono, że uprawiane na glebie mulczowanej i osłanianej włókniną PP owoce odmiany Seledyn charakteryzowały się korzystną proporcją Ca:Mg oraz Ca:P w odniesieniu do pozostałych obiektów uprawy.

 

 

Agnieszka Medyńska, Cezary Kabała, Tadeusz Chodak, Paweł Jezierski

ZAWARTOŚĆ MIEDZI, CYNKU, OŁOWIU I KADMU W ROŚLINACH UPRAWNYCH W REJONIE SKŁADOWISKA ODPADÓW PO FLOTACJI RUD MIEDZI ŻELAZNY MOST

Słowa kluczowe: pierwiastki śladowe, składowisko odpadów poflotacyjnych, zboża, ziemniak.

Full text – pdf.

W celu oceny ryzyka związanego z uprawą roślin konsumpcyjnych i paszowych na terenach znajdujących się pod wpływem składowiska odpadów po flotacji rud miedzi Żelazny Most, od 1996 r. prowadzony jest regularny monitoring jakości gleb i roślin uprawnych. W pracy przedstawiono zawartości Cu, Zn, Pb i Cd w ziarnie zbóż (pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, pszenżyta i owsa) i w bulwach ziemniaka, w latach 2004-2006. Stwierdzono następujące średnie zawartości metali (odpowiednio w ziarnie zbóż i w bulwach): Cu – 3,7 i 1,3 mg kg-1 św. m., Zn – 20,6 i 3,5 mg kg-1 św. m., Pb – 0,14 i 0,04 mg kg-1 św. m. oraz Cd – 0,055 i 0,011 mg kg-1 św. m. Nie stwierdzono istotnych różnic w zawartości Cu, Pb i Cd w ziarnie różnych gatunków zbóż. Zawartość Zn była istotnie niższa w pszenicy i owsie w porównaniu z pszenżytem i jęczmieniem. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych zawartości pierwiastków śladowych, co świadczy o dużej skuteczności działań ograniczających negatywny wpływ składowiska na środowisko otaczających obszarów i warunki produkcji rolniczej.

 

 

Barbara Murawska, Ewa Spychaj-Fabisiak

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM I POTASEM NA ZAWARTOŚĆ JONÓW W ROZTWORZE GLEBOWYM

Słowa kluczowe: nawożenie, jony, zasolenie.

Full text – pdf.

Celem badań była ocena, czy i na ile wyłączne nawożenie mineralne wpływa na zawartość wodnorozpuszczalnych jonów decydujących o zasoleniu gleby. Próbki gleby pobrano z warstwy ornej wieloletniego doświadczenia polowego, które prowadzono w latach 1974-2007. W badaniach stosowano zróżnicowane nawożenie azotem (I czynnik, n=3) i potasem (II czynnik, n=4). Zawartość wodnorozpuszczalnych jonów oznaczono w wyciągu wodnym, stosunek gleby do wody jak 1:5; kationy K+, Na+, Ca2+ metodą spektometrii emisyjnej, a Mg2+ metodą absorpcji atomowej, aniony – metodą argentometryczną (Cl-) oraz nefelometryczną (SO42-). Oznaczono także przewodnictwo elektrolityczne (R) metodą konduktometryczną, na podstawie którego obliczono stężenie soli w roztworze (C) i moc jonową (I) Wyniki badań opracowano statystycznie. Wieloletnie (32 lata) stosowanie intensywnego nawożenia azotem i potasem istotnie różnicowało zawartości kationów: K+, Na+, Ca2+ i Mg2+ oraz anionów: Cl- i SO42-w roztworze glebowym. Zawartość K+, Na+, Ca2+, Mg2+ w roztworze glebowym wynosiła odpowiednio: 0,136-0,507 średnio (0,281), 0,398-0,555 średnio (0,472), 1-2,192 średnio (1,350), 0,211-0,365 średnio (0,272) mmol(+) kg-1. Największe dawki azotu istotnie ograniczały koncentrację SO42- w roztworze glebowym, natomiast zróżnicowane dawki potasu nie miały tak znaczącego wpływu. Zawartość jonów chlorowych w roztworze glebowym nie zależała istotnie od różnicowanego nawożenia azotem i potasem. Nie stwierdzono wpływu długoletniego nawożenia mineralnego na zasolenie gleby.

 

 

Barbara Patorczyk-Pytlik

ZAWARTOŚĆ SELENU W NIEKTÓRYCH GATUNKACH ROŚLIN ŁĄKOWYCH

Słowa kluczowe: Se, gleby, trawy, zioła.

Full text – pdf.

Celem badań prowadzonych w latach 2006-2007 było określenie zróżnicowania w zdolności nagromadzania selenu przez 5 gatunków traw oraz 5 gatunków roślin zaliczanych do ziół łąkowych. Wykazano, że wśród analizowanych gatunków traw najwięcej selenu zawierały próby Arrhenatherum elatuis L. (46 µg Se kg-1 sm.), a najmniej Holcus lanatus L. (24 µg Se kg-1 sm.), średnio dla badanych gatunków roślin. Zawartość Se w chwastach łąkowych (70 µg Se×kg-1 sm.) była ok. 2-krotnie większa niż określona dla traw (32 µg Se×kg-1 sm.). W tej grupie roślin największą kumulację Se wykazywał Equisetum arvense L. (103 µg Se×kg-1 sm.), najmniejszą Taraxacum officinale (59 µg Se kg-1 sm.). Zarówno w trawach, jak i chwastach zawartość selenu była istotnie zależna od ilości tego pierwiastka w glebach. Dla gatunków: Dactylis glomerata L., Arrhenatherum elatius L., Poa pratensis L. oraz Taraxacum officinale o ilości nagromadzonego Se decydowała również zasobność gleb w C-org. i S-og.

 

 

Barbara Patorczyk-Pytlik, Grzegorz Kulczycki

ZAWARTOŚĆ SELENU W GLEBACH GRUNTÓW ORNYCH OKOLIC WROCŁAWIA

Słowa kluczowe: Se, właściwości gleb.

Full text – pdf.

Materiał do badań stanowiło 60 prób glebowych pobranych z warstwy ornej pól uprawnych położonych w okolicach Wrocławia. Ich właściwości były w znacznym stopniu zróżnicowane i odzwierciedlały przekrój gleb występujących na terenie województwa dolnośląskiego. Wykazano, że zawartość selenu w glebach gruntów ornych okolic Wrocławia wahała się od 81 do 494 µg kg-1, wartość uśredniona wyniosła 202 µg kg-1. Najniższą zawartość Se stwierdzono w glebach piaszczystych (174 µg kg-1), a najwyższą w glebach gliniastych. Określona dla tej grupy średnia zawartość Se kształtowała się na poziomie 228 µg kg-1. Zawartość selenu w glebach była w znacznym stopniu zróżnicowana (V=42%). Wartość niższą niż 100 µg kg-1 – uznawaną za krytyczną dla jakości zbieranych plonów roślin – stwierdzono w 4 próbkach, a w 33 glebach zawartość Se mieściła się w przedziale 101-200 µg kg-1, natomiast w 14 od 201 do 300 µg kg-1. Spośród badanych gleb jedynie w 9 zawartość ta była większa niż 300 µg kg-1 – wartość uznawana jako średnia zasobność. Zawartość selenu w glebach była wysoko istotnie skorelowaną z zawartością zarówno części spławianych, jak i koloidalnych, a także z ilością węgla oraz całkowitą zawartością P, S, Fe, Cu, Zn i Ni.

 

 

Elżbieta Pisulewska, Ryszard Poradowski, Jacek Antonkiewicz, Robert Witkowicz

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA MINERALNEGO NA PLON ORAZ SKŁAD MINERALNY ZIARNA OWSA OPLEWIONEGO I NAGOZIARNISTEGO

Słowa kluczowe: owies, nawożenie, plon, skład chemiczny.

Full text – pdf.

Ziarno owsa oraz produkty jego przerobu zawierają stosunkowo dużo popiołu, w tym makro- i mikroskładników. W porównaniu z czterema innymi zbożami uprawianymi w Polsce, owies zawiera znacznie więcej składników mineralnych, dlatego też istnieje konieczność badań wpływu czynników agrotechnicznych na skład chemiczny ziarna owsa. W Polsce południowej, w latach 1999-2001, przeprowadzono dwuczynnikowe doświadczenie polowe celem określenia wpływu zróżnicowanego nawożenia mineralnego na plon oraz zawartość makro- i mikrślementów w ziarnie dwóch form owsa siewnego. Pierwszym czynnikiem badawczym były odmiany: oplewiona Dukat i nagoziarnista Akt, a drugim – zróżnicowane nawożenie mineralne, poziom pierwszy: 30 kg N, 30 kg P2O5 i 45 kg K2O ha-1, poziom drugi: 60 kg N, 60 kg P2O5 oraz 90 K2O ha-1. Badane odmiany nie różniły się istotnie plonami ziarna. Wyższy poziom nawożenia NPK wpływał na wzrost zawartości Mg i Fe w ziarnie odmiany nieoplewionej Akt. Nie stwierdzono istotnego zróżnicowania zawartości Cu, Fe Mn i Zn między oplewioną odmianą Dukat a nagoziarnistą odmianą Akt. Poziom nawożenia mineralnego wpływał na obniżenie zawartości mikrślementów, co było związane z efektem „rozcieńczenia”. Zawartość Cu i Zn w ziarnie owsa według wytycznych IUNG-PIB i Rozporządzenia MZ spełniała kryteria przydatności konsumpcyjnej. Z badań wynika, że nagoziarnisty owies był zasobniejszy w składniki mineralne, zwłaszcza w P, K, Ca, Mg, Fe, Zn, w porównaniu z formą oplewioną Dukat.

 

 

Anna Podleśna

WPŁYW NAWOŻENIA NA ZAWARTOŚĆ I POBIERANIE CHLORU PRZEZ RZEPAK OZIMY W WARUNKACH DOŚWIADCZENIA WAZONOWEGO

Słowa kluczowe: azot, dawki chloru, plonowanie, dynamika pobierania Cl.

Full text – pdf.

Obecnie chlor zaliczony jest do grupy składników pokarmowych niezbędnych do wzrostu i rozwoju roślin, ponieważ odgrywa ważną rolę w głównych procesach fizjologicznych w roślinach oraz w ich ochronie przed chorobami. W Polsce nie występuje problem niedoboru tego składnika, w związku, z czym nie są prowadzone badania nad jego aktualną zawartością i akumulacją w roślinach uprawy polowej. Jednakże zawartość chloru w roślinach, a także ich tolerancja na jego nadmiar w glebie jest zróżnicowana. W warunkach dużej dostępności w środowisku może dojść do jego nadmiernej akumulacji, ponieważ chlor jest łatwo pobierany przez rośliny z gleby i bezpośrednio z powietrza. Celem badań było poznanie zawartości i akumulacji chloru w organach rzepaku ozimego, w zależności od zaopatrzenia w N i Cl, w czasie od kwitnienia do dojrzałości pełnej roślin. Doświadczenie prowadzono w hali wegetacyjnej IUNG-PIB, w wazonach Mitscherlicha, w których uprawiano rzepak ozimy. Pierwszym czynnikiem doświadczenia było nawożenie azotem (1,4 i 2,8 g wazon-1), a drugim – stosowanie chloru (0, 0.47, 0.97 i 1.42 g Cl wazon-1). Zawartość chloru w roślinach rzepaku zależała przede wszystkim od dawki N, która wpływała na jej obniżenie, i dawki Cl, która wpływała na wzrost koncentracji tego składnika. Najbardziej zasobne w chlor były blaszki liściowe, a najmniej – kwiaty i rozwijające się łuszczyny. Głównym miejscem gromadzenia chloru były liście. Akumulacja chloru w rzepaku wzrastała w warunkach większego zaopatrzenia roślin w azot i chlor. Rośliny doświadczalne wykazywały średnie zaopatrzenie w chlor z wyjątkiem obiektu nawożonego najwyższą dawką chloru.

 

 

Stanisław Sienkiewicz, Sławomir Krzebietke, Teresa Wojnowska, Piotr Żarczyński, Małgorzata Omilian

ODDZIAŁYWANIE WIELOLETNIEGO ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA OBORNIKIEM I NAWOZAMI MINERALNYMI NA ZAWARTOŚĆ PRZYSWAJALNYCH FORM P, K I Mg W GLEBIE

Słowa kluczowe: składniki przyswajalne (P, K, Mg), doświadczenie wieloletnie, obornik, nawożenie mineralne.

Full text – pdf.

W latach 2002-2005 prowadzono badania na glebie płowej typowej wytworzonej z gliny lekkiej (klasa bonitacyjna IIIa, kompleks żytni bardzo dobry) oparte na dwuczynnikowym doświadczeniu, założonym w 1986 r. metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach. Warstwa orna gleby przed rozpoczęciem badań charakteryzowała się odczynem lekko kwaśnym (pH1 mol KCl dm-3 wynosiło 6,2), a zawartość przyswajalnych składników pokarmowych kształtowała się na poziomie: 100,0 mg K; 53,2 mg Mg i 41,3 mg P kg-1 gleby. Próbki gleby do analiz chemicznych pobierano z warstwy ornej po zbiorze roślin uprawianych w zmianowaniu: burak cukrowy, jęczmień jary, kukurydza, pszenica jara. Zawartość przyswajalnych form fosforu i potasu oznaczono metodą Egnera-Riehma (DL), a magnezu metodą Schachtschabela. Celem badań było określenie wpływu nawożenia mineralnego stosowanego z obornikiem lub bez obornika na zawartość przyswajalnych makrślementów w glebie. Analiza statystyczna wyników wykazała istotny wpływ obornika na zawartość przyswajanych form P, K i Mg w badanej glebie. Po zastosowaniu łącznie obornika i nawozów mineralnych stwierdzono średnio 2,4razy więcej magnezu przyswajalnego oraz 2,6 razy więcej fosforu przyswajalnego w glebie w porównaniu z zawartością określoną po zastosowaniu nawożenia mineralnego. Nawożenie obornikiem spowodowało ponad 3-krotny wzrost zawartości przyswajalnych form potasu w glebie w porównaniu z zawartością określoną po nawożeniu mineralnym.

 

 

Stanisław Sienkiewicz, Teresa Wojnowska, Sławomir Krzebietke, Jadwiga Wierzbowska, Piotr Żarczyński

ZAWARTOŚĆ PRZYSWAJALNYCH FORM WYBRANYCH MIKROELMENTÓW W GLEBIE PO WIELOLETNIM ZRÓŻNICOWANYM NAWOŻENIU

Słowa kluczowe: obornik, nawozy mineralne, przyswajane formy Cu, Zn i Mn w glebie.

Full text – pdf.

Celem badań było prześledzenie zmian zawartości Cu, Zn i Mn w wierzchniej warstwie gleby po wieloletnim nawożeniu obornikiem i nawozami mineralnymi lub wyłącznie nawozami mineralnymi. Próbki gleby pobierano w latach 2002-2005 z doświadczenia założonego w 1986 r. metodą losowanych bloków, w czterech powtórzeniach, na glebie płowej typowej. Pierwszym czynnikiem było nawożenie organiczne (obornik stosowany, co dwa lata lub bez tego nawozu), drugim – zróżnicowane nawożenie mineralne. Dawki składników pokarmowych w nawozach mineralnych były takie same w obydwu seriach doświadczenia – z obornikiem i bez tego nawozu. W każdym roku uprawiano tę samą roślinę na obydwu polach w zmianowaniu: burak cukrowy (2002 r.), jęczmień jary (2003 r.), kukurydza (2004 r.) i pszenica jara (2005 r.). Przyswajalne dla roślin formy metali ekstrahowano z gleby roztworem 1 mol HCl dm-3. Po ekstrakcji zawartość metali oznaczono metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Otrzymane wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji dla doświadczenia dwuczynnikowego. Zawartość przyswajalnych form miedzi, cynku i manganu w glebie nawożonej regularnie obornikiem zdecydowanie przewyższała ich ilość w glebie nawożonej wyłącznie mineralnie od 1986 r. Obornik najsilniej zwiększył koncentrację Cu (prawie 1,7-krtonie), a w mniejszym stopniu manganu (ponad 1,3-krotnie). W wartościach bezwzględnych jednak wzrost dostępności manganu był największy i wynosił średnio ponad 52 mg kg-1 gleby. Różnicowane nawożenie mineralne azotem, potasem oraz magnez i wapnowanie w mniejszym zakresie niż obornik zmieniały dostępność Cu, Zn i Mn w glebie. Spośród wymienionych wyżej składników pokarmowych azot najczęściej zwiększał zawartość przyswajalnych form metali w glebie, co mogło być spowodowane jego zakwaszającym działaniem.

 

Małgorzata Skwierawska, Lucyna Zawartka

WPŁYW RÓŻNYCH DAWEK I FORM SIARKI NA ZAWARTOŚĆ PRZYSWAJALNEGO FOSFORU W GLEBIE

Słowa kluczowe: nawożenie, siarka siarczanowa, siarka elementarna, przyswajalny fosfor, gleba.

Full text – pdf.

W latach 2000-2002,  w Byszwałdzie, w pobliżu Lubawy, przeprowadzono 3-letnie doświadczenie polowe. W doświadczeniu badano wpływ nawożenia siarką na dynamikę przyswajalnego fosforu w glebie w dwóch poziomach: 0-40 cm i 40-80 cm. Eksperyment założono na glebie brunatnej, kwaśnej o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego. Gleba wyjściowa miała nstępujące właściwości: pHKCl=5,30, azot mineralny 24,0, siarka siarczanowa 4,10, przyswajalny fosfor 34,5, potas 110,0 mg kg-1 gleby. Zastosowano 3 poziomy nawożenia siarką: 40, 80 i 120 kg ha-1 w formie siarczanowej (S-SO4) i elementarnej (S-S0). W ciągu całego okresu badań otrzymano niejednoznaczne wyniki dotyczące wpływu nawożenia różnymi formami i dawkami siarki na zawartość i przemieszczanie się przyswajalnego fosforu w glebie. Jedynie dawka 120 kg ha-1 S-SO4 przez cały okres badań wpływała na uruchamianie i migrację fosforu glebie oraz spowodowała istotne zwiększenie zawartości przyswajalnego fosforu w glebie w warstwie 0-40 cm i 40-80 cm. Wszystkie dawki siarki elementarnej oraz 40 i 80 kg siarki siarczanowej powodowały jedynie tendencję zwyżkową. Wpływ siarki elementarnej uwidocznił się dopiero w trzecim roku doświadczenia. Działanie dawek 40 i 80 kg ha-1 siarki na właściwości gleby zależało od formy siarki oraz czasu trwania doświadczenia.

 

 

Jarosław Waroszewski, Cezary Kabała, Katarzyna Szopka

ZAWARTOŚĆ PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W GLEBACH REGLA GÓRNEGO SZRENICY I KOWARSKIEGO GRZBIETU W KARKONOSZACH

Słowa kluczowe: gleby, pierwiastki śladowe, regiel górny, Karkonosze.

Full text – pdf.

W strefie regla górnego Karkonoszy zachodnich (Szrenica) i wschodnich (Kowarski Grzbiet) przeprowadzono analizę zanieczyszczenia gleb pierwiastkami śladowymi (Pb, Zn, Cu) opartą na monitoringu ekosystemów leśnych Karkonoskiego Parku Narodowego. W tym celu pobrano próbki z trzech głębokości: próchnicę nadkładową (w całej miąższości), 0-10 cm i 10-20 cm. Stwierdzono wyraźnie podwyższoną zawartość ołowiu, szczególnie w próchnicach nadkładowych (średnio 83,2 mg kg-1) i warstwie 0-10 cm (średnio 73,3 mg kg-1). Miedź i cynk występują w mniejszych ilościach, w ektohumusie średnio 47,5 mg Zn kg-1 i 23,8 mg Cu kg-1, a w warstwie 0-10 cm średnio 33,7 mg Zn kg-1 i 19,9 mg Cu kg-1. Zawartość cynku i miedzi w glebach regla górnego nie zwiększa się z wysokością n.p.m. i jest nieco wyższa we wschodniej części Karkonoszy (Kowarski Grzbiet) niż w zachodniej (Szrenica). Zawartość ołowiu jest wyraźnie wyższa w zachodniej części Karkonoszy i zwiększa się z wysokością n.p.m.

 

 

Anna Wójcikowska-Kapusta, Bożena Niemczuk

SPECJACJA MIEDZI W PROFILACH GLEB ZRÓŻNICOWANYCH TYPOLOGICZNIE

Słowa kluczowe: rędziny, gleby płowe, gleby rdzawe, formy miedzi.

Full text – pdf.

Określenie całkowitej zawartości metali w glebie nie daje wystarczających informacji o ich ruchliwości i możliwości pobierania przez rośliny. Oddziaływanie metali ciężkich na rośliny zależy od rodzaju metalu, formy, w jakiej występuje, a także od właściwości gleby. Celem pracy była ocena wpływu typu gleb (rędziny, płowe, rdzawe) na zawartość i specjację miedzi w ich profilach. Badania prowadzono na obszarze obejmującym 2 regiony fizjograficzne: Wyżynę Lubelską i Kotlinę Sandomierską. Próbki pobrano jednorazowo z poszczególnych poziomów genetycznych, w sumie z 30 profili glebowych zróżnicowanych typologicznie, wytworzonych z margli kredowych, lessów i piasków. Analizę specjacyjną miedzi przeprowadzono z wykorzystaniem trzystopniowej metody sekwencyjnego frakcjonowania umożliwiającej wyodrębnienie 4 frakcji metodą BCR: frakcja I – formy rozpuszczalne w wodzie, wymienne i związane z węglanami, ekstrahowane CH3COOH; frakcja II – formy zasocjowane z wolnymi tlenkami Fe i Mn ekstrahowane NH2OH HCl; frakcja III – formy związane z materią organiczną ekstrahowane 30% H2O2 na gorąco i następnie reekstrahowane produkty mineralizacji CH3COONH4; frakcja IV – formy rezydualne (pozostałość), różnica między całkowitą zawartością a sumą trzech frakcji. Analiza specjacyjna wykazała, że we wszystkich typach badanych gleb, forma rezydualna miedzi stanowiła największy udział w jej całkowitej zawartości, następnie formy związane z materią organiczną, a najmniejszy formy rozpuszczalne, wymienne i związane z węglanami. W rędzinach i glebach płowych poziomy próchniczne zawierały istotnie więcej IV frakcji niż skały macierzyste, natomiast w glebach rdzawych skała macierzysta zwierała więcej tej formy miedzi niż poziomy próchniczne.

 

TOM 14 - NUMER - 3 - WRZESIEŃ 2009

 

Jacek Alberski, Stanisław Grzegorczyk, Adam Kozikowski, Marzena Olszewska

WARUNKI SIEDLISKOWE I WARTOŚĆ POKARMOWA ACHILLEA MILLEFOLIUM  L. NA UŻYTKACH ZIELONYCH

Słowa kluczowe: siedlisko, kategoria gleby, wartość pokarmowa, Achillea millefolium.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 1998-2000, na terenie Pojezierza Olsztyńskiego, objęto badaniami 33 zbiorowiska roślinne na półnaturalnych użytkach zielonych ze znacznym udziałem Achillea millefolium. Badane obiekty były zlokalizowane na bardzo lekkich, lekkich, średnich i ciężkich glebach mineralnych. Skład gatunkowy runi wyceniono metodą Braun-Blanqueta. Pobrano próbki glebowe do analiz chemicznych. W materiale roślinnym Achillea millefolium określono zawartość białka ogólnego, włókna surowego, popiołu surowego oraz makro- i mikroelementów. Zbiorowiska łąkowo-pastwiskowe ze znacznym udziałem Achillea millefolium w runi są bardzo cenne florystycznie, szczególnie te zlokalizowane na glebach lekkich i średnich. Niezależnie od kategorii agronomicznej gleby, Achillea millefolium towarzyszyły: Poa pratensis, Dactylis glomerata, Festuca rubra, Trifolium repens, Vicia cracca, Heracleum sibiricum i Taraxacum officinale. Gleby ciężkie zawierały więcej P, K, Mg, Ca i Na, natomiast lekkie więcej próchnicy glebowej. Achillea millefolium L. zawierał: 110-121 g kg-1 białka ogólnego, 249-309 g kg-1 włókna surowego, 97-123 g kg-1 popiołu surowego, duże ilości P, K i Ca niezależnie od kategorii agronomicznej gleby oraz więcej Mg (3,1 g kg-1) na glebach bardzo lekkich.

 

 

 Ewa Brucka-Jastrzębska, Dorota Kawczuga, Monika Rajkowska, Mikołaj Protasowicki

OCENA ZAWARTOŚCI MIKROELEMENTÓW (Cu, Zn, Fe) I MAKROELEMENTÓW (Mg, Ca) U RYB SŁODKOWODNYCH

Słowa kluczowe: ryby słodkowodne, Cyprinus carpio L., Oncorhynchus mykiss Walbaum,
                                   Acipenser baeri Brandt, makroelementy, mikroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy była ocena wpływu warunków i miejsca prowadzenia hodowli na zawartość mikroelementów (Zn, Cu, Fe) i makroelementów (Mg, Ca) w organizmach ryb słodkowodnych. Ocenie poddano trzy wybrane gatunki ryb: pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss Walbaum), karpia (Cyprinus carpio L.) i jesiotra syberyjskiego (Acipenser baeri Brandt). Badaniu poddano 90 ryb słodkowodnych w okresie od 6. do 12. miesiąca życia. Z każdej ryby do analiz chemicznych pobrano próbki: krwi, wątroby, nerek, skrzeli, skóry i mięśni. Próbki poddano analizie na zawartość Mg, Ca, Zn, Cu, Fe, z użyciem emisyjnej spektrometrii atomowej w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-AES), w aparacie Jobin Yvon typ JY-24. Wykazano, że miejsce hodowli ma statystycznie istotny wpływ na zawartości badanych pierwiastków u poszczególnych gatunków ryb słodkowodnych. Zawartość Mg w nerce i skórze karpi była istotnie wyższa niż u jesiotra. Podobne spostrzeżenia dotyczyły poziomu Ca w skórze i Zn w nerce. W przypadku Fe i Cu obserwowano niższą zawartość w wątrobie i nerkach karpi niż w tych samych narządach u pstrąga. Badania wykazały, że poziom Zn i Cu we wszystkich narządach przebadanych gatunków kształtował się na najniższym poziomie. Spośród badanych gatunków u pstrąga stwierdzono najwyższą zawartość Ca i Mg w skórze, a Fe we krwi. Otrzymane wyniki pozwalają stwierdzić, że miejsce i warunki prowadzenia hodowli mają istotny wpływ na zawartość badanych makro- i mikroelementów w organizmach ryb słodkowodnych.

 

 

Anna Iżewska

WPŁYW OBORNIKA, KOMUNALNEGO OSADU ŚCIEKOWEGO I KOMPOSTU Z NIEGO WYPRODUKOWANEGO NA WIELKOŚĆ PLONU I ZAWARTOŚĆ MIKROSKŁADNIKÓW Mn, Zn, Cu, Ni ORAZ Pb I Cd W RZEPAKU JARYM I PSZENŻYCIE JARYM

Słowa kluczowe: obornik, osad ściekowy, kompost z osadu ściekowego, rzepak jary, pszenżyto jare, wskaźniki bioakumulacji.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie wpływu nawożenia gleb obornikiem, komunalnym osadem ściekowym i kompostem z niego wyprodukowanym na wielkość plonu i zawartość mikroskładników (Mn, Zn, Cu, Ni) oraz Pb i Cd. w rzepaku jarym i pszenżycie jarym oraz określenie wskaźników bioakumulacji tych pierwiastków w roślinach uprawianych. W 2006 r. założono doświadczenie wazonowe na terenie hali wegetacyjnej AR w Szczecinie. Do badań użyto obornik, surowy osad ściekowy i wyprodukowany metodą GWDA kompost z osadów ściekowych. Doświadczenie wazonowe założono metodą split plot w trzech powtórzeniach. Obiektami pierwszego czynnika były rodzaje nawozów (obornik, komunalny osad ściekowy, kompost z osadu ściekowego), a obiektami II czynnika – dawka poszczególnych nawozów wprowadzana do gleby w przeliczeniu na ilość wniesionego azotu (85 i 170 kg N ha-1, tj. 0,26 i 0,52 g N na wazon). Uzyskane wyniki badań wskazują, że największy plon nasion rzepaku jarego i ziarna pszenżyta jarego zebrano z obiektów nawożonych podwojoną dawką osadu ściekowego. Nawożenie osadem ściekowym oraz kompostem spowodowało zwiększenie zawartości mikroskładników oraz Pb i Cd w nasionach oraz ziarnie roślin testowych. Zawartości te jednak nie przekroczyły dopuszczalnych wartości dla roślin przemysłowych. Obliczone wskaźniki bioakumulacji wskazują, że rzepak jary i pszenżyto jare w stopniu średnim akumulowały mangan i cynk.

 

 

Anna Iżewska, Edward Krzywy, Czesław Wołoszyk

OCENA WPŁYWU NAWOŻENIA OBORNIKIEM, KOMUNALNYM OSADEM ŚCIEKOWYM I KOMPOSTEM Z OSADU ŚCIEKOWEGO NA ZAWARTOŚĆ Mn, Zn, Cu, ORAZ Pb I Cd W GLEBIE LEKKIEJ

Słowa kluczowe: obornik, osad ściekowy, kompost z osadu ściekowego, gleba lekka.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań była ocena wpływu nawożenia obornikiem, komunalnym osadem ściekowym i kompostem z osadu ściekowego na zawartość form ogólnych i rozpuszczalnych: Mn, Zn, Cu, oraz Pb i Cd w glebie lekkiej. W 2006 r. założono metodą split plot doświadczenie wazonowe. Obiektami pierwszego czynnika były rodzaje nawozów: obornik, komunalny osad ściekowy, kompost z niego wyprodukowany, obiektami II czynnika – dawki obornika i nawozów organicznych zastosowane do gleby w przeliczeniu na ilość wniesionego azotu (0,26 i 0,52 g N na wazon). W drugim roku badań zastosowano nawożenie mineralne w dawce 0,30 g N na wazon, 0,24 g P na wazon oraz 0,72 g K na wazon. Gleba użyta w doświadczeniu pobrana została z warstwy Ap i miała skład granulometryczny piasku gliniastego lekkiego pylastego. Odczyn gleby był kwaśny (pH w 1 mol KCl dm-3 – 5,13), zawartość fosforu, potasu i magnezu przyswajalnego była średnia. Zawartość mikroskładników w glebie przed założeniem doświadczenia była poniżej wartości dopuszczalnych stężeń w glebie podanych w RMŚ z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U z 2002 r. nr 165 poz. 1359). Pod względem zawartości Mn, Zn, Cu, Ni, Pb stopień zanieczyszczenia gleb tymi pierwiastkami według klasyfikacji IUNG wynosił 0, co oznacza zawartość naturalną, natomiast zawartość Cd była podwyższona i stanowiła Io. W badaniach stwierdzono, że po nawożeniu obornikiem, osadem ściekowym i kompostem z osadu ściekowego zwiększyła się w glebie – w działaniu bezpośrednim i następczym – zawartość form ogólnych i rozpuszczalnych w 1 mol KCl dm-3 mikroskładników oraz Pb i Cd. W przypadku nawożenia gleby nawozami organicznymi nastąpiło zanieczyszczenie I stopnia kadmem i niklem (przekroczenie naturalnej zawartości w glebie), natomiast po zastosowaniu obornika i osadu ściekowego nastąpił wzrost zawartości ołowiu. Na podstawie średniego udziału formy rozpuszczalnej w formie ogólnej z obiektów nawożonych nawozami organicznymi pierwiastki można było uszeregować następująco: I rok badań – Cu > Pb > Ni > Cd > Mn > Zn, II rok badań – Cd > Pb > Cu>Mn > Zn > Ni.

 

 

Józef Koc, Marcin Duda

ZNACZENIE ZBIORNIKA RETENCYJNEGO W OGRANICZENIU MIGRACJI WAPNIA ZE ZLEWNI ROLNICZEJ

Słowa kluczowe: zbiornik retencyjny, zlewnia rolnicza, wapń.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badania prowadzono na zbiorniku retencyjnym położonym w dolinie końcowego biegu strugi Sząbruk położonej w północno-wschodniej Polsce, w mezoregionie Pojezierza Olsztyńskiego. Zlewnia strugi Sząbruk składa się z części leśnej i rolniczej. W dolnej części doliny strugi Sząbruk jest położony zbiornik retencyjny wykonany przed 25 laty, zamknięty groblą i mnichem. Odpływy ze zbiornika kierowane są końcowym odcinkiem strugi Sząbruk do Jeziora Wulpińskiego. W wyniku badań stwierdzono, że stężenie wapnia w wodzie odpływającej ze zlewni zależalo od sposobu i intensyfikacji użytkowania i mieściło się w granicach od 22,3 mg Ca dm-3 do 178 mg Ca dm-3. Najwyższe stężenie, średnio 113 mg Ca dm-3, wystąpiło w wodach zlewni rolniczych odwadnianych siecią drenarską, niższe, średnio 78,7 mg Ca dm-3, w wodach z terenów rolniczych odwadnianych rowami, a najniższe, średnio 39,7 mg Ca dm-3, w wodach ze zlewni leśnej. We wszystkich zlewniach cząstkowych mniejsze stężenia wapnia, stwierdzono w okresie wegetacyjnym niż poza nim. Ładunek wapnia odprowadzany z obszaru zlewni był uzależniony od sposobu jej zagospodarowania. Największy odpływ wapnia z jednostki powierzchni stwierdzono w zlewni rolniczej zdrenowanej (76,6 kg Ca ha-1 rok-1), mniejszy ze zlewni odwadnianej rowami (56,3 kg Ca ha-1 rok-1) i najmniejszy ze zlewni leśnej (31,8 kg Ca ha-1 rok-1). W wyniku przepływu wody przez zbiornik retencyjny następowało zmniejszenie w niej stężenia wapnia o 11%, z 56,8 mg Ca dm-3 do 50,3 mg Ca dm-3, pomimo zasilania zasobnymi w wapń wodami drenarskimi. W wodach przepływających rowem opaskowym stwierdzono wzrost stężeń Ca, gdyż w czasie przepływu rowem procesy sedymentacji są dużo mniejsze, a o wzroście stężeń zadecydowało zasilanie wodami drenarskimi. W ciągu roku w misie zbiornika zostało zakumulowane 242,4 kg Ca na 1 ha jego powierzchni, z czego większość (83%) w okresie wegetacyjnym. Świadczy to o istotnym udziale procesów biologicznych. Zbiornik retencyjny pełnił funkcję bariery zatrzymującej odpływ związków wapnia ze zlewni.

 

 

Jan Kucharski, Małgorzata Baćmaga, Jadwiga Wyszkowska

WPŁYW HERBICYDÓW NA PRZEBIEG PROCESU AMONIFIKACJI W GLEBIE

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie gleby, herbicydy, amonifikacja, aminokwasy.

Pełna wersja pracy – pdf.

W doświadczeniu laboratoryjnym określono wpływ zanieczyszczenia gleby herbicydami: Harpun 500 SC, Faworyt 300 SL, Akord 180 OF i Mocarz 75 WG na przebieg procesu amonifikacji. Materiałem glebowym użytym w badaniach był piasek gliniasty o pH 6,5. Doświadczenie przeprowadzono w pięciu powtórzeniach. Próbki glebowe w odpowiednich obiektach zanieczyszczono herbicydami w dawkach wyrażonych, jako wielokrotność dawki zalecanej przez producenta: 0 – kontrola, 1 – dawka zalecana przez producenta, dawki 50-, 100-, 150- i 200-krotnie większa od zalecanej przez producenta. Następnie do gleby wprowadzono azot w postaci kwasu L-asparaginowego, DL-alaniny, L-argininy i mocznika w ilości 0 i 300 mg N kg-1 gleby. Po dokładnym wymieszaniu glebę doprowadzono do wilgotności 60% kapilarnej pojemności wodnej i w takim stanie inkubowano próbki glebowe przez 12, 24, 36 i 48 h w temp. 25ºC. Wykazano, że przebieg procesu amonifikacji determinowany był rodzajem i dawką herbicydu, rodzajem amonifikowanego związku organicznego i czasem trwania doświadczenia. Najszybciej amonifikacji ulegała L-arginina, natomiast najwolniej kwas L-asparaginowy. Największy inhibicyjny wpływ na proces amonifikacji spośród wszystkich testowanych środków chwastobójczych wywierał Mocarz 75 WG. Jego negatywne oddziaływanie na mineralizację związków organicznych utrzymywało się przez 36 h. Pozostałe preparaty nie wpływały tak jednoznacznie na ilość zamonifikowanego azotu.

 

  

Teresa Majewska, Dariusz Mikulski, Tomasz Siwik

ŻWIREK KRZEMOWY, WĘGIEL DRZEWNY I POPIÓŁ Z DRZEW LIŚCIASTYCH W ŻYWIENIU INDYKÓW

Słowa kluczowe: żwirek krzemowy, węgiel drzewny, popiół z drzew liściastych, indyki.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie, czy w żywieniu indyków utrzymywanych w warunkach intensywnej produkcji potrzebny jest żwirek krzemowy i czy można go zastąpić takimi dodatkami, jak węgiel drzewny i popiół z drzew liściastych. Wnioskowano na podstawie wyników odchowu, wskaźników hematologicznych i biochemicznych krwi oraz wartości rzeźnej, składu chemicznego i właściwości fizykochemicznych mięsa indyków. Materiał doświadczalny stanowiło 360 indorów typu ciężkiego Big 6, które rozdzielono losowo do 4 grup i odchowywano do 20. tygodnia życia na ściółce. Ptaki ze wszystkich grup żywiono jednakowymi granulowanymi pełnoporcjowymi mieszankami. Żywienie ptaków z poszczególnych grup różniło się tylko zastosowanymi dodatkami paszowymi. Grupa kontrolna nie otrzymywała żadnego dodatku. W grupach doświadczalnych zastosowano do paszy dodatek: żwirku krzemowego, węgla drzewnego lub popiołu z drzew liściastych w ilości 0,3% zadawanej mieszanki. Dodatki stosowano od 1. dnia życia do końca okresu odchowu. Nie odnotowano istotnych różnic we wskaźnikach hematologicznych i biochemicznych krwi indyków. Stwierdzono, że zastosowanie żwirku krzemowego pogorszyło wyniki odchowu indorów, natomiast dodatek zarówno węgla drzewnego, jak i popiołu z drzew liściastych wpłynął bardzo korzystnie na efekty produkcyjne odchowu tych ptaków. Najlepsze efekty otrzymano stosując dodatek węgla drzewnego. U indorów z tej grupy stwierdzono najmniejszą śmiertelność – 4,4%, o 3,9% większą masą ciała i o 9,7% lepszy wskaźnik efektywności odchowu, w porównaniu z grupą kontrolną.

 

  

Roman Niedziółka, Krystyna Pieniak-Lendzion, Elżbieta Horoszewicz

BADANIA BIOAKUMULACJI WYBRANYCH METALI W MIĘSIE I NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH KOŹLĄT ŻYWIONYCH INTENSYWNIE

Słowa kluczowe: koźlęta, mięso, wątroba, nerki, bioakumulacja, pierwiastki.

Pełna wersja pracy – pdf.

Ze względu na walory zdrowotne i smakowe mięso kozie i jagnięce nabiera coraz większego znaczenia w żywieniu człowieka. Charakteryzuje się doskonałymi właściwościami pod względem wartości odżywczej i wysoką strawnością. Jest stosunkowo bogate w związki mineralne. Celem badań było określenie zawartości wybranych pierwiastków w mięśniach, wątrobie i nerkach koziołków i kózek żywionych do 150. dnia życia. Materiał doświadczalny stanowiły koziołki i kózki rasy białej uszlachetnionej oraz tuczone do 150. dnia życia. Zwierzęta żywiono pełnoporcjową mieszanką o wartości pokarmowej 168 g białka ogólnego i 6,0 MJ energii netto. Mieszankę podawano ad libitum i uzupełnioano dodatkiem strukturalnym siana łąkowego. Przez cały okres tuczu zwierzęta utrzymywano w chowie alkierzowym, w pomieszczeniach zamkniętych. Próby do analizy pobrano z mięśnia przywodziciela uda (m. adductor), wątroby i nerek. W tkance mięśniowej analizowanych koziołków doświadczalnych stwierdzono niższą zawartość Cd (0,002 mg kg-1 ± 0, 0,004) niż u kózek (0,003 mg kg-1 ± 0,001). Natomiast poziom Pb był niższy w grupie kózek i wyniósł 0,019 mg kg-1 wobec 0,026 mg kg-1 – różnice okazały się nieistotne statystycznie. W narządach wewnętrznych wyższy poziom Cd stwierdzono w nerkach niż w wątrobie, a w przypadku Pb odwrotnie. Stężenie Pb było wyższe w nerkach koziołków i wyniosło 0,073 mg kg-1 ± 0,02. W wątrobach poziom tego pierwiastka był na tym samym poziomie (0,084 mg kg-1). Płeć różnicowała istotnie zawartość Fe i Ca w tkance mięśniowej (p Ł 0,01) oraz Mg i Zn (p Ł 0,05). Wątroba była narządem koncentracji nie tylko Pb i Cd, ale Cu i Zn. Stwierdzono, że stężenie Cu w wątrobie kózek było wyższe (p Ł 0,01, 146,79 mg kg-1) w porównaniu z koziołkami o ok. 50 mg kg-1. Zaobserwowano wysokie dysproporcje w zawartości Fe w wątrobie, ponieważ u kózek stwierdzono 36,30 mg kg-1, a u koziołków 21,99 mg kg-1 (p Ł 0,01). W nerkach wykazano zdecydowanie większe stężenie Ca, szczególnie u kózek (81,01 ± 26,55 mg kg-1).

  

 

Ireneusz Ochmian, Józef Grajkowski, Grzegorz Mikiciuk, Krystyna Ostrowska, Piotr Chełpiński

RÓŻNICE W SKŁADZIE CHEMICZNYM LIŚCI I OWOCÓW BORÓWKI WYSOKIEJ W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU PODŁOŻA ZASTOSOWANEGO DO UPRAWY

Słowa kluczowe: borówka wysoka, makro- i mikroelementy, podłoże, liście, owoce.

Pełna wersja pracy – pdf.

W latach 2004-2006, w Sadowniczej Stacji Badawczej Katedry Sadownictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie (obecnie Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny), posadzono krzewy borówki wysokiej na glebie zwięzłej o odczynie zasadowym (pH 7,1) z zastosowaniem trzech różnych rodzajów podłoża. Krzewy posadzono w rowy wypełnione torfem, przekompostowaną łuską kakaową oraz trocinami z drzew iglasto-liściastych. Nawożenie roślin ograniczono do azotu (saletra amonowa 30 kg N ha-1), z powodu wysokiej lub/i średniej zawartości pozostałych składników pokarmowych w glebie oraz podłożach. W celu obniżenia (łuska kakaowa) lub utrzymania niskiego odczynu podłoża (torf, trociny) w czasie okresu wegetacji krzewy nawadniano wodą zakwaszaną H2SO4 do odczynu 2,3-3,9. Podłoże przygotowane z łuski kakaowej miało najwyższą zawartość azotu (23,8 mg 100 g-1), cynku (51,6 mg kg-1) oraz najwyższe pH (5.0), ponadto zawierało najmniej soli (0,35 g NaCl kg-1). Podłoże przygotowane z trocin zawierało najwięcej manganu (56,5 mg kg-1) i miedzi (7,4 mg kg-1) oraz najmniej wapnia (83 mg 100 g-1), natomiast było najbardziej zasolone (0,87 g NaCl kg-1) i miało najniższy odczyn (3,8). Krzewy odmiany Sierra posadzone w łusce kakaowej zawierały najwięcej azotu (23,6), potasu (6,9 g kg-1) i manganu (104,5 mg kg-1) w liściach oraz azotu (16,0) i potasu (6.5 g kg-1) w owocach. Natomiast rośliny posadzone w trocinach zawierały najwięcej wapnia (1,75 g kg-1), miedzi (3,2) i cynku (12,4 mg kg-1) w liściach oraz siarki (1,7) i miedzi (3,5 mg kg-1) w owocach.

 

   

Krzysztof Pakuła, Dorota Kalembasa

ROZMIESZCZENIE FRAKCJI NIKLU W LESNYCH GLEBACH PŁOWYCH NA NIZINIE POŁUDNIOWOPODLASKIEJ

Słowa kluczowe: ekstrakcja sekwencyjna, frakcje niklu, gleby płowe, las.

Pełna wersja pracy – pdf.

Metody ekstrakcji sekwencyjnej umożliwiają identyfikację frakcji chemicznych metali ciężkich w środowisku glebowym, a także ocenę ich dostępności i potencjalnej toksyczności dla biotycznych elementów łańcucha troficznego. Celem pracy było wydzielenie frakcji niklu w poszczególnych poziomach genetycznych leśnych gleb płowych trzema metodami ekstrakcji sekwencyjnej (zmodyfikowanej metody Tessiera, metody Zeiena i Brümmera oraz metody Hedleya w modyfikacji Tiessena i Moira), a także porównanie zawartości tego metalu w czterech frakcjach: łatwo rozpuszczalnej, wymiennej, organicznej i rezydualnej oraz ocena ich rozmieszczenia w profilu badanych gleb. Zawartość niklu w badanych frakcjach była zróżnicowana. Najwięcej tego metalu, niezależnie od zastosowanej procedury analitycznej, stwierdzono we frakcji rezydualnej – Fresid (poziomy mineralne) oraz organicznej – Forg (poziomy ściółki leśnej – Ol), a najmniej we frakcji łatwo rozpuszczalnej – F1 (wszystkie poziomy genetyczne). Obliczenia statystyczne wykazały, że badane cztery frakcje niklu były wysoko istotnie zależne między sobą oraz wybranymi właściwościami analizowanych gleb (z wyjątkiem pH gleby i zawartości ogólnej Nit).

 

 

 Mirosław Pięta, Krzysztof Patkowski

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH U JAGNIĄT DWÓCH GENOTYPÓW W ZALEŻNOŚCI OD SYSTEMU UTRZYMANIA

Słowa kluczowe: owce, system utrzymania, jagnięta, genotyp, makroelementy, mikroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących określenia zawartości makroelementów i mikroelementów w surowicy krwi oraz mięśniu najdłuższym grzbietu (Musculus longissimus dorsi – Mld) jagniąt w zależności od systemu utrzymania ich przy matkach, genotypu i roku badań. Jagnięta odchowywano z matkami w dwu systemach utrzymania: alkierzowym w owczarni oraz pastwiskowym, na wolnym powietrzu, z nieograniczonym dostępem do pastwiska. Były to jagnięta dwóch genotypów – PLS – polska owca nizinna odmiany uhruskiej i BCP – jagnięta syntetycznej linii plenno-mięsnej. Zawartość pierwiastków w surowicy krwi oceniono w drugim i trzecim miesiącu życia jagniąt, zaś w Mld – po uboju tryczków o masie ciała 25-28 kg. Stwierdzono, że skład mineralny krwi zmienia się wraz z wiekiem jagniąt i związanym z tym sposobem żywienia. System utrzymania wpływał modyfikująco na zawartość wapnia, miedzi i cynku w surowicy krwi jagniąt, zwłaszcza w trzecim miesiącu życia. Stwierdzono wyższą zawartość miedzi w mięśniu najdłuższym grzbietu u jagniąt utrzymywanych z matkami na pastwisku, w porównaniu z jagniętami utrzymywanymi w alkierzu. Zaobserwowano podobną tendencję w zawartości składników mineralnych w surowicy krwi jagniąt a ich zawartością w mięśniu najdłuższym grzbietu (Mld) w przypadku genotypu i systemu utrzymania. Stężenie pierwiastków (oprócz sodu) w surowicy krwi jagniąt mieściło się w granicach norm referencyjnych dla owiec dorosłych.

 

 

 Janusz F. Pomianowski, Teresa Majewska, Jerzy Borowski, Wacław Mozolewski

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO UDZIAŁU OWSA W PASZY NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W MIĘSIE INDYCZYM

Słowa kluczowe: mięso indycze, składniki mineralne, pasza.

Pełna wersja pracy – pdf.

Mięso indycze ze względu na dużą zawartość białka i małą ilość tłuszczu uznaje się za dietetyczne. Ponadto ma ono korzystny skład aminokwasowy i mineralny. W pracy analizowano zawartość wybranych pierwiastków: cynku, magnezu, wapnia, sodu, potasu i fosforu w mięśniach piersiowych indorów BIG 6 żywionych paszą o różnym udziale śruty owsianej (0%; 5% i 10%). Zawartość wybranych pierwiastków oznaczano w uprzednio zmineralizowanych próbkach: cynk, magnez i wapń – metodą ASA, stosując spektrofotometr płomieniowej absorpcji atomowej UNICAM 939AAA Solar; sód i potas – metodą fotometrii płomieniowej z użyciem fotometru płomieniowego FLAPHO 4 firmy Carl Zeiss Jena, fosfor – metodą kolorymetryczną z zastosowaniem odczynnika hydrochinonowego przy długości fali 610 nm. Wyniki poddano jednoczynnikowej analizie wariancji stosując program komputerowy Statistica 8 pl, a istotność różnic oceniono testem Duncana. Wykazano, że stosowanie śruty owsianej w skarmianiu indyków w ocenianych dawkach wpływa na obniżenie ilości badanych pierwiastków w mięsie indyczym. Nie wykazano, by różnice te były istotne statystycznie (PŁ 0.05) dla analizowanych pierwiastków, z wyjątkiem sodu, którego ilość w odróżnieniu od innych pierwiastków wzrastała wraz ze wzrostem ilości stosowanej śruty owsianej w paszy.

 

  

Małgorzata Stanosz, Stanisław Stanosz, Andrzej Puchalski

OCENA WPŁYWU FLUORU, ZMODYFIKOWANEJ PRZEZSKÓRNEJ HORMONOTERAPII ZASTĘPCZEJ I DOUSTNEJ HORMONOTERAPII WSPOMAGANEJ W LECZENIU OSTEOPOROZY OPORNEJ U KOBIET W OKRESIE POMENOPAUZALNYM

Słowa kluczowe: osteoporoza, fluor, osteokalcyna, zmodyfikowana hormonalna terapia zastępcza, hormonalna terapia wspomagana.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badaniem objęto 40 kobiet we wczesnym okresie pomenopauzalnym, w wieku 52,3±3,1 lat, podzielonych wg listy randomizowanej na dwie grupy: grupę I. (n-20) otrzymującą doustnie fluor w dawce 0,25 mg kg-1 24 h-1 oraz zmodyfikowaną przezskórną hormonoterapię zastępczą (HTZ), grupę II (n-20) otrzymującą doustnie fluor w dawce 0,25 mg kg-1 24 h-1 i hormonoterapię wspomaganą (HTW) w postaci tabletek. Cykle terapeutyczne w obu grupach trwały 21 dni w miesiącu z następową przerwą 7 dni w celu wystąpienia krwawienia z odstawienia przez okres jednego roku. W surowicy oceniano stężenia osteokalcyny (OC), prokolagenu (PICP), insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1), podstawową prolaktynę (PRL) i po teście z metoklopramidem (PRL/MCP) radioimmunologicznie czterokrotnie: przed leczeniem oraz po 1. 3. i 12. miesiącu leczenia. Gęstość mineralną trzonów kręgów lędźwiowych L2 –L4 badano przed leczeniem i po 12 miesiącach leczenia densytometrem, firmy Luna (DPX-1Q), metodą DEXA. U kobiet z grupy I otrzymującej doustnie fluor i przezskórnie HTZ wystąpił znamienny wzrost stężenia IGF-1, znamienne obniżenie OC, PLCP po 3 i 12 miesiącach leczenia oraz brak statystycznych zmian w stężeniu prolaktyny. Natomiast u kobiet z grupy II otrzymującej w postaci tabletek doustnie fluor i hormonoterapię wspomaganą HTW wystąpiło znamienne obniżenie stężeń IGF-1, OC po 3 i 12 miesiącach leczenia oraz znamienny wzrost stężenia prolaktyny podstawowej i po teście z metoklopramidem po 1. 3. i 12. miesiącu leczenia w porównaniu z wartościami wstępnymi. Stężenia prokolagenu w czasie stosowania doustnie fluoru i HTW nie wykazywały znamiennych różnic. Gęstość mineralna L2-L4 wykazywała znamienne przyrosty u kobiet z grupy I. Natomiast u kobiet z grupy II gęstość mineralna L1, L2 nie wykazywała przyrostu znamiennego, a w kręgu L3, L4 występował znamienny przyrost w porównaniu z wartościami wyjściowymi (p < 0,01).

 

 

Adam Szewczuk, Andrzej Komosa, Ewelina Gudarowska1

WPŁYW RÓŻNYCH POZIOMÓW POTASU I RODZAJU NAWOZÓW POTASOWYCH NA STAN ODŻYWIENIA JABŁONI MIKROELEMENTAMIPO WEJŚCIU DRZEW W OKRES OWOCOWANIA

Słowa kluczowe: jabłoń, potas, nawozy potasowe, chlorki, siarczany, azotany, mikroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

Doświadczenie założono wiosną 1999 r. na glebie płowej wytworzonej z glin lekkich zwałowych. Drzewa odmiany Golden Delicious na podkładce M.26 posadzono w rozstawie 3,5 x 1,2 m (2381 drzew ha-1). Pierwszym czynnikiem badań był zróżnicowany poziom zawartości potasu: 120, 160 i 200 mg K kg-1 w ornej warstwie gleby, oznaczonego metodą uniwersalną, drugim rodzaj zastosowanego nawozu potasowego: chlorek potasu (sól potasowa 60%), siarczan potasu i saletra potasowa. Corocznie wykonywano analizy gleb i liści na zawartość mikroelementów. Wzrost zawartości przyswajalnych form potasu w zakresie 120-200 mg K kg-1 gleby nie miał istotnego wpływu na zawartość przyswajalnych form żelaza, manganu, cynku, miedzi i boru w pasach herbicydowych gleby, zarówno w warstwie 0-20, jak i 20-40 cm. Stosowanie siarczanu potasu istotnie zwiększało zawartość cynku w pasach herbicydowych zarówno w warstwie 0-20, jak i 20-40 cm gleby w stosunku do chlorku potasu (sól potasowa 60%) i azotanu potasu (saletra potasowa). Nie stwierdzono wpływu form nawozów potasowych na zawartość przyswajalnych form żelaza, manganu, miedzi i boru w glebie. Wzrost zawartości przyswajalnych form potasu w glebie w zakresie 120-200 mg K kg-1 gleby istotnie zmniejszał zawartość manganu w liściach jabłoni. Nie wykazano natomiast wpływu wzrastających poziomów potasu w glebie na zawartość w liściach jabłoni żelaza, manganu, miedzi i boru.

 

 

Monika Szewczyk, Kazimierz Pasternak, Andrzej Andrzejwski, Andrzej Dąbrowski, Grzegorz Wallner

STĘŻENIE MAGNEZU W OSOCZU I TKANKACH PACJENTÓW LECZONYCH OPERACYJNIE Z POWODU RAKA ŻOŁĄDKA I JELITA GRUBEGO

Słowa kluczowe: magnez, rak żołądka, rak jelita grubego, hipomagnezemia, leczenie operacyjne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią istotny problem zdrowotny zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Przyczyny nowotworów często upatruje się w zaburzeniach homeostazy organizmu. Rozwój nowotworów może wiązać się z zaburzeniem stężenia pierwiastków, w tym również magnezu będącego najważniejszym kationem wewnątrzkomórkowym. Celem pracy była ocena stężenia magnezu w osoczu i wycinkach tkanek nowotworowych chorych na raka żołądka i raka jelita grubego. Badania wykonano u 35 pacjentów, w tym u 20 chorych na raka żołądka, oraz 15 chorych na raka jelita grubego. Badani byli w przedziale wiekowym od 36 do 77 lat. Materiał do badań stanowiła krew chorych pobierana przed zabiegiem operacyjnym oraz w 7 dobie po zabiegu, a także wycinki tkanek zmienionych nowotworowo i zdrowych. Stężenie magnezu oznaczano metodą kolorymetryczną z użyciem spektrofotometru firmy Genesis. U chorych na raka żołądka wykazano istotną statystycznie różnicę w stężeniu magnezu w osoczu w porównaniu z normą. Zaobserwowano również wyższe stężenie magnezu w 7 dobie po zabiegu w porównaniu ze stężeniem przed operacją, jednak różnica ta była nieistotna statystycznie. Natomiast w przypadku raka jelita grubego nie wykazano różnic istotnych statystycznie zarówno w stężeniu magnezu przed i po zabiegu, jak i przy porównaniu wyników stężeń magnezu z normą. Badając stężenie magnezu w tkankach, stwierdzono wyższe stężenie magnezu w tkance nowotworowej w porównaniu z tkanką zdrową. Wyniki wskazują na istnienie zaburzeń homeostazy magnezu u chorych, co może mieć znaczenie w patogenezie nowotworów przewodu pokarmowego.

 

  

Anna Winiarska-Mieczan

OCENA STOPNIA NARAŻENIA NIEMOWLĄT NA POBIERANIE OŁOWIU I KADMU W PREPARATACH MLEKA W PROSZKU

Słowa kluczowe: niemowlęta, preparaty mleko zastępcze, kadm, ołów.

Pełna wersja pracy – pdf.

Niemowlęta oraz małe dzieci to grupa populacji o najwyższym ryzyku narażenia na toksyczne działanie metali. U noworodków zaraz po urodzeniu brak jest sprawnie działających mechanizmów regulacyjnych, a wchłanianie składników mineralnych, w tym także pierwiastków toksycznych, jest większe niż u dzieci starszych i osób dorosłych. Ustalono odrębne, bardziej rygorystyczne wymagania dla produktów spożywczych przeznaczonych do żywienia niemowląt. Szczególnej uwagi wymagają metale szkodliwe, do których zalicza się m.in. ołów i kadm, uznawane za szczególnie niebezpieczne dla organizmu. Celem pracy było ustalenie zawartości ołowiu i kadmu w mleku w proszku stosowanym w żywieniu niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Ponadto na podstawie badań ankietowych określono popularność stosowania preparatów mlekozastępczych oraz czynniki wpływające na ten stan. Materiał do badań stanowiły preparaty uznanych marek, przeznaczone do żywienia niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Wszystkie badane preparaty miały adnotację „produkt specjalnego przeznaczenia żywieniowego”. Produkty zakupiono w sklepach spożywczych na terenie Lublina w październiku 2007 r., w okresie ich przydatności do spożycia. W pobranych próbach oznaczono zawartość Pb i Cd. Jedynie dwa preparaty nie spełniały wymagań odnośnie do zawartości kadmu, w pozostałych wartość dopuszczalna nie została przekroczona. Ponadto stwierdzono, że analizowane preparaty nie są bezpieczne dla niemowląt pod względem zawartości ołowiu. Jednocześnie stwierdzono, że aż 87% dzieci było karmionych piersią, co jest zjawiskiem pozytywnym, przy czym 40% kobiet stosowało żywienie mieszane (karmienie piersią naprzemiennie z mlekiem w proszku). Największy wpływ na zakup danego preparatu miała porada lekarza, następnie upodobania dziecka oraz opinia znajomych.

 

 

Anna Winiarska-Mieczan, Marta Tupaj

OCENA SKŁADU MINERALNEGO MLEKA W PROSZKU

Słowa kluczowe: niemowlęta, preparaty mleko zastępcze, składniki mineralne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Skład mleka modyfikowanego przeznaczonego dla niemowląt oparty jest na wzorcu pokarmu kobiecego. Preparaty mleko zastępcze są produkowane na bazie mleka krowiego, i dlatego konieczna jest modyfikacja wszystkich składników pokarmowych, aby je maksymalnie upodobnić do wzorca. Stężenie składników mineralnych w pokarmie kobiecym jest niskie, całkowita zawartość popiołu wynosi 0,2 g dl-1. Zawartość sodu, potasu i chloru jest trzykrotnie niższa niż w mleku krowim (są to pierwiastki odpowiedzialne za osmotyczne obciążenie nerek). Źródłem poszczególnych pierwiastków dla niemowląt jest pożywienie, niektórych dostarczają woda pitna i suplementy mineralne lub witaminowo-mineralne. Zwykle składniki mineralne są wchłaniane efektywniej w okresach intensywnego wzrostu. Należy pamiętać, że składniki mineralne występujące w mleku matki charakteryzują się znacznie wyższą biodostępnością niż znajdujące się w mleku modyfikowanym. Głównym warunkiem rejestracji mleka modyfikowanego i dopuszczenia do obrotu w Polsce jest zgodność składu mineralnego i witaminowego z zaleceniami międzynarodowymi. Celem pracy było ustalenie zawartości składników w mleku w proszku stosowanym w żywieniu niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Materiał do badań stanowiły preparaty uznanych marek przeznaczone do żywienia niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Wszystkie badane preparaty miały adnotację, że jest to „produkt specjalnego przeznaczenia żywieniowego”. Mleka w proszku zakupiono w sklepach spożywczych na terenie Lublina w październiku 2007 r., w okresie jego przydatności do spożycia. W pobranych próbach oznaczono zawartość Mg, Zn, Cu, Ca, Mn, Na, Fe oraz K. Wykazano, że badane próby mleka zawierały znacznie więcej Ca i Cu w porównaniu z normami, natomiast były niedoborowe pod względem zawartości Mg i Mn.

  

 

Czesław Wołoszyk, Anna Iżewska, Ewa Krzywy-Gawrońska

ZAWARTOŚĆ, POBRANIE I WYKORZYSTANIE PRZEZ ROŚLINY TESTOWE MIEDZI, MANGANU I CYNKU Z KOMUNALNEGO OSADU ŚCIEKOWEGO I SŁOMY PSZENNEJ

Słowa kluczowe: osad ściekowy, słoma pszenna, rośliny testowe, miedź, mangan, cynk.

Pełna wersja pracy – pdf.

W dwuczynnikowym doświadczeniu wazonowym, przeprowadzonym w latach 2004-2005, oceniano wpływ bezpośredni i następczy łącznego stosowania zróżnicowanych dawek komunalnego osadu ściekowego (0,5, 1,0, 1,5 i 2,0% s.m. osadu w stosunku do 6 kg s.m. gleby w wazonie) i stałej dawki słomy pszennej (30 g s.m. na wazon), bez i z dodatkowym nawożeniem mineralnym azotem i NPK, na zawartość, pobranie i wykorzystanie miedzi, manganu i cynku przez rośliny testowe. Podłoże w doświadczeniu stanowiła gleba brunatna kwaśna, niecałkowita (kompleks żytni dobry), a rośliną testową w pierwszym roku badań była trawa – Festulolium, którą zebrano czterokrotnie, a w drugim roku słonecznik zwyczajny i facelia błękitna. W średnich próbkach obiektowych Festulolium, słonecznika i facelii oznaczono, po mineralizacji w mieszaninie kwasu azotowego(V) i chlorowego(VII), zawartość miedzi, manganu i cynku metodą ASA. Wzrastające dawki komunalnego osadu ściekowego z dodatkiem stałej dawki słomy pszennej zarówno w działaniu bezpośrednim, jak i następczym, zwiększyły zawartość miedzi, manganu i cynku w roślinach testowych. Wzrost średniej ważonej (z czterech pokosów) zawartości miedzi w Festulolium, w porównaniu z obiektem kontrolnym, wahał się od 8,04 do 59,8%, manganu od 21,8 do 68,8%, a cynku od 19,4 do 59,1%. W drugim roku badań, w słoneczniku zebranym z gleby nawożonej osadem i słomą, średni wzrost zawartości miedzi wahał się od 8,7 do 30,3%, a w facelii od 6,1 do 12,6%, manganu odpowiednio od 23,3 do 59,5% i od 5,9 do 33,1%, a cynku od 33,2 do 50,3% i od 15,9 do 37,9%. Nawożenie mineralne N i NPK, w stosunku do obiektu bez tego nawożenia, w obu latach badań zwiększyło średnią zawartość wszystkich analizowanych mikroelementów w roślinach testowych, z tym, że NPK w większym stopniu niż N. Pobranie mikroelementów przez rośliny z osadu i słomy, w większości przypadków, zwiększało się wraz ze wzrostem dawek osadu ściekowego. W całkowitym pobraniu poszczególnych mikroelementów udział Festulolium stanowił ok. 2/3, a słonecznika i facelii ok. 1/3. Wykorzystanie poszczególnych mikroelementów z osadu i słomy było znacznie zróżnicowane. W okresie dwóch lat w największym stopniu rośliny testowe wykorzystały mangan (średnio 58,2%), w mniejszym cynk (średnio 5,54%), a w najmniejszym miedź (średnio 3,03%).

 

  

Jadwiga Wyszkowska, Mirosław Kucharski, Jan Kucharski, Agata Borowik

AKTYWNOŚĆ DEHYDROGENAZ, KATALAZY I UREAZY W GLEBACH ZANIECZYSZCZONYCH MIEDZIĄ

Słowa kluczowe: miedź, aktywność enzymów, indeks oporności, indeks wrażliwości, zanieczyszczenie gleby miedzią.

Pełna wersja pracy – pdf.

Miedź jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania wszystkich organizmów, jednakże jej nadmiar w środowisku może działać destrukcyjnie na metabolizm komórek drobnoustrojów, roślin i zwierząt oraz ludzi. Zatem poznanie wszystkich uwarunkowań oddziaływania miedzi na środowisko przyrodnicze jest ze wszech miar uzasadnione. Celem badań było określenie wpływu zanieczyszczenia gleby miedzią na aktywność dehydrogenaz, katalazy i ureazy oraz określenie oporności tych enzymów na nadmiar miedzi w glebie. W doświadczeniu czynnikami zmiennymi były:

1)            gatunek gleby: piasek gliniasty i glina piaszczysta;

2)            stopień zanieczyszczenia miedzią w mg kg-1 s.m. gleby: 0, 150 , 450;

3)            sposób użytkowania gleby: gleba nieobsiana i obsiana roślinami;

4)            gatunek uprawianej rośliny: owies, rzepak jary i łubin żółty;

5)            termin analiz enzymatycznych: 25. dzień i 50. dzień.

W wyniku badań stwierdzono, że zanieczyszczenie miedzią, w zakresie od 150 mg do 450 mg·kg-1 gleby, hamuje istotnie aktywność dehydrogenaz, ureazy i katalazy. Przy czym najbardziej odporna na nadmiar miedzi jest katalaza, a najmniej dehydrogenazy. Pośrednie miejsce zajmuje ureaza. Dehydrogenazy, ureaza i katalaza są najbardziej oporne na inhibicyjne działanie miedzi w glebie pod uprawą rzepaku jarego, a najmniej pod uprawą owsa. Miedź silniej hamuje aktywność enzymów w glebie nieobsianej roślinami niż w glebie obsianej. Negatywne działanie nadmiaru tego pierwiastka w glebie ma charakter trwały i zamiast ustępować nasila się wraz z czasem jego zalegania w glebie. Dehydrogenazy i katalaza są bardziej oporne na działanie miedzi w glinie piaszczystej niż w piasku gliniastym, a ureaza odwrotnie – bardziej oporna w piasku gliniastym niż w glinie piaszczystej. Wrażliwość roślin na zanieczyszczenie miedzią jest cechą gatunkową. Spośród badanych roślin najbardziej wrażliwy jest łubin żółty, a najmniej rzepak jary.

 

 

 Elżbieta Sacała

ROLA KRZEMU W ODPORNOŚCI ROŚLIN NA STRES WODNY

Słowa kluczowe: kwas ortokrzemowy, pobieranie Si, stres wodny, susza, zasolenie, odporność.

Pełna wersja pracy – pdf.

Produktywność roślin uprawnych jest w znacznym stopniu ograniczana przez różne abiotyczne czynniki stresowe, wśród których stres wodny jest jednym z głównych problemów, na który narażone są rośliny. Stres wodny najczęściej jest spowodowany suszą glebową lub nadmiernym zasoleniem gleb. Ponieważ te czynniki powodują liczne fizjologiczne i biochemiczne zmiany w roślinach oraz prowadzą do poważnych strat plonów, konieczne jest znalezienie skutecznych sposobów zwiększenia odporności roślin na stresy. Jednym ze sposobów pozwalających na złagodzenie ujemnych skutków stresu wodnego może być zasilanie roślin krzemem (w formie oprysku lub dodatku do podłoża). Wiele roślin, szczególnie jednoliściennych, zawiera duże ilości krzemu (do 10% s.m.). Pomimo że procentowa zawartość krzemu w roślinach może dorównywać zawartości makroelementów, to nie jest on uznawany za pierwiastek niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Wyniki wielu badań wskazują jednak na ważną rolę krzemu w podnoszeniu odporności roślin na różne niekorzystne czynniki środowiska. Dlatego krzem jest uważany za pierwiastek wpływający korzystnie na rośliny, szczególnie poddane działaniu abiotycznych i biotycznych czynników stresowych. Główną formą krzemu dostępną dla roślin i łatwo przez niepobieraną jest kwas ortokrzemowy (H4SiO4). Może on być pobierany z roztworu glebowego w sposób pasywny lub aktywny. Niektóre rośliny (głównie motylkowate) wykluczają krzem ze swoich tkanek (ang. rejective uptake). Rośliny te nie mają zdolności akumulowania tego pierwiastka, i w związku z tym nie mogą doświadczać jego korzystnego działania. W warunkach stresu wodnego krzem może zwiększać odporność roślin oraz poprawiać ich wzrost. Ten pozytywny wpływ może wynikać z: lepszej i bardziej sprawnej osmoregulacji, lepszego statusu wodnego, ograniczenia strat wody w procesie transpiracji, odpowiedniego zaopatrzenia w składniki mineralne, ograniczenia pobierania toksycznych jonów oraz sprawnego funkcjonowania mechanizmów antyoksydacyjnych. Opierając się na obecnym stanie wiedzy i przedstawionych danych, można stwierdzić, że rola krzemu nie ogranicza się jedynie do tworzenia mechanicznej lub fizycznej bariery (w postaci amorficznej krzemionki) w ścianach komórkowych, przestrzeniach międzykomórkowych oraz wewnątrz komórek. Pierwiastek ten może wpływać na metaboliczną i fizjologiczną aktywność roślin, szczególnie tych, które narażone są na niekorzystne wpływy środowiskowa. Jednakże w przypadku niektórych roślin nie stwierdzono pozytywnego wpływu krzemu na ich wzrost. Dlatego zrozumienie interakcji między zastosowaniem krzemu a reakcją roślin na ten pierwiastek przyczyni się do bardziej efektywnego nawożenia roślin, szczególnie w warunkach stresowych.

 

TOM 14 - NUMER - 2 - CZERWIEC 2009

 

Wiesław Bednarek, Hanna Bednarek, Sławomir Dresler

ZAWARTOŚĆ RÓŻNYCH FORM AZOTU ORAZ POBRANIE TEGO SKŁADNIKA PRZEZ KUPKÓWKĘ POSPOLITĄ W ZALEŻNOŚCI OD PRZEBIEGU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH

Słowa kluczowe: formy azotu, pobranie N, kupkówka pospolita, warunki meteorologiczne.

Pełna wersja pracy – pdf.

Na podstawie wyników ze ścisłego doświadczenia polowego określono zależność zawartości różnych form azotu oraz pobranie N przez kupkówkę pospolitą od przebiegu warunków meteorologicznych. Rozpatrywano korelacje między zawartością azotu ogółem, azotu białkowego, N-NH4 i N-NO3 w runi i korzeniach kupkówki a niektórymi elementami meteorologicznymi: temperaturą powietrza maksymalną, minimalną, średnią dobową mierzoną na wysokości 5 i 200 cm, wilgotnością względną powietrza, zachmurzeniem, sumą opadu atmosferycznego, sumą parowania i temperaturą gleby mierzoną na głębokości 2, 5, 10, 20 cm. Obliczono współczynniki korelacji między formami azotu w roślinie a przebiegiem wymienionych elementów meteorologicznych oraz równania regresji wielokrotnej, współczynniki korelacji wielokrotnej i determinacji.Nie stwierdzono jednoznacznie, że istniała istotna zależność zawartości form azotu (Nog., Nbiał., N-NH4, N-NO3) w runi i korzeniach kupkówki pospolitej od przebiegu warunków meteorologicznych. Zależność, która wystąpiła między zawartością N-NH4 w runi oraz Nog. i N-NO3 w korzeniach a niektórymi elementami meteorologicznymi, jest stosunkowo niewielka i można ją scharakteryzować wielkością współczynników determinacji, kolejno: 0,166; 0,106 i 0,151. Pobranie azotu przez kupkówkę pospolitą zależało w stosunkowo niewielkim, lecz istotnym, stopniu (R2=0,249) od przebiegu niektórych elementów meteorologicznych. Wskazują na to rezultaty obliczeń statystycznych; nieodzowne jest kontynuowanie prac dotyczących omawianych zagadnień. 

 

 

Magdalena Budzyń, Maria Iskra, Tomasz Wielkoszyński, Maria Małecka, Bogna Gryszczyńska

WPŁYW EKSTRAKTU Z PESTEK PORZECZKI CZARNEJ (RIBUS NIGRUM) NA SKUTECZNOŚĆ LUDZKIEJ CERULOPLAZMINY W ELIMINOWANIU Fe(II)

 Słowa kluczowe: ekstrakt z pestek porzeczki czarnej (Ribus nigrum), polifenole, ceruloplazmaktywność ferroksydazowa, jony żelazawe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Jony żelaza, szczególnie jony żelazawe Fe(II), ze względu na wysoki potencjał oksydoredukcyjny mają zdolność generowania wolnych rodników, takich jak O2•- i •OH. W pewnych stanach patologicznych, którym towarzyszy przeładowanie organizmu żelazem, ryzyko pojawienia się wolnych jonów Fe(II) inicjujących wiele procesów wolnorodnikowych jest bardzo prawdopodobne. W tym celu dąży się do opracowania terapii, które w chorobach żelazozależnych wspomogą naturalne mechanizmy usuwania reaktywnych jonów żelaza z organizmu. Ostatnio dużą uwagę poświęca się aktywnym substancjom obecnym w roślinach, szczególnie związkom polifenolowym, ze względu na ich silne właściwości chelatujące. Ten nowy kierunek badań wymaga jednak wnikliwej analizy, która wyjaśni mechanizm współdziałania substancji roślinnych z innymi biomolekułami zaangażowanymi w prawidłowy metabolizm żelaza w organizmie oraz rozstrzygnie o bezpieczeństwie ich stosowania. Celem badań było ustalenie wpływu ekstraktu z pestek porzeczki czarnej (Ribus nigrum), bogatego w związki polifenolowe, na aktywność ludzkiej ceruloplazminy, enzymu uczestniczącego w usuwaniu Fe(II) w organizmie ludzkim. Ubytek Fe(II) obserwowany w obecności ceruloplazminy porównywano z jego ubytkiem w mieszaninie ceruloplazmina-ekstrakt. Stwierdzono, że dodatek ekstraktu podnosi skuteczność ceruloplazminy w eliminowaniu Fe(II) ze środowiska.  Istnieje, więc przypuszczenie, że związki pochodzenia roślinnego takie jak polifenole mogą wspomagać naturalne mechanizmy eliminowania Fe(II) w organizmie.

 

 

Maria Długaszek, Mirosława Szopa, Monika Mularczyk-Oliwa

BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ NIKLU WE WŁOSACH LUDZKICH

Słowa kluczowe: nikiel, biopierwiastki, metale toksyczne, włosy, spektrometria absorpcji atomowej (AAS).

Pełna wersja pracy – pdf.

Oddziaływanie niklu (Ni) na organizm człowieka nadal jest przedmiotem badań, jednak liczba opublikowanych prac poświęconych tej tematyce jest niewielka. Rozpatrywany jest udział tego pierwiastka w procesie kancerogenezy oraz jako czynnika wywołującego alergię. Główne drogi wchłaniania Ni to przewód pokarmowy, płuca i skóra. Stężenie tego pierwiastka we krwi i moczu jest niskie i wynosi ok. 1 µg L-1. Większe jego ilości oznaczono w tkankach (wątrobie, płucach, tkance kostnej). Celem pracy była ocena zawartości Ni we włosach (n=220, 110 kobiet i 110 mężczyzn) oraz korelacji między jego stężeniem a stężeniem innych pierwiastków: wapniem (Ca), magnezem (Mg), cynkiem (Zn), żelazem (Fe), ołowiem (Pb) i kadmem (Cd). Włosy umyte w acetonie i wodzie mineralizowano na mokro w mieszaninie kwasów HNO3 i HClO4. Zawartość pierwiastków oznaczano metodą spektrometrii absorpcji atomowej (AAS). Stężenie Ca, Mg, Zn, Cu i Fe wykonano techniką płomieniową (FAAS), natomiast Pb, Cd i Ni techniką bezpłomieniową w piecu grafitowym (GFAAS). Otrzymane dane poddano analizie statystycznej. Zawartość pierwiastków podano w zależności od płci i wieku. Średnia zawartość Ni w badanych próbkach włosów wynosiła 0,24 µg g-1 (mediana 0,17 µg g-1, rozrzut 0,01-1,77 µg g-1), nieco wiecej tego pierwiastka stwierdzono we włosach kobiet (0,25 µg g-1) niż u mężczyzn (0,22 µg g-1) i statystycznie więcej we włosach mężczyzn powyżej 20 lat w porównaniu z grupą wiekową poniżej 20. roku życia (p<0,05). Istotne statystycznie dodatnie korelacje (z wyjątkiem Zn) wyznaczono między zawartością Ni oraz Cd, Pb i Cu. Włosy są tkanką dostępną w sposób łatwy i nieinwazyjny, a ze względu na znacznie wyższą zawartość Ni w porównaniu z płynami ustrojowymi stanowią dobry materiał badań, co umożliwia zmniejszenie błędów pomiarowych podczas analizy.

 

 

Janina Gospodarek

NAWOŻENIE MAGNEZOWE GLEBY SKAŻONEJ METALAMI CIĘŻKIMI A ŻEROWANIE WYBRANYCH SZKODNIKÓW GRYZĄCYCH

Słowa kluczowe: metale ciężkie, magnez, Sitona sp. Bruchus rufimanus Boh.

Pełna wersja pracy – pdf.

Nawożenie magnezowe gleby jest polecane, jako jeden ze sposobów na ograniczenie niekorzystnego oddziaływania metali ciężkich na rośliny. Może się to wiązać ze zmniejszeniem pobierania metali ciężkich przez rośliny i zmianami w zawartości makroskładników. Tym samym zabieg ten może również zmieniać przydatność rośliny żywicielskiej dla ewentualnych roślinożerców. W pracy zestawiono wyniki badań nad wpływem nawożenia magnezowego w warunkach gleby zanieczyszczonej pojedynczymi metalami ciężkimi na poziomie III stopnia zanieczyszczenia wg klasyfikacji IUNG na żerowanie strąkowca bobowego (Bruchus rufimanus Boh.) oraz chrząszczy oprzędzików (Sitona sp.) na bobie (Vicia faba L., ssp. maior). Stwierdzono, że zastosowany poziom nawożenia magnezowego gleby skażonej pojedynczymi metalami ciężkimi nie wpływa istotnie na plon nasion bobu, stopień ich uszkodzenia przez strąkowca bobowego ani też ich zdolność kiełkowania. Nawożenie magnezowe może nieco zwiększać energię kiełkowania nasion bobu pochodzących z roślin rosnących w glebie zanieczyszczonej kadmem. Wpływ nawożenia magnezowego w warunkach skażenia gleby metalami ciężkimi na szkodliwość chrząszczy oprzędzików dla bobu może być modyfikowany przez warunki atmosferyczne w danym sezonie. Nawożenie magnezowe gleby zanieczyszczonej miedzią, ołowiem, niklem i cynkiem na poziomie III stopnia zanieczyszczenia wg klasyfikacji IUNG nie powoduje wzrostu stopnia uszkodzenia liści bobu przez chrząszcze oprzędzików. Nawożenie magnezowe gleby zanieczyszczonej kadmem na poziomie III stopnia zanieczyszczenia wg klasyfikacji IUNG może natomiast przyczyniać się do wzrostu atrakcyjności roślin bobu dla oprzędzików.

 

 

Marek Gugała, Krystyna Zarzecka

WPŁYW ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH NA ZAWARTOŚĆ I POBRANIE MAGNEZU Z PLONEM BULW ZIEMNIAKA

Słowa kluczowe: bulwy ziemniaka, magnez, zawartość, pobranie.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badania wykonano na próbach pochodzących z doświadczenia polowego przeprowadzonego w latach 2002-2004 na glebie o składzie piasku gliniastego lekkiego. Eksperyment założono metodą losowanych podbloków w trzech powtórzeniach. Porównywano dwa sposoby uprawy roli – tradycyjną i uproszczoną oraz siedem sposobów odchwaszczania z udziałem herbicydów i ich mieszanin: Plateen 41,5 WG, Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC, Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC, Barox 460 SL, Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC, Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC, obiekt kontrolny pielęgnowany mechanicznie. Zawartość magnezu i jego pobranie z plonem bulw ziemniaka zależały istotnie od sposobów uprawy roli, sposobów odchwaszczania i warunków atmosferycznych w okresie wegetacji. Więcej magnezu zawierały bulwy ziemniaka zebrane z obiektów uprawy uproszczonej – średnio 1,771 g kg-1 w porównaniu z tradycyjną – średnio 1,762 g kg-1. Herbicydy i ich mieszaniny zastosowane do odchwaszczania plantacji ziemniaka podwyższały istotnie zawartość magnezu w bulwach – średnio o 2,7% i jego pobranie z plonem bulw – średnio o 11,0% w porównaniu z obiektem kontrolnym pielęgnowanym mechanicznie.

 

 

Magdalena Jaworska, Janina Gospodarek

WPŁYW MAGNEZU NA WYBRANE ORGANIZMY POŻYTECZNE

Słowa kluczowe: magnez, fauna naziemna, grzyby entomopatogenicze, nicienie entomo-patogeniczne.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy zestawiono wyniki badań nad wpływem magnezu na pożyteczne grzyby i nicienie owadobójcze oraz wybrane stawonogi drapieżne. Nawożenie magnezowe gleby skażonej metalami ciężkimi nie wpływa istotnie na liczebność większości grup bezkręgowców naziemnych, może jednak wpływać na liczebność pojedynczych gatunków, sprzyjając występowaniu jednych (Bembidion sp.), a ograniczając występowanie innych (Harpalus rufipes De Geer). Stwierdzono synergizm magnezu z jonami metali ciężkich w podnoszeniu infekcyjności i patogeniczności grzybów owadobójczych. Magnez obecny w pożywce, w dawce 160 mg dm-3, istotnie podwyższał patogeniczność takich grzybów, jak: Beauveria bassiana, Paecilomyces farinosus, Paecilomyces fumoso-roseus, Metarhizium ansopliae. Zaobserwowano również zwiększenie patogeniczności nicieni owadobójczych Steinernema carpocapsae i Heterorhabditis bacteriophora wobec owadów testowych po dodaniu jonów magnezu do roztworu, w którym przechowywaneo te nicienie. Efektywna dawka magnezu była zróżnicowana, zależnie od tego, czy nicienie stosowano samodzielnie wobec owadów testowych (450 mg dm-3), czy też wraz z grzybami owadobójczymi (320 mg dm-3). Obserwowano także protekcyjny wpływ jonów magnezu na pożyteczne mikroorganizmy w warunkach gleby zanieczyszczonej metalami ciężkimi. Dodanie magnezu do roztworu, w którym przechowywano nicienie owadobójcze (160 mg dm-3), i do pożywki, na której hodowano grzyby (320 mg dm-3), zwiększało zdolności patogeniczne tych organizmów w warunkach gleby skażonej metalami ciężkimi nawet w bardzo wysokim stopniu (10-300-krotnie wyższa zawartość metali ciężkich w glebie ponad zwartość naturalną).

 

 

Jacek Kiepul, Krzysztof Gediga

WPŁYW SYSTEMATYCZNEGO ZAKWASZANIA GLEBY PŁOWEJ NA ZAWARTOŚĆ CYNKU W ROŚLINACH ORAZ JEGO PRZEMIESZCZANIE W PROFILU GLEBOWYM

Słowa kluczowe: Zn, formy, pH gleby, rośliny, lizymetry.

Pełna wersja pracy – pdf.

W Polsce 11% gleb charakteryzuje się podwyższoną zawartością lub słabym zanieczyszczeniem cynkiem. Celem pracy było określenie wpływu systematycznego zakwaszania gleby słabo zanieczyszczonej cynkiem na zawartość tego pierwiastka w roślinach i jego przemieszczanie w głąb profilu glebowego. Badania prowadzono w trakcie dwuletniego doświadczenia lizymetrycznego na glebie płowej. Do warstwy gleby 0-20 cm dodano cynk w ilości odpowiadającej słabemu zanieczyszczeniu tym pierwiastkiem. W czasie badań glebę systematycznie zakwaszano, stosując roztwór kwasu siarkowego. Stwierdzono, że zawartość cynku w roślinach (jęczmień-słoma i kukurydza) istotnie wzrosła tylko na najbardziej zakwaszanych obiektach. Odczyn gleby nie wpływał istotnie na zawartość całkowitych i oznaczanych w HCl form cynku w glebie. Natomiast zawartość łatwo rozpuszczalnych form cynku (w roztworze CaCl2) istotnie wzrosła w najbardziej zakwaszonych glebach. Rosnące zakwaszenie gleby nie wpłynęło w trakcie badań na zawartość cynku w poziomach Bbr i C profilu glebowego (poniżej 30 cm).

 

 

Hanna Klikocka

WPŁYW WZBOGACENIA NAWOŻENIA NPK DODATKIEM S, Mg I MIKROELEMENTÓW ZAWARTYCH W PŁYNNYM NAWOZIE INSOL 7 NA PLON I PORAŻENIE BULW ZIEMNIAKA (SOLANUM TUBEROSUM L.) PRZEZ STREPTOMYCES SCABIES I RHIZOCTONIA SOLANI

Słowa kluczowe: bulwy ziemniaka, poziom nawożenia mineralnego, Streptomyces scabies, Rhizoctonia solani.

Pełna wersja pracy – pdf.

Nawożenie ziemniaka siarką elementarną i kizerytem podwyższa plon bulw, poprawia ich, jakość i odporność na porażenie przez Streptomyces scabies. Obniżenie odczynu gleby (pH) wskutek nawożenia S-elementarną może ograniczać wpływ chorób grzybowych. Jednakże brak jest szerszych informacji o bezpośrednim wpływie łącznego nawożenia S i Mg na wzrost odporności na porażenie bulw ziemniaka przez choroby bakteryjne i grzybowe. Eksperyment polowy na glebie brunatnej wyługowanej przeprowadzono w latach 2004-2006 w płd.-wsch. rejonie Polski (k. Zamościa). Pod 3 odmiany ziemniaka zastosowano następująco zróżnicowane nawożenie mineralne: NPK oraz NPK z dodatkiem S, Mg i mikroelementów: B, Zn, Mn, Cu. Wzbogacenie NPK w S i Mg oraz mikroelementy spowodowało zmniejszenie porażenia bulw przez Streptomyces scabies i Rhizoctonia solani oraz zwiększenie plonu bulw ziemniaka. Generalnie zdrowotność i plon bulw były najsilniej zależne od odmiany, następnie od nawożenia mineralnego oraz jego współdziałania z odmianami.

 

 

Ireneusz M. Kowalski,  Miguel A. T. Torres, Wojciech Kiebzak, Roman Paśniczek, Józef Szarek

WPŁYW BOCZNEJ ELEKTRYCZNEJ POWIERZCHNIOWEJ ELEKTROSTYMULACJI (LESS) NA DEFORMACJĘ KRĘGOSŁUPA W SKOLIOZIE IDIOPATYCZNEJ

Słowa kluczowe: elektrostymulacja, LESS, rehabilitacja, skolioza idiopatyczna.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badania kliniczne prowadzono w latach 2003-2008, w Wojewódzkim Szpitalu Rehabilitacyjnym dla Dzieci w Ameryce k. Olsztyna, w grupie dzieci i młodzieży wykazującej progresję skrzywienia w skoliozie idiopatycznej (SI) powyżej 5o wg Cobba w skali rocznej. Badaniami objęto 450 pacjentów, w wieku od 4 do 15 lat, podzielonych na 3 grupy (n = 150). W grupie I stosowano 2-godzinną terapię, metodą Bocznej Elektrycznej Powierzchniowej Elektrostymulacji (Lateral Electrical Surface Electrostimulation – LESS), w grupie II – 9-godzinną, a w grupie III (kontrolnej) – tylko leczenie za pomocą ćwiczeń korekcyjnych wykonywanych 2 razy po 30 min. dziennie. Elektrostymulację typu LESS stosowano, 24-miesięcznym leczeniu za pomocą bateryjnego stymulatora SCOL-2, wytwarzanego w zakładach elektromechaniki medycznej Elmech w Warszawie. Efektywność tej metody oceniano podczas leczenia SI kręgosłupa u dzieci i młodzieży, zwłaszcza w przypadkach, gdy początkowe skrzywienie kręgosłupa nie przekraczało 20o wg metody Cobba. Elektrostymulacja LESS skrócona do 2-godzinnej terapii dziennie wywoływała podobnie korzystne rezultaty do osiąganych podczas elektrostymulacji całonocnej – 9-godzinnej. Także wykonana analiza współczynnika prognostycznego F Harringtona potwierdziła pozytywne efekty oddziaływania metody LESS w obydwu grupach pacjentów (I i II).

 

 

Monika Kozłowska, Anna Jóźwiak, Barbara Szpakowska, Piotr Goliński

BIOLOGICZNE ASPEKTY POBORU KADMU I OŁOWIU PRZEZ PHRAGMITES AUSTRALIS (CAV. TRIN EX STEUDEL) W NATURALNYCH ZBIORNIKACH WODNYCH

Słowa kluczowe: kadm, ołów, enzymy antyoksydacyjne, zbiorniki wodne, osady denne, trzcina pospolita (Phragmites australis).

Pełna wersja pracy – pdf.

W środowisku naturalnym rośliny są narażone na działanie metali ciężkich. Nadmierne ich stężenia w roślinach powodują stres oksydacyjny, wywoływany powstawaniem reaktywnych form tlenu (ROS). W celach obronnych organizmy roślinne wykształciły wiele systemów antyoksydacyjnych, w tym enzymatyczne umożliwiające usuwanie ROS. Praca dotyczy akumulacji dwóch metali ciężkich – kadmu (Cd) i ołowiu (Pb) oraz zjawiska stresu oksydacyjnego w roślinach powodowanego przez nadmierne stężenia jonów metali ciężkich w środowisku oraz w organach trzciny pospolitej (Phragmites australis) – gatunku występującego i dominującego w strefie litoralnej wielu zbiorników. Materiał roślinny pochodził z czterech zbiorników wodnych zlokalizowanych w obrębie miasta Poznania: Jeziora Kierskiego, jeziora Rusałka, Jeziora Strzeszyńskiego i Stawu Sołackiego. Celem badań było określenie zależności między zawartością metali ciężkich a aktywnością enzymów antyoksydacyjnych w kłączach, łodydze i liściach trzciny na przestrzeni okresu wegetacyjnego. Analizowano aktywność trzech enzymów antyoksydacyjnych: peroksydazy askorbinianowej (APX) i gwajakolowej (GPX) oraz dysmutazy ponadtlenkowej (SOD). Przeprowadzono analizy statystyczne celem określenia wpływu czynników stresu oksydacyjnego wywołanego przez metale ciężkie na aktywność enzymów antyoksydacyjnych, które są zaangażowane w ograniczanie i usuwanie skutków tego zjawiska. Metale ciężkie akumulowane w roślinach we wszystkich ocenianych zbiornikach wodnych wykazywały tendencję wzrostową, natomiast aktywność enzymów w roślinach była silnie zróżnicowana w całym okresie obserwacji. Analizy statystyczne sugerują wprawdzie istnienie pewnych korelacji między stężeniem metali w roślinach a aktywnością enzymów antyoksydacyjnych, jednakże nie pozwala to na jednoznaczne określenie wpływu badanych metali na zmienność w aktywności tych enzymów. Podsumowując, stwierdzone skażenie ekosystemów wodnych metalami ciężkimi było na tyle niskie, że nie wpływało modyfikująco na aktywność badanych enzymów.

 

 

Wacława Marcoin, Beata Szulc-Musioł

OCENA WCHŁANIANIA NIKOTYNIANU MAGNEZOWEGO I JEGO POCHODNYCH Z WYBRANYMI AMINOKWASAMI

Słowa kluczowe: nikotynian magnezu, ligandy: glicyna, arginina, stałe rozproszenia, współczynnik podziawchłanianie.

Pełna wersja pracy – pdf.

Wytwarzanie stałych dyspersji jest popularną metodą technologiczną stosowaną w celu poprawy rozpuszczalności i wchłaniania leków. Właściwości solubilizujące oraz zwilżające nośników mają wpływ na proces rozpuszczania substancji leczniczych. W pracy przedstawiono badania wpływu modyfikacji struktury nikotynianu magnezowego Mg(Nik) aminokwasami (argininą lub glicyną) na proces wchłaniania jonów Mg2+in vitro. Powierzchnię absorpcji stanowiło jelito cienkie szczura. Stwierdzono, że dodatkowy ligand argininy lub glicyny w strukturze nikotynanu magnezu wpływa na zmianę parametrów procesu wchłaniania jonów Mg2+. Ponadto badano wpływ nośników hydrofilowych na współczynnik podziału o/w układu n-oktanol/bufor fosforanowy wybranych soli magnezowych stałych rozproszeń. Do sporządzenia stałych rozproszeń z badanymi solami magnezowymi zastosowano fosfatydylocholinę 45% (PC-45) i polivinylopirolidon (PVP K-30). Stwierdzono, że zastosowanie substancji pomocniczych PC-45, PVP znacząco (p<0.05) wpływa na zmianę wartości log P, a zatem wzrasta hydrofobowość stałych rozproszeń badanych soli. Wykazano, że modyfikacja struktury nikotynianu magnezu argininą lub glicyną wpływa na poprawę absorpcji jonów magnezowych. Badania właściwości stałych rozproszeń zawierających sole magnezowe – fosfatydylocholinę (PC-45) lub sole magnezowe – poliwinylopirolidon (PVP K-30) wykazały pozytywny wpływ zastosowanych substancji pomocniczych.

 

 

Zbigniew Mazur, Stanisław Sienkiewicz

DZIAŁANIE MOCZNIKA STOSOWANEGO ŁĄCZNIE Z KOMPOSTAMI NA ZAWARTOŚĆ Cu, Zn I Mn W ZIELONEJ MASIE KUKURYDZY

Słowa kluczowe: kukurydza, komposty, mocznik, Cu, Zn, Mn.

Pełna wersja pracy – pdf.

W doświadczeniu wazonowym uprawiano kukurydzę na zieloną masę, którą nawożono kompostami lub kompostami z dodatkiem 3 g N na wazon (mocznik). Komposty założono w skrzyniach z desek o wymiarach 50×60×60 cm. Okres kompostowania wynosił 3,5 miesiąca, do ustabilizowania temperatury równej otoczeniu. Dawki kompostów były zrównoważone ilością wprowadzonego azotu, tj. 6,0 g N na wazon. Doświadczenie jednoczynnikowe przeprowadzono w hali wegetacyjnej UWM w Olsztynie, w wazonach typu Kick-Brauckmanna. Po zbiorze kukurydzy określono świeżą masę łodyg i liści oraz kolb, po wysuszeniu – zawartość suchej masy, po mineralizacji próbek oznaczono koncentrację Cu, Zn i Mn metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Komposty istotnie ograniczały koncentrację cynku i manganu w wegetatywnym plonie kukurydzy (łodygi + liście). Mocznik zastosowany łącznie z kompostami bardzo silnie zwiększał koncentrację manganu oraz w mniejszym stopniu cynku i miedzi w organach wegetatywnych. Pod wpływem mocznika w kolbach zwiększyła się jedynie zawartość manganu. Mocznik silniej zwiększał masę kolb niż masę wegetatywną kukurydzy. O pobraniu Cu, Zn i Mn w większym stopniu decydowało ich nagromadzenie w suchej masie niż całkowita masa kukurydzy. Siłę zależności pobrania Cu, Zn i Mn od ich zawartości w biomasie kukurydzy określają współczynniki korelacji, odpowiednio: 0,66, 0,65 i 0,68.

 

 

Edward Niedźwiecki, Mikołaj Protasowicki, Edward Meller, Ryszard Malinowski, Adam Sammel

ZAWARTOŚĆ POTASU I MAGNEZU W GLEBACH ORGANICZNYCH I ROŚLINNOŚCI ŁĄKOWEJ POMORZA SZCZECIŃSKIEGO

Słowa kluczowe: gleby organiczne, potas i magnez w glebach, potas i magnez w runi łąkowej.

Pełna wersja pracy – pdf.

 Badaniami objęto ważniejsze obszary organicznych gleb łąkowych Pomorza Szczecińskiego, które znajdują się w stanie odłogowania lub są tylko sporadycznie ekstensywnie użytkowane. Określono w nich zawartość dostępnego roślinom magnezu i potasu (stosując HCl o stężeniu 0,5 mol dm-3) oraz formy ogólne (rozpuszczalne w mieszaninie stężonych kwasów HNO3+HClO4) tych pierwiastków. Ustalono także zawartość potasu i magnezu w runi łąkowo-pastwiskowej porastającej badany teren. Badane gleby torfowo-murszowe, mułowo-murszowe, gytiowo-murszowe, mineralno-murszowe i murszaste w powierzchniowej 0-30 cm warstwie (stanowiącej przeważnie poziom murszowy tych gleb) na ogół zawierały typowe dla gleb organicznych wartości potasu i magnezu rozpuszczalnego w mieszaninie stężonych kwasów HNO3+HClO4. Wykazywały natomiast niskie, a często nawet bardzo niskie ilości potasu rozpuszczalnego w HCl o stężeniu 0,5 mol dm-3 (od 0,04 do 0,51 g kg-1). Przy czym na zawartość tej formy potasu duży wpływ wywierał stopień zamulenia torfu. Stan niskiej zasobności gleb w dostępny roślinom potas wywołał niedobór tego pierwiastka w runi łąkowo-pastwiskowej, bowiem tylko w runi Polderu Gryfińskiego w obrębie Międzyodrza oraz ruń na glebach gytiowo-murszowych w pobliżu jeziora Miedwie wykazano jego optymalną ilość (powyżej 15,0 g kg-1 s.m.). Na tym tle badane gleby odznaczały się korzystną dla roślin zawartością magnezu rozpuszczalnego w HCl o stężeniu 0,5 mol dm-3 (z reguły powyżej 0,40 g kg-1), co jest zasobnością wysoką. W runi łąkowej zawartość magnezu na ogół przekroczyła 2,0 g kg-1 s.m., czyli zbliżyła się lub osiągała wartość optymalną dla pasz. Pomimo to wyliczone proporcje jonowe K:Mg potwierdzają niekorzystną wartość paszy.

 

 

Barbara Pliszka, Jadwiga Waźbińska, Grażyna Huszcza-Ciołkowska

ZWIĄZKI POLIFENOLOWE I BIOPIERWIASTKI W OWOCACH GOLTERII ROZESŁANEJ (GAULTHERIA PROCUMBENS L.) ZBIERANEJ W RÓŻNYCH TERMINACH DOJRZAŁOŚCI

Słowa kluczowe: antocyjany, aktywność antyoksydacyjna, biopierwiastki, fenole, golteria rozesłana, owoce.

Pełna wersja pracy – pdf.

Golteria rozesłana jest rośliną znaną z zawartości w owocach i liściach olejków eterycznych, które są wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i perfumeryjnym. W ostatnich latach owoce golterii rozesłanej wzbudzają też zainteresowanie ze względu na zawartość związków polifenolowych. Celem pracy było oznaczenie zawartości związków polifenolowych (antocyjanów i fenoli ogółem) i ich właściwości antyoksydacyjnych oraz zawartości biopierwiastków (Ca, Mg, Fe, Zn) w ekstraktach z owoców golterii rozesłanej zbieranej w trzech terminach dojrzałości. Zawartość związków polifenolowych w ekstraktach z owoców golterii rozesłanej zależała od terminu zbioru owoców. Najwięcej związków polifenolowych zawierały ekstrakty z owoców zbieranych w okresie pełnej dojrzałości. Niezależnie od terminu zbioru, ekstrakty z owoców golterii rozesłanej wykazywały bardzo dużą zdolność antyoksydacyjną. Spośród badanych biopierwiastków, ekstrakty z owoców golterii rozesłanej zawierały więcej wapnia niż magnezu oraz więcej żelaza niż cynku. Zawartość takich biopierwiastków, jak Mg, Fe, Zn (wyjątek Ca), w ekstraktach z owoców golterii rozesłanej nie zależała od terminu zbioru owoców.

 

 

Beata Rutkowska, Wiesław Szulc, Jan Łabętowicz

WPŁYW NAWOŻENIA NA STĘŻENIE MIKROELEMENTÓW W ROZTWORZE GLEBOWYM GLEBY LEKKIEJ

Słowa kluczowe: roztwór glebowy, nawożenie mineralne, obornik, wapnowanie, mikroelementy.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy była ocena wpływu nawożenia mineralnego oraz stosowania obornika i wapnowania na zmiany stężenia mikroelementów (B, Cu, Fe, Mn i Zn) w roztworze glebowym gleby lekkiej. Próbki glebowe pobrano z trwałego doświadczenia nawozowego prowadzonego na glebie płowej o składzie granulometrycznym piasku gliniastego lekkiego. Roztwór glebowy pozyskiwano metodą podciśnieniową. W roztworze glebowym mikroelementy oznaczono metodą ICP. Stwierdzono, że w warunkach nawożenia azotem obserwuje się zwiększenie stężenia żelaza, manganu, cynku i miedzi oraz zmniejszenie stężenia boru i molibdenu w roztworze glebowym. Nawożenie fosforem i potasem nie wpływa istotnie na stężenie mikroelementów w roztworze glebowym. Wapnowanie przyczynia się do zmniejszenia stężenia żelaza, manganu, miedzi i cynku oraz zwiększenia stężenia boru i molibdenu w roztworze glebowym, a pod wpływem stosowania obornika obserwuje się istotne zwiększenie stężenia mikroelementów w roztworze glebowym.

 

 

Ewa Stanisławska-Glubiak, Jolanta Korzeniowska

ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W GROCHU I ŁUBINIE W ZALEŻNOŚCI OD SYSTEMU UPRAWY ROLI

Słowa kluczowe: uprawa zerowa, groch, łubin, zawartość mikroelementów w roślinach.

Pełna wersja pracy – pdf.

 

W 2-letnich badaniach polowych obserwowano zmiany koncentracji Cu, Mn, Zn i B w nadziemnej części łubinu i grochu uprawianych w tradycyjnym i zerowym systemie uprawy roli. W każdym roku pobierano próbki roślinne w 4 terminach, co 10 dni, w okresie od 30 dnia po siewie do fazy kwitnienia. W roślinach jednego gatunku, lecz rosnących w warunkach różnych systemów uprawy, wystąpiły różnice w poziomie zawartości mikroelementów w początkowym okresie wegetacji. Różnice te zanikały w fazie początku kwitnienia. Zawartość mikroelementów na ogół była wyższa w roślinach z uprawy tradycyjnej, natomiast w warunkach suszy – w roślinach z uprawy zerowej. W miarę upływu okresu wegetacji obserwowano pewne zmiany koncentracji mikroelemntów niezależnie od systemu uprawy roli. Zawartość Cu w częściach nadziemnych roślin wyraźnie malała w miarę zbliżania się do fazy kwitnienia. Zmiany zawartości Zn, Mn i B nie były tak jednoznacznie ukierunkowane i zależały od pierwiastka i gatunku rośliny.

 

 

Małgorzata Stanosz, Stanisław Stanosz, Andrzej Puchalski

WPŁYW ZMODYFIKOWANEJ PRZEZSKÓRNEJ HORMONOTERAPII ZASTĘPCZEJ I MAGNEZU NA STĘŻENIA MARKERÓW TWORZENIA KOŚCI U KOBIET ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA

Słowa kluczowe: osteonrtroza, gęstość mineralna, markery tworzenia kości, hiperprolaktynemia,
                                 zmodyfikowana hormonoterapia zastępcza.

Pełna wersja pracy – pdf.

Badaniem objęto 50 kobiet w wieku 51,7±2,8 lat z pierwotną osteoartrozą (OA), podzielonych na 2 grupy wg listy randomizowanej, zatrudnionych w przemyśle włókienniczym, w systemie pracy akordowo-potokowej, w pozycji wymuszonej, które od 5 lat uskarżały się na bóle w okolicy kręgosłupa lędźwiowego. Gęstość mineralną trzonów kręgów lędźwiowych oceniono 2-krotnie densytometrem, firmy Lunar Corporation, metodą DEXA, natomiast zmiany strukturalne kręgosłupa L1/S tomografem firmy CT Siemens Sonata Plus 4 techniką pojedynczej energii (SEQCT). Stężenia markerów tworzenia kości określono 3-krotnie: przed leczeniem, po 3 i 12 miesiącach leczenia. Stężenie kostnej fosfatazy zasadowej oznaczono enzymatycznie, osteo-kalcyny i prokolagenu radioimmunologicznie zestawami firmy DRG. Podstawową prolaktynę (PRL) oznaczono przed leczeniem radioimmunologicznie zestawem bioMerieux. Kobiety z grupy I w pierwszym etapie leczenia przez 3 miesiące otrzymywały placebo, a w grupie II doustnie Slow Mag B6 w dawce 160 mg/24 h. Natomiast w drugim etapie kobiety z obu grup otrzymywały w 21-dniowym cyklu terapeutycznym zmodyfikowaną, przezskórną hormonoterapię zastępczą, bromokryptynę doustnie w dawce 2,5 mg/24 h i Slow Mag B6 w dawce 160 mg/24 h z przerwą 7-dniową w celu wystąpienia krwawienia. Analizy statystyczne z uzyskanych wyników przeprowadzono za pomocą pakietu Statistica PL, wersja 5. Stężenie prolaktyny podstawowej u 60% kobiet z OA wynosiło powyżej normy 25 ng/ml, u 25% kobiet górna granica normy, a u 15% kobiet poniżej dolnej granicy normy. Zastosowanie skojarzonego leczenia u kobiet z OA wywarło pobudzający wpływ nie tylko na stężenia markerów tworzenia kości, ale również na wzrost aktywności osteoklastów pobudzających proces resorpcji nadmiernej mineralizacji trzonów kręgowych, która w 12-miesięcznej obserwacji ulegała zmniejszeniu w stosunku do wartości wyjściowych ze znamiennością w kręgu L3 i L4 (p<0,05).

 

 

Dorota Wichrowska, Tadeusz Wojdyła, Ilona Rogozińska

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MAKROELEMENTÓW W BULWACH ZIEMNIAKA PRZECHOWYWANYCH W TEMPERATURZE 4 I 8ºC

Słowa kluczowe: ziemniak, białko, fosfor, potas, herbicydy, przechowywanie.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie zmian zawartości białka ogólnego (azot x 6,25), fosforu i potasu w bulwach ziemniaka odmian Rywal i Saturna w zależności od zastosowanych herbicydów (Afalon 50 WP, Azogard 50 WP, Sencor 70 WG, Apyros 75 WG), po zbiorze i po 3 i 6 miesiącach przechowywania. Zawartość białka ogólnego, fosforu i potasu w bulwach ziemniaka różnicowały istotnie uwarunkowania genetyczne odmian. Bulwy zebrane z obiektów opryskiwanych herbicydami w okresie wegetacji roślin zawierały o 3,7% więcej białka, o 8,1% fosforu, o 3,5% potasu niż bulwy roślin pielęgnowanych wyłącznie mechanicznie, dla których wartości te wynosiły odpowiednio (średnio dla obiektów opryskiwanych herbicydami): 24,4 g kg-1, 660,5 mg kg-1 i 5351,3 mg kg-1. Po 3 i po 6 miesiącach przechowywania w temp. 8°C zawartość azotu istotnie się zmniejszała. Również w bulwach przechowywanych w temp. 4°C poziom azotu istotnie się zmniejszył, lecz dopiero po 6 miesiącach. Natomiast zawartość fosforu i potasu nie zmieniała się istotnie podczas przechowywania w bulwach składowanych w komorach o niższej temperaturze (4°C).

 

 

Stanisław Wróbel

EFEKTYWNOŚĆ NAWOŻENIA ZBÓŻ JARYCH BOREM W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU APLIKACJI

Słowa kluczowe: deficyt boru, nawożenie doglebowe lub dolistne borem, zawartość boru, plony.

Pełna wersja pracy – pdf.

W badaniach porównywano efekty nawożenia borem jęczmienia jarego i owsa, uprawianych na glebie lekkiej o niskiej zawartości boru przyswajalnego, w zależności od sposobu stosowania (przedsiewnie, doglebowo pogłównie, dolistnie) oraz dawki. Badania przeprowadzono w jednorocznych dwuczynnikowych doświadczeniach polowych ścisłych (metodą split-plot), powtarzanych przez trzy lata. Wykazano istotne działanie plonotwórcze nawożenia doglebowego pogłównego borem, stosowanego w stadium krzewienia oraz dolistnego w stadium strzelania w źdźbło. Ziarno obu zbóż z obiektów kontrolnych wykazywało niedostateczne zaopatrzenie w ten składnik, które ulegało poprawie pod wpływem stosowania boru, w najwyższym stopniu – pogłównie doglebowo. Nawożenie przedsiewne nie wpływało na poziom plonowania, poprawiało jednak zaopatrzenie ziarna w badany mikroelement. Stwierdzono różnice międzygatunkowe w zawartości boru w częściach wegetatywnych zbóż oraz wrażliwość na zwiększoną dostępność tego składnika. Zawartość boru w częściach wskaźnikowych owsa była istotnie wyższa w porównaniu z jęczmieniem jarym i zwiększała się w większym stopniu wraz ze wzrostem tego składnika w glebie.

 

 

Stanisław Wróbel

REAKCJA PSZENICY JAREJ NA NAWOŻENIE DOLISTNE BOREM W WARUNKACH OGRANICZONEJ DOSTĘPNOŚCI TEGO SKŁADNIKA

Słowa kluczowe: susza, wapnowanie gleby, nawożenie borem, zawartość B, plony.

Pełna wersja pracy – pdf.

W badaniach określano efekty nawożenia dolistnego borem pszenicy jarej uprawianej na glebie lekkiej o niskiej zawartości boru dostępnego, w warunkach symulacyjnego stresu suszy i zmiany odczynu gleby wskutek wapnowania. Badania przeprowadzono w doświadczeniach wazonowych, w hali wegetacyjnej. Jednostkę doświadczalną stanowiły wazony Wagnera mieszczące 6 kg gleby lekkiej. Wykazano skuteczność dolistnej aplikacji boru w łagodzeniu niesprzyjających warunków rozwoju pszenicy i pobierania składników (susza i zmiana odczynu gleby). Zastosowane nawożenie łagodziło skutki ograniczonej dostępności składnika, zwiększając istotnie masę plonów ziarna i słomy pszenicy jarej oraz wzbogacając je w bor. Najwyższe z zastosowanych w dolistnej aplikacji dawki boru (7 i 9 cm3 0,3% H3BO3×wazon-1) zwiększały zawartość tego składnika w ziarnie pszenicy do poziomu zbliżonego do porównawczego.

 

 

Mirosław Wyszkowski, Agnieszka Ziółkowska

WPŁYW KOMPOSTU, BENTONITU I TLENKU WAPNIA NA ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH MAKROSKŁADNIKÓW W ROŚLINACH Z GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ BENZYNĄ I OLEJEM NAPĘDOWYM

Słowa kluczowe:  zanieczyszczenie benzyną i olejem napędowym, kompost, bentonit, tlenek wapnia, rzepak jary, owies, zawartość makroskładników.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań było określenie, w jaki sposób zanieczyszczenie gleby benzyną i olejem napędowym wpływa na zawartość niektórych makroskładników w rzepaku jarym (Brassica napus var. oleifera) i owsie (Avena sativa L.) oraz czy stosowanie kompostu, bentonitu i tlenku wapnia mogłoby zmniejszyć oddziaływanie substancji ropopochodnych na badane cechy roślin. Doświadczenia przeprowadzono na glebie wytworzonej z piasku gliniastego zanieczyszczonej rosnącymi dawkami benzyny i oleju napędowego: 2,5, 5,0 i 10 cm3 kg-1 gleby. W wyniku badań wykazano, że zanieczyszczenie gleby olejem napędowym w dawkach od 2,5 do 10 cm3 kg-1 gleby modyfikuje skład chemiczny roślin. Najwyższe dawki benzyny i oleju napędowego, niezależnie od aplikacji kompostu, bentonitu i tlenku wapnia, zmniejszały zawartość większości makroskładników w rzepaku jarym, i w mniejszym stopniu w owsie. Wzbogacenie gleby w kompost, bentonit i tlenek wapnia modyfikowało zawartość makroskładników w roślinach, głównie sodu, po zastosowaniu bentonitu. Istotne korelacje stwierdzono głównie między zawartością niektórych makroskładników w rzepaku jarym i owsie oraz plonem roślin i zawartością innych składników w roślinach, a także niektórymi właściwościami gleby.

 

TOM 14 - NUMER 1 -  MARZEC 2009

 

Ryszard Baryła, Jolanta Sawicka, Mariusz Kulik, Halina Lipieńska\

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW W WYBRANYCH GATUNKACH TRAW NAWADNIANYCH ŚCIEKAMI OCZYSZCZONYMI

Słowa kluczowe: makro- i mikroelementy, metale ciężkie, nawadnianie, ścieki oczyszczone.

Full text – pdf.

Gleba jest specyficznym laboratorium przemian i przepływu energii, zwłaszcza biologicznej sorpcji i syntezy składników mineralnych, które mogą pochodzić z różnych źródeł. Wprowadzenie do gleby biomasy lub ścieków powoduje jej wzbogacenie w składniki pokarmowe. Może to być przyczyną okresowego nadmiaru tych pierwiastków w glebie i powodować ich przemieszczanie poza układ glebowy – do wód gruntowych, a w końcowym etapie do wód otwartych. Do grupy roślin doskonale wykorzystujących składniki pokarmowe z gleby oraz spełniających ważną rolę w doczyszczaniu ścieków po mechanicznym ich oczyszczeniu należą zbiorowiska trawiaste. Trawy wykazują odporność na obecność w ściekach dużych ilości związków szkodliwych, kumulują je i neutralizują na drodze fizjologicznej, zapobiegając ich rozprzestrzenianiu. Celem badań była ocena zawartości niektórych makro- i mikroskładników oraz metali ciężkich w wybranych gatunkach traw nawadnianych ściekami oczyszczonymi. W latach 1997-2000 prowadzono badania z wykorzystaniem wód pościekowych (ścieków po mechaniczno-biologicznym oczyszczeniu) z oczyszczalni ścieków miasta Lublina do nawadniania zbiorowisk trawiastych. W badaniach uwzględniono 3 dawki nawodnień (a – kontrola bez nawadniania; b – nawodnienie w ilości 600 mm, c – nawodnienie w ilości 1200 mm) oraz dwie mieszanki trawiaste. Dominujące gatunki w runi (Alopecurus pratensis, Phalaris arundinacea, Festuca arundinacea, Festuca pratensis i Phleum pratense) poddano analizom chemicznym na zawartość podstawowych makroelementów (N, P, K, Ca, Mg), mikroelementów (Cu, Zn, Mn) oraz metali ciężkich (Cd, Pb). Zawartość makro- i mikroelementów oraz metali ciężkich w biomasie była zróżnicowana w zależności od gatunków w analizowanych mieszankach oraz stosowanych nawodnień. Największą zdolność do pobierania wapnia i magnezu miały Festuca pratensis i Festuca arundinacea, fosforu i cynku – Phalaris arundinacea, a kadmu i ołowiu – Alopecurus pratensis. Najniższą zawartość większości oznaczonych pierwiastków, zwłaszcza azotu, fosforu, wapnia i magnezu, stwierdzono w biomasie Alopecurus pratensis. Stosowane nawadniania, głównie dawka 1200 mm, wpłynęły istotnie na wzrost zawartości potasu oraz obniżenie zawartości manganu w biomasie analizowanych gatunków. Gatunkami najbardziej przydatnymi do mieszanek łąkowych nawadnianych ściekami oczyszczonymi są Phalaris arundinacea, Festuca arundinacea i Festuca pratensis.

 

 

Maciej Bosiacki, Wojciech Tyksiński

ZAWARTOŚĆ MIEDZI, CYNKU, ŻELAZA I MANGANU W CZĘŚCIACH JADALNYCH WARZYW SPRZEDAWANYCH NA RYNKACH MIASTA POZNANIA

Słowa kluczowe: miedź, cynk, żelazo, mangan, metale ciężkie, warzywa.

Full text – pdf.

W częściach jadalnych warzyw sprzedawanych na terenie miasta Poznania oznaczono zawartość miedzi, cynku, żelaza, manganu oraz porównano te zawartości z zawartościami w warzywach, które uzyskano w analogicznych badaniach przeprowadzonych w Katedrze Nawożenia Roślin Ogrodniczych w Poznaniu 15 lat temu. Próby warzyw pobierano w okresie od marca do lipca, w odstępach miesięcznych, z 6 punktów rozmieszczonych na terenie miasta Poznania. Do badań wybrano warzywa, których częścią jadalną są liście (sałata, kapusta, pietruszka, por); korzenie (marchew, seler, pietruszka) i owoce (pomidor, ogórek). Stężenie miedzi, cynku, żelaza i manganu określono metodą płomieniowej absorpcji atomowej z użyciem aparatu Zeiss AAS 3. Największą zawartość miedzi stwierdzono w korzeniach selera, natomiast najmniejszą w liściach kapusty. Największą średnią zawartość cynku stwierdzono w liściach sałaty, natomiast najmniejszą w owocach pomidora. Średnia zawartość miedzi w badanych gatunkach warzyw była niższa w 2005 r. w porównaniu z zawartością w 1993 r. Większą zawartość cynku w 1993 r. stwierdzono w warzywach, których częścią jadalną są owoce, w stosunku do warzyw badanych w 2005 r. Warzywa, których częścią jadalną są liście i korzenie, zawierały więcej cynku w 2005 r. Największą zawartość żelaza stwierdzono w liściach pora, natomiast najmniejszą w owocach pomidora i ogórka. Największą średnią zawartość manganu stwierdzono w liściach sałaty, natomiast najmniejszą w korzeniach marchwi. Zawartość żelaza w warzywach, których częścią jadalną są liście i owoce, była niższa w 2005 r. w porównaniu z zawartością w 1993 r., natomiast warzywa korzeniowe zawierały więcej Fe w 2005 r. Większą zawartość manganu w badanych gatunkach warzyw stwierdzono w 1993 r. w porównaniu z zawartością tego pierwiastka w 2005 r.

 

 

Teresa Bowszys, Jadwiga Wierzbowska, Justyna Bowszys

ZAWARTOŚĆ I WYNOS CU I ZN Z PLONEM ROŚLIN UPRAWIANYCH NA GLEBIE UŻYŹNIANEJ KOMPOSTAMI Z KOMUNALNYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH

Słowa kluczowe: miedź, cynk, rośliny uprawne, osady ściekowe, kompostowane komunalne osady ściekowe.

Full text – pdf.

Celem badań było określenie bezpośredniego i następczego wpływu obornika oraz kompostów z osadów ściekowych na zawartość oraz pobranie miedzi i cynku przez rośliny uprawiane w czteropolowym zmianowaniu. W latach 2004-2007 na glebie płowej typowej, wytworzonej z gliny lekkiej zwałowej, o wysokiej zawartości przyswajalnego P, średniej K, niskiej Mg i pH=5,04, przeprowadzono doświadczenie z czteropolowym płodozmianem: ziemniak, jęczmień jary, rzepak ozimy, pszenica ozima. Schemat doświadczenia założonego metodą losowanych bloków obejmował 8 obiektów (2x4): 1) obornik, 2) osad ściekowy kompostowany, 3) kompost (osad ściekowy+słoma), 4) osad ściekowy suszony i granulowany. Komposty i obornik zastosowano 1 raz w zmianowaniu (pod ziemniak) w dawce 10 t s.m. ha-1 lub 2 razy po 5 t s.m. ha-1 (pod ziemniak i rzepak ozimy). Na obiektach z nawozami organicznymi i obornikiem azot został zbilansowany do 150 kg ha-1 (pod ziemniak) i do 120 kg ha-1 (pod rzepak), w zależności od zawartości w nich N-ogółem. Pod jęczmień jary i pszenicę ozimą stosowano tylko nawożenie mineralne. Przed założeniem doświadczenia pobrano do analizy próbki gleby, obornika i kompostów, i oznaczono w nich zawartość Cu, Zn w 1 mol HCl dm-3 metodą ASA. Zawartość cynku i miedzi w roślinach uprawnych była w większym stopniu modyfikowana formą osadów ściekowych i kompostów produkowanych z ich udziałem, niż sposobem stosowania w zmianowaniu. Użyźnianie gleby osadem ściekowym suszonym i granulowanym lub tylko kompostowanym zwiększało zawartość i wynos miedzi z plonem ziemniaka i rzepaku ozimego, a wartości te były wyższe, gdy rośliny zbożowe uprawiano na obiektach nawożonych obornikiem. Największy wpływ na zawartość i wynos cynku z plonem roślin miało nawożenie gleby osadem ściekowym suszonym i granulowanym. Indeks zbioru miedzi i cynku w większym stopniu zależał od gatunku rośliny niż od rodzaju i sposobu użyźniania gleby. Komunalne osady ściekowe, zwłaszcza komposty z ich udziałem, mogą być stosowane jako substytut obornika w gospodarstwach bezinwentarzowych.

 

 

Teresa Bowszys, Jadwiga Wierzbowska, Justyna Bowszys, Arkadiusz Bieniek

ZMIANY ZAWARTOŚCI PRZYSWAJANYCH FORM CYNKU I MIEDZI W GLEBIE UŻYŹNIANEJ KOMPOSTAMI Z BIOODPADÓW

Słowa kluczowe: osad ściekowy, cynk, miedź, gleba.

Full text – pdf.

Celem badań było określenie bezpośredniego i następczego wpływu obornika i kompostów z osadów ściekowych, pochodzących z Polski północno-wschodniej, na zawartość w glebie form cynku i miedzi rozpuszczalnych w 1 mol HCl dm-3. W latach 2004-2007, w Zakładzie Produkcyjno-Doświadczalnym Bałcyny k. Ostródy, na glebie płowej typowej wytworzonej z gliny lekkiej zwałowej, o wysokiej zawartości P, średniej K i niskiej Mg, przeprowadzono doświadczenie z 4-polowym płodozmianem (ziemniak, jęczmień jary, rzepak ozimy, pszenica ozima). Schemat doświadczenia, założonego metodą losowanych bloków, obejmował 8 obiektów (2x4): 1) obornik, 2) kompost (osad ściekowy+słoma), 3) osad ściekowy suszony i granulowany, 4) osad ściekowy kompostowany. Komposty i obornik zastosowano jednorazowo (2004 r.) w dawce 10 t s.m. ha-1 lub 2 × 5 t s.m. ha-1 (pod ziemniak i rzepak ozimy). W 2004 r. na obiektach z nawozami organicznymi i obornikiem azot został zbilansowany do 150 kg ha-1, w zależności od zawartości w nich N-ogółem. W 2005 r. pod jęczmień jary zastosowano tylko nawożenie mineralne, a pod rzepak ozimy – drugą dawkę nawozów organicznych (w serii 2 × 5 t s.m. ha-1) i zbilansowano azot do 120 kg ha-1. W 2006 r. pod pszenicę ozimą stosowano tylko nawożenie mineralne. Przed założeniem doświadczenia pobrano próbki gleby, obornika i kompostów. W próbkach, po uśrednieniu, oznaczono zawartość Cu, Zn w 1 mol HCl dm-3. Gleba o pH=5,04 w 1 mol HCl dm-3 charakteryzowała się średnią zasobnością w przyswajalny cynk i niską w miedź. Po czterech latach badań wzrosła zawartość przyswajalnych form miedzi i cynku w glebie użyźnianej kompostami z osadów ściekowych, w porównaniu z glebą nawożoną obornikiem. W pierwszym i czwartym roku istotny wzrost zawartości tych pierwiastków stwierdzono na obiektach z osadem suszonym i granulowanym oraz kompostowanym. Osad kompostowany z dodatkiem słomy istotnie zwiększał zawartość Zn i Cu w drugim oraz trzecim roku badań. Użyźnianie gleby płowej osadami ściekowymi nie zmieniało jednak klasy zasobności w przyswajalne formy miedzi i cynku.

 

 

Maria Długaszek, Piotr Karbowiak, Mirosława Szopa

ANALIZA PORÓWNAWCZA STĘŻEŃ PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W PŁYNACH DIALIZACYJNYCH PRZED I ZA DIALIZATOREM

Słowa kluczowe: płyny dializacyjne, pierwiastki śladowe, spektrometria absorpcji atomowej (GFAAS).

Full text – pdf.

Zaburzenia w gospodarce mineralnej to jedno z wielu powikłań obserwowanych u pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek. Płyny stosowane w dializoterapii mogą do organizmu dostarczać pierwiastki, ale mogą je także z niego usuwać. W składzie płynów dializacyjnych znajdują się chlorki Ca, Mg Na i K. Mogą one także zawierać inne metale będące ich zanieczyszczeniami. W pierwszym etapie pracy oznaczono stężenie Ca, Mg, Zn i Fe w 38 próbkach płynów dializacyjnych przed i za dializatorem. Stężenie tych pierwiastków nie zmieniło się w sposób istotny statystycznie, ale stężenie Zn było o ok. 7% wyższe w płynie po zabiegu, a w kilku z nich stwierdzono podwyższone stężenie Fe. Celem pracy było oznaczenie w tych samych dializatach stężeń pierwiastków śladowych istotnie wpływających na funkcje organizmu. Porównawcze oznaczenia stężenia miedzi (Cu), glinu (Al), ołowiu (Pb), kadmu (Cd) i chromu (Cr) wykonano metodą spektrometrii absorpcji atomowej z atomizacją w piecu grafitowym (GFAAS). Zastosowane procedury analityczne zapewniają dobrą czułość i precyzję metody. Średnie stężenie Cu w płynach przed i za dializatorem wynosiło 13,51 i 10,51 µg dm-3, Al – 8,27 i 7,88 µg dm-3, Pb – 24,03 i 22,81 µg dm-3, Cd – 1,09 i 1,07 µg dm-3, Cr – 5,91 i 6,28 µg dm-3. Z wyjątkiem Cr (p<0,05), stężenie pierwiastków w płynach przed i za dializatorem nie różniło w sposób statystycznie istotny. Dodatnie istotne korelacje między zawartością pierwiastków przed i za dializatorem wyznaczono dla Al (r = 0,3303) i Cd (r = 0,7496). W próbkach płynów dializacyjnych pacjentów dializowanych w czasie krótszym niż rok stwierdzono, z wyjątkiem Pb, ujemny bilans pierwiastków, a powyżej roku – dodatni. Stwierdzono ujemną istotną korelację między czasem trwania dializoterapii a stężeniem Al. Badane płyny dializacyjne, uwzględniając ocenę statystyczną, nie zwiększają ekspozycji pacjentów dializowanych na oznaczane metale ciężkie. Z analizy danych indywidualnych wynika jednak, że płyny te, ze względu na systematyczne stosowanie w ciągu wielu lat, mogą wywierać wpływ na status mineralny pacjenta, i dlatego też pod tym kątem powinny być kontrolowane.

 

 

Jolanta Domańska

ROZPUSZCZALNE FORMY CYNKU W PROFILACH WYBRANYCH TYPÓW GLEB UŻYTKOWANYCH ROLNICZO

Słowa kluczowe: cynk, zawartość ogólna, formy przyswajalne, rędzina, czarnoziem, gleba brunatna, gleba płowa, gleba rdzawa, gleba bielicowa, gleba torfowa.

Full text – pdf.

Badania przeprowadzono na glebach użytków rolnych Lubelszczyzny. Celem badań było określenie zawartości cynku przyswajalnego (po ekstrakcji próbek 1 mol HCl dm-3) w profilach wybranych typów gleb oraz jego zawartości ogólnej w próbkach z poziomu akumulacyjnego 0-20 cm (po ekstrakcji w wodzie królewskiej). Badaniami objęto 8 typów gleb, takich jak: rędzina właściwa, rędzina czarnoziemna, czarnoziem zdegradowany, gleba brunatna, gleba płowa, gleba rdzawa właściwa, gleba bielicowa właściwa oraz gleba torfowa. Stężenie cynku w przesączach glebowych oznaczono za pomocą spektrofotometru absorpcji atomowej (ASA). W glebach mineralnych najwyższą zawartość Zn ogółem stwierdzono w rędzinach (48,0-55,8 mg kg-1 s.m.), najniższą zaś w glebie rdzawej i bielicowej – ok. 13 mg Zn kg-1, średnio 24,5 mg kg-1. Średnia zawartość cynku przyswajalnego wynosiła 5,2 mg Zn kg-1. Zawartość tego składnika wahała się od 2,0 mg Zn kg-1 w poziomie Cca rędziny właściwej do 17,0 mg Zn kg-1 w poziomie akumulacyjnym gleby torfowej. W większości profili zawartość rozpuszczalnej formy Zn jest na ogół zdecydowanie wyższa w poziomie orno-próchnicznym i maleje wraz z głębokością. Takie rozmieszczenie cynku w profilach zostało spowodowane głównie akumulacją biologiczną w poziomie próchnicznym oraz naturalnymi procesami biogeochemicznymi.

 

 

Elżbieta Dusza, Zdzisław Zabłocki, Bożena Mieszczerykowska-Wójcikowska

ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I  INNYCH SKŁADNIKÓW NAWOZOWYCH W USTABILIZOWANYCH I ODWODNIONYCH OSADACH ŚCIEKOWYCH Z MIEJSKIEJ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W RECZU

Słowa kluczowe: magnez, składniki pokarmowe, osad ściekowy, ściek pogalwaniczny, wykorzystanie.

Full text – pdf.

Celem pracy było określenie zawartości magnezu i innych składników nawozowych (Ca, K, Na, P, N i S) w ustabilizowanych i odwodnionych osadach ściekowych zgromadzonych w latach 1994-2003 na kwaterach odwadniających Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Reczu, do której dopływa ok. 10% ścieków galwanicznych. Ponadto zdefiniowano wartość nawozową tych osadów oraz możliwości ich wykorzystania. Oceniając przydatność badanych osadów ściekowych do celów nawozowych, stwierdzono, że w przebadanych próbkach koncentracja Mg była niższa niż zawartość tego pierwiastka podawana w literaturze i wynosiła 0,2-0,5% średnio 0,3%. Zawartość tego pierwiastka w osadach ściekowych zależy od rodzaju oczyszczalni ścieków, sposobu oczyszczania, a także ilości ścieków przemysłowych, i może wynosić od 0,02 do 7,6% s.m. W osadach ściekowych wykorzystywanych w rolnictwie jako nawóz jest zazwyczaj wysoka (ok. 6% s.m.) zawartość magnezu. Badane osady charakteryzowały się bardzo dobrymi właściwościami fizycznymi były, bowiem sypkie, ziemiste i prawie zupełnie bezzapachowe, o uwilgotnieniu od 40 do 80%, miały odpowiedni odczyn i dużą zawartość Ca, P i S. Ich odczyn – od lekko kwaśnego do obojętnego (pH od 5,6 do 7,0) – był typowy dla osadów ściekowych powstających podczas biologicznego oczyszczania ścieków komunalnych. Średnia zawartość podstawowych składników pokarmowych w osadach (N – 2,7%, P – 4,7% K – 0,18%) pozwala na zaklasyfikowanie ich do grupy osadów ściekowych nadających się do stosowania w rolnictwie. Biorąc pod uwagę zawartość wszystkich makroskładników oraz ich cechy fizyczne, osady z miejskiej oczyszczalni ścieków w Reczu mogą być wykorzystywane na cele rolne i rekultywacyjne, pod warunkiem jednak, że każdą partię tych osadów należy przebadać pod kątem zawartości metali ciężkich ze względu na dopływ do oczyszczalni ścieków pogalwanicznych.

 

 

 

Ryszard Stanisław Górecki, Wiesław Danielski-Busch

WPŁYW NAWOZÓW KRZEMOWYCH NA PLON OGÓRKA SZKLARNIOWEGO W UPRAWIE WAZONOWEJ

Słowa kluczowe: krzemiany, nawożenie, ogórek, podłoże uprawowe, plon.

Full text – pdf.

Krzem jest zaliczany do pierwiastków dobroczynnych dla roślin, zwierząt i ludzi. Pomimo jego obfitości w przyrodzie pobierany jest jednak niejednokrotnie w zbyt małych ilościach, co zależy również od systematycznej przynależności poszczególnych gatunków. Ogórek należy do gatunków korzystnie reagujących na nawożenie krzemem i kumulujących jego większe ilości. Uważa się, że zwiększenie zawartości krzemu w roślinach przyczynia się również do wzrostu odporności roślin na niektóre choroby oraz stresy abiotyczne. Stwierdzono korzystne działanie krzemu w uprawie glebowej oraz na pożywkach płynnych. Celem badań było określenie wpływu kilku krzemianów na plonowanie ogórka Milenium F1 i zawartość pierwiastków w substratach torfowych i roślinach. W latach 2005-2007 przeprowadzono badania wazonowe w szklarni nieogrzewanej. Rośliny ogórka uprawiano w wazonach zawierających po 12 dm3 substratu torfowego uzupełnianego krzemianami sodu, potasu, wapnia lub amonu w ilości 2 lub 4 g w 1dm3 substratu. Stwierdzono korzystne oddziaływanie spowolnionych krzemianów wapnia i amonu na plonowanie roślin oraz wzrost zawartości krzemu w liściach i owocach ogórka. Działanie pozostałych krzemianów nie było jednoznaczne i zależało także od stężeń nawozów. Rozpuszczalne krzemiany sodu i potasu powodowały wzrost zawartości tych pierwiastków oraz odczynu substratu. Wykazano, że zwyżka plonów ogórka wiązała się raczej ze wzrostem liczby owoców, a nie z ich masą. Krzemiany wapnia i amonu mogą w uprawie ogórka na substratach organicznych stanowić cenne nawozy o spowolnionym (długotrwałym) działaniu. Nawet w znacznych ilościach (4 g w 1 dm3 substratu) nie powodują drastycznych zmian odczynu pH i zasolenia oraz są źródłem krzemu przyswajalnego przez rośliny.

 

 

Czesława Jasiewicz, Agnieszka Baran, Jacek Antonkiewicz

OCENA SKŁADU CHEMICZNEGO I STANU SANITARNEGO PIASKU W WYBRANYCH PIASKOWNICACH NA TERENIE KRAKOWA

Słowa kluczowe: metale ciężkie, stan sanitarny, piaskownice, dzieci, narażenie środo-wiskowe.

Full text – pdf.

Celem badań była ocena składu chemicznego i stanu sanitarnego piasku w wybranych piaskownicach na terenie Krakowa. Próbki piasku pobrano z 41 piaskownic znajdujących się na osiedlowych placach zabaw oraz w miejskich parkach. Oznaczono: odczyn, materię organiczną oraz zawartość form całkowitych i rozpuszczalnych w 1 mol HCl dm-3 wybranych pierwiastków. Analizowane piaskownice zawierały najwięcej cynku, a poziom metali malał w następującej kolejności > Pb > Cr > Ni > Cu > Cd (formy całkowite) oraz Zn > Pb > Cu > Ni > Cr > Cd (formy rozpuszczalne). Największe potencjalne pobranie metali ciężkich w wyniku przypadkowego spożycia piasku wykazano dla Zn, a następnie Pb > Cu > Ni > Cr > Cd. Grupą bardziej narażoną na szkodliwe działanie metali ciężkich są dzieci niż dorośli. W żadnym przypadku nie stwierdzono przekroczenia zawartości dopuszczalnych metali ciężkich dla terenów zurbanizowanych i zabudowanych (grupa B), biorąc pod uwagę rozporządzenie Ministra Środowiska dotyczące standardów jakości gleby i jakości ziemi oraz granicznych wartości dla gleb zawierających zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego. Ogólnie stwierdzono zły stan mikrobiologiczny badanych piaskownic.

 

 

Mariusz Kulik

WPŁYW RÓŻNYCH CZYNNIKÓW NA SKŁAD CHEMICZNY RUNI TRAWIASTO-MOTYLKOWATEJ

Słowa kluczowe: ADF, białko ogólne, makroelementy, sposób użytkowania, gleba.

Full text – pdf.

Wartość biologiczną paszy oceniana się na podstawie zawartości poszczególnych składników pokarmowych, zwłaszcza makroelementów (N, P, K, Ca, Mg). Koncentracja tych składników w paszy zależy od wielu czynników, takich jak warunki glebowe, sposób użytkowania, faza rozwojowa roślin. Celem badań była ocena wpływu warunków glebowych, sposobu użytkowania i składu gatunkowego mieszanki na zawartość makroelementów, białka ogólnego i kwaśnego włókna detergentowego w runi trawiasto-motylkowatej. Badania przeprowadzono w latach 2002-2005 w Sosnowicy (rejon Kanału Wieprz-Krzna) na glebie mineralnej i organicznej. Ponadto uwzględniono pastwiskowe użytkowanie runi (naturalny wypas zwierząt) oraz symulowane, czyli częste, koszenie, proporcjonalne do ilości wypasów. W doświadczeniu wysiano 6 mieszanek trawiasto-motylkowatych z gatunkami testowanymi (Poa pratensis, Festulolium braunii, Festulolium loliaceum – 2 rody, Lolium perenne i Festuca pratensis). Tetraploidalne mieszańce Festulolium loliaceum [Festuca pratensis (4x) x Lolium perenne (4x)] wyhodowano w Instytucie Genetyki Roślin PAN w Poznaniu. Ruń wypasano bydłem rasy mięsnej Limousine 5-6 razy w ciągu sezonu pastwiskowego, natomiast ruń w użytkowaniu symulowanym koszono w tym samym czasie. W badaniach określono skład chemiczny paszy: białko ogólne, ADF (kwaśne włókno detergentowe), P, K, Ca i Mg. Ruń na glebie organicznej zawierała istotnie więcej białka ogólnego, fosforu, wapnia i magnezu oraz istotnie mniej potasu, w porównaniu z runią na glebie mineralnej. W warunkach użytkowania pastwiskowego zanotowano istotnie wyższą zawartość potasu, natomiast w użytkowaniu symulowanym – istotnie wyższą zawartość magnezu. Ruń odznaczała się doskonałą jakością (zawartość ADF) oraz optymalną zawartością podstawowych makroskładników. Nie zaobserwowano wpływu gatunku testowanego w mieszance na jakość paszy, w związku z tym, na tle innych gatunków, mieszańce Festulolium loliaceum potwierdzają swoją przydatność do mieszanek pastwiskowych w siedlisku pobagiennym.

 

 

Halina Lipińska, Wojciech Lipiński

POCZĄTKOWY WZROST I ROZWÓJ PHLEUM PRATENSE W WARUNKACH ODDZIAŁYWANIA WYCIĄGÓW WODNYCH Z LIŚCI WYBRANYCH GATUNKÓW TRAW ORAZ TYCH SAMYCH WYCIĄGÓW WZBOGACONYCH MgSO4×7H2O

Słowa kluczowe: allelopatia, trawy, siarczan magnezu, Phleum pratense.

Full text – pdf.

W wielogatunkowych zbiorowiskach roślinnych użytków zielonych wzrost i rozwój roślin jest modyfikowany zarówno przez wiele czynników siedliskowych, jak i procesy fizyczne i chemiczne wynikłe z sąsiedztwa innych gatunków. Wzajemne oddziaływania roślin za pośrednictwem substancji chemicznych są utożsamiane z allelopatią. Polega ona na wydzielaniu przez rośliny (lub mikroorganizmy) aktywnych biologicznie substancji chemicznych, które hamują lub stymulują procesy życiowe roślin sąsiadujących. Substancje allelopatyczne mogą ujemnie wpływać na wschody, początkowy rozwój i instalację siewek (Emeterio i in. 2003). Ważne jest, zatem ograniczenie allelopatycznych wpływów starej darni na wsiewane rośliny, a także wzajemnych oddziaływań roślin wsiewanych. Uważa się, że m.in. składniki nawozowe mogą częściowo niwelować efekty zahamowania na skutek oddziaływań allelopatycznych. W badaniach podjęto próbę wykazania różnic w zahamowaniu wzrostu siewek Ph. pratense w warunkach oddziaływania wyciągów wodnych z liści badanych gatunków traw oraz tych samych wyciągów wzbogaconych o wybrane składniki pożywki. Biotesty wykonano na płytkach Petriego w warunkach laboratoryjnych. Za kryterium obecności oraz aktywności substancji allelopatycznych występujących w wyciągach z liści przyjęto stopień hamowania kiełkowania nasion, wysokości siewek i długości korzeni w stosunku do obiektów kontrolnych (woda destylowana). Efekty niwelowania ujemnych skutków allelopatii przez składniki pożywki oceniano na tle odpowiedniej kontroli w porównaniu z obiektami, gdzie bibułę zwilżano tylko wyciągami z liści. W badaniach potwierdzono ochronne oddziaływanie MgSO4×7H2O przed allelozwiązkami testowanych gatunków traw oddziałujących na początkowy wzrost i rozwój Phleum pratense. Wykazano możliwość eliminowania ujemnych skutków oddziaływania allelopatycznego roślin poprzez zastosowanie odpowiedniego nawożenia.

 

 

Zenia Michałojć, Halina Buczkowska

ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W OWOCACH OBERŻYNY W ZALEŻNOŚCI OD ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA POTASEM

Słowa kluczowe: owoce oberżyny, nawozy potasowe, dawki potasu, makroelementy.

Full text – pdf.

Owoce oberżyny należą do warzyw zasobnych w potas. Jego zawartość w zależności od odmiany wynosi od 200 do 600 mg K 100 g-1 świeżej masy. Są również źródłem fosforu, magnezu, wapnia i żelaza. Ze względu na brak informacji o zaleceniach nawozowych do uprawy oberżyny pod folią, podjęto badania nad określeniem potrzeb nawożenia tego warzywa. Celem pracy było określenie wpływu rodzaju nawozu potasowego oraz dawki na zawartość azotu, fosforu, potasu, wapnia i magnezu w owocach oberżyny. Badania oberżyny odmiany Epic F1 wykonano w latach 2004-2005 w nieogrzewanym tunelu foliowym w latach 2004-2005. Oberżynę uprawiano w cylindrach z folii sztywnej o pojemności 10 dm3, w torfie ogrodniczym. Doświadczenie przeprowadzono w układzie kompletnej randomizacji. Badano wpływ 2 czynników: I – nawozów potasowych (KCl, K2SO4, KNO3), II – dawek potasu (8, 16, 24 g K roślina-1). Próby owoców do badań laboratoryjnych pobrano w 2 dekadzie sierpnia, w połowie okresu owocowania. Owoce zbierano w fazie dojrzałości użytkowej i oznaczono w nich N-og., P, K, Ca, Mg. Wyniki opracowano metodą analizy wariancji. Wykazano istotnie większą zawartość azotu ogółem i potasu w owocach roślin nawożonych saletrą potasową w porównaniu z roślinami nawożonymi dwoma pozostałymi nawozami. Wzrastające dawki potasu – niezależnie od zastosowanych nawozów potasowych – istotnie zwiększały zawartość tego składnika w owocach oberżyny oraz rozszerzały stosunek K: Ca. Zróżnicowane nawożenie potasem nie miało istotnego wpływu na zawartość fosforu i magnezu w owocach oberżyny. Nie wykazano znaczących zmian w zawartości wapnia w owocach po zastosowaniu siarczanu i azotanu potasu, w przypadku zaś większych dawek chlorku potasu zawartość tego składnika była istotnie mniejsza.

 

 

Krystian Obolewski, Katarzyna Glińska-Lewczuk, Szymon Kobus

PRÓBA OCENY WPŁYWU JAKOŚCI WÓD NA STRUKTURĘ JAKOŚCIOWO-ILOŚCIOWĄ EPIFAUNY ZASIEDLAJĄCEJ STRATIOTES ALOIDES L. NA PRZYKŁADZIE STARORZECZA ŁYNY

Słowa kluczowe: epifauna, chemizm wody, starorzecze, rzeka Łyna.

Full text – pdf.

W pracy przedstawiono wyniki badań nad próbą określenia zależności struktury jakościowo-ilościowej makrofauny fitofilnej zasiedlającej Stratiotes aloides L. od jakości wód w lentycznym starorzeczu rzeki Łyny. Badania prowadzono w okresie wegetacyjnym (IV-VI) 2006 r. przy wysokich i średnich stanach wód. W czasie badań zidentyfikowano łącznie 18 taksonów bezkręgowców zasiedlających ten gatunek roślinny, przy czym ilości te podlegały zmienności czasowej: w kwietniu i maju zanotowano 11 taksonów, a w czerwcu 13. Spośród badanych parametrów hydrochemicznych wód starorzecza zagęszczenie makrofauny epifitycznej było niższe w przypadku wysokich wartości przewodnictwa właściwego i makroskładników, azotu amonowego i ChZT, natomiast wzrastało w przypadku wysokich stężeń siarczanów. Wysokie stężenia azotu amonowego i składników nieorganicznych towarzyszyły spadkowi biomasy zwierząt epifitycznych zamieszkujących osokę. Ponadto stwierdzono negatywny wpływ podwyższonych stężeń jonów potasu na biomasę zwierząt naroślinnych (z wyjątkiem Erpobdella sp.).

 

 

Leszek Rachoń, Grzegorz Szumiło

PORÓWNANIE SKŁADU CHEMICZNEGO ZIARNA WYBRANYCH GATUNKÓW PSZENICY

Słowa kluczowe: pszenica twarda, orkisz, jakość ziarna, skład chemiczny, makroelementy, mikroelementy.

Full text – pdf.

Badano skład chemiczny ziarna pszenicy zwyczajnej – Triticum aestivum ssp. vulgare Vill. Host., pszenicy twardej – Triticum durum Desf. i orkiszu pszennego – Triticum aestivum ssp. spelta (L.) Thell. Określono zawartość białka ogólnego, glutenu mokrego, włókna, tłuszczu, popiołu, węglowodanów, liczby opadania, makroelementów (fosforu, potasu, wapnia, magnezu) i mikroelementów (miedzi, żelaza, manganu, cynku). Obliczono także odchylenie standardowe, współczynniki zmienności oraz współczynniki korelacji. U badanych linii pszenicy twardej i orkiszu pszennego wykazano znacznie wyższą zawartość białka ogólnego, glutenu mokrego oraz wyższą liczbę opadania niż u odmiany pszenicy zwyczajnej, przy czym najwyższą zawartość białka i liczbę opadania stwierdzono w ziarnie pszenicy twardej. Pszenica zwyczajna wyróżniała się niską zawartością popiołu i największym udziałem węglowodanów. Wyższy udział makro- i mikroelementów w ziarnie orkiszu pszennego i pszenicy twardej, w porównaniu z pszenicą zwyczajną, potwierdza dużą przydatność tych gatunków w produkcji żywności. Spośród badanych cech jakościowych zawartość węglowodanów okazała się cechą najmniej zmienną (cv = 2,2%). Największą z kolei zmiennością (cv = 31,1%) charakteryzowała się zawartość tłuszczu. Wykazano istotne korelacje dla następujących par cech: białko–gluten, białko–węglowodany, tłuszcz–popiół, tłuszcz–liczba opadania, węglowodany–gluten i popiół–liczba opadania.

 

 

Magdalena Senze, Monika Kowalska-Góralska, Przemysław Pokorny

METALE W ROŚLINACH WODNYCH ZE ZBIORNIKA ZAPOROWEGO NA TERENIE NIZINNYM

Słowa kluczowe: rośliny wodne, zbiorniki zaporowe, rzeki, woda, metale.

Full text – pdf.

Badania prowadzono na terenie Zbiornika Zaporowego Słup, który jest rezerwuarem wody pitnej oraz stanowi rezerwę przeciwpowodziową. Materiałem badawczym były rośliny wodne oraz woda pobierane w strefie litoralu zbiornika, w których określono zawartość miedzi, niklu, kadmu, ołowiu i cynku. Ceratophyllum demersum L. najsilniej spośród badanych roślin kumulował nikiel, kadm i cynk, Potamogeton crispus L. – miedź, a Phragmites communis Trin – ołów. Obecność roślin w rejonie tzw. cofki zbiornika zaporowego z pewnością wpływa na poprawę jakości wody nie tylko wskutek kumulacji metali, ale także działania filtracyjnego w stosunku do zawiesin wnoszonych z wodą dopływu.

 

 

Maja Słupczyńska, Stefania Kinal, Monika Hadryś, Barbara Król

WYKORZYSTANIE ZWIĄZKÓW SELENU W ŻYWIENIU JAGNIĄT

Słowa kluczowe: biodostępność, selen, kumulacja w tkankach, peroksydaza glutationowa.

Full text – pdf.

Stopień wykorzystania składników mineralnych z paszy zależy od wielu czynników związanych zarówno ze zwierzęciem, jak i z formą chemiczną stosowanych związków. W badaniach wskazano, że związki nieorganiczne są najczęściej gorzej wykorzystywane niż ich organiczne odpowiedniki. Dlatego podjęto próbę oceny przyswajalności przez jagnięta różnych związków selenu, uwzględniając także poziom dodatku tego pierwiastka w mieszankach. W badaniach na 48 rosnących jagniętach czynnikiem różnicującym poszczególne grupy były różne poziomy i formy połączeń chemicznych selenu w mieszankach treściwych. W grupie I (kontrolnej) jagnięta otrzymywały mieszankę bez dodatku selenu. W grupach (II) doświadczalnych mieszanki uzupełniano seleninem sodu w ilości 0.2 mg Se kg-1 s.m. paszy, a w grupach III i IV – drożdżami wzbogaconymi w selen (drożdże-Se), odpowiednio w ilości: 0.1 i 0.2 mg Se kg-1 s.m. paszy. Na końcu doświadczenia, po osiągnięciu przez zwierzęta masy ciała ok. 35 kg, pobrano od nich krew. Następnie w pełnej heparynizowanej krwi oznaczono aktywność peroksydazy glutationowej (GSH-Px). Z każdej grupy wybrano losowo po 8 jagniąt, zwierzęta ubito i pobrano tkanki miękkie (wątroba, nerki, mózg, mięsień przywodziciel uda). W zliofilizowanym materiale biologicznym oznaczono zawartość selenu. Podane jagniętom w mieszankach treściwych zarówno nieorganiczne (selenin sodu), jak i organiczne (drożdże-Se) formy połączeń selenu zwiększyły zawartość tego pierwiastka w tkankach miękkich jagniąt. Najwięcej selenu znajdowało się w wątrobie i nerkach, odpowiednio 4.65 i 4.90 oraz 2.10 i 2.30 mg kg-1 świeżej tkanki jagniąt otrzymujących w paszy selenin sodu i drożdże–Se w ilości 0.2 mg Se kg-1 s.m. paszy (gr. II i IV). Stosowane w paszy jagniąt związki selenu wyraźnie (PŁ0.01) zwiększyły aktywności GSH-Px we krwi owiec, zwłaszcza u zwierząt, które w mieszance otrzymywały drożdże wzbogacone w selen. U owiec otrzymujących w paszy drożdże-Se w ilości 0.2 mg Se kg-1 s.m. paszy (grupa IV) wykazano wyższą o 129.71 U gHb-1 aktywność peroksydazy glutationowej, a u zwierząt, którym w paszy podawano drożdże-Se w ilości 0.1 mg Se kg-1 s.m. paszy lub selenin sodu, aktywność tego enzymu we krwi była wyższa odpowiednio o 86.33 i 86.35 U gHb-1 w porównaniu z grupą kontrolną. Zastosowanie w dawkach dla jagniąt dodatku Se, zarówno w formie seleninu, jak i wzbogacanych drożdży, spowodowało wzrost jego zawartości w tkankach miękkich oraz wzrost aktywności peroksydazy glutationowej w porównaniu ze zwierzętami z grupy kontrolnej. Większy wpływ na dostępność Se miał jego poziom w dawce niż stosowana forma.

 

 

Ewa Stanisławska-Glubiak, Jolanta Korzeniowska, Urszula Sienkiewicz-Cholewa

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MIKROELEMENTÓW W GLEBIE LEKKIEJ W WARUNKACH WIELOLETNIEGO STOSOWANIA SIEWU BEZPOŚREDNIEGO

Słowa kluczowe: metody uprawy roli, metoda zerowa, mikroelementy, Cu, Zn, Mn.

Full text – pdf.

Gleba pozostająca przez wiele lat w systemie uprawy zerowej (siew bezpośredni w niezaoraną glebę) charakteryzuje się, w stosunku do uprawianej tradycyjnie, zmienionymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi, zwłaszcza warunkami powietrzno-wodnymi oraz zawartością węgla organicznego i makroelementów. Celem trzyletnich badań polowych było porównanie zawartości niektórych mikroelementów w glebie lekkiej uprawianej metodą tradycyjną oraz utrzymywanej w systemie siewu bezpośredniego. Różnice w zawartości mikroelementów w glebie w różnych systemach uprawy mogą wpływać na kształtowanie wielkości i jakości plonów. Wykorzystano ogółem 7 pól o 4-5-letnim lub 11-letnim okresie zróżnicowanej uprawy roli. Na początku czerwca pobierano próbki z trzech losowo wybranych punktów na każdym polu. Pobierano je z dwóch warstw, 0-10 i 10-20 cm, próbnikiem glebowym (firmy Eijkelkamp) o średnicy 2,5 cm. Oznaczano w nich zawartość Cu, Mn i Zn (ekstrakcja 1 mol HCl dm-3) metodą ASA. Wyniki opracowano statystycznie. Stwierdzono istotne różnice wyłącznie w zawartości Cu. Nie można jednak wskazać jednoznacznie, która z metod uprawowych determinowała większą jej zawartość w glebie. Różnice te były uzależnione od roku uprawy oraz głębokości warstwy gleby. Nie wykazano również wpływu uprawy zerowej na zmiany w zawartości Mn i Zn w porównaniu z uprawą tradycyjną. Ogólny poziom zawartości wszystkich badanych mikroelementów, a także różnice wynikające z metody uprawy roli były podobne w obu warstwach glebowych.

 

 

Anna Stolarska, Jacek Wróbel, Krystyna Przybulewska, Joanna Błaszczyk, Michalina Okurowska

WPŁYW NIEDOBORU POTASU NA REAKCJĘ FIZJOLOGICZNĄ SIEWEK NOWYCH LINII ŻYTA

Słowa kluczowe: linie żyta, barwniki asymilacyjne, prolina, świeża masa, sucha masa.

Full text – pdf.

Celem doświadczenia było zbadanie reakcji fizjologicznej i biochemicznej 4 nowych linii żyta: S120, S76, OT1-3, 541, wyhodowanych w Katedrze Genetyki i Hodowli Roślin Akademii Rolniczej w Szczecinie. Nasiona wysiano do gleby i umieszczono w fitotronie z kontrolowaną atmosferą i fotoperiodem. Wilgotność względna wynosiła 80%, temperatura 20ºC, a natężenie promieniowania fotosyntetycznie czynnego Phar – 700 µmol m-2 s-1. Kiełkowanie nasion nastąpiło po ok. 5 dniach. Nasiona charakteryzowały się różną zdolnością kiełkowania: S120 – 80%, S76 – 100% OT1 – 82%, 541 – 50%. W hydroponikach umieszczono siewki żyta w fazie 2-3 liści i założono doświadczenie dwuczynnikowe. Pierwszym czynnikiem był niedobór potasu, drugim – linie żyta. Obiektami kontrolnymi były siewki umieszczone w pożywce pełnej Hoaglanda oraz głodzone potasem (pożywka z 50% niedoborem tego pierwiastka). Po 7 dniach oznaczono świeżą masę (wagowo), zawartość proliny metodą Batesa (1973), zawartość barwników asymilacyjnych metodą Arnona i in. (1956). Wyniki opracowano statystycznie wykonując dwuczynnikową analizę wariancji, a istotność czynników testowano testem Tukeya na poziomie a = 0,05. Wykazano, że niedobór potasu w pożywce spowodował wzrost zawartości barwników asymilacyjnych w świeżej masie liści żyta linii S120. Stwierdzono zależność między zawartością proliny a zawartością barwników asymilacyjnych. Największą ilość proliny (27,2 µg g-1 ś.m.) stwierdzono w siewkach linii 541, jednak jej zawartość malała wraz z plonem świeżej masy. Zawartość chlorofilu całkowitego była wprost proporcjonalna do zawartości proliny (S120, S76, OT1-3), natomiast pozostałych barwników tylko w przypadku linii S 120 i S76.

 

 

Paweł Wójcik, Wioletta Popińska

REAKCJA GRUSZY ODMIANY LUKASÓWKA NA DOKARMIANIE DOLISTNE CYNKIEM

Słowa kluczowe: gruszka, cynk, dokarmianie dolistne.

Full text – pdf.

Celem badań była ocena skuteczności dokarmiania dolistnego cynkiem (Zn) w uprawie gruszy. Doświadczenie przeprowadzono w latach 2005-2007 w prywatnym sadzie w centralnej Polsce. Obiektem doświadczalnym były 6-8-letnie grusze odmiany Lukasówka/pigwa S1, rosnące na glebie o składzie mechanicznym piasku gliniastego lekkiego, umiarkowanej zawartości materii organicznej, lekko kwaśnym odczynie oraz o średniej zawartości Zn. Grusze opryskiwano Zn w formie EDTA w trzech okresach: (1) przed kwitnieniem: w fazie pękania pąków oraz zielonego i białego pąka, w dawce 80 g Zn ha-1 w każdym zabiegu; (2) po kwitnieniu: w fazie opadania płatków kwiatowych oraz 14 i 21 dni później, w dawce 50 g Zn ha-1 w każdym zabiegu lub (3) po zbiorze owoców, 3-4 tygodnie przed naturalnym opadaniem liści, w dawce 200 g Zn ha-1. Drzewa nieopryskiwane Zn stanowiły kontrolę. Wykazano, że opryskiwanie Zn przed kwitnieniem zwiększyło zawartość tego mikroskładnika w kwiatach, a opryskiwanie po kwitnieniu – w liściach i owocach. Dokarmianie dolistne Zn nie miało jednak wpływu na wigor drzew, zawiązywanie kwiatów i owoców, plonowanie, średnią masę owocu, ordzawienie owoców oraz zawartość kwasów i ekstraktu w miąższu owoców. Wnioskuje się, że dokarmianie dolistne Zn grusz o optymalnej zawartości tego mikroskładnika w liściach (wg obowiązujących liczb granicznych) nie polepsza wzrostu i plonowania roślin oraz jakości owoców.

 

 

Krystyna Zarzecka, Marek Gugała, Bogumiła Zadrożniak

ODDZIAŁYWANIE INSEKTYCYDÓW NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I WAPNIA W BULWACH ZIEMNIAKA

Słowa kluczowe: ziemniak, stonka ziemniaczana, insektycydy, magnez, wapń.

Full text – pdf.

Badania oparto na doświadczeniu polowym założonym na glebie kompleksu żytniego bardzo dobrego metodą losowanych podbloków w trzech powtórzeniach. Czynnikami eksperymentu były: 3 odmiany ziemniaka jadalnego: Wiking, Mors, Żagiel i 6 sposobów zwalczania stonki ziemniaczanej z udziałem insektycydów – Actara 25 WG w dawce 80 g ha-1, Regent 200 SC w dawce 0,1 dm3 ha-1, Calypso 480 SC w dawkach 0,05; 0,075 i 0,1 dm3 ha-1 oraz obiekt kontrolny bez ochrony chemicznej. Zawartość magnezu i wapnia w bulwach ziemniaka oznaczono metodą ASA. Zawartość pierwiastków zależała istotnie od uprawianych odmian, sposobów zwalczania stonki ziemniaczanej i warunków pogodowych w okresie wegetacji. Aplikowane insektycydy wpłynęły na wzrost zawartości magnezu i wapnia, w porównaniu z bulwami pochodzącymi z obiektu kontrolnego, na którym nie stosowano ochrony chemicznej. W bulwach odmiany Żagiel stwierdzono największą zawartość magnezu, a w bulwach odmiany Wiking największą zawartość wapnia.

 

 

TOM 13 - NUMER 4 -GRUDZIEŃ 2008

 

Jean B. Diatta

WZAJEMNA KONTROLA ROZPUSZCZALNOŚCI Cu, Fe I Mn W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO UWILGOTNIENIA GLEBY

Słowa kluczowe: miedź, żelazo, mangan, rozpuszczalność, aktywność metali, uwilgotnienie gleby.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy przedstawiono wpływ trzech różnych stanów uwilgotnienia gleby, tzn. 150, 200 i 300% PPW (polowej pojemności wodnej), na dynamikę rozpuszczalności oraz aktywność miedzi (Cu), żelaza (Fe) i manganu (Mn) w glebach o zróżnicowanym stopniu zanieczyszczenia miedzią. Próbki gleb o masie 200 g umieszczono w polietylenowych pojemnikach (500 cm3), do których dodano odpowiednią ilość wody podwójnie destylowanej w celu zapewnienia właściwej wilgotności, tj. 150, 200 i 300% PPW. Zawartość pojemników inkubowano w warunkach laboratoryjnych w temp. 19-20ºC przez okres 30 dni. W wyznaczonych odstępach czasu pobrano roztwory znad gleby (10 cm3), przesączono i oznaczono w nich pH (potencjometrycznie) oraz Cu, Fe i Mn (spektrofotometrycznie). Wykazano, że aktywność jonów Cu2+ malała stopniowo wraz ze wzrostem pH roztworów, niezależnie od stanu uwilgotnienia, z tym, że ten proces zaznaczył się bardziej w przypadku 150 i 200% PPW w porównaniu z 300% PPW. Aktywność, Fe wahała się w wąskim przedziale, tzn. –5.0 i –6.0 molcdm-3, i zależała od zmian pH między 4,0 a 7,5. Ponadto, należy zaznaczyć, że wzrost uwilgotnienia na jego rozpuszczalność był słabo zaznaczony. Dalsze badania powinny być przeprowadzone w celu wyjaśnienia takiego zachowania żelaza. Aktywność manganu w roztworze wahała się między – 4,0 a –7,0 molcdm-3 i była mniej wrażliwa na zmiany pH. Należy podkreślić, że wpływ wysokiego pH na wzrost aktywności Mn był ograniczony, co oznacza tym samym zależność aktywności jonów Mn2+ od uwilgotnienia gleby. Należy ostrożnie postępować z glebami zanieczyszczonymi lub skażonymi pierwiastkami śladowymi w celu uniknięcia ich zatapiania, gdyż nadmiar stojącej wody (warunki beztlenowe) prowadzi do wzrostu rozpuszczalności i jednocześnie aktywności tych metali w roztworze. Ten proces jest zdecydowanie silniejszy w warunkach występowania znacznych ilości Fe i materii organicznej.

 

 

Renata Dobromilska, Małgorzata Mikiciuk, Kamila Gubarewicz

OCENA PLONOWANIA I SKŁADU MINERALNEGO OWOCÓW POMIDORA DROBNOOWOCOWEGO PO ZASTOSOWANIU PREPARATU BIO-ALGEEN S-90

Słowa kluczowe: warzywa, algi morskie, zawartość biopierwiastków, wskaźnik wykorzy-stania wody.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem badań prowadzonych w wysokim tunelu foliowym, w latach 2004-2006, było określenie wpływu stosowania preparatu z alg morskich Bio-algeen S-90 na plon, skład mineralny owoców, zawartość barwników asymilacyjnych, intensywność asymilacji i transpiracji oraz wskaźnik efektywności wykorzystania wody w procesie fotosyntezy roślin pomidora drobnoowocowego odmiany Conchita F1. Wykazano istotne różnice w plonie ogółem i handlowym pod wpływem traktowania roślin preparatem Bio-algeen S-90. Największy plon ogółem i handlowy owoców uzyskano w przypadku 3-krotnego oprysku preparatem. Preparat Bio-algeen wpłynął również na zwiększenie zawartości składników mineralnych w owocach pomidora drobnoowocowego. Opryskiwanie 3- i 4-krotne roślin zwiększyło poziom azotu ogólnego, fosforu, potasu, wapnia, cynku, żelaza oraz azotanów. Traktowanie roślin preparatem zwiększyło zawartość barwników asymilacyjnych u pomidora. Zwiększanie liczby oprysków preparatem Bio-algeen wpłynęło na wyższą zawartość chlorofilu a, b i całkowitego oraz karotenoidów w liściach. Intensywność asymilacji i transpiracji roślin oraz wskaźnik efektywności wykorzystania wody zależał od liczby oprysków preparatem Bio-algeen. U roślin, które opryskiwano 2- i 3-krotnie, stwierdzono większą intensywność transpiracji i asymilacji, ale mniejszy wskaźnik efektywności wykorzystania wody.

 

 

Krzysztof Gondek, Michał Kopeć

ZAWARTOŚĆ POTASU W KUKURYDZY I GLEBACH NAWOŻONYCH MATERIAŁAMI ORGANICZNYMI

Słowa kluczowe: potas, osady ściekowe, kukurydza.

Pełna wersja pracy – pdf.

Biorąc pod uwagę niezbędność potasu w żywieniu roślin, deficytowa zawartość tego składnika w osadach ściekowych wykorzystywanych do nawożenia roślin wymaga jego uzupełnienia w formie mineralnej. Celem badań była ocena wpływu nawożenia materiałami organicznymi na plon części nadziemnych i korzeni kukurydzy, zawartości w nim potasu oraz zawartości form przyswajalnych tego składnika w glebach o różnym składzie granulometrycznym. Ocenę wpływu nawożenia na zawartość potasu w kukurydzy przeprowadzono w 3-letnim dwuczynnikowym doświadczeniu wazonowym (czynniki: gleba, nawożenie). Do badań użyto materiału glebowego o składzie granulometrycznym piasku słabo gliniastego (psg), gliny piaszczystej pylastej (gpp) i gliny średniej pylastej (gśp). Osady ściekowe pochodziły z dwóch różnych komunalnych oczyszczalni mechaniczno-biologicznych. Mieszaniny osadów ściekowych z torfem sporządzono w stosunku wagowym 1:1, w przeliczeniu na suchą masę materiałów. W celu oznaczenia potasu materiał roślinny mineralizowano w piecu muflowym (temp. 450ºC, 5 h), pozostałość roztworzono w rozcieńczonym kwasie azotowym. W materiale glebowym wysuszonym i przesianym przez sito o średnicy oczek 1 mm potas przyswajalny oznaczono metodą Egnera-Riehma. W uzyskanych roztworach materiału roślinnego oraz ekstraktach glebowych potas oznaczono metodą fotometrii płomieniowej. Nawożenie osadami ściekowymi i mieszaninami osadów z torfem działało korzystniej na plony kukurydzy niż nawożenie solami mineralnymi. W porównaniu z zastosowanymi doglebowo materiałami organicznymi, nawożenie solami mineralnymi istotnie zwiększyło zawartość potasu w biomasie kukurydzy. Zrównoważenie solami mineralnymi ilości potasu wprowadzanego z materiałami organicznymi i jego zbilansowanie nie zwiększyło zasobności gleby w potas przyswajalny, w porównaniu z zasobnością wyjściową, chociaż zaobserwowano różne zmiany w glebach po zastosowanym nawożeniu.

 

 

Barbara Hawrylak-Nowak 

WPŁYW SELENU NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MAKROELEMENTÓW W ROŚLINACH KUKURYDZY

Słowa kluczowe: selen, kukurydza, skład chemiczny.

Pelna wesja pracy – pdf.

Selen jest pierwiastkiem niezbędnym dla ludzi, zwierząt oraz niektórych mikroorganizmów, jednak jego rola w roślinach wyższych nie jest w pełni poznana. Ponieważ wzbogacenie podłoża w selen może wpływać na równowagę mineralną roślin, przeprowadzono badania dotyczące wpływu selenu w formie seleninu (Na2SeO3 5H2O) na zawartość wybranych makroelementów w siewkach kukurydzy (Zea mays L. var. saccharata Kcke. cv. Złota Karłowa). Rośliny rosły przez 14 dni w pożywce Hoaglanda I (pH 6,2) wzbogaconej w selen, który stosowano w następujących stężeniach: 0 (kontrola), 5, 25, 50 i 100 µmol dm-3. Po tym czasie w suchej masie organów nadziemnych analizowano zawartość fosforu (P), magnezu (Mg), potasu (K) i wapnia (Ca). Stwierdzono, że wraz ze wzrostem stężenia selenu w pożywce, w organach nadziemnych roślin wzrastała zawartość fosforu i wapnia, malała zaś zawartość potasu. Nie wykazano istotnych różnic w zawartości magnezu. Wprowadzenie do podłoża selenu wpływało również na wzrost roślin. Stwierdzono, że selen w niskim stężeniu (5 µmol dm-3) stymulował wzrost siewek oraz elongację systemu korzeniowego, ale w jego wyższych stężeniach tego pierwiastka (50 i 100 µmol dm-3) akumulacja biomasy oraz indeks tolerancji korzenia drastycznie malały. Z przeprowadzonych badań wynika, że zaburzenia wzrostu oraz redukcja biomasy roślin w obecności wysokich stężeń selenu w podłożu może być związana z zakłóceniem równowagi mineralnej roślin, a zwłaszcza z gromadzeniem w tkankach pędów znacznej ilości wapnia i fosforu.

 

 

Krzysztof Jankowski, Wojciech Budzyński, Andrzej Szymanowski

SIARKA A JAKOŚĆ NASION RZEPAKU OZIMEGO

Słowa kluczowe: rzepak ozimy, nawożenie siarką, tłuszcz surowy, białko ogółem, glukozynolany.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy przedstawiono 3-letnie (2000-2003) wyniki badań nad wpływem terminu aplikacji siarki (jesień + wiosna lub tylko wiosna) i poziomu dawki (0, 30, 60, 90 kg ha-1) na wartość użytkową nasion rzepaku ozimego.Siarka aplikowana przedsiewnie i wiosną oraz wyłącznie wiosną nie różnicowała istotnie zawartości tłuszczu surowego, powodując jednak wyraźną tendencję do wzrostu zawartości białka ogółem w nasionach. Przyrost ten był jednokierunkowy do dawki 60 kg S ha-1. Zastosowanie siarki (niezależnie od terminu zabiegu) aż do dawki 90 kg na 1 ha powodowało w nasionach odmiany Lisek przyrost zawartości głównych glukozynolanów alkenowych – glukonapiny i progoitryny, a w mniejszym stopniu indolowych, tj. 4-hydroksyglukobrassicyny. Warto podkreślić, iż podział dawki siarki na cześć jesienną i wiosenną w większym stopniu wpływał na zwiększenie zawartości progoitryny, glukonapiny oraz 4-hydroksygluko-brassicyny niż jednokrotna wiosenna aplikacja tego składnika.

 

 

Stefania Jezierska-Tys, Magdalena Frąc

WPŁYW NAWOŻENIA OSADEM ŚCIEKÓW MLECZARSKICH HIGIENIZOWANYM POPIOŁEM WĘGLA BRUNATNEGO NA AKTYWNOŚĆ MIKROBIOLOGICZNĄ I ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W GLEBIE PŁOWEJ

Słowa kluczowe: osad ścieków mleczarskich, aktywność mikrobiologiczna, mikroorganizmy, gleba.

Pełna wesja pracy – pdf.

Celem badań było określenie wpływu osadu ścieków mleczarskich higienizowanego popiołem węgla brunatnego na właściwości mikrobiologiczne i zawartość metali ciężkich w glebie. Badania przeprowadzono w warunkach laboratoryjnych, w doświadczeniu wazonowym. Doświadczenie założono na glebie płowej, wytworzonej z piasku gliniastego mocnego, o odczynie kwaśnym. W wazonach umieszczono po 4 kg gleby. Badania prowadzono w trzech powtórzeniach. W badaniach zastosowano dwie dawki osadu ścieków mleczarskich: 1 i 2,5% osadu kg-1 gleby. Glebę w wazonach nawodniono do poziomu 60% całkowitej pojemności wodnej i inkubowano przez 4 miesiące. Analizy obejmowały oznaczenie: ogólnej liczebności bakterii i grzybów, liczebności bakterii celulolitycznych oraz aktywności respiracyjnej i dehydrogenaz, a także poziomu metali ciężkich. Stwierdzono, że osad ścieków mleczarskich istotnie wpływał na właściwości gleby. Korzystnie oddziaływał na mikrobiologiczne właściwości gleby. Zastosowane dawki (1; 2,5% kg-1) osadu higienizowanego popiołem węglowym stymulowały rozwój bakterii i grzybów w glebie. Osad ścieków mleczarskich spowodował zahamowanie aktywności dehydrogenaz i stymulację aktywności respiracyjnej gleby. Wprowadzenie osadu spowodowało nieistotny wzrost zawartości metali ciężkich w badanej glebie, który był znacznie niższy niż przewidują dopuszczalne normy.

 

 

Jolanta Joniec, Jadwiga Furczak

LICZEBNOŚĆ I AKTYWNOŚĆ MIKROORGANIZMÓW CZYNNYCH W PRZEMIANACH AZOTU W GLEBIE, W CZWARTYM ROKU OD WZBOGACENIA JEJ OSADEM ŚCIEKOWYM

Słowa kluczowe: osad ścieków komunalno-przemysłowych, gleba bielicowa, mikrobiologiczne przemiany azotu, zawartość N-NH4 i N-NO3.

Pełna wesja pracy – pdf.

Celem pracy było określenie kierunku, natężenia i czasu utrzymywania się zmian w liczebności i aktywności niektórych grup mikroorganizmów czynnych w przemianach azotu, w glebie poddanej 4-letniemu oddziaływaniu osadu ścieków komunalno-przemysłowych. Badaniami objęto glebę bielicową, której poziom akumulacyjny nawieziono w 1998 r. przefermentowanym osadem ściekowym w ilości: 30 Mg ha-1(1%), 75 Mg ha-1(2,5%), 150 Mg ha-1 (5%), 300 Mg ha-1(10%) i 600 Mg ha-1(20%). Następnie glebę obsadzono wierzbą (Salix viminalis L.) i w 4-tym roku od wprowadzenia osadu wykonano w dwu jej warstwach (0-20 cm i 20-40 cm) analizy mikrobiologiczne i biochemiczne. Stwierdzono, że w glebie z głębokości 0-20 cm utrzymywało się nadal istotne pobudzenie rozwoju bakterii i grzybów proteolitycznych, ale tylko pod wpływem najwyższej dawki osadu. Ponadto występowała wyraźna stymulacja aktywności proteazy i procesu nitryfikacji oraz niewielkie hamowanie amonifikacji. W glebie z warstwy 20-40 cm odnotowano również stymulację rozwoju grzybów rozkładających białko, aktywności proteolitycznej i nitryfikacyjnej gleby oraz hamowanie amonifikacji. Jednak oddziaływanie osadu było w tych warunkach na ogół słabsze niż w wierzchniej warstwie gleby.

 

 

Józef Koc, Małgorzata Rafałowska, Andrzej Skwierawski

DYNAMIKA STĘŻEŃ I ŁADUNKU MAGNEZU W WODACH ODPŁYWAJĄCYCH Z OBSZARÓW SZCZEGÓLNIE ZAGROŻONYCH SPŁYWAMI AZOTU ZE ŹRÓDEŁ ROLNICZYCH

Słowa kluczowe: magnez, stężenie, ładunek, obszar szczególnie zagrożony, źródła rolnicze.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy była analiza stężeń i ładunków magnezu oraz określenie ich sezonowych zmian w wodach odpływających ze zlewni zakwalifikowanych do obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia wód azotanami ze źródeł rolniczych. Uzyskane wyniki świadczą o tym, że średnie stężenie 12,2 mg Mg dm-3, z wahaniami od 3,3 do 26,1 mg dm-3, i średni roczny ładunek 14,3 kg Mg ha-1 rok-1, z wahaniami od 4,8 do 41,6 kg Mg ha-1 rok-1, w wodach odpływających urządzeniami melioracyjnymi z obszarów rolniczych zależą od warunków meteorologicznych (pora roku), rodzaju systemu melioracyjnego (rowy, dreny) oraz intensywności nawożenia. Intensywne użytkowanie zdrenowanych gruntów ornych, w porównaniu z glebami odwadniającymi siecią rowów, powoduje ponad 2,5-krotny wzrost wymycia magnezu z 10 kg z 1 ha obszaru o średnio intensywnym rolnictwie do 25 kg Mg ha-1 z obszaru intensywnego rolnictwa. Największy odpływ występował w okresie pozawegetacyjnym, ok. 46% ogólnej masy ładunku odpłynęło zimą. W okresie mroźnych zim oraz suszy letnich następuje minimalizacja odpływu magnezu (do ok. 1,2 kg Mg ha-1 rok-1) w wyniku okresowego zaniku odpływu wód.

 

 

Joanna Kostecka, Janina Kaniuczak

WERMIKOMPOSTOWANIE BIOMASY RZĘSY DROBNEJ (LEMNA MINOR L.) Z UDZIAŁEM DŻDŻOWNICY EISENIA FETIDA (SAV.)

Słowa kluczowe: Eisenia fetida (Sav.), rzęsa drobna Lemna minor L., wermikompost, skład chemiczny.

Pełna wersja pracy – pdf.

W publikacji zaprezentowano stan populacji dżdżownic kompostowych E. fetida (Sav.) podczas wermikompotowania biomasy rzęsy drobnej Lemna minor L. Opisano także cechy wyprodukowanych wermikompostów. Doświadczenie prowadzono w warunkach laboratoryjnych (w ciemności, średnia temp. 25±5oC, wilgotność podłoża 70-75%). Wazony testowe (w 3 powtórzeniach dla każdej kombinacji z utylizowanej rzęsy) wypełniono ziemią ogrodową o objętości 1 dm3. Do tych podłoży wprowadzono po 100 osobników E. fetida o znanej biomasie. Do utylizacji podawano regularnie biomasę rzęsy, w dwóch kombinacjach: (1) rzęsa + obornik bydlęcy (1:1), (2) rzęsa. Liczebność i sumę biomasy testowanych populacji dżdżownic wyznaczono po 4 miesiącach wermikompostowania. W wazonach z rzęsą i obornikiem stwierdzono istotnie wyższą średnią liczebność E.fetida (121±5 os./wazon) i sumę biomasy (25.8±1.1 g), w porównaniu ze zredukowaną populacją w czystej rzęsie (57±6 os./wazon i 9.8±1 g biomasy). Podobne zależności stwierdzono w przypadku produkcji kokonów. Dżdżownice złożyły istotnie mniej kokonów, utylizując czystą rzęsę, bez dodatku obornika bydlęcego (odpowiednio 55±13 i 231±37 kokonów/wazon). Dodatek obornika bydlęcego różnicował także cechy wermikompostu z rzęsy drobnej. Wermikompost z rzęsy z dodatkiem obornika bydlęcego zawierał więcej popiołu, N, P, K, Mg, Zn, Cu, Ni, Cr, Cd oraz Pb.

 

 

 

Sławomir Krzebietke

REAKCJA SAŁATY MASŁOWEJ (LACTUCA SATIVA L.) NA RÓŻNE FORMY AWOZÓW AZOTOWYCH Z UDZIAŁEM CHLORU I SIARCZANÓW

Słowa kluczowe: Lactuca sativa L., makroelementy, N-NO3, nawozy azotowe.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy było określenie wpływu składników pokarmowych (zróżnicowanych dawek chloru oraz siarczanów i wapnia, a także różnych form nawozów azotowych: Ca(NO3)2 + NH4NO3, NH4NO3, NH4NO3 + CaCl2, NaNO3) na plon oraz zawartość N-NO3, Nog., P, K, Ca, Mg i Na w sałacie masłowej (Lactuca sativa L.) odmiany 'Vilmorin'. Doświadczenie wazonowe w 4 powtórzeniach prowadzono 3-krotnie w 2007 r. (od 30.01. i od 30.03) i 2008 r. (od 31.03) w „Rośliniarni" Katedry Chemii Rolnej i Ochrony Środowiska UWM w Olsztynie. Rozsadę sałaty wysadzono do wazonów o pojemności 2 dm3 podłoża. Azot aplikowano 3-krotnie, co 10 dni, w ilości 100 mg N dm-3 podłoża; fosfor, potas i magnez w jednakowych dawkach stosowano przed wysadzeniem sałaty. Długość naświetlania roślin wynosiła 12 h dziennie. Zbiór przeprowadzono po 6 tygodniach. Oznaczenia zawartości Nog. (metodą Kjeldahla), P (metodą wanadowo-molibdenową), K, Ca, Na, (metodą fotometrii płomieniowej – ESA), Mg (metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej – ASA) dokonano po mineralizacji „na mokro" w H2SO4. Koncentrację azotanów(V) oznaczono w świeżej masie (potencjometrycznie z użyciem elektrody jonoselektywnej), w wyciągu 0,03 mol dm-3 CH3COOH wg Nowosielskiego (1988). Najmniejszą masę główek sałaty (istotną statystycznie) otrzymano po nawożeniu NaNO3. Korzystne zmniejszenie ilości N-NO3 nastąpiło po zastosowaniu NaNO3, natomiast największe nagromadzenie azotanów(V) stwierdzono po aplikacji saletry wapniowej łącznie z saletrą amonową. Na zawartość składników mineralnych w sałacie masłowej odmiany 'Vilmorin', takich jak fosfor, potas, magnez i sód, korzystniej wpływało nawożenie związkami siarczanowymi (K2SO4 + MgSO4) niż chlorkowymi (KCl + MgCl2). Saletra sodowa znacząco wpłynęła na zmniejszenie zawartości magnezu i wapnia w roślinach, nie miała wpływu na koncentrację fosforu, jednocześnie zwiększała akumulację sodu i potasu.

 

 

Marzenna Olszewska, Stefan Grzegorczyk

WPŁYW NIEDOBORU MANGANU NA WSKAŹNIKI WYMIANY GAZOWEJ, INDEKS ZIELONOŚCI LIŚCI (SPAD) ORAZ PLONOWANIE ŻYCICY TRWAŁEJ (LOLIUM PERENNE L). I KUPKÓWKI POSPOLITEJ (DACTYLIS GLOMERATA L.)

Słowa kluczowe: niedobór manganu, życica trwała, kupkówka pospolita, fotosynteza, transpiracja,
                                WUE, indeks SPAD, plonowanie.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy była ocena wpływu niedoboru manganu w glebie na intensywność fotosyntezy i transpiracji, współczynnik wykorzystania wody, indeks zieloności liści oraz plonowanie wybranych odmian życicy trwałej (Lolium perenne L.) i kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata L.). W okresie wegetacji mierzono intensywność fotosyntezy i transpiracji za pomocą przenośnego analizatora gazowego LI-COR 6400 oraz indeks zieloności liści za pomocą optycznego chlorofilometru Minolta SPAD-502. Na podstawie chwilowych wartości fotosyntezy i transpiracji wyliczono współczynnik wykorzystania wody (WUE). Plon suchej masy określono przez wysuszenie zielonej masy w temperaturze 105ºC, do stałej wagi. Wykazano, że reakcja traw na niedobór manganu w glebie zależy od gatunku rośliny i odmiany. Większą reakcję na deficyt manganu, polegającą na ograniczeniu procesu fotosyntezy i transpiracji oraz zmniejszeniu zawartości chlorofilu w liściach, wykazywały odmiany życicy trwałej niż kupkówki pospolitej. Najbardziej wrażliwa na niedobór manganu w glebie była odmiana życicy trwałej Maja, u której stwierdzono w największym stopniu ograniczenie wszystkich badanych parametrów.

 

 

Marzenna Olszewska, Stefan Grzegorczyk, Jacek Alberski, Anna Bałuch-Małecka, Adam Kozikowski

WPŁYW NIEDOBORU MIEDZI NA WSKAZNIKI WYMIANY GAZOWEJ, INDEKS ZIELONOŚCI LIŚCI (SPAD) ORAZ PLONOWANIE ŻYCICY TRWAŁEJ (LOLIUM PERENNE L). I KUPKÓWKI POSPOLITEJ (DACTYLIS GLOMERATA L.)

Słowa kluczowe: niedobór miedzi, życica trwała, kupkówka pospolita, fotosynteza, transpiracja, WUE,
                               indeks SPAD, plonowanie.

Pełna wersja pracy – pdf.

Miedź jest mikroelementem niezbędnym do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Wpływa na zawartość chlorofilu, proces fotosyntezy oraz gospodarkę wodną roślin. Celem pracy była ocena wpływu niedoboru miedzi w glebie na intensywność fotosyntezy i transpiracji, współczynnik wykorzystania wody, indeks zieloności liści oraz plonowanie wybranych odmian życicy trwałej (Lolium perenne L.) i kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata L.). W okresie wegetacji mierzono intensywność fotosyntezy i transpiracji za pomocą przenośnego analizatora gazowego LI-COR 6400 i indeks zieloności liści za pomocą optycznego chlorofilometru Minolta SPAD-502. Na podstawie chwilowych wartości fotosyntezy i transpiracji wyliczono współczynnik wykorzystania wody (WUE). Plon suchej masy określono przez wysuszenie zielonej masy w temperaturze 105oC do stałej wagi. Wykazano, że niedobór miedzi istotnie ograniczył intensywność fotosyntezy, transpiracji, poziom chlorofilu w liściach oraz plonowanie wszystkich badanych odmian. Odmianą najbardziej odporną na niedobór miedzi była Maja, która odznaczała się wysoką intensywnością fotosyntezy i transpiracji oraz największą zawartością chlorofilu. W warunkach niedoboru miedzi plonowała ona na poziomie pozostałych odmian uprawianych w warunkach kontrolnych.

 

 

Wojciech Orzepowski, Krzysztof Pulikowski

ZAWARTOŚĆ MAGNEZU, WAPNIA, POTASU I SODU W WODACH GRUNTOWYCH ORAZ POWIERZCHNIOWYCH NA UŻYTKACH ROLNYCH W GMINIE KĄTY WROCŁAWSKIE

Słowa kluczowe: woda, magnez, wapń, potas, sód.

Pełna wersja pracy – pdf.

W pracy przedstawiono wybrane elementy badań prowadzonych w latach hydrologicznych 2000/2001-2002/2003 na użytkach rolnych wokół kilku niewielkich zbiorników wodnych zlokalizowanych na obrzeżach wsi w gminie Kąty Wrocławskie. Celem pracy była ocena zawartości wybranych pierwiastków w wodach gruntowych i małych zbiornikach wodnych. Zbiorniki objęte badaniami powstały przed kilkudziesięciu laty w efekcie działalności człowieka – w Zybiszowie i Bliżu są to niewielkie zbiorniki kopane, natomiast w Smolcu i Rybnicy powstały w miejscach dawnych wyrobisk gliny. Ich powierzchnia jest zróżnicowana i wynosi od 0,05 do 2,2 ha, a średnia głębokość od 1,2 do 3,5 m. Nie dopływają do nich żadne cieki, a zasilanie następuje jedynie przez dopływ wód gruntowych oraz opadowych. W okresie badawczym położenie zwierciadła wody w tych zbiornikach zmieniało się w zakresie 3-40 cm, natomiast maksymalne zmiany położenia zwierciadła wody gruntowej przekraczały 1 m. Badane wody zawiarają duże ilości pierwiastków, co ma bezpośredni związek z rodzajem gleb i użytkowaniem ich jako pola orne. Na terenach użytkowanych rolniczo obserwuje się dodatnie skorelowanie stężenia magnezu, potasu i sodu w wodach gruntowych i powierzchniowych. Podwyższone zawartości tych pierwiastków na obiekcie w Rybnicy wskazują na zanieczyszczenie wód spływem z terenów zabudowanych. W analizowanych wodach gruntowych stosunek stężenia wapnia do magnezu wynosił od 2,7 do 6,9, natomiast w powierzchniowych od 1,2 do 5,1. Wartości mniejsze od 3, dla obu rodzajów wód, stwierdzono tylko na obiekcie w Rybnicy, co potwierdza hipotezę, że dopływają tam zanieczyszczenia z terenów zabudowanych.

 

 

Urszula Sienkiewicz-Cholewa

WPŁYW DOLISTNEGO I DOGLEBOWEGO NAWOŻENIA MIEDZIĄ NA WIELKOŚĆ I JAKOŚĆ PLONÓW RZEPAKU OZIMEGO

Słowa kluczowe: rzepak, miedź, nawożenie, plon nasion, zawartość tłuszczu.

Pełna wersja pracy – pdf.

W kraju blisko 40% użytków rolnych cechuje pogłębiający się niedobór miedzi przyswajalnej dla roślin. Badania inwentaryzacyjne wykazały 25% plantacji rzepaku niedożywionych w ten składnik. Celem badań była ocena efektów plonotwórczych dolistnego i doglebowego nawożenia rzepaku ozimego miedzią, wskazanie optymalnej dawki Cu dla tego gatunku oraz porównanie wpływu obu sposobów aplikacji na cechy jakościowe nasion. Przeprowadzono 2 trzyletnie ścisłe doświadczenia polowe, w których zastosowano przedsiewnie nawożenie rzepaku miedzią dawką 4, 8 i 12 kg Cu ha-1 oraz oprysk dolistny o optymalnej dawce 250 Cu g ha-1 w fazie zwartego pąka Doświadczenia prowadzono na glebach lekkich o odczynie kwaśnym i lekko kwaśnym oraz niskiej bądź średniej zawartości przyswajalnej miedzi. Istotne zwyżki plonów nasion rzepaku w stosunku do obiektu kontrolnego (bez Cu) uzyskano na obiektach nawożonych doglebowo dawką 8 i 12 kg Cu ha-1 oraz pod wpływem dolistnej aplikacji. W roślinach z obiektów nienawożonych miedzią stwierdzono niedostateczne dla rzepaku zawartości tego składnika. Optymalne odżywienie roślin miedzią spowodowało istotny wzrost plonów nasion rzepaku. W poszczególnych doświadczeniach pojawiła się tendencja do korzystnego zwiększania się zawartości miedzi w nasionach szczególnie po zastosowaniu dolistnego nawożenia oraz wyższych dawek doglebowych. Odnotowano również przypadki zwiększenia zawartości tłuszczu w nasionach nawet o kilka procent w stosunku do obiektów bez nawożenia Cu. Wobec niedoborów miedzi w glebach kraju, nawożenie rzepaku tym składnikiem staje się niezbędne.

 

 

Mirosław Skorbiłowicz, Elżbieta Skorbiłowicz

JAKOŚĆ WÓD STUDZIENNYCH W DOLINIE GÓRNEJ NARWI POD WZGLĘDEM STĘŻENIA ZWIĄZKÓW AZOTU I FOSFORANÓW

Słowa kluczowe: studnia, azotany, fosforany.

Pełna wersja pracy – pdf.

Celem pracy było określenie stężenia oraz rozkładu przestrzennego form azotu i fosforanów w studniach gospodarskich (kopanych) z wybranych gospodarstw wiejskich doliny górnej Narwi. Dodatkowym celem pracy było określenie wpływu wybranych elementów zagrody wiejskiej na jakość wód studziennych. Badania prowadzono w 8 wsiach położonych w województwie podlaskim. W każdej wsi do badań wybrano po 3 studnie. Wszystkie studnie czerpią wodę z pierwszego poziomu wodonośnego. Badaniami objęto wody studzienne na odcinku rzeki Narew od wsi Sobótka do wsi Złotoria. Miejsca poboru próbek wody wyznaczono w miejscowościach: Sobótka, Narew, Ciełuszki, Kaniuki, Zawyki, Uhowo, Topilec, Złotoria zlokalizowanych wzdłuż rzeki Narew w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Próbki wody pobierano 3-krotnie: wiosną, latem, jesienią 2006 r. W próbkach wody przefiltrowanych przez filtry mikroporowate o średnicy porów 0,45 µm oznaczono metodą kolorymetryczną, na spektrofotometrze HACH typu DR-2000, azot amonowy, azotynowy, azotanowy i fosforany. Parametry metod analitycznych dostosowano do zaleceń Rozporządzenia Ministra Środowiska (2004). Ogółem wykonano 288 oznaczeń w trzech seriach badawczych. Obliczono średnią arytmetyczną zawartość badanych parametrów w próbkach pobranych z 3 studni każdej wsi w trzech terminach. Ocenę jakości wód podziemnych oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji i prezentacji stanu tych wód, z uwzględnieniem Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. Wyniki porównywano ze stężenirm form poszczególnych składników (N-NH4,
N-NO2, N-NO3) ujętych w Rozporządzeniach MŚ (2004) i MZ (2007) w celu przypisania badanym wodom klas jakości oraz podstawowych wymagań chemicznych. Wykazano, że: wody nie odpowiadały standardom wody przeznaczonej do spożycia ze względu na przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń azotu amonowego i azotanowego, wody o najniższej jakości stwierdzono w studniach ze wsi

Złotoria i Zawyki. W pracy określono również wpływ odległości studni od zabudowań

inwentarskich na stężenie azotu amonowego w ich wodach.

 

 

Andrzej Skwierawski, Katarzyna Sobczyńska-Wójcik, Małgorzata Rafałowska

STRATY FOSFORU Z MAŁYCH ZLEWNI ROLNICZYCH O RÓŻNEJ INTENSYWNOŚCI UŻYTKOWANIA

Słowa kluczowe: fosfor, migracja biogenów, odpływ wody, zlewnie rolnicze, bariery biogeochemiczne.

Pełna wesja pracy – pdf.

Badania prowadzono w roku hydrologicznym 2006, w dwóch małych zlewniach rolniczych położonych w obrębie Pojezierza Mazurskiego. Badane zlewnie charakteryzowały się dużymi zdolnościami retencyjnymi (obecność stref buforowych i wód powierzchniowych w zlewni) oraz zróżnicowanym poziomem intensywności rolniczego użytkowania. Wykazano, że koncentracja fosforu w wodach odpływających z badanych zlewni rolniczych kształtowała się w zakresie 0,12÷0,43 mg dm-3. Zlewnie charakteryzowały się niskimi wskaźnikami odpływu wody (0,32÷1,67 dm3 s-1 km-2), co w największym stopniu wpłynęło na odpływ fosforu, kształtujący się na poziomie od 0,013 do 0,060 kg ha-1 rok-1. W porównawczej zlewni drenarskiej, o wskaźniku odpływu 3,54 dm3 s-1 km-2, wykazano wielokrotnie wyższy eksport fosforu z wodami – 0,39 kg ha-1 rok-1. Uzyskane wartości wskazują na rolę małej retencji krajobrazowej w badanych zlewniach oraz skuteczność stref buforowych na styku wód i pól uprawnych, ograniczających odpływ biogenów, zwłaszcza w warunkach intensywnej produkcji rolniczej na obszarze zlewni.

 

 

Ewa Stanisławska-Glubiak

WPŁYW ODCZYNU GLEBY NA EFEKTY DOLISTNEGO NAWOŻENIA RZEPAKU MOLIBDENEM

Słowa kluczowe: dawki Mo, terminy aplikacji, zwyżka plonu, pH gleby.

Pełna wersja pracy – pdf.

Na glebach o różnej kwasowości (pH=4,1-7,1) przeprowadzono 33 doświadczenia polowe, w których badano efekt dolistnego nawożenia rzepaku molibdenem. Stosowano dawki 30, 60 i 120 g Mo ha-1 w 2 terminach: wiosną, kilka dni po ruszeniu wegetacji, oraz na początku formowania łodygi. W grupie doświadczeń z glebami bardzo kwaśnymi i kwaśnymi uzyskano zwyżki plonów nasion, średnio 0,08 t ha-1. Według równania regresji, względna zwyżka plonów wskutek nawożenia Mo zależała od zawartości manganu oraz procentowego udziału frakcji pyłu w glebie. W grupie doświadczeń z glebami lekko kwaśnymi i obojętnymi rzepak reagował zwyżką plonów – średnio 0,2 t ha-1. Wielkość dawki molibdenu miała istotny wpływ na plonowanie rzepaku tylko w grupie gleb lekko kwaśnych i obojętnych. Nie stwierdzono istotnej różnicy między dawkami 60 g i 120 g Mo ha-1. Obie były jednak skuteczniejsze niż dawka 30 g Mo ha-1. Nie udowodniono wpływu terminu oprysku molibdenem na plony nasion ani współdziałania wielkości dawki Mo z terminem jej stosowania w obu grupach doświadczeń.

 

 

Mariusz Stolarski

ZAWARTOŚĆ WĘGLA, WODORU I SIARKI W BIOMASIE WYBRANYCH GATUNKÓW WIERZB KRZEWIASTYCH

Słowa kluczowe: wierzba krzewiasta, produktywność, biomasa, węgiel, wodór, siarka.

Pełna wersja pracy – pdf.

W biomasie pięciu gatunków wierzby krzewiastej: Salix viminalis, Salix dasyclados, Salix triandra, Salix purpurea oraz Salix alba, w pędach i korzeniach oznaczono zawartość węgla, wodoru i siarki. Pobrane ze ścisłego doświadczenia polowego próby biomasy wierzby wysuszono w temp. 105°C do uzyskania stałej masy. Zawartość węgla, wodoru i siarki w biomasie oznaczono w automatycznym analizatorze ELTRA CHS 500. Ponadto określono cechy morfologiczne oraz produktywność roślin Salix spp. w pierwszym roku uprawy. Wyniki badań opracowano statystycznie z użyciem arkusza kalkulacyjnego Excel oraz programu komputerowego Statistica PL. Zawartość węgla w biomasie badanych gatunków wierzby krzewiastej wynosiła średnio 496,33 g kg-1 s.m. Spośród badanych gatunków najwyższą zawartość węgla oznaczono w biomasie Salix purpurea, średnio 501,32 g kg-1 s.m. Zawartość węgla w pędach nadziemnych była średnio istotnie wyższa (507,95 g kg-1 s.m.) niż w korzeniach (465,88 g kg-1 s.m.). Zawartość wodoru u badanych gatunków wynosiła średnio 71,11 g kg-1 s.m. Istotnie najwyższą średnią zawartość wodoru w biomasie stwierdzono u gatunku Salix triandra (74,98 g kg-1 s.m.). Gatunek Salix triandra zawierał istotnie najmniej siarki w biomasie, średnio 0,43 g kg-1 s.m. Średnia zawartość siarki w pędach nadziemnych była istotnie niższa niż w korzeniach, odpowiednio 0,52 g kg-1 s.m. i 0,95 g kg-1 s.m. Zależność tę stwierdzono u wszystkich badanych gatunków wierzb. Plon suchej biomasy badanych gatunków wierzb uzyskany w roku założenia doświadczenia wyniósł średnio 5,81 Mg ha-1. Spośród badanych gatunków istotnie najwyższy plon suchej biomasy uzyskano u Salix viminalis – 7,22 Mg ha-1.

 

 

 

Agata Szymańska-Pulikowska

SÓD I POTAS W WODACH PODZIEMNYCH NA TERENACH OTACZAJĄCYCH SKŁADOWISKO ODPADÓW KOMUNALNYCH „MAŚLICE” WE WROCŁAWIU

Słowa kluczowe: składowisko odpadów komunalnych, wody podziemne, odcieki składowiskowe, sód, potas.

Pełna wesja pracy – pdf.

Sód i potas są pospolicie występującymi w środowisku metalami alkalicznymi. W czystych wodach podziemnych ich zawartości najczęściej nie przekraczają 100 mg dm-3 (Na) i 90 mg dm-3 (K). Poważnym źródłem zanieczyszczenia środowiska wodnego mogą być odcieki z nieuszczelnionych lub nieprawidłowo uszczelnionych składowisk odpadów komunalnych. W początkowych latach składowania odpadów odcieki mogą zawierać do 2500 mg dm-3 sodu i do 3100 mg dm-3 potasu. Odcieki ze „starych” składowisk zawierają do 3700 mg dm-3 sodu i do 1580 mg dm-3 potasu. Celem pracy było wykazanie charakteru i dynamiki zmian stężeń sodu i potasu w odciekach ze składowiska odpadów komunalnych „Maślice” we Wrocławiu oraz w wodach podziemnych na przyległych terenach. Ponieważ w podłożu składowiska zalegają utwory piaszczysto-żwirowe, a poziom lustra wód podziemnych jest dość wysoki, następuje kontakt wód podziemnych ze składowanymi odpadami oraz transport zanieczyszczeń. Tylko część składowiska ma uszczelnienie i drenaż odprowadzający odcieki do zbiornika. Na przełomie lat 1999-2000 zakończono eksploatację składowiska i rozpoczęto rekultywację, której głównym zadaniem było ograniczenie dostępu wody do złoża odpadów. W pracy przedstawiono wyniki badań prowadzonych w latach 1995-2007 dotyczących zawartości sodu i potasu w wodach podziemnych dopływających do składowiska, odciekach składowiskowych oraz w wodach podziemnych wypływających za składowiskiem. Wykazano, że zarówno stężenia, jak i proporcje między zawartościami sodu i potasu w wodach podziemnych dopływających do składowiska mieściły się w naturalnych zakresach, przekroczonych jedynie w latach 2000-2001. W odciekach, pomimo zamknięcia i rekultywacji składowiska, nadal stwierdzano dość wysokie i wyrównane stężenia analizowanych składników. Również zawartości sodu i potasu w wodach podziemnych odpływających za składowiskiem były wysokie i wyrównane, co świadczy o utrzymującym się dopływie zanieczyszczeń przez nieuszczelnione podłoże obiektu.

 

 

Aleksandra Duda-Chodak, Urszula Błaszczyk

WPŁYW NIKLU NA ZDROWIE CZŁOWIEKA

Słowa kluczowe: nikiel, źródła niklu, ekspozycja, toksyczność, kancerogenność, człowiek.

Pełna wersja pracy – pdf.

W 2008 nikiel zyskał niechlubne miano „alergenu roku”. Według dermatologów, wciąż rosnąca częstość alergii na nikiel nie może być tłumaczona jedynie modą na przekłuwanie ciała lub zwiększone zastosowanie w medycynie urządzeń zawierających nikiel (np. stenty naczyń wieńcowych). Wykazano, że kilka milionów robotników na całym świecie narażonych zawodowo na nikiel i jego związki, ma podwyższony poziom tego pierwiastka we krwi, moczu i tkankach organizmu. W tych przypadkach pracownicy są wystawieni na opary i pyły zawierające nikiel, a zatem głównym sposobem pobierania tego pierwiastka jest inhalacja. Dla większości populacji źródła niklu stanowią jednak woda pitna i żywność. Niedawno w testach czajników kuchennych z odsłoniętymi elementami grzewczymi, wykonanymi ze stopów niklu wykazano uwalnianie znacznych ilości niklu do wody pitnej. W pracy omówiono trzy główne typy szkodliwego dla zdrowia wpływu ekspozycji na nikiel. Ostre zatrucia, jako wynik krótkoterminowej ekspozycji na wysokie stężenia polutantów, chroniczne nienowotworowe efekty powstające na skutek długotrwałej ekspozycji na stosunkowo niskie dawki oraz nowotwory płuc, nosa i zatok spowodowane inhalacją powietrza zanieczyszczonego niklem. Również rak gardła i żołądka przypisuje się wdychaniu związków niklu. Dokładny mechanizm kancerogenezy wywołanej przez nikiel pozostaje niejasny i wymaga dalszych badań. W pracy omówiono najbardziej popularne hipotezy wyjaśniające to zjawisko.

 

 

TOM 13 - NUMER 3 - WRZESIEŃ 2008

Bożena Barczak

ZAWARTOŚĆ I PROPORCJE SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W BIOMASIE JĘCZMIENIA OZIMEGO UPRAWIANEGO W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA AZOTEM

Słowa kluczowe: jęczmień ozimy, fazy dojrzałości, azot, nawożenie, makroelementy.

Pełna wersja pracy - pdf.

Materiał badawczy stanowiła biomasa jęczmienia ozimego, pochodząca z czteroletniego doświadczenia polowego, zbierana w następujących fazach wegetacji jęczmienia ozimego: krzewienie, strzelanie w źdźbło, kłoszenie, początek zawiązywania ziarna, dojrzałość mleczno-woskowa ziarna. W doświadczeniu zastosowano azot w formie saletry amonowej w dawkach (kg N×ha-1): 0, 60, 120, 180. Wykazano, że zawartość N, P, K, Ca, Mg i Na w masie wegetatywnej jęczmienia ozimego zmniejszała się w kolejnych fazach rozwoju roślin, począwszy od krzewienia aż do dojrzałości mleczno-woskowej ziarna. Największy spadek zawartości w kolejnych stadiach wegetacji dotyczył azotu i magnezu. W przypadku azotu, fosforu, wapnia i sodu zmniejszanie się zawartości ozimego biomasie jęczmienia ozimego podczas jego wegetacji było z reguły większe na obiektach nawożonych azotem, w porównaniu z obiektami bez azotu. Wykazano na ogół dodatni wpływ nawożenia azotem na zawartość badanych makroskładników w masie wegetatywnej jęczmienia ozimego we wszystkich jego fazach rozwojowych. Stwierdzono, że iloraz sumy zawartości kationów do azotu osiągał najwyższe wartości w późnych fazach rozwoju roślin na obiektach bez azotu lub nawożonych dawką 60 kg N ha-1.

 

 

Wiesław Bednarek, Renata Reszka

WPŁYW WAPNOWANIA I NAWOŻENIA MINERALNEGO NA ZAWARTOŚĆ AZOTU MINERALNEGO W GLEBIE

Słowa kluczowe: azot azotanowy, azot amonowy, wapnowanie, gleba.

Pełna wersja pracy - pdf.

Azot ma decydujący wpływ na kształtowanie żyzności i urodzajności gleb. Istotnymi czynnikami modyfikującymi przemiany związków azotowych w glebie są wapnowanie i nawożenie mineralne. Celem badań było określenie wpływu wapnowania oraz nawożenia siarczanem amonu lub saletrą wapniową na ogólną zawartość azotu oraz jego mineralnych form w glebie. Badania oparto na analizie chemicznej materiału glebowego otrzymanego z dwuletniego doświadczenia wazonowego. Schemat doświadczenia obejmował 9 kombinacji w 4 powtórzeniach na glebie kwaśnej i wapnowanej. Czynnikami doświadczalnymi były: wapnowanie (gleba kwaśna, gleba wapnowana), nawożenie formą amonową lub azotanową azotu stosowane na dwóch poziomach (N1, N2) oraz nawożenie fosforem w dwóch dawkach (P1, P2). Wapnowanie zastosowano jednorazowo przed założeniem doświadczenia. Nawozy mineralne stosowano w każdym roku badań przed siewem roślin w postaci nawozów: siarczanu amonu, saletry wapniowej i superfosfatu potrójnego granulowanego. Rośliną testową był jęczmień jary, który zbierano w fazie pełnej dojrzałości. Wykazano, że największy wpływ na zawartość N-NH4 miało wapnowanie oraz nawożenie azotem. Zastosowanie węglanu wapnia, a także saletry wapniowej prowadziło do zmniejszenia ilości azotu amonowego w glebie. Zawartość azotu azotanowego w obiektach nawożonych saletrą wapniową była większa niż w kombinacjach z siarczanem amonu. Wapnowanie oraz zastosowana dawka azotu miały największy wpływ na kształtowanie zawartości azotu mineralnego w glebie. Wapnowanie przyczyniło się do zmniejszenia ilości azotu mineralnego w glebie. Odmienną sytuację zaobserwowano po zwiększeniu dawek analizowanego składnika. Zastosowanie węglanu wapnia oraz azotanowej formy azotu prowadziło do zmniejszenia ogólnej zawartości azotu w glebie, co można wyjaśnić zwiększeniem plonu jęczmienia jarego w obiektach wapnowanych i nawożonych saletrą wapniową w porównaniu z plonem rośliny testowej w obiektach nie wapnowanych i nawożonych siarczanem amonu.

 

 

Marek Gugała, Krystyna Zarzecka

WPŁYW ZABIEGÓW PIELĘGNACYJNYCH I UPROSZCZENIA UPRAWY NA ZAWARTOŚĆ I POBRANIE ŻELAZA Z PLONEM BULW ZIEMNIAKA

Słowa kluczowe: ziemniak, żelazo, zawartość, pobranie.

Pełna wersja pracy - pdf.

Pracę oparto na próbach bulw z doświadczenia polowego przeprowadzonego w latach 2002-2004 na glebie o składzie piasku gliniastego lekkiego. Porównywano dwa sposoby uprawy roli – tradycyjną (orka+orka przedzimowa+bronowanie+kultywatorowanie+bronowanie) i uproszczoną (orka odwrotna+kultywatorowanie) i siedem sposobów pielęgnacji z udziałem herbicydów: Plateen 41,5 WG, Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC, Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC + Atpolan 80 EC, Barox 460 SL, Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC, Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC + Atpolan 80 EC. Zawartość żelaza i jego pobranie z plonem bulw zależały istotnie od sposobów uprawy i pielęgnacji oraz warunków pogodowych w okresie wegetacji. Więcej żelaza zawierały bulwy ziemniaka z uprawy tradycyjnej – średnio 65,80 g×kg-1 w porównaniu z uproszczoną – średnio 64,82 g×kg-1. Herbicydy zastosowane w pielęgnacji podwyższały istotnie zawartość żelaza – średnio o 4,2% i jego pobranie z plonem bulw – średnio o 13,8% w porównaniu z obiektem kontrolnym.

 

 

Józef Koc, Katarzyna Sobczyńska-Wójcik, Andrzej Skwierawski

STĘŻENIA MAGNEZU W WODACH ZBIORNIKÓW ZRENATURYZOWANYCH NA OBSZARACH WIEJSKICH

Słowa kluczowe: renaturyzacja zbiorników wodnych, stężenia magnezu, zbiorniki bezodpływowe.

Pełna wersja pracy - pdf.

Celem pracy było określenie stężenia magnezu oraz jego sezonowych zmian w wodach zrenaturyzowanych zbiorników wodnych zlokalizowanych na terenach wiejskich, po 25 latach od ich odtworzenia. Badaniami objęto 3 małe bezodpływowe zbiorniki wodne, położone w sąsiedztwie miejscowości Sętal, w gminie Dywity. Próbki wody do analiz laboratoryjnych pobierano 1 raz w miesiącu w latach 2005-2006 i oznaczano w nich magnez oraz parametry fizykochemiczne: temperaturę, pH, nasycenie tlenem, tlen rozpuszczony, przewodnictwo elektrolityczne oraz głębokość wód. Wykazano, że środowisko występowania wód powierzchniowych na tym obszarze jest ubogie w magnez (średnio 5,2 mg×dm-3 - 6,6 mg×dm-3), co jest charakterystyczne dla terenów polodowcowych. Odtworzone zbiorniki wodne pod względem zawartości magnezu można zaliczyć do I klasy jakości wód. W wodzie niewielkich, odtworzonych jezior objętych badaniami stwierdzono dużą sezonową zmienność stężeń magnezu. Jednak wahania stężeń Mg+2 często były większe w obrębie poszczególnych obiektów niż między obiektami badań. Najwyższe średnie sezonowe stężenie magnezu – 6,6 mg×dm-3, z wahaniami od 3,9 mg×dm-3 do 10,0 mg×dm-3, odnotowano w wodach zbiornika, którego zlewnia w całości jest użytkowana rolniczo od wielu lat. Najniższe stężenia magnezu w wodach zbiorników występowały wiosną, niewielki ich wzrost obserwowano na początku lata, a następnie niewielki spadek. Wyraźny przyrost ilości magnezu stwierdzono dopiero jesienią, aż do osiągnięcia maksimum zimą. Taki przebieg był spowodowany maksymalną biosorpcją magnezu wiosną i uruchamianiem jesienią oraz zimą z zasobów wewnętrznych zbiorników (masa roślinna i osady denne). Spadek oraz wzrost stężenia jonów Mg+2 w wodach zbiorników odbywał się, więc w postaci dwóch „pulsów” odpowiednio wiosną i jesienią.

 

 

Roman Kolczarek, Grażyna Anna Ciepiela, Jolanta Jankowska, Joanna Jodełka

WPŁYW FORMY NAWOŻENIA AZOTEM NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW (K, Na) W RUNI Z ŁĄKI TRWAŁEJ

Słowa kluczowe: ruń łąkowa, dawka azotu, forma azotu, dokarmianie dolistne, nawożenie mineralne,
                              potas, sód.

Pełna wersja pracy - pdf.

Celem pracy było porównanie wpływu nawożenia azotem użytków zielonych na zawartość makroelementów w runi łąkowej. Badania prowadzono w latach 1999-2001 na łące trwałej. Każdego roku po ruszeniu wegetacji stosowano nawożenie podstawowe pogłównie, wnosząc do gleby odpowiednio: N–60 kg×ha-1, P–60 kg×ha-1,
 K–60 kg×ha-1. Zastosowano dwie formy nawozów: wieloskładnikowy (Polifoska 15) [P] i mieszaninę nawozów jednoskładnikowych [M] (saletra amonowa, superfosfat pojedynczy, sól potasowa). W drugim i trzecim odroście stosowano nawożenie azotem w formie dolistnej (20%, 30%, 40% roztwór mocznika) i dokorzeniowej (saletra amonowa). Dawki azotu wynosiły: 27,6 kg×ha-1 (N1), 41,4 kg×ha-1 (N2), 55,2 kg×ha-1 (N3). W każdym roku badań zebrano po trzy pokosy. W runi łąkowej określono zawartość potasu i sodu. Nawożenie nawozem wieloskładnikowym powodowało wzrost zawartości potasu w roślinach, a nawożenie mieszaniną nawozów jednoskładnikowych przyczyniło się do wzrostu ilości sodu. Dolistne dokarmianie roślin azotem w formie roztworu mocznika spowodowało większy wzrost zawartości potasu i sodu w porównaniu z nawożeniem dokorzeniowym saletrą amonową (niezależnie od zastosowanego rodzaju nawożenia podstawowego). Analizując zawartość potasu w roślinach w zależności od dawek i rodzaju nawożenia uzupełniającego azotem, stwierdzono, że najwięcej tego składnika było w roślinach nawożonych dolistnie dawką 55,2 kg×ha-1 azotu (N3), natomiast najmniej w przypadku zastosowania dolistnie dawki 41,4 kg×ha-1 (N2). Analiza zawartości sodu w roślinach w zależności od dawek i rodzaju nawożenia uzupełniającego azotem wykazała, że najwięcej tego składnika było w roślinach z poletek nawożonych dolistnie dawką azotu 27,6 kg×ha-1 (N1), natomiast najmniej w przypadku dawki 41,4 kg×ha-1 (N2) zastosowanej dokorzeniowo.

 

 

Roman Kolczarek, Grażyna Anna Ciepiela, Jolanta Jankowska, Joanna Jodełka

WPŁYW FORMY NAWOŻENIA AZOTEM NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW (Ca, Mg) W RUNI Z ŁĄKI TRWAŁEJ

Słowa kluczowe: ruń łąkowa, dawka azotu, forma azotu, dokarmianie dolistne, nawożenie mineralne,
                              wapń, magnez.

Pełna wersja pracy - pdf.

Obecnie intensyfikacja produkcji roślinnej wymusza konieczność szukania rozwiązań ograniczających m.in. zanieczyszczenie środowiska. Są nimi np. nowe technologie nawożeniowe umożliwiające łączenie stosowanych składników, co wpływa na lepsze wykorzystanie azotu przez rośliny. Celem pracy było porównanie wpływu nawożenia użytków zielonych azotem na zawartość makroelementów w runi łąkowej. Badania prowadzono w latach 1999-2001 na łące trwałej. Każdego roku po ruszeniu wegetacji stosowano nawożenie podstawowe pogłównie, wnosząc do gleby odpowiednio: N–60 kg×ha-1, P–60 kg×ha-1, K–60 kg×ha-1. Zastosowano dwie formy nawozów: wieloskładnikowy (Polifoska 15) [P] i mieszaninę nawozów jednoskładnikowych [M] (saletra amonowa, superfosfat pojedynczy, sól potasowa). W drugim i trzecim odroście stosowano nawożenie azotem w formie dolistnej (20%, 30%, 40% roztwór mocznika) i dokorzeniowej (saletra amonowa). Dawki azotu wynosiły: 27,6 kg×ha-1 (N1); 41,4 kg×ha-1 (N2); 55,2 kg×ha-1 (N3). W każdym roku badań zebrano po trzy pokosy. W runi łąkowej określono zawartość wapnia i magnezu. Analizując zawartość wapnia w roślinach w zależności od zastosowanych dawek i rodzaju nawożenia uzupełniającego azotem, stwierdzono, że najwięcej tego składnika było w roślinach z poletek nawożonych dolistnie dawką 55,2 kg×ha-1 azotu (N3), natomiast najmniej po zastosowaniu dokorzeniowo dawki 41,4 kg×ha-1 (N2). Zawartość magnezu w badanej runi była wysoka i wynosiła średnio 3,0 g×kg-1 s.m. w przypadku nawożenia nawozem wieloskładnikowym i 3,1 g×kg-1 s.m. w przypadku nawozów jednoskładnikowych.

 

 

Jan Kucharski, Jadwiga Wyszkowska

BIOLOGICZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ HERBICYDEM APYROS 75 WG

Słowa kluczowe: Apyros 75 WG, herbicyd, aktywność enzymów, drobnoustroje glebowe.

Pełna wersja pracy - pdf.

Celem badań było określenie wpływu herbicydu Apyros 75 WG na liczebność różnych grup drobnoustrojów tlenowych, aktywność enzymów glebowych oraz plonowanie pszenicy jarej. Badania przeprowadzono w wazonach w hali wegetacyjnej. W doświadczeniu wykorzystano próbki gleby o składzie granulometrycznym piasku gliniastego. Glebę po wymieszaniu z nawozami mineralnymi zanieczyszczono herbicydem i umieszczono w plastikowych wazonach. Najniższa dawka herbicydu była dawką optymalną, zalecaną do stosowania przez producenta, a kolejne były 10 i 100-krotnie wyższe. Badania prowadzono w dwóch seriach: I – gleba nieobsiana i II – gleba obsiana pszenicą jarą. Stwierdzono, że Apyros 75 WG narusza homeostazę gleby, gdyż nawet w dawce zalecanej przez producenta zakłóca namnażanie niektórych grup drobnoustrojów, hamuje aktywność enzymów glebowych oraz zmniejsza plon pszenicy jarej. Najmniej odpornymi enzymami na działanie herbicydu są dehydrogenazy oraz ureaza, a najbardziej odporna jest fosfataza alkaliczna. Wrażliwość drobnoustrojów na zanieczyszczenie gleby herbicydem Apyros 75 WG jest następująca: bakterie amonifikacyjne > Pseudomonas > bakterie kopiotroficzne > bakterie oligotroficzne > bakterie immobilizujące azot > bakterie oligotroficzne przetrwalnikujące > Arthrobacter > bakterie celulolityczne > promieniowce > grzyby. Na liczebność drobnoustrojów oraz aktywność enzymów korzystnie wpływa uprawa pszenicy jarej.

 

  

Ewa Makarska, Daniela Gruszeczka, Bogusław Makarski

POZIOM Ca, Mg I FOSFORU FITYNOWEGO W WYBRANYCH MIESZAŃCACH PSZENŻYTA Z KOZIEŃCAMI I ICH PSZENŻYTNICH FORMACH RODZICIELSKICH

Słowa kluczowe: pszenżyto, mieszańce pszenżyta z kozieńcami, fosfor fitynowy, kompleksy fitynowe
                                wapnia i magnezu.

Pełna wersja pracy - pdf.

W badaniach określono zawartość fosforu ogólnego, fitynowego oraz poziom Ca i Mg związanego w kompleksach fitynowych w ziarniakach mieszańcowych form pszenżyta z kozieńcami oraz pszenżytnich komponentów rodzicielskich. Obiektem badań były ziarniaki 4 rodów, w tym 2, w których formą mateczną był kozieniec, a ojcowską pszenżyto: Ae. crassa 4x x (Panda x Dańkowskie Złote) i Ae. juvenalis 6x x [(Lanca x L 506/79)x CZR 142/79] oraz 2 rody otrzymane w wyniku krzyżowania odwrotnego: [(Jana x Tempo)x Jana]x Ae. juvenalis 6x. Największą zawartość fosforu ogólnego stwierdzono w ziarniakach pszenżyta (Jana x Tempo) x Jana i dwóch rodach mieszańcowych powstałych w oparciu o tę formę (rodach nr 6 i 7); wyższy poziom wykazano w rodzie wcześniejszej generacji. Udział fosforu fitynowego w całkowitym fosforze zawartym w badanych ziarniakach był zróżnicowany od 32,8 do 69,4%. Z porównywanych komponentów rodzicielskich pszenżyto (Lanca x L 506/79)x CZR 142/79 odznaczało się największym udziałem fosforu fitynowego w odniesieniu do całkowitego, co nie znalazło potwierdzenia w ziarniakach mieszańcowych. Udział Mg fitynowego w ziarniakach badanych rodów mieszańcowych był większy w porównaniu z komponentami rodzicielskimi, z wyjątkiem nr 5 kombinacji krzyżówkowej Ae. juvenalis 6x x [(Lanca x L 506/79)x CZR 142/79]. W ziarniakach badanych rodów, w porównaniu z formami rodzicielskimi, stwierdzono mniejszy udział Ca w kompleksach fitynowych. Spośród analizowanych rodów na uwagę zasługują nr 4 kombinacji krzyżówkowej Ae. crassa 4x x (Panda x Dańkowskie Złote) i nr 6 [(Jana x Tempo)x Jana]x Ae. juvenalis 6x], w których ziarnie stwierdzono większą zawartość Ca i Mg oraz mniejszy udział fosforu fitynowego, a także korzystniejsze wskaźniki Ca/P całkowitego i Mg/P całkowitego.

 

 

Wojciech Sądej, Wiera Sądej, Robert Rozmysłowicz

ZAWARTOŚĆ C ORAZ N W GLEBIE UKSZTAŁTOWANA JEDNOSTRONNYM WIELOLETNIM NAWOŻENIEM A SZKODLIWA MAKROFAUNA GLEBOWA

Słowa kluczowe: nawożenie, makrofauna glebowa, polifagi, Agrotinae, Elateridae, Scarabaeidae, Tipulidae.

Pełna wersja pracy - pdf.

Jednostronne nawożenie stosowane przez wiele lat ma znaczący, nie zawsze pozytywny, wpływ na środowisko glebowe, a także przyrodnicze. W wyniku takiego systemu nawożenia mogą zachodzić w glebie procesy polegające na degradacji próchnicy, wymywaniu składników pokarmowych, głównie azotu, erozji oraz nagromadzaniu się nasion chwastów, patogenów i szkodników. W ostatnim dziesięcioleciu szczególnie uwidoczniły się w agrocenozach zagrożenia ze strony szkodliwej makrofauny glebowej, zwłaszcza polifagów reprezentujących Agrotinae, Elateridae, Scarabaeidae i Tipulidae. Wieloletnie jednostronne nawożenie organiczne i mineralne stosowane w doświadczeniu statycznym założonym w 1972 r. na glebie płowej spowodowało wzrost zawartości węgla organicznego i azotu ogólnego w glebie, najwyższy w przypadku stosowania obornika. Stwierdzono istotny dodatni wpływ zawartości węgla organicznego oraz dodatni wpływ azotu ogółem na zagęszczenie potencjalnie szkodliwej makrofauny glebowej.

 

 

Agata Szymańska-Pulikowska

WAPŃ I MAGNEZ W WODACH PODZIEMNYCH NA TERENACH OTACZAJĄCYCH SKŁADOWISKO ODPADÓW KOMUNALNYCH

Słowa kluczowe: składowisko odpadów komunalnych, wody podziemne, odcieki składowiskowe,
                                   wapń, magnez.

Pełna wersja pracy - pdf.

Zanieczyszczenia przenoszone przez odcieki ze składowisk odpadów komunalnych są poważnym zagrożeniem dla wód podziemnych. Mogą zawierać substancje rozpuszczone, wymywane przez opady atmosferyczne, a także substancje organiczne i mineralne powstające w trakcie beztlenowego rozkładu odpadów. Oprócz substancji uznawanych za szkodliwe dla środowiska (jak np. metale ciężkie), odcieki mogą zawierać duże ilości pierwiastków występujących powszechnie w przyrodzie, które w naturalnych stężeniach nie są uznawane za niebezpieczne. W odciekach z „młodych” składowisk, na których odpady podlegają głównie procesom fermentacji kwaśnej, stężenie wapnia może przekraczać 3000 mg×m-3, a magnezu dochodzić do 1500 mg×dm-3. Odcieki ze „starych” składowisk, z dominacją procesów fermentacji metanowej, najczęściej zawierają do 400 mg×dm-3 wapnia i do 200 mg×dm-3 magnezu. Celem pracy było wykazanie charakteru i dynamiki zmian stężeń badanych pierwiastków w odciekach ze składowiska odpadów komunalnych „Maślice” we Wrocławiu oraz w wodach podziemnych terenów przyległych. Deponowanie odpadów na tym terenie rozpoczęto pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku. Warunki gruntowe ułatwiają kontakt wód podziemnych ze składowanymi odpadami oraz transport wymywanych zanieczyszczeń. Tylko część składowiska ma uszczelnienie i drenaż odprowadzający odcieki do zbiornika, z którego pobierano próby do badań. Na przełomie lat 1999-2000 zakończono eksploatację składowiska i rozpoczęto jego rekultywację. W ramach tego procesu wzmocniono zbocza hałdy odpadów gruntem zbrojonym, czaszę uszczelniono materiałem syntetyczno-mineralnym, a od strony dopływu wód podziemnych (w 2002 r.) wykonano ekran sięgający do warstwy nieprzepuszczalnej, mający zatrzymywać dopływające wody podziemne. W 2004 r. zasypano zbiornik na odcieki. Analizując zawartości wapnia i magnezu w wodach podziemnych dopływających do składowiska, nie wykazano innego źródła zanieczyszczenia. W odciekach składowiskowych proporcje między stężeniami wapnia i magnezu utrzymywały się na zbliżonym poziomie. Podobnie jak na innych składowiskach, w pierwszych latach badań wykazano większe stężenia wapnia, odcieki z dłużej składowanych odpadów zawierały większe ilości magnezu. Podwyższone zawartości wapnia i magnezu w wodach podziemnych przepływających pod nie uszczelnioną częścią składowiska wskazywały na ciągły dopływ zanieczyszczeń, nie zahamowany przez zabiegi techniczne zastosowane w trakcie rekultywacji obiektu. Zmiany właściwości wód odpływających za składowiskiem zależały głównie od składu wód dopływających do obiektu (maksymalne stężenia wystąpiły w podobnym czasie) oraz ilości zanieczyszczeń emitowanych do podłoża ze złoża odpadów (proporcje między średnimi zawartościami wapnia i magnezu zmieniały się w nich podobnie jak w odciekach ze składowiska).

 

 

Arkadiusz Telesiński, Janina Nowak , Beata Smolik, Anna Dubowska, Natalia Skrzypiec

WPŁYW ZASOLENIA GLEBY NA AKTYWNOŚĆ ENYZMÓW ANTYOKSYDACYJNYCH ORAZ ZAWARTOŚĆ KWASU ASKORBINOWEGO I FENOLI W ROŚLINACH FASOLI  (PHASEOLUS VULGARIS L.)

Słowa kluczowe: zasolenie, stres oksydacyjny, fasola, flawonoidy, fenole.

Pełna wersja pracy - pdf.

Jednym z ważniejszych abiotycznych czynników wpływających na wzrost, rozwój i produktywność roślin jest zasolenie podłoża. Trudno jest jednak określić, w przypadku jakiego stężenia soli mówi się o zasoleniu podłoża. Graniczna jego wartość jest uzależniona od gatunku, a w nawet odmiany, etapu rozwoju rośliny oraz od wielu towarzyszących czynników środowiska. W pracy zaprezentowano wyniki doświadczeń mających na celu określenie, w jaki sposób dodatek do gleby NaCl o różnych stężeniach oddziałuje na wybrane parametry stresu oksydacyjnego: aktywność katalazy i peroksydazy oraz zawartość kwasu askorbinowego, fenoli i flawonoidów w roślinach fasoli. Doświadczenie wazonowe w warunkach laboratoryjnych przeprowadzono na próbkach gliny pylastej lekkiej o zawartości próchnicy 1,2%. Glebę podzielono na 1 kg naważki, którymi, po wcześniejszym dodaniu wodnych roztworów NaCl w dawkach 10, 30 i 50 mM kg-1, napełniono wazony. Do każdego wazonu wysiano po 7 nasion fasoli odmiany Aura. Próbę kontrolną stanowiły rośliny rosnące w glebie bez dodatku soli. W 14, 21 i 28 dniu doświadczenia pobrano zielone części roślin i oznaczono w nich kolorymetrycznie aktywność katalazy i peroksydazy oraz zawartość flawonoidów, fenoli i kwasu askorbinowego, a także zawartość chlorków miareczkową metodą Mohra. Stwierdzono, że zawartość chlorków w roślinach fasoli wzrastała wraz ze zwiększaniem stężenia NaCl w podłożu. Aktywność enzymów antyoksydacyjnych: katalazy i peroksydazy w roślinach fasoli, w poszczególnych terminach pomiarów, wzrastała wraz ze zwiększaniem się w nich ilości chlorków. Zawartość nieenzymatycznych antyutleniaczy w roślinach fasoli: kwasu askorbinowego, flawonoidów i fenoli wykazywała w trakcie trwania doświadczenia zmienne zależności w stosunku do ilości w nich chlorków, jednakże w całym doświadczeniu zawartość kwasu askorbinowego była istotnie dodatnio, a fenoli istotnie ujemnie skorelowana z ilością chlorków w tkankach roślinnych.

 

 

Jadwiga Wierzbowska, Teresa Bowszys

WPŁYW REGULATORÓW WZROSTU STOSOWANYCH W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA FOSFOREM NA ZAWARTOŚĆ I AKUMULACJĘ POTASU, MAGNEZU I WAPNIA W PSZENICY JAREJ

Słowa kluczowe: potas, wapń, magnez, nawożenie fosforem, regulatory wzrostu.

Pełna wersja pracy - pdf.

Celem pracy było prześledzenie wpływu endogennych regulatorów wzrostu i zróżnicowanego nawożenia fosforem na zawartość i akumulację potasu, magnezu i wapnia w pszenicy jarej. Podstawą badań było doświadczenie wazonowe założone na glebie o składzie granulometrycznym piasku gliniastego lekkiego, na której uprawiano pszenicę jarą odmiany Jasna. Gleba charakteryzowała się lekko kwaśnym odczynem i średnią zasobnością w przyswajalny fosfor, potas i magnez. Na tle stałego nawożenia NKMg (1,5 g N, 1,5 g K i 0,25 g Mg) zastosowano wzrastające dawki fosforu (0,0-1,02 g P na wazon). W celu porównania działania regulatorów wzrostu, stosowanych w warunkach wzrastających dawek fosforu, wazony podzielono na 4 grupy, w zależności od stosowanych oprysków: woda destylowana (kontrola), kinetyna, giberelina i auksyna. Kinetyna i auksyna zwiększyły zawartość potasu w ziarnie pszenicy, natomiast giberelina stymulowała wynos tego pierwiastka. Wzrastające dawki P powodowały zmniejszenie koncentracji potasu w pszenicy, z wyjątkiem najstarszych liści. Najwyższe pobranie potasu uzyskano po zastosowaniu 0,68 g P na wazon. Giberelina zwiększyła zawartość Mg źdźble, plewach i najstarszych liściach oraz ziarnie, a kinetyna i auksyna zmniejszały jego koncentrację. Regulatory wzrostu zwiększyły też pobranie magnezu przez pszenicę nienawożoną fosforem. Najwyższe pobranie Mg uzyskano po zastosowaniu 0,68 g P na wazon. Regulatory wzrostu zwiększyły zawartość Ca w ziarnie pszenicy. Giberelina i auksyna zwiększyły pobranie wapnia przez pszenicę nienawożoną P. Nawożenie fosforem tylko w niewielkim stopniu wpłynęło na akumulację Ca w roślinach. Regulatory wzrostu nieznacznie rozszerzyły proporcje molowe Ca:P w ziarnie, plewach i źdźble. Kinetyna i auksyna zacieśniły stosunek Ca:P w liściach. Wzrastające dawki fosforu, głównie w organach wegetatywnych, zawężały proporcje Ca:P. Giberelina zawęziła, a kinetyna rozszerzyła proporcje K:(Mg+Ca) w ziarnie i organach wegetatywnych. Auksyna rozszerzyła te proporcje w ziarnie i liściach, a jednocześnie zawęziła w plewach i źdźble. Najniższe i najwyższe dawki fosforu spowodowały zawężenie proporcji K:(Mg+Ca) w ziarnie i plewach.

 

 

Jadwiga Wierzbowska, Teresa Bowszys

WPŁYW REGULATORÓW WZROSTU I POZIOMU NAWOŻENIA FOSFOREM NA GOSPODARKĘ AZOTEM W ROŚLINACH PSZENICY JAREJ

Słowa kluczowe: pszenica jara, nawożenie fosforem, azot, regulatory wzrostu.

Pełna wersja pracy - pdf.

W doświadczeniu wazonowym, na glebie o składzie granulometrycznym piasku gliniastego lekkiego, uprawiano pszenicę jarą odmiany Jasna. Gleba charakteryzowała się lekko kwaśnym odczynem i średnią zasobnością w przyswajalny fosfor, potas i magnez. Na tle stałego nawożenia NKMg (1,5 g N, 1,5 g K i 0,25 g Mg) zastosowano wzrastające fosforu (0,0-1,02 g P na wazon). W celu porównania działania regulatorów wzrostu, stosowanych w warunkach wzrastających dawek fosforu, wazony podzielono na 4 grupy, w zależności od stosowanych oprysków: woda destylowana (kontrola), kinetyna, giberelina i auksyna. Celem pracy było określenie wpływu regulatorów wzrostu i poziomu nawożenia fosforem na gospodarkę azotem w roślinach pszenicy jarej. Zawartość azotu w ziarnie  zależała od poziomu nawożenia fosforem, zwłaszcza po oprysku auksyną i kinetyną. Najwyższą koncentrację N uzyskano po zastosowaniu 0,85 g P na wazon. Regulatory wzrostu, zwłaszcza auksyna i giberelina, zmniejszyły koncentrację azotu w ziarnie. Zawartość azotu w plewach i źdźble w niewielkim stopniu zależała od poziomu nawożenia fosforem, natomiast w liściach była ujemnie skorelowana z dawką P. Fitohormony zmniejszyły koncentrację azotu w źdźble, najstarszych liściach i liściu flagowym, a zwiększyły w podflagowym. Pobranie i akumulacja azotu w ziarnie wzrastały do dawki 0,68 g P na wazon. Regulatory wzrostu zmniejszyły akumulację azotu w nadziemnych organach pszenicy, szczególnie w ziarnie, a pod wpływem gibereliny zwiększyło się nagromadzenie tego składnika w plewach i źdźble. Udział ziarna w gromadzeniu azotu wahał się od 62% (bez nawożenia P) do 68% po zastosowaniu 0,68 g P na wazon. Regulatory wzrostu, zwłaszcza giberelina, zmniejszyły udział ziarna w gromadzeniu tego składnika. Plon białka z rośliny, z wyjątkiem pszenicy opryskiwanej gibereliną, wzrastał proporcjonalnie do dawki fosforu.

 

 

Anna Winiarska-Mieczan, Katarzyna Nowak

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W SOKACH WARZYWNO-OWOCOWYCH PRZEZNACZONYCH DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI

Słowa kluczowe: składniki mineralne, soki owocowo-warzywne, dzieci, niemowlęta.

Pełna wersja pracy - pdf.

Źródłem poszczególnych pierwiastków jest głównie pożywienie, niektórych dostarczają woda pitna i suplementy. Ważnym źródłem składników mineralnych w diecie dziecka są soki. Niemowlęta i małe dzieci powinny otrzymywać soki oznaczone jako „żywność specjalnego przeznaczenia żywieniowego”. Dla małych dzieci rekomendowane są soki pasteryzowane, ponieważ są one wolne od bakterii i toksyn, a tych warunków mogą nie spełniać soki wytwarzane w domu. Celem pracy było określenie zawartości wybranych składników mineralnych w sokach warzywno-owocowych przeznaczonych dla niemowląt i dzieci do lat 3. Materiał do badań stanowiły soki zakupione w sklepach spożywczych na terenie Lublina w styczniu 2006 r., w okresie ich przydatności do spożycia. Osiem zakupionych soków miało adnotację, że jest to „środek specjalnego przeznaczenia żywieniowego”, 2 były rekomendowane przez Instytut Żywności i Żywienia, natomiast 10 soków nie miało żadnych adnotacji o przeznaczeniu do żywienia niemowląt i małych dzieci. Soki są ważnym źródłem składników mineralnych w diecie niemowląt i małych dzieci. Najcenniejsze są soki przecierowe owocowo-warzywne, ponieważ dostarczają znacznych ilości suchej masy, w skład, której wchodzą m.in. błonnik, składniki mineralne i witaminy. Różnice w zawartości poszczególnych składników mineralnych w sokach wynikają przede wszystkim z ich składu komponentowego. Soki dla niemowląt i małych dzieci nie powinny zawierać żadnych substancji dodatkowych, należy jednak traktować z rezerwą produkty bez atestów, nie można, bowiem w nich wykluczyć obecności dodatków niedozwolonych, np. askorbianianu wapnia czy chlorku wapnia.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski, Agata Borowik, Edyta Boros

REAKCJA BAKTERII NA ZANIECZYSZCZENIE GLEBY METALAMI CIĘŻKIMI

Słowa kluczowe: metale ciężkie w glebie, liczebność bakterii, miedź, cynk, kadm, ołów.

Pełna wersja pracy - pdf.

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ zanieczyszczenia piasku gliniastego pojedynczymi metalami ciężkimi (Cd2+, Cu2+, Zn2+, Pb2+) i ich mieszaninami na liczebność bakterii kopiotroficznych, amonifikacyjnych, immobilizujących azot, celulolitycznych oraz bakterii z rodzaju Arthrobacter i Pseudomonas. Badania wykonano w dwóch seriach: z glebą obsianą owsem i nieobsianą. Stwierdzono, że wrażliwość bakterii na Cd2+, Cu2+, Zn2+ i Pb2+ jest cechą specyficzną związaną z zawartością tych metali w glebie oraz sposobem jej użytkowania. Rozwój bakterii z rodzaju Arthrobacter oraz Pseudomonas był intensywniej hamowany w glebie obsianej owsem, natomiast bakterii amonifikacyjnych, immobilizujących azot oraz celulolitycznych – w glebie nieobsianej. Bardziej odporne na te zanieczyszczenia okazały się bakterie kopiotroficzne, celulolityczne, immobilizujace azot i amonifikacyjne niż bakterie z rodzaju Arthrobacter i Pseudomonas. Zwiększenie liczby metali ciężkich jednocześnie zanieczyszczających glebę do dwóch (Cd2+ i Cu2+; Cd2+ i Zn2+; Cd2+ i Pb2+) i trzech (Cd2+, Cu2+ i Zn2+; Cd2+, Cu2+ i Pb2+, Cd2+, Pb2+ i Zn2+) z reguły nie zwiększało intensywności ich oddziaływania na badane bakterie. Zmiany wywołane przez te mieszaniny były zazwyczaj zbliżone do zmian powodowanych przez pojedyncze metale ciężkie.

 

 

Piotr Żarczyński, Stanisław Sienkiewicz, Sławomir Krzebietke

AKUKMULACJA MAKROELEMENTÓW W ROŚLINNOŚCI NA ZAINICJOWANYCH ODŁOGACH

Słowa kluczowe: odłóg, rutwica wschodnia, stokłosa bezostna, N, P, K, Mg.

Pełna wersja pracy - pdf.

Wiosną 1996 r. na glebie kompleksu pszennego dobrego, klasy bonitacyjnej IIIa zainicjowano odłogi: obsiany rutwicą wschodnią (Galega orientalis Lam.), odłóg klasyczny, obsiany mieszanką rutwicy wschodniej (Galega orientalis Lam.) ze stokłosą bezostną (Bromus inermis), obsiany stokłosą bezostną (Bromus inermis). W niniejszej pracy przedstawiono wyniki uzyskane w latach 2000-2004. Z obiektów pokrytych roślinnością pobierano próbki (4x1m2) raz w roku w jednakowej fazie wzrostu i rozwoju roślin. Zawartość makroskładników w materiale roślinnym oznaczono konwencjonalnymi metodami. Opracowanie statystyczne wyników wykonano w oparciu o analizę regresji i korelacji. W badaniach wykazano, że odłóg obsiany roślinami wieloletnimi w większym stopniu uruchamia składniki pokarmowe i włącza je do obiegu niż roślinność naturalna odłogu klasycznego. Jednak roślina motylkowata (rutwica wschodnia) pokrywająca wyłącznie glebę może stwarzać ryzyko przemieszczania azotanów(V) do wód gruntowych. Dobrym rozwiązaniem może być utrzymywanie pól wyłączonych z produkcji w formie odłogu obsianego mieszanką rutwicy wschodniej i stokłosy bezostnej. Tak zabezpieczona gleba pozwala na utrzymanie żyzności i jednocześnie nie stwarza zagrożenia ekologicznego związanego z przemieszczaniem N-NO3.

 

TOM 13 - NUMER 2 - CZERWIEC  2008

Anita Biesiada

WPŁYW OKRYĆ PŁASKICH I ROZSTAWY NA PLON I JAKOŚĆ KALAREPY W UPRAWIE WIOSENNEJ

Słowa kluczowe: kalarepa, okrycia płaskie, rozstawa, plon, wartość odżywcza.

 Pełna wersja pracy - pdf.

Kalarepa jest rośliną klimatu umiarkowanego o krótkim okresie wegetacji, uprawianą głównie dla jej smacznych, soczystych, zgrubiałych pędów bogatych w składniki odżywcze, w tym witaminę C i potas. W doświadczeniu dwuczynnikowym przeprowadzonym w latach 2004-2006 oceniano wpływ okryć płaskich (folia perforowana, włóknina polipropylenowa) i rozstawy (20x15; 25x20 cm) na plonowanie i wartość odżywczą kalarepy w uprawie wiosennej. Wykazano, że zastosowanie okryć płaskich zapewniło istotnie większy plon wczesny i handlowy zgrubień. Największy plon zgrubień uzyskano osłaniając rośliny włókniną polipropylenową. Większe zagęszczenie roślin w rozstawie 20x15 cm umożliwiło uzyskanie istotnie większego plonu kalarepy, a jednocześnie zmniejszenie jednostkowej masy zgrubienia. Okrycia płaskie przyczyniły się do spadku zawartości suchej masy, cukrów redukujących i ogółem, lecz miały mały wpływ na zawartość witaminy C w częściach jadalnych. W kalarepie uprawianej w rozstawie 20x15 cm stwierdzono większą zawartość azotanów, witaminy C oraz cukrów redukujących niż w rozstawie 25x20 cm.

 

 

Anita Biesiada, Eugeniusz Kołota

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA PLONOWANIE I JAKOŚĆ CYKORII TYPU RADICCHIO

Słowa kluczowe: radicchio, nawożenie azotem, plon, azotany, makroskładniki.

Pełna wersja pracy - pdf.

W doświadczeniu polowym przeprowadzonym w latach 2005-2006 oceniano wpływ dawki i sposobu nawożenia azotem na plonowanie i skład chemiczny cykorii typu radicchio odmiany Indygo uprawianej na zbiór letni. Azot stosowano w całości przedwegetacyjnie lub w dwóch dawkach przedwegetacyjnie i pogłównie, w ilości 50, 100, 50+50, 150, 100+50, 200, 100+100 kg N×ha-1 z użyciem saletry amonowej. Istotnie największy plon główek w doświadczeniu, lecz również największą zawartość azotanów w liściach, uzyskano wnosząc N w dwóch dawkach przedwegetacyjnie i pogłównie w ilości 200 (100+100) kg N×ha-1. Zawartość azotanów po zastosowaniu N w całości przedwegetacyjnie była nieco mniejsza i wahała się od 1070 do 1350 mg×kg-1 św.m., zaś w przypadku dzielenia dawki N na dwie części wynosiła 1160-1380 mg×kg-1 św.m. Sposób wnoszenia azotu miał mały wpływ na zawartość P i Mg. Poziom potasu i wapnia w liściach radicchio malał pod wpływem wzrastających dawek N.

 

 

Kamila Czerniak, Eugeniusz Kołota

WPŁYW TERMINU ZBIORU NA PLON I WARTOŚĆ ODŻYWCZĄ BURAKA LIŚCIOWEGO

Słowa kluczowe: burak liściowy, termin zbioru, plon, wartość odżywcza.

Pełna wersja pracy - pdf.

W latach 2004-2006 badano wpływ terminu zbioru na wielkość i jakość plonu buraka liściowego odmiany Lukullus. Nasiona wysiewano w drugiej dekadzie kwietnia i po przerywce pozostawiono w rozstawie 45x25 cm. Pierwszy zbiór roślin przeprowadzono w drugiej dekadzie lipca, a kolejne dwa w odstępach dwutygodniowych. Podczas zbioru pobierano oddzielnie próby liści i ogonków liściowych, w których oznaczano zawartość suchej masy, azotanów, witaminy C, P i Mg, K i Ca. Wyniki badań poddano analizie statystycznej za pomocą testu t-Duncana na poziomie istotności α=0,05. Wykazano, że w miarę opóźniania terminu zbioru plon buraka liściowego wzrastał średnio z 42,46 t ha-1 w pierwszym terminie do 72,04 t ha-1 po dwóch tygodniach i do 105,61 t ha-1 przy zbiorze najpóźniejszym. Zarówno w blaszkach, jak i ogonkach liściowych zawartość azotanów, potasu i magnezu oraz fosforu w blaszkach liściowych zmniejszała się w miarę opóźniania terminu zbioru. Przedłużenie okresu uprawy przyczyniło się do wzrostu zawartości suchej masy zarówno w blaszkach, jak i ogonkach liściowych, a także witaminy C w blaszkach liściowych. W blaszkach liściowych buraka liściowego stwierdzono większe nagromadzenie suchej masy, K i Mg, natomiast w ogonkach liściowych – większą zawartość P, Ca i azotanów.

 

 

Jacek Dyśko, Stanisław Kaniszewski, Waldemar Kowalczyk

WPŁYW ODCZYNU POŻYWKI NA DOSTĘPNOŚĆ FOSFORU W BEZGLEBOWEJ UPRAWIE POMIDORA

Słowa kluczowe: pH, pożywka, fosfor, słoma, torf, wełna mineralna.

Pełna wersja pracy - pdf.

Badania prowadzono w warunkach szklarniowych w latach 2004-2006. Celem badań było określenie wpływu odczynu pożywki na dostępność fosforu w bezglebowej uprawie pomidora w podłożach organicznych i inertnym. Uprawę prowadzono w matach wykonanych z rozdrobnionej słomy żytniej, w workach z torfem oraz w wełnie mineralnej. Rośliny nawożono standardowymi roztworami pożywek o zróżnicowanym odczynie (pH): – 4,5, 5,0, 5,5, 6,0, 6,5. Zróżnicowany odczyn pożywki stosowanej do upraw bezglebowych na podłożach organicznych, szczególnie na słomie, w mniejszym stopniu modyfikował pH środowiska korzeniowego niż na wełnie mineralnej. Zawartość dostępnego fosforu w środowisku korzeniowym była ściśle związana z odczynem dozowanej pożywki oraz podłożem uprawowym. Zdecydowanie mniejsze zawartości dostępnego fosforu oznaczano w podłożach organicznych (słoma, torf) w porównaniu z wełną mineralną. Wraz ze wzrostem pH pożywki, wzrastało pH środowiska korzeniowego oraz malała zawartość dostępnego fosforu. Przebieg tych zmian był podobny zarówno w podłożach inertnym, jak i organicznych. Tempo tych zmian było wolniejsze w podłożach organicznych. Wraz ze wzrostem pH stosowanych pożywek malała średnia zawartość fosforu w liściach pomidora. Wyższą zawartość P-PO4 w liściach pomidora stwierdzono na wełnie mineralnej. Na wełnie mineralnej uzyskano istotnie wyższy plon handlowy pomidora w porównaniu z plonem z podłoży organicznych. Najlepsze plonowanie pomidora, niezależnie od stosowanych podłoży, stwierdzono w przypadku stosowania pożywki o pH 5,5.

 

 

Anna Francke, Joanna Majkowska-Gadomska    

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SKŁADNIKÓW CHEMICZNYCH W GŁÓWKACH CYKORII RADICCHIO W ZALEŻNOŚCI OD TERMINU I SPOSOBU UPRAWY

Słowa kluczowe: cykoria radicchio, termin, metoda uprawy, wartość odżywcza, azotany.

 Pełna wersja pracy - pdf.

W latach 2005–2006 oceniano zawartość suchej masy, wybranych składników organicznych i azotanów w główkach cykorii radicchio odmiany Palla Rossa 3 w zależności od terminu i metody uprawy. Cykorię uprawiano dwiema metodami – z rozsady przygotowanej uprzednio w szklarni oraz z siewu bezpośredniego w pole – w dwóch terminach – wiosennym i letnio-jesiennym. Analiza statystyczna wykazała istotny wpływ obydwu analizowanych czynników doświadczenia na zawartość witaminy C i cukrów prostych w częściach jadalnych cykorii. Na ilość zgromadzonej suchej masy istotnie wpłynęła metoda, natomiast cukrów ogółem – termin uprawy. Przeprowadzone po zbiorze badania chemiczne materiału roślinnego wykazały, iż zawartość suchej masy, kwasu L-askorbinowego, cukrów prostych i ogółem była większa w główkach cykorii z wiosennego terminu uprawy. Rośliny uprawiane z rozsady zgromadziły więcej kwasu L-askorbinowego i cukrów prostych, natomiast uprawiane z siewu bezpośredniego – więcej suchej masy i cukrów ogółem. Na gromadzenie azotanów w główkach cykorii istotny wpływ wywarły obydwa analizowane czynniki. Istotnie więcej azotanów (o ponad 33%) oznaczono w częściach jadalnych cykorii radicchio uprawianej w terminie letnio-jesiennym. Wpływ sposobu uprawy na badany czynnik nie był tak wyraźny – rośliny z siewu bezpośredniego zgromadziły średnio prawie o 11% azotanów więcej niż uprawiane z rozsady. Współdziałanie badanych czynników na bioakumulację suchej masy, kwasu L-askorbinowego, cukrów prostych i ogółem oraz azotanów było istotne.

 

 

Janina Gajc-Wolska, Dawid Bujalski, Agnieszka Chrzanowska

WPŁYW PODŁOŻY NA PLONOWANIE I JAKOŚĆ OWOCÓW OGÓRKA SZKLARNIOWEGO

Słowa kluczowe: wełna mineralna, perlit, włókno drzewne, terminy uprawy, skład chemiczny.

Pełna wersja pracy - pdf.

Ogórek jest gatunkiem o wysokich wymaganiach klimatycznych, szczególnie w stosunku do temperatury. Temperatura powietrza, wilgotności, oraz natężenie napromieniowania są czynnikami wpływającymi na plonowanie i jakość owoców. Zmienność parametrów w ciągu roku w Polsce utrudnia uprawę całoroczną tego gatunku. Doświadczenie prowadzono w całorocznym cyklu produkcyjnym, w trzech terminach uprawy, z zastosowaniem trzech podłoży: wełny mineralnej, perlitu, włókna drzewnego. Termin uprawy oraz zastosowane podłoże były głównymi czynnikami doświadczenia. Największe plony oraz najlepszej jakości owoce otrzymano w drugim terminie uprawy (kwiecień – sierpień) charakteryzującym się optymalnymi warunkami dla tego gatunku. Na wielkość plonowania miało również wpływ zastosowane podłoże. Największe plony otrzymano w uprawie na włóknie drzewnym, nieznacznie mniejsze w uprawie na perlicie. Największą zawartość suchej masy, cukrów ogółem, witaminy C, wapnia i fosforu miały owoce ogórka z uprawy w terminie letnim, a wyższą zawartość azotu i potasu owoce z uprawy w terminie jesiennym

 

 

Monika Grzeszczuk, Dorota Jadczak

OCENA WARTOŚCI BIOLOGICZNEJ ORAZ PRZYDATNOŚCI DLA ZAMRAŻALNICTWA WYBRANYCH GATUNKÓW ZIÓŁ PRZYPRAWOWYCH

Słowa kluczowe: estragon, hyzop, trybula, wartość biologiczna, zamrażanie, zamrażalnicze przechowywanie.

Pełna wersja pracy - pdf.

W latach 2003–2004 oceniano wartość biologiczną świeżego ziela oraz wpływy zamrażania i zamrażalniczego przechowywania na zawartość wybranych składników chemicznych w zielu bylicy estragon (Artemisia dracunculus L.), hyzopu lekarskiego (Hyssopus officinalis L.) oraz trybuli ogrodowej (Anthriscus cerefolium L.). W materiale doświadczalnym (świeże ziele) oznaczono zawartość: suchej masy, popiołu ogólnego, azotu ogólnego, azotanów, kwasu L-askorbinowego, cukrów ogółem, błonnika surowego oraz kwasowość ogólną. Oprócz surowca świeżego ocenie składu chemicznego poddano również surowiec po zamrożeniu oraz po 6 i 12 miesiącach zamrażalniczego składowania. Spośród ocenianych w doświadczeniu gatunków ziół istotnie większą zawartością suchej masy, azotu ogólnego oraz azotanów wyróżniał się hyzop lekarski. W przypadku trybuli ogrodowej wykazano wysoką zawartość popiołu ogólnego, cukrów ogółem, kwasu L-askorbinowego oraz kwasowość ogólną. Najwyższą zawartość błonnika surowego stwierdzono natomiast w przypadku bylicy estragon. Po zamrożeniu surowca odnotowano straty w zawartości: suchej masy, popiołu, azotu, błonnika, cukrów, kwasowości ogólnej oraz kwasu L-askorbinowego. Zamrożony produkt był przechowywany przez 6 i 12 miesięcy w komorze zamrażalniczej, w temp. –25 ÷ –27°C. Po rocznym okresie zamrażalniczego składowania obserwowano dalszy spadek w przypadku zawartości azotu ogólnego, kwasowości ogólnej oraz kwasu L-askorbinowego. Oceniane gatunki ziół przyprawowych wykazały dobrą przydatność do zamrażania i długotrwałego zamrażalniczego przechowywania. W dobrym stopniu zachowały swój charakterystyczny aromat, barwę, a ubytki suchej masy nie przekroczyły 1,5%. Uwzględniając cechy organoleptyczne, najlepszą jakość po 12 miesiącach zamrażalniczego przechowywania miała trybula ogrodowa, natomiast lepiej zachowywały kwas L-askorbinowy hyzop lekarski oraz bylica estragon.

 

 

Dorota Jadczak, Monika Grzeszczuk

WPŁYW TERMINU SIEWU NASION NA WIELKOŚĆ I JAKOŚĆ PLONU BYLICY ESTRAGONU (ARTEMISIA DRACUNCULUS L.) UPRAWIANEJ NA ZBIÓR PĘCZKOWY

Słowa kluczowe: bylica estragon, plon, makro- i mikroskładniki, olejek eteryczny, kwas L-askorbinowy, procent inhibicji DPPH.

 Pełna wersja pracy - pdf.

W latach 2004–2006 badano wpływ terminu siewu nasion (10 i 25 kwietnia oraz 10 maja) na wielkość i jakość plonu bylicy estragonu, uprawianej na zbiór pęczkowy. W części laboratoryjnej badań (2004 i 2005), w próbie zbiorczej – ze wszystkich zbiorów i terminów uprawy – oceniono zawartość makro- i mikroskładników: azotu ogólnego, fosforu, potasu, wapnia, magnezu i sodu oraz cynku, manganu, żelaza i miedzi. Zawartość olejku eterycznego oznaczono w powietrznie suchym zielu metodą destylacji próbki surowca z wodą. W świeżej masie ziela wykonano oznaczenie zawartości kwasu L-askorbinowego oraz aktywność zmiatania rodników DPPH. Wykazano, iż badane terminy siewu wpłynęły istotnie na wielkość plonu ziela estragonu. Istotnie największy plon (424,5 kg×100 m-2) otrzymano z wysiewu w najpóźniejszym terminie (10 maja). Plon ten istotnie zmniejszał się wraz z przyspieszaniem terminu siewu, tj. do ok. 10 kwietnia. Terminy siewu nie miały istotnego wpływu na parametry biometryczne roślin w czasie ich zbioru, jedynie szerokość liści była istotnie większa w przypadku najwcześniejszego terminu uprawy. W uzyskanym plonie estragonu stwierdzono wysoką zawartość składników mineralnych, zbliżoną w poszczególnych latach badań. Największe różnice wystąpiły w zawartości żelaza, którego w roślinach w 2004 r. było ponad dwukrotnie więcej niż w kolejnym roku badań. Również w tym roku odnotowano w estragonie znacznie wyższą zawartość cynku (o 87,2%) i miedzi (o 76,9%) w porównaniu z zebranym w 2005 roku. Zawartość olejku eterycznego (średnio w latach badań) wyniosła 0,59%, kwasu L-askorbinowego 10,08 mg×100 g-1 ś.m.), a zdolność redukcji rodników DPPH kształtowała się na poziomie 26,74%.

 

 

Grażyna Jurgiel-Małecka, Janina Suchorska-Orłowska

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W WYBRANYCH ODMIANACH BOTANICZNYCH CEBULI

Słowa kluczowe: nawożenie azotem, mikroelementy, cebula zwyczajna, cebula piętrowa, szalotka.

Pełna wersja pracy - pdf.

W trzyletnim doświadczeniu polowym przeprowadzonym w Warzywniczej Stacji Doświadczalnej w Dołujach badano wpływ nawożenia azotem na zawartość mikroelementów (żelaza, manganu, miedzi i cynku) w plonie cebuli zwyczajnej (Allium cepa L. var. cepa Helm.), cebuli piętrowej (Allium cepa var. proliferum Targioni-Tozzetti) i szalotki (Allium cepa L. var. Ascalonicum). Zastosowano następujące nawozy: mocznik, saletrę amonową i saletrę wapniową w zróżnicowanych dawkach nawożenia azotem – 100 i 200 kg N×ha-1. Cebulki wysadzano do gleby na początku kwietnia w rozstawie 30 x 5 cm (cebula zwyczajna) i 30 x 10 cm (cebula piętrowa i szalotka). W okresie wegetacji roślin wykonywano standardowe zabiegi pielęgnacyjne i agrotechniczne. Cebulę zwyczajną i szalotkę zbierano w ostatnich dniach lipca lub pierwszych dniach sierpnia, kiedy ok. 75% roślin miało załamany szczypior. Cebulę piętrową zbierano w końcu września. Zawartość mikroelementów w suchej masie badanych roślin oznaczano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej, po wcześniejszym zmineralizowaniu próbek w mieszaninie stężonych kwasów azotowego(V) i chlorowego(VII) zmieszanych w stosunku 3:1. Nawożenie azotem spowodowało istotne zmiany zawartości mikroelementów w plonie wszystkich badanych odmian. Pod wpływem wzrastających dawek azotu nastąpiło zwiększenie zawartości żelaza i manganu oraz zmniejszenie koncentracji miedzi i cynku. Analiza statystyczna wyników wykazała, że czynnikiem istotnie odpowiedzialnym za zmiany w składzie chemicznym cebuli zwyczajnej, cebuli piętrowej i szalotki była zastosowana w nawożeniu dawka azotu, a nie rodzaj użytego nawozu. Zawartość oznaczanych mikroelementów oraz zakres zmian spowodowanych nawożeniem zależały od badanej odmiany botanicznej cebuli.

 

 

Stanisław Kaniszewski, Jacek Dyśko

WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I METODY UPRAWY NA PLON I JAKOŚĆ KORZENI PIETRUSZKI

Słowa kluczowe: pietruszka korzeniowa, metody uprawy, nawadnianie kroplowe, fertygacja.

 Pełna wersja pracy - pdf.

W latach 2005–2007 badano wpływ nawadniania kroplowego powierzchniowego i podpowierzchniowego na plonowanie korzeni pietruszki uprawianej na płaskim gruncie i na redlinach. Nawadnianie prowadzono z użyciem przewodów nawadniających, z wewnętrznie wtopionymi co 35 cm emiterami z kompensacją ciśnienia, które przy nawadnianiu podpowierzchniowym umieszczono na głębokości 50 mm, pośrodku dwóch rzędów roślin. Nawadnianie rozpoczynano, gdy potencjał wodny gleby wynosił od -30 kPa do -40 kPa. Nawozy azotowe (100 kg N×ha-1) wprowadzano w dwóch dawkach: pierwszą zastosowano przedwegetacyjnie, drugą podano przez fertygację. W kontroli drugą dawkę wniesiono w nawożeniu posypowym. Nawadnianie kroplowe powierzchniowe i podpowierzchniowe zastosowane zarówno na redlinach, jak i na płaskim gruncie powodowało istotny wzrost plonu handlowego korzeni pietruszki. Natomiast nie stwierdzono różnic w plonie pietruszki po zastosowaniu powierzchniowego i podpowierzchniowego sposobu nawadniania kroplowego. W uprawie pietruszki na redlinach udział korzeni niekształtnych w plonie był o 100% mniejszy w porównaniu z uprawą na płaskim gruncie. Pietruszka uprawiana na redlinach wytwarzała dłuższe korzenie spichrzowe, o lepszym kształcie w porównaniu z uprawą na płaskim gruncie. Nawadnianie powierzchniowe i wgłębne powodowało istotny spadek zawartości azotu ogólnego i potasu w korzeniach pietruszki.

 

 

Waldemar Kowalczyk, Jacek Dyśko, Stanisław Kaniszewski

WPŁYW pH POŻYWKI REGULOWANEGO KWASEM CHLOROWODOROWYM NA ZAWARTOŚĆ JONÓW Cl- W STREFIE KORZENIOWEJ W BEZGLEBOWEJ UPRAWIE POMIDORA

Słowa kluczowe: chlorki, pH, kwas chlorowodorowy, słoma, torf, wełna mineralna.

Pełna wersja pracy - pdf.

Badania prowadzono w latach 2004-2006 w warunkach szklarniowych. Pomidory odmiany Blitz F1 nawożono pożywką o zróżnicowanym odczynie (pH): 4,5, 5,0, 5,5, 6,0, 6,5. Wymagany odczyn pożywki stosując dodatek 65% HNO3 oraz 33% HCl. Ilość kwasu potrzebnego do doprowadzenia pożywki do wymaganego odczynu ustalono na podstawie krzywej zakwaszenia wody, do pH 6,5 za pomocą kwasu azotowego, a dalsze zakwaszenie za pomocą kwasu chlorowodorowego. Pomidory uprawiano w podłożach organicznych (torf, słoma) oraz inertnym (wełna mineralna). Przebieg zmian stężenia Cl- w strefie korzeniowej w czasie uprawy pomidora zależał od rodzaju podłoża oraz zawartości chlorków w dozowanych pożywkach. W podłożu ze słomy, niezależnie od pH stosowanej pożywki, większe zawartości Cl- oznaczano w początkowym okresie uprawy pomidora. Zawartość chlorków w torfie i wełnie mineralnej w przypadku wszystkich badanych poziomów pH wzrastała w trakcie uprawy. Większą akumulację jonów Cl- w badanych podłożach stwierdzono po zastosowaniu pożywek o niższych poziomach pH, w których zawartość chlorków wynikająca z większej dawki kwasu solnego, była wyższa. Regulacja odczynu kwasem chlorowodorowym nie powodowała przekroczenia dopuszczalnych stężeń Cl- w pożywce oraz strefie korzeniowej pomidora. Wraz ze wzrostem koncentracji chlorków w pożywce wzrastała zawartość Cl- w liściach pomidora.

 

 

Jan Krężel, Eugeniusz Kołota

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA PLONOWANIE I WARTOŚĆ BIOLOGICZNĄ KAPUSTY PEKIŃSKIEJ UPRAWIANEJ Z ROZSADY NA ZBIÓR JESIENNY

Słowa kluczowe: kapusta pekińska, nawożenie azotowe, plon, wartość odżywcza.

Pełna wersja pracy - pdf.

W doświadczeniu przeprowadzonym w latach 1999-2001 oceniano wpływ nawożenia azotem na plonowanie i wartość biologiczną kapusty pekińskiej, odmiany Optiko, uprawianej z rozsady na zbiór jesienny. Porównywano obiekty nawożone azotem w postaci saletry amonowej przedwegetacyjnie w dawkach 50, 100, 150, 200 kg N×ha-1 oraz w dawkach dzielonych 100+50 i 100+50+50 kg N×ha-1. Pogłównie nawóz wysiewano po 2 i 4 tygodniach od sadzenia. Stwierdzono bark istotnej reakcji kapusty pekińskiej na wzrastające dawki azotu. Wzrastające dawki azotu (od 50 do 150 kg N×ha-1) przyczyniały się do zwiększania zawartości witaminy C i cukrów ogółem w główkach kapusty, natomiast zastosowanie 200 kg N×ha-1 spowodowało ich zmniejszenie. Zastosowanie azotu w dawkach dzielonych 100+50 i 100+50+50 kg N×ha-1 miało wpływ na zmniejszenie poziomu witaminy C, azotanów i suchej masy w roślinach, w porównaniu z zawartością stwierdzoną w kapuście nawożonej takimi samymi dawkami azotu tylko przedwegetacyjnie. Zawartość azotanów w główkach kapusty pekińskiej wzrastała wraz ze zwiększeniem dawki azotu.

 

 

Joanna Majkowska-Gadomska, Anna Francke, Brygida Wierzbicka

WPŁYW PODŁOŻA NA SKŁAD CHEMICZNY OWOCÓW KILKU ODMIAN POMIDORA UPRAWIANEGO W TUNELU FOLIOWYM NIEOGRZEWANYM

Słowa kluczowe: pomidor, odmiana, podłoże, skład chemiczny.

Pełna wersja pracy - pdf.

Badania wpływu odmiany i podłoża zastosowanego w uprawie pomidora na skład chemiczny owoców przeprowadzono w nieogrzewanym tunelu foliowym w latach 2004-2006. Materiał do badań stanowiło osiem odmian pomidora: Atut F1, Baron F1, Bekas F1, Carmello F1, Gracja F1, Ognik F1, Słonka F1, Terra F1 oraz dwa podłoża: torfowe i ziemia inspektowa. Owoce pomidora poddano analizie chemicznej na zawartość: suchej masy, kwasu L-askorbinowego, cukrów ogółem i prostych, kwasów organicznych oraz azotanów. Poziom zawartości suchej masy i kwasu L-askorbinowego w owocach pomidora istotnie zależał od uprawianej odmiany oraz jej współdziałania ze stosowanym podłożem. Najmniej wody w owocach zawierała odmiana Atut F1, a najwięcej kwasu L-askorbinowego – odmiana Terra F1. Owoce z uprawy roślin w ziemi inspektowej nagromadziły więcej suchej masy. Podłoże z ziemi inspektowej, w porównaniu z torfem wysokim, miało również korzystny wpływ na zawartość cukrów i azotanów w owocach pomidora. Średnia zawartość N-NO3 w owocach badanych odmian pomidora była mniejsza od dopuszczalnego poziomu uznanego za szkodliwy dla zdrowia ludzkiego. Podłoże torfowe miało jednak wpływ na zwiększone gromadzenie azotanów w owocach wszystkich odmian. Najmniejszą ich zawartość odnotowano w owocach odmiany Bekas F1.

 

 

Zenia Michałojć, Halina Buczkowska

ZAWARTOŚĆ MAKROSKŁADNIKÓW W OWOCACH OBERŻYNY W ZALEŻNOŚCI OD FORMY ZASTOSOWANEGO NAWOZU AZOTOWEGO I SPOSOBU PROWADZENIA ROŚLIN

Słowa kluczowe: owoce oberżyny, formy azotu, prowadzenie roślin, skład chemiczny.

 Pełna wersja pracy - pdf.

Owoce oberżyny odznaczają się niską kalorycznością oraz korzystnym dla człowieka składem mineralnym. Są przede wszystkim zasobne w potas, którego zawartość waha się w zależności od odmiany od 200 do 600 mg K×100 g-1 świeżej masy. Są również źródłem magnezu, wapnia i żelaza. W badaniach nad agrotechniką oberżyny uprawianej pod folią wykazano, że ze względu na intensywny wzrost roślin, zabiegiem plonotwórczym kształtującym ilość zielonej masy jest cięcie i formowanie roślin. Z powodu braku informacji o zaleceniach nawozowych do uprawy oberżyny pod osłonami, podjęto badania nad określeniem potrzeb nawożenia tego warzywa. Celem pracy było określenie wpływu formy nawozu azotowego oraz sposobu prowadzenia roślin na zawartość azotu, fosforu, potasu, wapnia i magnezu w owocach oberżyny. Badania oberżyny odmiany Epic F1 wykonano w nieogrzewanym tunelu foliowym w latach 2004-2005. Oberżynę uprawiano w torfie ogrodniczym, w cylindrach z folii sztywnej o pojemności 10 dm3. Doświadczenie dwuczynnikowe przeprowadzono w układzie kompletnej randomizacji. Badano wpływ czynników: I – forma azotu: NH4+ [siarczan amonu – (NH4)2SO4 – 20,5% N]; NO3- [saletra wapniowa – Ca(NO3)2 – 15,5% N]; NH2 [mocznik – CO(NH2)2 – 46% N]; II – sposobu prowadzenia roślin: forma naturalna; 3 pędy. Azot zastosowano w ilości 10 g N×roślina-1. Próby owoców do badań laboratoryjnych pobrano w 2 dekadzie sierpnia, w połowie okresu owocowania. Owoce zbierano w fazie dojrzałości użytkowej i oznaczono w nich N-og., P, K, Ca, Mg. Wyniki opracowano metodą analizy wariancji. Największą zawartość azotu ogółem, potasu i magnezu stwierdzono w owocach roślin nawożonych siarczanem amonu, w porównaniu z pozostałymi zastosowanymi nawozami. Ponadto stwierdzono wyższą zawartość makroskładników  w owocach roślin prowadzonych na 3 pędy.

 

 

Wanda Wadas, Romualda Jabłońska-Ceglarek, Agnieszka Kurowska

WPŁYW STOSOWANIA OSŁON W UPRAWIE ZIEMNIAKA NA WCZESNY ZBIÓR NA ZAWARTOŚĆ FOSFORU I MAGNEZU W BULWACH

Słowa kluczowe: ziemniak wczesny, folia perforowana, włóknina polipropylenowa, fosfor, magnez.

 Pełna wersja pracy - pdf.

Głównym składnikiem mineralnym bulw ziemniaka jest potas. Spożywanie ziemniaków pokrywa również częściowo zapotrzebowanie organizmu człowieka na fosfor i magnez. Zawartość składników mineralnych w bulwach ziemniaka może ulegać zmianom pod wpływem czynników agrotechnicznych. Celem badań było określenie wpływu rodzaju osłony (folii perforowanej, włókniny polipropylenowej) i terminu jej zdjęcia (2 i 3 tygodnie po wschodach roślin) na zawartość fosforu i magnezu w bulwach wczesnych odmian ziemniaka (Aksamitka, Cykada). Ziemniaki zbierano po 60 dniach od sadzenia. Przyspieszenie wegetacji roślin przez stosowanie osłon spowodowało zwiększenie zawartości fosforu w bulwach odmiany Aksamitka średnio o 0,088 g×kg-1 s.m. w porównaniu z uprawą bez osłaniania roślin, ale nie miało wpływu na gromadzenie w bulwach magnezu. W przypadku stosowania folii perforowanej zawartość fosforu w bulwach była większa, średnio o 0,217 g×kg-1 s.m., niż przy stosowaniu włókniny. Większą zawartość magnezu, średnio o 0,067 g×kg-1 s.m., stwierdzono po zastosowaniu włókniny. Długość okresu okrycia roślin nie miała wpływu na zawartość obu pierwiastków w bulwach ziemniaka.

 

  TOM 13 - NUMER 1 - MARZEC  2008

Witold Grzebisz, Małgorzata Wrońska, Jean B. Diatta, Piotr Dullin

WPŁYW DOLISTNEGO STOSOWANIA CYNKU WE WCZESNEJ FAZIE WZROSTU KUKURYDZY NA WZORCE AKUMULACJI SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I SUCHEJ MASY PRZEZ ŁAN CZ. I. WZORCE AKUMULACJI CYNKU I ROZMIESZCZENIE SKŁADNIKA MIĘDZY ORGANAMI ROŚLINY

Słowa kluczowe: względna szybkość pobierania (RUR), szybkość pobierania przez łan (CUR), cynk, kukurydza.

Z pracy wynika, że kukurydza traktowana dolistnie nawozem cynkowym we wczesnej fazie rozwoju wydała większe plony ziarna. Celem wyjaśnienia mechanizmu działania nawozu cynkowego na plony ziarna i na akumulację cynku przez rośliny w okresie wegetacji zastosowano procedury analizy wzrostu. Na podstawie parametrów pobrania cynku, wyznaczono dwie główne i jedną drugorzędną fazę krytyczną akumulacji tego pierwiastka przez kukurydzę. Pierwsza faza, opisana przez RUR-Zn, pojawiła się w okresie od 7. (BBCH-17) do 9. liścia (BBCH-19) i była prawdopodobnie związana z inicjacją zawiązków kwiatowych. Druga, reprezentowana przez CUR-Zn, zaznaczyła się w fazie dojrzałości mlecznej ziarniaków i mogła wpływać na zdolność  ziarniaków do akumulacji węglowodanów. Trzecia faza krytyczna, pojawiająca się w fazie wiechowania, wiąże się prawdopodobnie z produkcją i żywotnością pyłku. Pierwsza faza krytyczna ujawniła także problem wiarygodności obecnych testów glebowych i roślinnych dla cynku, które przeszacowują stan odżywienia kukurydzy cynkiem i wymagają pilnej rewizji. Organy wegetatywne, takie jak liście i źdźbła, nie były głównymi źródłami cynku dla rosnących ziarniaków kukurydzy. W fazie nalewania ziarna kukurydza pobierała większość cynku z zasobów glebowych.

 

 

Witold Grzebisz, Małgorzata Wrońska, Jean B. Diatta, Witold Szczepaniak

WPŁYW DOLISTNEGO STOSOWANIA CYNKU WE WCZESNEJ FAZIE WZROSTU KUKURYDZY NA WZORCE AKUMULACJI SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I SUCHEJ MASY PRZEZ ŁAN CZ. II. WZORCE POBIERANIA AZOTU I AKUMULACJI SUCHEJ MASY

Słowa kluczowe: analiza wzrostu, absolutna szybkość wzrostu łanu, względna szybkość wzrostu łanu, kukurydza, sucha masa, azot.

Dwuletnie doświadczenie polowe przeprowadzono w celu wyjaśnienia przyczyn wzrostu plonu ziarna kukurydzy dolistnie traktowanej nawozem cynkowym i oceny jego wpływu na dynamikę procesów akumulacji azotu i suchej masy w okresie wegetacji. Do opisu uzyskanych trendów zastosowano metody analizy wzrostu łanu i rośliny. Kukurydza nawożona cynkiem była w stanie, jak wykazały wartości wskaźnika absolutnej szybkości pobierania azotu przez łan (CUR-N), zwiększyć pobieranie azotu w dwóch czasowo różnych fazach rozwoju, to znaczy (i) od fazy 7. do 9. liścia oraz (ii) od fazy dojrzałości mlecznej do fizjologicznej ziarniaków. Procesy fizjologiczne ujawniające się w tych dwóch czasowo odległych fazach rozwoju kukurydzy determinowały wzrost potencjału produkcyjnego kukurydzy. Działanie cynku w pierwszej fazie przejawiło się wzrostem szybkości akumulacji azotu, który spowodował wydłużenie fazy intensywnego przyrostu nowych tkanek lub/i organów, jak potwierdziła analiza RGR. W fazie reproduktywnej rozwoju kukurydzy rośliny dobrze odżywione cynkiem akumulowały azot z większą szybkością, co było podstawowym warunkiem zwiększonej akumulacji suchej masy, potwierdzonej analizami CGR i RGR. Ilość azotu pobranego ekstra przez rośliny nawożone cynkiem była dostatecznie duża do wzrostu plonu ziarna o 1,5 t ha-1, co uzyskano w przeprowadzonym eksperymencie.

 

 

Krzysztof Gondek, Michał Kopeć

WPŁYW DŁUGOTRWAŁEGO ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA MINERALNEGO I WAPNOWANIA NA ZAWARTOŚĆ MANGANU, NIKLU I ŻELAZA W GLEBIE I RUNI ŁĄKOWEJ

Słowa kluczowe: mangan, nikiel, żelazo, gleba, ruń łąkowa, doświadczenie długotrwałe.

Badania na użytkach zielonych są prowadzone m.in. w celu wyznaczenia potencjału plonowania oraz określenia zmian jakości runi w zależności od zastosowanego nawożenia. Dlatego celem podjętych badań było określenie zawartości manganu, niklu i żelaza w glebie oraz runi łąkowej ukształtowanej pod wpływem zróżnicowanego nawożenia mineralnego i wapnowania. Doświadczenie jest zlokalizowane w Czarnym Potoku k. Krynicy, na wysokości ok. 720 m n.p.m., u podnóża Jaworzyny Krynickiej. Doświadczenie założono w 1968 r. na naturalnej łące górskiej typu bliźniczki – psiej trawki (Nardus stricta L.) i kostrzewy czerwonej (Festuca rubra L.) ze znacznym udziałem roślin dwuliściennych. Zawartość ogólną manganu, niklu i żelaza w materiale roślinnym i glebowym oznaczono po mineralizacji próbek w piecu muflowym, ponadto wykonano ekstrakcję badanych pierwiastków roztworem NH4EDTA o stężeniu 0,025 mol×dm-3. W uzyskanych roztworach zawartość Mn, Ni i Fe wykonano metodą ICP-AES. Zawartość ogólnych form manganu była większa w glebie wapnowanej, a istotny wpływ na ilość tego pierwiastka wyekstrahowanego roztworem NH4EDTA oraz jego zawartość w runi miał odczyn gleby. Wapnowanie gleby ograniczając dostępność manganu dla roślin poprawiło wartość paszową analizowanej biomasy. W badanej glebie oznaczono niewiele niklu związanego z substancją organiczną gleby. Świadczy to pośrednio o dużej mobilności tego pierwiastka i jego przemieszczaniu do głębszych poziomów profilu glebowego, poza zasięg systemu korzeniowego roślin. Wapnowanie zwiększyło zawartość form żelaza w połączeniach z substancją organiczną gleby. Niedoborowa zawartość żelaza w runi łąkowej może mieć podłoże fizjologiczne związane z trudnościami w transporcie żelaza z systemu korzeniowego do organów nadziemnych roślin, a nie wynikać z możliwości jego pobierania z gleby.

 

 

Jolanta Grochowska, Renata Tandyrak

WSTĘPNA CHARAKTERYSTYKA TROFICZNA JEZIORA MAŁY KOPIK K. OLSZTYNA ORAZ JEGO ZLEWNI JAKO DOSTAWCY ZWIĄZKÓW BIOGENICZNYCH

Słowa kluczowe: jezioro, zlewnia, związki biogeniczne, obciążenie zewnętrzne, eutrofizacji, podatność na degradację.

Badaniami objęto małe (7,8 ha) i niezbyt głębokie (9 m) jezioro Mały Kopik, położone ok. 9 km na południowy zachód od Olsztyna, w dorzeczu Giłwy-Pasłęki. Zlewnia jeziora to obszar o powierzchni 194,7 ha. Największy udział (64,2%) mają w niej lasy, 28,7% zajmują tereny użytkowane rolniczo, w tym 21% stanowią użytki zielone, 7,7% grunty orne, pozostała część tego terenu (7,1%) to nieskanalizowane gospodarstwa rolne. Jezioro Mały Kopik jest zbiornikiem nieodpornym na wpływy zewnętrzne, należy do III kategorii podatności na degradację. Jego zlewnia charakteryzuje się dużą możliwością uruchamiania obszarowego ładunku związków biogenicznych, należy do 4. typu zlewni. Kombinacja grupy podatności zlewni i odporności jeziora na degradację pozwala zaliczyć jezioro Mały Kopik i jego zlewnię do czwartego typu układów ekologicznych w systemie Bajkiewicz-Grabowskiej (2002), w którym następuje szybka eutrofizacja wód jeziornych. Przypuszczenie to potwierdziły badania chemiczne wód, które wykazały, iż jezioro Mały Kopik jest zbiornikiem silnie zeutrofizowanym. W wodach zbiornika stwierdzono bardzo wysoką zawartość związków biogenicznych, tj. 0,673 mg P dm-3 i 10,61 mg N dm-3. O dużej żyzności jeziora świadczyły także wartości BZT5, dochodzące do 7,5 mg O2 dm-3, ilość chlorofilu a (ok. 50 µg m-3) i niska przezroczystość wody – 2 m.

 

 

Jan Kłobukowski, Monika Modzelewska-Kapituła, Danuta Wiśniewska-Pantak, Kazimierz Kornacki

 Wpływ synbiotyków na biodostępność magnezu z diety u szczurów

Słowa kluczowe: probiotyki, prebiotyki, magnez, absorpcja, retencja, szczury, ser twarogowy.

 Jako produkty synbiotyczne są określane wyroby zawierające jednocześnie probiotyki i prebiotyki. Korzystny wpływ pro- i prebiotyków na organizm obejmuje m.in. normalizację składu mikroflory przewodu pokarmowego, zwiększanie biodostępności składników mineralnych, obniżanie poziomu cholesterolu we krwi oraz zapobieganie występowaniu zaburzeń jelitowych. Celem pracy było porównanie wpływu diety zawierającej probiotyczny i synbiotyczne serki twarogowe na absorpcję i retencję magnezu u szczurów. Zastosowanym szczepem probiotycznym był Lactobacillus plantarum  14, a prebiotykami inulina HPX oraz maltodekstryna średniosckukrzona. Zwierzętom przez 10 dni podawano diety, w skład których wchodził serek twarogowy, w ilości 61-81%, zawierający: probiotyk (dieta A), probiotyk i 2,5% inuliny HPX (dieta B) lub probiotyk i 2,5% maltodekstryny (dieta C). Na podstawie zawartości magnezu w diecie, kale i moczu wydalonego w czasie ostatnich 5 dni eksperymentu, wyznaczono współczynniki absorpcji (A) i retencji (R) pozornej (%, mg 5 dni-1). Uzyskane współczynniki absorpcji nie różniły się znacząco między grupami zwierząt, chociaż najwyższy (A%) odnotowano w grupie B, natomiast wartości współczynników retencji pozornej w grupie A były istotnie wyższe (p<0,05) w porównaniu z grupami B i C. W grupach przyjmujących dietę synbiotyczną obserwowano zwiększenie masy kału w porównaniu z grupą kontrolną A, przy czym działanie inuliny HPX było silniejsze niż maltodekstryny. Chociaż krótkotrwała suplementacja diety szczurów inuliną HPX i maltodekstryną średnioscukrzoną nie przyczyniła się do wzrostu absorpcji i retencji magnezu, to stosowanie tych prebiotyków łącznie ze szczepem probiotycznym jest uzasadnione ze względu na korzystne efekty fizjologiczne.

 

 

Elżbieta Królak, Barbara Krupa, Katarzyna Sarnowska, Jadwiga Karwowska

 IZOTOPY CEZU-137 I POTASU-40 W GLEBACH POWIATU GARWOLIN (WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE)

Słowa kluczowe: radioaktywne izotopy, cez-137, potas-40, gleba leśna, nieużytek rolny, pole uprawne, powiat Garwolin.

W 2005 r., w glebach powiatu Garwolin (woj. mazowieckie) z trzech poziomów: 0–3 cm, 3–7 cm i 7–12 cm pobierano do badań próbki gleb leśnych oraz nieużytkowanych i użytkowanych rolniczo jako pola uprawne. Dodatkowo w punktach poboru gleb leśnych pobrano do badań ściółkę leśną. W próbkach oznaczono zawartość izotopów 137Cs i 40K. Największą zawartość 137Cs zmierzono w ściółce i powierzchniowej warstwie gleb leśnych, w głąb gleby zawartość izotopu się  zmniejszała. Najbardziej wzbogacone w 137Cs były gleby leśne, gleby nieużytkowane rolniczo i pola uprawne zawierały mniejsze ilości tego izotopu. W wierzchnich warstwach gleb leśnych i nieużytków zawartość 40K nie zależała od głębokości poboru prób, natomiast była zależna od sposobu użytkowania gleby. Największe ilości izotopu 40K zmierzono w badanej warstwie gleb ornych, najmniejsze w glebach leśnych. Zawartość 137Cs w badanych glebach zmniejszała się wraz z ze wzrostem odczynu gleby i wzrastała wraz z zawartością węgla organicznego. Zawartość potasu-40 była skorelowana ujemnie z odczynem gleby i zawartością frakcji piasku oraz dodatnio z zawartością frakcji iłu.

 

 

Marzenna Olszewska, Stefan Grzegorczyk, Jacek Olszewski, Anna Bałuch-Małecka

 Wpływ niedoboru fosforu na wskaźniki wymiany gazowej, indeks zieloności liści (SPAD) oraz plonowanie życicy trwałej (Lolium perenne L.) i kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata L.)

Słowa kluczowe: fotosynteza, indeks SPAD, kupkówka pospolita, niedobór fosforu, transpiracja, plonowanie, WUE,
                                  życica trwała.

 Fosfor jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania każdej rośliny i decyduje o ilości oraz jakości uzyskanego plonu. Bierze on udział w przebiegu podstawowych procesów życiowych, wchodzi w skład wielu substancji, ważnych z punktu widzenia przemian biochemicznych. W paszach uzyskiwanych na użytkach zielonych może występować niewystarczająca zawartość fosforu w kryteriach prawidłowego żywienia roślin i żywienia przeżuwaczy. Celem pracy jest ocena wpływu niedoboru fosforu w glebie na intensywność fotosyntezy i transpiracji, współczynnik wykorzystania wody, indeks zieloności liści oraz plonowanie wybranych odmian życicy trwałej (Lolium perenne L.) i kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata L.). W doświadczeniu szklarniowym badano intensywność fotosyntezy, transpiracji, współczynnik wykorzystania wody (WUE– Water Use Efficiency), indeks zieloności liści SPAD (Soil Plant Analysis Development) oraz plonowanie życicy trwałej (Lolium perenne L.) i kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata L.) uprawianych w warunkach niedoboru fosforu w podłożu. Intensywność fotosyntezy i transpiracji mierzono przenośnym analizatorem gazowym LI-COR 6400, a indeks zieloności liści optycznym chlorofilometrem Minolta SPAD-502. Plon suchej masy określono przez wysuszenie zielonej masy w temp. 105oC, do stałej wagi. Wykazano, że niedobór fosforu istotnie ograniczał intensywność fotosyntezy, współczynnik wykorzystania wody oraz plonowanie badanych odmian, natomiast zwiększał intensywność transpiracji i indeks zieloności liści. Spośród badanych odmian najbardziej odporną na niedobór fosforu w glebie okazała się odmiana Areda kupkówki pospolitej, która w najmniejszym stopniu ograniczała badane cechy.

 

 

Elżbieta Skorbiłowicz, Mirosław Skorbiłowicz

 KSZTAŁTOWANIE SIĘ ZAWARTOŚCI WĘGLA ORGANICZNEGO W OSADACH DENNYCH GÓRNEJ NARWI I JEJ DOPŁYWACH

Słowa kluczowe: węgiel organiczny, osady denne, rzeki.

Badaniami objęto osady denne z rzeki Narew na odcinku Bondary-Tykocin oraz 18 jej dopływów w obrębie zlewni górnej Narwi. Próbki pobrano latem (sierpień) i jesienią (październik) 2005 r. z powierzchniowej warstwy osadu dennego w strefie brzegowej. Węgiel organiczny oznaczano na analizatorze TOC 1200 firmy Thermo Euroglas. Osady denne pobrane z rzeki Narew zawierały mniej węgla organicznego – jest to wynik intensywnej mineralizacji. Naj-zasobniejsze w węgiel organiczny były osady denne małych rzek. Rzeki te mają małe prędkości przepływu, w większości przypadków są porośnięte roślinnością wodną. Zawartość węgla organicznego wykazała dużą zmienność w zależności od lokalizacji punktów poboru próbek. Stwierdzono dodatnią korelację liniową między zawartością straty prażenia a węglem organicznym.

 

 

Mirosław Skorbiłowicz, Elżbieta Skorbiłowicz

 Makroelementy, cynk i żelazo w wodach studziennych doliny górnej Narwi

Słowa kluczowe: studnia, makroelementy, potas.

 Celem pracy było określenie rozkładu przestrzennego stężenia wybranych składników płytkich wód podziemnych oraz określenie głównych czynników ich pochodzenia. Badania przeprowadzono w 8 wsiach położonych w województwie podlaskim. Miejsca poboru próbek wody wyznaczono w miejscowościach: Sobótka, Narew, Ciełuszki, Kaniuki, Zawyki, Uhowo, Topilec, Złotoria, zlokalizowanych wzdłuż rzeki Narew w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Próbki wody pobierano w terminach: wiosna, lato, jesień 2006 r. W próbkach oznaczono stężenie jonów wapnia, magnezu, sodu, potasu, cynku i żelaza metodą AAS i ESA po ich przefiltrowaniu przez filtry mikroporowate o średnicy porów 0,45 µm. Badane wody nie odpowiadały standardom wody przeznaczonej do spożycia określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2000 r., z powodu przekroczenia wartości dopuszczalnych stężenia jonów żelaza. Ze względu na stężenie jonów potasu wody badanych studni zakwalifikowano do V klasy jakości wód podziemnych. Wody o najwyższych wartościach stężenia badanych parametrów stwierdzono w studniach zlokalizowanych we wsiach Kaniuki, Złotoria i Zawyki.

 

 

Wiera Sądej, Anna Namiotko

 Bezpośredni i następczy wpływ kompostów z odpadów komunalnych na zawartość ołowiu w glebie i roślinach

Słowa kluczowe: ołów, komposty z odpadów komunalnych, roślina, gleba.

 Oceniano przydatność kompostów z nieselekcjonowanych odpadów komunalnych w rolnictwie. Oceny tej dokonano na podstawie zawartości ołowiu w roślinach nawożonych kompostami z odpadów miejskich o różnym stopniu dojrzałości, kompostem z zieleni miejskiej oraz obornikiem. Komposty z odpadów komunalnych stosowano w dawkach: 10, 20 i 30 g kg-1 gleby, kompost z zieleni miejskiej w dawce 10 g kg-1 gleby. W pierwszym roku doświadczenia uprawiano kukurydzę i słonecznik, w drugim roku jęczmień i gorczycę, w trzecim roku – facelię. Wykazano, że kompost z zieleni miejskiej zawierał znacznie więcej ołowiu, w porównaniu z kompostami z odpadów miejskich, aczkolwiek oba rodzaje kompostów zgodnie z Normą Branżową kwalifikowały się do rolniczego wykorzystania. Nawożenie kompostami z bioodpadów spowodowało podwyższenie zawartości ołowiu w zielonej masie wszystkich uprawianych roślin. Kumulacja tego pierwiastka zależała od gatunku rośliny, rodzaju kompostu oraz dawki. Najwięcej ołowiu zawierała gorczyca, zbliżone zawartości tego metalu stwierdzono w kukurydzy i facelii, mniej ołowiu zawierał słonecznik, najmniej zaś jęczmień. W jęczmieniu, gorczycy i facelii najwyższą koncentrację ołowiu stwierdzono w obiektach nawożonych 3-miesięcznym kompostem z odpadów komunalnych. W kukurydzy taki efekt zaobserwowano po zastosowaniu kompostu 1-miesięcznego, a w przypadku słonecznika po zastosowaniu kompostu z zieleni miejskiej. Po zakończonym cyklu badawczym najwięcej ołowiu pozostało w glebie użyźnianej 6-miesięcznym kompostem z odpadów komunalnych. Gleba użyźniona kompostem z zieleni miejskiej zawierała średnio o 14% więcej ołowiu, w porównaniu z glebą, do której wprowadzono identyczne dawki półrocznego kompostu z odpadów komunalnych.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Mirosław Kucharski, Jan Kucharski

 Mikrobiologiczne i biochemiczne właściwości gleby kształtowane przez adeninę i azotobakterynę

 Słowa kluczowe: adenina, aktywność enzymów, liczebność drobnoustrojów, rzodkiewka.

 Celem badań było określenie wpływu adeniny na biologiczne właściwości gleby. Działanie tego prekursora cytokinin testowano w doświadczeniu wazonowym. Sprawdzano możliwość wzmocnienia efektywności adeniny przez zwiększenie w glebie puli bakterii z rodzaju Azotobacter. Badania wykonano w próbkach gleby brunatnej właściwej, wytworzonej z piasku gliniastego pylastego o pHKCl 6,9. W wazonach umieszczono po 3,2 kg gleby. Badania obejmowały dwie serie: bez i z dodatkiem do gleby szczepionki Azotobakteryny. W doświadczeniu zastosowano zróżnicowane nawożenie azotem: 0 i 50 mg N kg-1 gleby. Adeninę stosowano w następującej ilości: 0; 5; 10 i 15 mg kg-1 gleby. Rośliną doświadczalną była rzodkiewka – 6 roślin w wazonie. Stwierdzono, że adenina istotnie wpływała na wzrost i rozwój rzodkiewki. Korzystnie oddziaływała na mikrobiologiczne i biochemiczne właściwości gleby. Zwiększała liczebność bakterii: oligotroficznych ogółem, oligotroficznych przetrwalnikujących, kopiotroficznych ogółem, kopiotroficznych przetrwalnikujących, amonifikacyjnych, immobilizujących azot, celulolitycznych, Azotobacter sp., Arthrobacter sp., Pseudomonas sp. oraz promieniowców, a zmniejszała liczbę grzybów. Stymulowała także aktywność dehydrogenaz, ureazy i fosfatazy alkalicznej, natomiast hamowała aktywność fosfatazy kwaśnej. Zastosowana szczepionka złożona z bakterii z rodzaju Azotobacter nie poprawiała efektywności adeniny. Zwiększała jednak liczbę tych bakterii w glebie, co wpłynęło korzystnie na rozwój bakterii oligotroficznych, immobilizujących azot, celulolitycznych oraz promieniowców, natomiast negatywnie – na grzyby oraz bakterie amonifikacyjne i bakterie z rodzaju Arthrobacter.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Edyta Boros, Jan Kucharski

 AKTYWNOŚĆ ENZYMATYCZNA GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ NIKLEM

 Słowa kluczowe: nikiel, aktywność enzymatyczna, gleba, łubin żółty.

W doświadczeniu wazonowym określono wpływ zanieczyszczenia gleby niklem w dawkach 100, 200, 300 i 400 mg kg-1 na aktywność dehydrogenaz, ureazy, fosfatazy kwaśnej oraz fosfatazy alkalicznej. Wpływ niklu na aktywność enzymatyczną badano w dwóch gatunkach gleb: piasku gliniastym mocnym oraz glinie lekkiej pylastej. Badania przeprowadzono w dwóch seriach, tj. na glebie obsianej łubinem żółtym i nie obsianej. Próbki glebowe analizowano: w 14., 28., 42. i 56. dniu. Stwierdzono, że zanieczyszczenie gleby niklem spowodowało zmniejszenie aktywności wszystkich badanych enzymów. Najbardziej niekorzystnie nikiel wpływał na aktywność dehydrogenaz. Wyższą aktywność ureazy i fosfatazy alkalicznej stwierdzono w glinie lekkiej pylastej niż w piasku gliniastym mocnym, natomiast dehydrogenaz i fosfatazy kwaśnej – w piasku gliniastym mocnym. Wyższą aktywność dehydrogenaz i ureazy odnotowano w glebie obsianej łubinem żółtym, natomiast fosfatazy kwaśnej i fosfatazy alkalicznej – w glebie nie obsianej. Łubin żółty okazał się wrażliwy na nadmiar niklu w glebie. Jego uprawa częściowo łagodziła niekorzystny wpływ niklu na ureazę, lecz nie zmniejszała hamującego oddziaływania tego pierwiastka na pozostałe enzymy.

 

TOM 12 - NUMER 4 - GRUDZIEŃ 2007

 

Anna Ciołek, Bogusław Makarski, Ewa Makarska, Anna Zadura

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W NOWYCH RODACH OWSA CZARNEGO

Słowa kluczowe: owies, białko ogólne, tłuszcz surowy , kwasy tłuszczowe, składniki mineralne.

Zalety żywieniowe owsa, zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, są bodźcem do prac hodowlanych nad nowymi odmianami, w tym owsa czarnego o brunatnej barwie ziarniaków. Jest to zboże paszowe, stosowane głównie do skarmiania koni wyścigowych. Celem pracy było porównanie zawartości wybranych składników pokarmowych, tj.: białka ogólnego, tłuszczu surowego, składu kwasów tłuszczowych oraz elementów mineralnych, w ziarnie trzech rodów owsa czarnego: CHD 28/75/01, CHD 28/33/02 i CHD 2909/01 w odniesieniu do dwu odmian wzorcowych owsa (Bohun i Deresz) powszechnie uprawianego w Polsce. U 3 nowych rodów owsa czarnego stwierdzono zróżnicowany poziom białka ogólnego oraz nieznacznie obniżony poziom tłuszczu surowego w stosunku do owsa odmian wzorcowych Bohun i Deresz. Nawiększy udział procentowy nienasyconych kwasów tłuszczowych (UFA) i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (MUFA), w porównaniu z pozostałymi rodami i odmianami, wykazano u rodu CHD 28/75/01. W ziarnie tego rodu stwierdzono również wyższą zawartość magnezu, fosforu, cynku, miedzi i żelaza w porównaniu z pozostałymi testowanymi rodami i odmianami.

 

 

 

Wojciech Gotkiewicz, Bartosz Mickiewicz, Andrzej Klasa

MOŻLIWOŚCI OGRANICZENIA ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA AZOTEM I FOSFOREM W RAMACH PROGRAMU ROLNOŚRODOWISKOWEGO

Słowa kluczowe: azot, fosfor, przenikanie do środowiska, program rolnośrodowiskowy, pakiety „ochronagleb i wód”  i „tworzenie stref buforowych”.

Na podstawie literatury oraz danych Głównego Urzędu Statystycznego przedstawiono zagrożenie środowiska przyrodniczego związkami azotu i fosforu. Dotyczy to zarówno wód śródlądowych, jak i Morza Bałtyckiego. Ograniczaniu występujących zagrożeń sprzyja racjonalna gospodarka nawozowa, właściwa struktura upraw oraz bariery biogeochemiczne. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej uzyskano skuteczny instrument w postaci programu rolnośrodowiskowego, a zwłaszcza pakietów „ochrona gleb i wód” oraz „tworzenie stref buforowych”, mogący redukować przenikania biogenów do środowiska. Materiały Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz badania własne przeprowadzone w województwach warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim, potwierdziły duże zainteresowanie rolników pakietem „ochrona gleb i wód”. Wyraźny brak zainteresowania pakietem „strefy buforowe” wymaga korekty, polegającej zwłaszcza na zwiększeniu dotacji finansowych przeznaczonych dla rolników.

 

 

Bożena Grabińska, Józef Koc

ZMIANY ZAWARTOŚCI RTĘCI W WODACH NARWI I WYBRANYCH JEJ DOPŁYWÓW

Słowa kluczowe: agricultural basins, river water, mercury, concentrations, load.

Niewielkie ilości rtęci w wodach powierzchniowych pochodzą ze źródeł przyrodniczych. Wielokrotnie więcej tego metalu pochodzi ze źródeł antropogenicznych, w tym z przemysłu i rolnictwa. Rtęć łatwo gromadzi się w osadach, skąd może powracać do wód, co może stać się istotnym jej źródłem po usunięciu zagrożeń w zlewni. Badano zawartość rtęci w wodach rzecznych odpływających ze zlewni o zróżnicowanym użytkowaniu i zaludnieniu. Próbki wody pobrano z dwóch prawostronnych dopływów Narwi, tj.: Pisy i Biebrzy, oraz w sześciu punktach środkowego odcinka rzeki głównej. Tereny odwadniane przez badane cieki położone są w zasięgu ekosystemu „zielonych płuc” Polski. Stwierdzono, że średnie stężenie rtęci w wodach Narwi i jej dopływów mieściło się w granicach od 0,3 do 0,9 µg dm-3 i były niewiele wyższe od stężeń charakterystycznych dla obszarów nie zanieczyszczonych. Najwyższe stężenie rtęci wykazano wiosną w wodach ze zlewni rolniczo-leśnych z dużymi ośrodkami miejskimi. Średni roczny odpływ rtęci wyniósł 0,3–3,3 g z 1 ha, średnio ok. 1 g z 1 ha zlewni. Na różnice w odpływie rtęci miały wpływ kumulacja zanieczyszczeń bytowych z biegiem rzeki, warunki atmosferyczne oraz zawartość materii organicznej i zawiesin w wodach rzecznych. Niska zawartość zawiesiny mineralnej i substancji organicznej w wodach Narwi nie wpływała istotnie na stężenia Hg. Stwierdzono, że mineralna część substancji niesionych wodami Pisy miała istotny wpływ na obniżenie stężenia rtęci w wodzie tej rzeki. W wodach Biebrzy zarówno stężenia substancji organicznych, jak i mineralnych wykazywały wprost proporcjonalną zależność w stosunku do zawartości rtęci.

 

 

 Andrzej Klasa, Wojciech Gotkiewicz, Jerzy Czapla

ZMIANY FIZYKOCHEMICZNYCH WŁAŚCIWOŚCI GLEBY W NASTĘPSTWIE ROLNICZEGO STOSOWANIA OSADÓW ŚCIEKOWYCH

Słowa kluczowe: osady ściekowe, oczyszczalnie w północno-wschodniej Polsce, właściwości gleby, metale ciężkie.

W pracy przedstawiono wyniki doświadczenia wazonowego z zastosowaniem osadów ściekowych, w jednakowej dawce 200 g s.m. wazon-1, pobranych z 19 oczyszczalni ścieków zlokalizowanych na obszarze tzw. Zielonych Płuc Polski w trzech regionach geograficznych: Wielkich Jezior Mazurskich, Pojezierza Ostródzko-Iławskiego i zlewni rzeki Łyny. Oczyszczalnie różniły się wielkością, udziałem przemysłowych ścieków i technologią odwadniania osadów, z czego wynikały różnice w składzie chemicznym tych odpadów organicznych. W doświadczeniu uprawiaono kolejno po sobie (bez przerwy zimowej) pięć roślin warzywnych, jak: seler korzeniowy, sałata, rzodkiewka, burak liściowy i szpinak. Przed założeniem doświadczenia i po zbiorze każdej rośliny badano podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne gleby w celu określenia, czy nawożenie osadami ściekowymi może powodować zagrożenie skażenia środowiska glebowego w warunkach uprawy roślin warzywnych. Wykazano, że w większości przypadków zastosowanie osadów ściekowych nie wpłynęło ujemnie na badane parametry gleby. Zawartość węgla organicznego pod wpływem nawożenia osadami w wielu przypadkach wzrosła i nastąpiła poprawa właściwości retencyjnych gleb. Stosowanie osadów ściekowych z Zalewa – ze względu na wysoką zawartość chromu – może spowodować zagrożenie dla środowiska glebowego. W przypadku stosowania doglebowego osadów ze Spychowa, Olsztyna i Olsztynka stwierdzono w glebach ponadnormatywne stężenie cynku.

 

 

 

Józef Koc, Katarzyna Glińska-Lewczuk, Maria Wons

WPŁYW WARUNKÓW HYDROLOGICZNYCH NA STĘŻENIE FLUORU W WODACH GŁĘBINOWYCH POBIERANYCH DO CELÓW KONSUMPCYJNYCH

W pracy przedstawiono wyniki analizy czynników mających wpływ na stężenia fluoru w wodach głębinowych pobieranych do celów konsumpcyjnych. Badaniami objęto dwa ujęcia wody w Tczewie (północna Polska), na które składało się 19 otworów eksploatacyjnych ujmujących wodę z piętra kredy (4), trzeciorzędu (10) i  wód trzeciorzędowo-czwartorzędowych (5). Stężenie fluorków mieściły się w granicach od 0,3 do 2,8 mg·dm-3 (najwyższe dopuszczalne stężenie do spożycia (NDS) to 1,5 mg·dm-3). Wykazano, że 38% badanych prób przekraczało normę jakości. Stwierdzono, że istotny wpływ na stężenie fluoru ma warstwa wodonośna (najwyższe stężenie w wodach z utworów kredowych) oraz głębokość studni. Pomimo ogólnego trendu wzrostu stężeń F z głębokością,  analiza wód pobieranych z tego samego pietra wykazała istotnie niższe wartości stężeń fluorków w wodach czerpanych z warstw spągowych. Najwyższe stężenia fluoru stwierdzono w wodach pobieranych z poziomów wodonośnych kredy do głębokości 150 m. Mieszanie wód pochodzących z różnych warstw wodonośnych okazało się wystarczającym zabiegiem dla uzyskania wody dobrej jakości, o optymalnym stężeniu fluorków.

 

 

 

Justyna Koc-Jurczyk, Łukasz Jurczyk

WPŁYW OBECNOŚCI WYPEŁNIENIA W REAKTORACH SBR NA EFEKTYWNOŚĆ OCZYSZCZANIA ODCIEKÓW ZE SKŁADOWISK ODPADÓW KOMUNALNYCH

Słowa kluczowe: odcieki, SBR, SBBR, osad czynny, ChZT, azot amonowy.

W pracy badano wpływ obecności wypełnienia stałego w reaktorach SBR i SBBR na skuteczność usuwania substancji organicznych (ChZT) oraz azotu amonowego z odcieków ze składowisk odpadów komunalnych. Reaktory pracowały w skali laboratoryjnej, w warunkach tlenowych. Czas zatrzymania odcieków wynosił 3 d. Wartości ChZT w odpływie z reaktorów kształtowały się na podobnym poziomie, średnio 635 mg O2 dm-3 (SBR) i 646 mg O2 dm-3 (SBBR). Niezależnie od obecności wypełnienia, w odciekach oczyszczonych dominował azot azotanowy (V), średnio 693 mg NNO3 dm-3 (SBR) oraz 699 mg NNO3 dm-3 (SBBR). Stężenia azotu amonowego i azotu azotanowego (III) były niskie i nie przekroczyły: 2,9 mg NNH4 dm-3 i 0,5 mg NNO2 dm-3 (SBR) oraz 3,2 mg NNH4 dm-3 i 0,3 mg NNO2 dm-3 (SBBR). W badaniach stwierdzono, że obecność wypełnienia stałego w SBR nie ma wpływu na efektywność oczyszczania odcieków.

 

  

Justyna Koc-Jurczyk , Łukasz Jurczyk

EFEKTYWNOŚĆ USUWANIA METALI CIĘŻKICH Z ODCIEKÓW ZE SKŁADOWISK ODPADÓW KOMUNALNYCH

Słowa kluczowe: odcieki, osad czynny, metoda Fentona, metale ciężkie.

W pracy badano wpływ oczyszczania odcieków ze składowisk odpadów komunalnych na stężenie występujących w nich metali ciężkich. Oczyszczanie biologiczne spowodowało wzrost stężenia Cu, Zn i Ni. Po zastosowaniu odczynnika Fentona stwierdzono dalszy wzrost stężenia Cu, Zn, a także Pb. Proporcja Fe2+: H2O2 wynosząca 1:3 okazała się niekorzystna w przypadku Cu, Zn i Ni, ponieważ ich stężenie było w tych warunkach najwyższe. W przypadku proporcji Fe2+: H2O2 wynoszącej 1:5 zaobserwowano najniższe stężenia Cu, Zn i Ni, podczas gdy stężenie Pb było ponad 30-to krotnie wyższe niż w odciekach surowych. Nie stwierdzono korelacji między wartością ChZT w odciekach surowych oraz oczyszczonych biologicznie i chemicznie a stężeniem analizowanych metali ciężkich.

 

 

Bogdan Lewczuk, Michał Bulc, Magdalena Prusik, Barbara Przybylska-Gornowicz

JONY WAPNIOWE W SZYSZYNCE ŚWINI – BADANIA ULTRACYTOCHEMICZNE

Słowa kluczowe: świnia, szyszynka, jony wapniowe, analiza ultracytochemiczna.

Celem pracy była analiza ultracytochemiczna rozmieszczenia jonów wapniowych w szyszynce świni domowej. Badano szyszynki pobrane bezpośrednio po uboju (wykonanym między godz. 11:30 a 12:00) od loszek w wieku ok. 4 miesięcy. Do utrwalania gruczołów zastosowano pyroantymonian potasu, co umożliwiło związanie jonów wapniowych w postaci elektronowo gęstych precypitatów, których rozmieszczenie określono za pomocą mikroskopu elektronowego. Precypitaty występowały w przestrzeni międzykomórkowej oraz w komórkach: pinealocytach, komórkach glejowych, komórkach śródbłonka naczyń włosowatych i fibrocytach. Zawartość złogów pyroantymonianu wapnia była znacznie większa w przestrzeni zewnątrzkomórkowej niż wewnątrz komórek. Ze względu na ilość i lokalizację precypitatów możliwe było wyróżnienie dwóch typów pinealocytów. Pierwszy z nich stanowiły komórki zawierające małą lub średnią ilość precypitatów. Komórki te charakteryzowały się elektronowo jasną lub elektronowo gęstą cytoplazmą, a skład ciałek gęstych był zróżnicowany pod względem ilościowym i jakościowym. Drugi typ pinealocytów stanowiły komórki z dużą lub bardzo dużą zawartością precypitatów. Najczęściej charakteryzowały się one elektronowo gęstą cytoplazmą oraz obecnością bardzo licznych ciałek gęstych. W obu typach pinealocytów precypitaty występowały zarówno w jądrze komórkowym, jak i w cytoplazmie. W jądrze stosunkowo liczne precypitaty o zróżnicowanych wymiarach stwierdzono w obrębie chromatyny, natomiast jedynie sporadycznie obserwowano je w przestrzeni między błonami otoczki jądrowej. W cytoplazmie precypitaty występowały w mitochondriach, pęcherzykach i cysternach siateczki śródplazmatycznej gładkiej, strukturach aparatu Golgiego oraz w cytoplazmie podstawowej. Zawartość precypitatów w komórkach glejowych, komórkach środbłonka oraz fibrocytach była znacznie mniejsza niż w pinealocytach.

 

 

Sławomir Szymczyk, Katarzyna Glińska-Lewczuk

PRZYCZYNY OBCIĄŻENIA WÓD ZEUTROFIZOWANEGO JEZIORA JAGIEŁEK ZWIĄZKAMI AZOTU I FOSFORU NA TLE WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH POJEZIERZA OLSZTYŃSKIEGO

Słowa kluczowe: jezioro, eutrofizacja, opady, biogeny, azot, fosfor.

Przyczyny eutrofizacji jeziora Jagiełek, położonego ok. 6 km na południowy zachód od Olsztyna, badano w latach hydrologicznych 1998–2004. Zlewnia zbiornika jest położona w strefie wododziałowej rzek Łyny i Pasłęki. W zbiorniku stwierdzono zaawansowany stopień eutrofizacji wód. Pod względem ilości opadów, w analizowanym okresie wyróżniono 3 lata suche, 2 normalne i jeden rok wilgotny. Wystąpienie w krótkim okresie czasu kilku lat suchych oraz wzrost parowania w wyniku podwyższenia temperatury powietrza (średnio o 0,5oC) spowodowały wypłycenie jeziora, z okresowym odsłanianiem osadów dennych w jego strefie przybrzeżnej. Skutkiem okresowego odsłaniania i zatapiania części dna zbiornika jest intensywna mineralizacja osadów dennych. Powoduje to wtórne zanieczyszczenie wód powierzchniowych składnikami mineralnymi, głównie związkami azotu i fosforu. W zbiorniku zlokalizowanym w strefie wododziałowej wykazano niskie i stabilne wartości przewodnictwa elektrolitycznego (średnio 113 µS·cm-1), niski odczyn wody (średnio pH 6,72), osiągający okresowo pH 4,70 oraz sezonową cykliczność stężeń biogenów (związków azotu i fosforu). Stosunkowo wysokie stężenia N-NO3 (średnio 1,25 mg dm-3) występowały w okresie zimowo-wiosennym, a niskie (średnio 0,18 mg·dm-3) w okresie letnio-jesiennym. Stężenia P-PO4 wykazywały tendencję wzrastającą od średnio 0,26 mg·dm-3 wiosną do średnio 0,70 mg·dm-3 latem. Duże obciążenie wody substancjami biogennymi, przekraczające wielokrotnie dopuszczalne i niebezpieczne poziomy N i P, przyśpieszyło eutrofizację wody i spowodowało ewoluowanie całego ekosystemu w kierunku stopniowej samolikwidacji zbiornika. Odtworzenie równowagi ekologicznej w badanym ekosystemie, powinno opierać się na sezonowości zjawisk klimatycznych i hydrologicznych występujących w regionie przy ponownym włączeniu zbiornika w poziomy obieg wody.

 

 

 Urszula Szyperek

ZMIANY WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNYCH WODY OCZKA WODNEGO W PROFILACH PIONOWYCH

Słowa kluczowe: oczko wodne, profil termiczny, temperatura wody, profil tlenowy, biogeny.

Badania nad rozpoznaniem zmian termiczno-tlenowych i właściwościami chemicznymi wody przepływowego oczka wodnego prowadzono od kwietnia 2004 r. do marca 2005 r. w 3 profilach pionowych. Oznaczono przewodność elektrolityczną i odczyn wody oraz zawartość azotu azotanowego i amonowego, fosforu ogólnego i siarczanów. Stwierdzono, że w zbiorniku o głębokości maksymalnej 2,45 m nie przebiega stratyfikacja termiczna, a zawartość tlenu obrazuje krzywa w postaci klinogrady. Stężenia biogenów w wodzie oczka wodnego były uzależnione od głębokości w profilu pionowym i pory roku. Największa zasobność wody zbiornika w substancję mineralną występuje przy dnie. Pomimo przepływowego charakteru zbiornika następuje w nim akumulacja biogenów.

 

TOM 12 - NUMER 3 - WRZESIEŃ 2007

 

Edyta Boros, Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski

WPŁYW NIKLU NA WZROST DROBNOUSTROJÓW NA PODŁOŻACH STAŁYCH

Słowa kluczowe: nikiel, bakterie, promieniowce, grzyby.

W doświadczeniu laboratoryjnym testowano wpływ niklu na wzrost i rozwój w hodowlach stałych bakterii: Azotobacter spp., Arthobact:er spp., Bradyrhizobium sp. (lupini) i Rhizobium leguminosarum bv. viciae, promieniowców: Streptomyces intermedius, Streptomyces fumosus, Streptomyces longisporoflavus, Streptomyces odoriver i grzybów: Fusarium spp., Aspergillus spp., Penicillum spp., Rhizopus spp. Badania każdego gatunku wykonano na 10 izolatach, w trzech powtórzeniach. W doświadczeniu wykorzystano dwa rodzaje podłóż mikrobiologicznych: standardowe oraz wzbogacone w dodatkowe źródło węgla. Nikiel zastosowano w postaci dwóch związków: NiCl2×6H2O i NiSO4×7H2O w następujących dawkach: 2, 10, 50, 100, 250 mg Ni2+×krążek-1. W badaniach jednoznacznie wykazano, że bakterie były bardziej wrażliwe na wprowadzany do podłoża nikiel niż promieniowce i grzyby. Spośród badanych bakterii największą wrażliwością na nikiel charakteryzowały się Azotobacter spp. i Rhizobium leguminosarum bv. viciae, a następnie Arthobacter spp. i Bradyrhizobium sp. (lupini). Spośród promieniowców najbardziej negatywnie na nikiel dyfundujący z krążka do podłoża reagował Streptomyces odoriver. Pod względem negatywnej reakcji na nikiel grzyby można uszeregować następująco: Rhizopus spp. < Penicillium spp. < Fusarium spp. < Aspergillus spp.

 

 

Irena Perucka, Józef Nurzyński, Katarzyna Olszówka

WPŁYW CaCl2 NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W LIŚCIACH SAŁATY

Słowa kluczowe: Lactuca sativa L., mikroelementy, makroelementy, jony wapnia.

Badano wpływ stosowania CaCl2 na gromadzenie się bioskładników mineralnych: magnezu, wapnia, potasu, miedzi, cynku, żelaza i manganu w świeżych liściach sałaty. Rośliny opryskiwano zróżnicowanymi ilościami roztworu CaCl2 oraz stosowano doglebowo różne dawki jonów potasowych w formie K2SO4. Sałatę zebrano po 30 dniach od wysiewu. Wpływ badanych czynników na poziom bioskładników w sałacie był różny. Po zastosowaniu podstawowej dawki K2SO4 stwierdzono wzrost zawartości jonów wapnia i cynku pod wpływem jednokrotnego oprysku CaCl2 oraz spadek zawartości jonów miedzi pod wpływem dwukrotnego oprysku CaCl2 w stosunku do kontroli. Potraktowanie roślin jonami wapniowymi miało większy wpływ na zmiany zawartości składników mineralnych po zastosowaniu podwójnej dawki jonów potasu. W tym przypadku zaobserwowano wzrost zawartości jonów żelaza i manganu pod wpływem jonów wapniowych (jednokrotny i dwukrotny oprysk CaCl2) w stosunku do kontroli. W przypadku podwójnej dawki jonów potasu stwierdzono również spadek zawartości jonów wapniowych na skutek dwukrotnego oprysku CaCl2 w stosunku do kontroli. Nie stwierdzono wpływu jonów wapnia i potasu na zawartość jonów magnezu w liściach sałaty.

 

 

Barbara Pliszka, Emilia Mieleszko, Grażyna Huszcza-Ciołkowska, Brygida Wróblewska-Wierzbicka

ZAWARTOŚĆ ZWIĄZKÓW ANTOCYJANOWYCH I ICH WŁAŚCIWOŚCI PRZECIWUTLENIAJĄCE W RÓŻNYCH ODMIANACH KAPUSTY GŁOWIASTEJ CZERWONEJ (BRASSICA OLERACEA L. VAR CAPITATA L. F. RUBRA)

Słowa kluczowe: antocyjany, aktywność antyoksydacyjna, odmiany kapusty głowiastej czerwonej (Koda, Haco POL, Kissendrup SWE).

Kapusta głowiasta czerwona ma wiele odmian, które różnią się długością okresu wegetacji, jakością plonu i ogólną wartością biologiczną. Celem pracy było oznaczenie zawartości związków antocyjanowych w ekstraktach trzech odmian kapusty głowiastej czerwonej (Koda, Haco POL, Kissendrup SWE) i zbadanie ich aktywności antyoksydacyjnej. Stwierdzono, że zawartość antocyjanów w ekstraktach z kapusty głowiastej czerwonej istotnie zależała od odmiany kapusty. Ekstrakty z kapusty odmiany Kissendrup SWE zawierały istotnie najwięcej antocyjanów, a najmniej ekstrakty z kapusty odmiany Koda. Antocyjany wyodrębnione z kapusty odmiany Haco POL wykazywały największą aktywność przeciwutleniającą. Wykazano słabą korelację między zawartością związków antocyjanowych a ich aktywnością antyoksydacyjną (R2 od 0,278 do 0,297).

 

 

Sławomir Szymczyk, Bożena Grabińska, Justyna Koc-Jurczyk

STĘŻENIE ZN, PB, CU, CD I NI W WODACH NARWI I WYBRANYCH JEJ DOPŁYWÓW

Słowa kluczowe: metale ciężkie, Narew i jej dopływy, użytkowanie zlewni.

W pracy badano wpływ zróżnicowanego użytkowania obszaru zlewni oraz osadnictwa  na zmienność stężenia metali ciężkich (Zn, Pb, Cu, Cd, Ni) w wodach Narwi i wybranych jej dopływów: Biebrzy, górnej Narwi, Pisy, Omulwi i Rozogi. Odprowadzają one wody z obszarów (zlewnie cząstkowe) znacząco zróżnicowanych pod względem warunków przyrodniczych (lasy, obszary podmokłe, bagna, zbiorniki wodne), sposobu użytkowania (grunty orne, użytki zielone) i zaludnienia terenu (tereny zantropogenizowane). Uwzględniono również zlewnię całkowitą Narwi po punkt pomiarowy w Zambskach Kościelnych. Na obszarze badań tereny zurbanizowane zajmują od 0,5% powierzchni w zlewni Rozogi do 2,5% w zlewni górnej Narwi. Badania obejmowały lata 1997–2002. Próbki wody pobierano z nurtu rzeki w punktach przyujściowych cztery razy w roku: wiosną (kwiecień), latem (lipiec), jesienią (październik) i zimą (styczeń). Oznaczenia Zn, Pb, Cu, Cd i Ni wykonano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Wykazano, że wraz z biegiem rzeki Narwi, w wyniku kumulacji pierwiastków w wodzie, wzrastało stężenie Pb, Cu, Cd i Ni. Na wzrost stężenia metali ciężkich znaczący wpływ wywarła obecność w zlewni dużej jednostki osadniczej – miasta Białystok. Było to związane z dopływem większej ilości zanieczyszczeń bytowych powodujących wzrost stężenia Zn w górnej Narwi. Najniższe stężenie Zn stwierdzono w wodach odpływających Omulwią, w której zlewni dominowały lasy – ponad  48% powierzchni. Wykazano również, że występowanie terenów bagiennych, torfowych i zbiorników w zlewni wpływa na zmniejszenie stężenia Pb, Cu, Cd i Ni w wodach rzecznych, ale obecność dużych jednostek osadniczych i związany z tym dopływ zanieczyszczeń bytowych powoduje zwiększenie stężenia badanych metali ciężkich w wodzie rzecznej.

 

 

Piotr Żarczyński, Stanisław Sienkiewicz

ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W ROŚLINNOŚCI Z PÓL ODŁOGOWANYCH

Słowa kluczowe: odłóg klasyczny, rutwica wschodnia, stokłosa bezostna, zawartość makroelementów w roślinach.

Doświadczenie łanowe obejmujące cztery sposoby odłogowania gleby (rutwica wschodnia, odłóg klasyczny, rutwica wschodnia + stokłosa bezostna i stokłosa bezostna) założono wiosną 1996 roku. W pracy ujęto wyniki dotyczące zawartości makroelementów w roślinach w latach 2000–2004. Najsłabsze możliwości akumulacji azotu, potasu i magnezu w roślinności jedno- i dwuliściennej wystąpiły na odłogu klasycznym, tylko nieco „bogatszą” koncentracją charakteryzowały się rośliny z obiektu obsianego stokłosą bezostną. Rutwica wschodnia rosnąca w mono-kulturze lub w mieszance ze stokłosą bezostną sprzyjała większemu nagromadzeniu w roślinach towarzyszących azotu, fosforu, potasu i magnezu. Rutwica wschodnią poprzez zwiększanie zawartości makroelementów w roślinach może zapobiegać ich przemieszczaniu do niższych warstw gleby.

 

 

Małgorzata Baćmaga, Jan Kucharski, Jadwiga Wyszkowska

WPŁYW ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN NA AKTYWNOŚĆ MIKROBIOLOGICZNĄ GLEBY

Słowa kluczowe: środki ochrony roślin, mikroorganizmy glebowe, aktywność enzymatyczna.

Środki ochrony roślin należą do substancji toksycznych, które ze względu na powszechność stosowania występują we wszystkich ekosystemach środowiska. Występowanie biocydów w glebie jest związane z nieprawidłową działalnością człowieka. Obecność tych ksenobiotyków w glebie jest niebezpieczna dla zasiedlających ją organizmów, głównie mikroorganizmów glebowych. Długotrwałe zaleganie biocydów w glebie oraz ich kumulacja są często przyczyną zmian aktywności mikrobiologicznej gleby, najczęściej w składzie ilościowym mikroflory glebowej i aktywności enzymatycznej. Liczebność drobnoustrojów glebowych i aktywność enzymatyczna należą do wskaźników umożliwiających ocenę zmian zachodzących w zanieczyszczonej glebie oraz zdolności do biodegradacji zanieczyszczeń.

 

 

TOM 12 - NUMER 2 - CZERWIEC 2007

 

Maria Długaszek, Mirosława Szopa, Andrzej Sałacki

ZAWARTOŚĆ MANGANU W SUROWICY, ERYTROCYTACH I WŁOSACH MĘŻCZYZN – PRACOWNIKÓW LOTNISKA

Słowa kluczowe: mangan, surowica, erytrocyty, włosy, spektrometria absorpcji atomowej.

Mangan jest kofaktorem i składnikiem wielu enzymów. We krwi jest związany głównie z transferyną, szybko ulega dystrybucji i szybko jest wydalany z organizmu, przede wszystkim z żółcią. Niewielkie ilości tego pierwiastka są wydalane w moczu. Prawie cała pula Mn we krwi jest zlokalizowana w erytrocytach. W pracy oznaczono zawartość manganu w surowicy, erytrocytach i włosach 26 mężczyzn będących pracownikami lotniska. Grupę kontrolną stanowili pracownicy administracyjni, natomiast grupę badaną – mężczyźni obsługujący samoloty. Włosy pobrano z kilku punktów głowy, w ilości ok. 0.5 g i długości 3–4 cm, licząc od skóry. Próbki włosów umyto w roztworze detergentu, wodzie dejonizowanej i acetonie, a następnie wysuszono. Próbki krwi odwirowano i oddzielono masę erytrocytarną od surowicy. Tak przygotowane próbki mineralizowano w mieszaninie spektralnie czystych kwasów HNO3 i HClO4. Zawartość manganu oznaczono metodą spektrometrii absorpcji atomowej z atomizacją w piecu grafitowym GFAAS. Oznaczona zawartość Mn w badanych próbkach erytrocytów była statystycznie istotnie wyższa w grupie kontrolnej. W próbkach włosów zawartość Mn była porównywalna w obu grupach mężczyzn. Wyznaczone współczynniki korelacji między zawartością Mn w surowicy i we włosach, erytrocytach i we włosach oraz w surowicy i erytrocytach nie wskazują na występowanie istotnych zależności między zawartością Mn w badanych próbkach klinicznych. W badaniach, zarówno w surowicy, erytrocytach i włosach mężczyzn z grupy kontrolnej, jak i w badanej, nie stwierdzono, aby w znaczący sposób kumulował się mangan. Jednak w erytrocytach pracowników obsługujących lotnisko ilość Mn była znamiennie wyższa.

 

 

Agnieszka Gawłoska-Kamocka

ANALIZA SPECJACYJNA NIEORGANICZNYCH FORM SELENU W WYROBACH CUKIERNICZYCH

Słowa kluczowe: selen, analiza specjacyjna, wyroby cukiernicze.

Jednym z mikroelementów, który w ostatnich latach wzbudza ogromne zainteresowanie ze względu na swoje biologiczne właściwości, jest selen. Stwierdzono, że w organizmie człowieka selen stymuluje układ immunologiczny oraz działa przeciwnowotworowo. Głównym źródłem selenu jest żywność bogata w białko pochodzenia zwierzęcego i roślinnego oraz wysokobiałkowe produkty mleczne. Celem pracy było poznanie specjacji selenu w próbkach wyrobów cukierniczych zmierzającej do określenia nieorganicznych form selenu w postaci anionów: selenkowych Se2-, selenianowych (IV)SeO32-, selenianowych (VI) SeO42-. Do oznaczeń końcowych zastosowano technikę generowania wodorków w połączeniu z metodą atomowej spektroskopii absorpcyjnej HG-AAS. Oznaczenie selenu opiera się na połączeniu ekstrakcji wodnej próbki z roztwarzaniem próbki stężonymi kwasami.Oznaczenie specjacyjne selenu wykonano w 10 próbkach wyrobów cukierniczych. Zbadano również korelację między zawartością selenu a poszczególnymi formami selenu na (-II), (IV),(VI) stopniu utlenienia. Wykazano brak korelacji między zawartością całkowitą selenu a nieorganicznymi formami selenu. Oznacza to, że analiza specjacyjna jest jedyną analizą zawartości selenu w żywności.

 

 

Józef Koc, Kamil Solarski, Andrzej Rochwerger

WPŁYW SYSTEMU MELIORACYJNEGO NA WIELKOŚĆ I SEZONOWOŚĆ ODPŁYWU AZOTANÓW Z GLEB UPRAWNYCH

Słowa kluczowe: azotany, odpływ z gleb, system odwodnienia.

 W pracy przedstawiono wyniki 8-letnich badań odpływu azotanów z gleb ciężkich użytkowanych ornie. Porównywano odpływ azotanów ze zlewni drenarskiej i zlewni odwadnianej rowami. Stwierdzono, że system drenarski odprowadza 2-krotnie więcej wody o 5-krotnie wyższym stężeniu azotanów i 20-krotnie wyższym ich ładunku niż system rowów. Z gleb odwadnianych drenami wysoki odpływ azotanów (22 kg rocznie z 1 ha) rozkładał się równomiernie w ciągu roku, z maksimum w marcu i czerwcu. Odpływ azotanów systemem rowów był niewielki (1,15 kg rocznie z 1 ha), z maksimum w marcu i kwietniu (62% ładunku) i zanikiem odpływu latem.

 

 

Małgorzata Baćmaga, Jan Kucharski, Jadwiga Wyszkowska

WPŁYW ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN NA ROŚLINY I ZWIERZĘTA

 Słowa kluczowe: środki ochrony roślin, rośliny, zwierzęta, człowiek.

Środki ochrony roślin to związki chemiczne o dużej aktywności biologicznej, powszechnie stosowane w rolnictwie. Wywierają one przede wszystkim pozytywny wpływ na plonowanie roślin oraz jakość przechowywanych płodów rolnych. Środki ochrony roślin mogą być także przyczyną zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego. Preparaty te w wyniku nieprawidłowych zabiegów agrotechnicznych przedostają się do różnych ekosystemów, zagrażając ludziom, zwierzętom i roślinom. Negatywne działanie tych substancji jest związane z ich niewłaściwym stosowaniem, trwałością oraz zdolnością do kumulowania w środowisku. Ich długotrwałe zaleganie wpływa negatywnie na organizmy żywe, w tym człowieka. Biocydy przedostają się do organizmu ludzkiego głównie drogą pokarmową, powodując zaburzenia w funkcjach życiowych, a w skrajnych przypadkach śmierć.

 

 

Jerzy Oleszkiewicz

OŁOWIANY DIABEŁ

Prawie każda patologia jest wieloprzyczynowa. W dążeniu do opanowania agresji młodzieży, należy uwzględnić możliwość toksycznego wpływu ołowiu i kadmu na mózg. Wynika to z analizy pierwiastkowej włosów metodą spektroskopii absorpcji atomowej wykonanej w Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. Udokumentowano, że nadmiar ołowiu i niedobór magnezu, który jest neutralizatorem tej neurotoksyny – jest znamienny i powszechny. Dlatego konieczna jest masowa suplementacja magnezem młodzieży szkolnej.

 

TOM 12 - NUMER 1 - MARZEC 2007

 

Ewa Brucka-Jastrzębska, Magdalena Lidwin-Kaźmierkiewicz

ZMIANY W KUMULACJI KADMU I NIKLU W ORGANIZMACH KARPI CYPRINUS CARPIO L.

Słowa kluczowe: ryby, Cyprinus carpio L., kadm, nikiel.

Oceniano dynamikę kumulacji kadmu i niklu w różnych narządach i tkankach karpi (Cyprinus carpio L.) w okresie intensywnego ich wzrostu, czyli między 3 a 6 miesiącem życia. Badania przeprowadzono na 240 karpiach hodowanych w wodach pochłodniczych. Z każdej ryby do analiz chemicznych pobierano próbki: nerek, wątroby, przewodu pokarmowego, listków skrzelowych, mięśni grzbietowych i skóry. Próbki narządów o masie 1 g zmineralizowano na mokro, w obecności 3 cm3 HNO3, w piecu mikrofalowym CEM MDS 2000. Kadm oznaczono metodą bezpłomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej GF-AAS, nikiel z użyciem emisyjnej spektrometrii atomowej w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-AES). Stwierdzono, że u przebadanych karpi między 3 a 6 miesiącem życia wystąpiły wahania zawartości Cd i Ni. Średnie zawartości kadmu w badanych narządach wynosiły 0.053 ÷ 0.004 µg g-1 mokrej masy, natomiast średnie zawartości niklu – 0.326 ÷ 0.023 µg g-1 mokrej masy. Zaobserwowane niewielkie zmiany poziomu kadmu i niklu są wynikiem intensywnego wzrostu karpi i towarzyszącej temu kumulacji metali ze środowiska wodnego.

 

 

Krzysztof Rondek

ZAWARTOŚĆ WĘGLA I AZOTU ORAZ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W KOMPOSTACH

 Słowa kluczowe: komposty, węgiel organiczny, azot, metale ciężkie.

Skład chemiczny kompostów zależy m.in. od rodzaju kompostowanych odpadów, ale może być także uwarunkowany technologią kompostowania. Dlatego celem podjętych badań było określenie zawartości węgla, azotu oraz wybranych metali ciężkich w kompostach produkowanych z różnych substancji odpadowych i według różnych technologii. Zawartość węgla organicznego w kompostach zależała od rodzaju kompostowanego odpadu – najmniej tego składnika stwierdzono w kompoście z odpadów komunalnych. Przemiany materii organicznej zachodzące podczas kompostowania prowadziły do systematycznego zmniejszania się ilości rozpuszczalnych związków organicznych. W badanych kompostach udział węgla rozpuszczalnego w zawartości ogólnej nie przekraczał 35%. Zasobniejsze w azot były komposty z odpadów roślinnych, a udział azotu wyekstrahowanego pirofosforanem sodu i zasadą sodową nie przekraczał 40%. Analiza składu frakcyjnego związków próchnicznych badanych kompostów wykazała, w każdym przypadku, większą zawartość węgla kwasów huminowych w stosunku do zawartości węgla kwasów fulwowych. Udział węgla niehydrolizującego w tych materiałach wynosił średnio ponad 70%. Zawartość najbardziej mobilnych form metali ciężkich w kompostach była niewielka, co wskazuje na występowanie tych pierwiastków w postaci związków trudniej dostępnych dla roślin.

 

 

Izabella Jackowska, Monika Bojanowska

JAKOŚĆ WODY Z ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH LUBLINA W ZALEŻNOŚCI OD MIEJSCA POBORU

Słowa kluczowe: woda, Lublin, jony metali, aniony.

 Przeprowadzono badania wody, w którą zaopatrywani są mieszkańcy Lublina. W 2005 r. próbki pobierano co kwartał z 8 miejsc złoża podziemnego. Oznaczono w wodzie zawartość jonów: Fe, Mn, Cr, Zn, Cd, Cu, Pb, Na, Mg, Ca oraz SO42-, Cl-, Cl2, NH4+, NO2-, NO3- i F-. Stwierdzono, że badana woda charakteryzuje się bardzo dobrą jakością do celów spożywczych. Duża zawartość jonów wapnia i magnezu umożliwia zakwalifikowanie jej do wód mineralnych.

 

 

Katarzyna Kozłowska, Aleksandra Badora

WPŁYW WYBRANYCH SORBENTÓW MINERALNYCH NA PLONOWANIE ORAZ ZAWARTOŚĆ KADMU I OŁOWIU W GORCZYCY BIAŁEJ UPRAWIANEJ NA OSADZIE POŚCIELOWYM

 Słowa kluczowe: sorbenty mineralne, kadm, ołów, osad pościekowy, gorczyca biała.

Badano wpływ obecności zeolitów i selenianów na zmiany składu osadu pościekowego pochodzącego z oczyszczalni ścieków „Hajdów” oraz wpływ tych sorbentów na wzrost, rozwój i plonowanie gorczycy białej odmiany “Borowska” oraz zmiany w składzie pierwiastkowym w badanych roślinach. Stwierdzono, że dodatek zeolitów do podłoża wpłynął na zmniejszenie zawartości Cd w osadzie, a także na znaczny wzrost biomasy badanych roślin gorczycy. Zastosowane środki immobilizacyjne wpłynęły na zmniejszenie koncentracji kadmu i ołowiu w roślinach.

 

 

Maria Krełowska-Kułas

PREFERENCJE KONSUMENTÓW ZWIĄZANE ZE SPOŻYWANIEM WÓD BUTELKOWANYCH

Słowa kluczowe: butelkowane wody, wody mineralne, preferencje konsumentów.

 Badano preferencje konsumentów związane ze spożywaniem wód butelkowanych. Stwierdzono, że preferencje były związane z zakupem wód butelkowanych „Nałęczowianka” (33%), „Muszynianka” (26%), „Piwniczanka” (19%)) i piciem zgodnie z wiekiem i wykształceniem konsumentów.

 

 

Krystian Obolewski, Agnieszka Strzelczak, Anna Kiepas-Kokot

WSTĘPNA OCENA WPŁYWU SKŁADU CHEMICZNEGO TRZCINY PHRAGMITES AUSTRALIS (CAV.) TRIN. EX STEUD. NA WIELKOŚĆ ZAGĘSZCZENIA OBRASTAJĄCEGO JĄ PERIFITONU

Słowa kluczowe: trzcina, zawartość pierwiastków, perifiton, ordynacje.

Dokonano analiz zawartości trzech makro- i sześciu mikroskładników w łodygach trzciny oraz zagęszczenia obrastającego ją perifitonu w dwóch akwenach: Jeziorze Żarnowieckim i Zatoce Puckiej. W celu uchwycenia wpływu składu chemicznego podłoża na skład jakościowy i ilościowy organizmów poroślowych zastosowano metody ordynacyjne (PCA, CCA, DCA, RDA). Stwierdzono, że Copepoda (Harpacticoida) oraz Chlorophyta preferują podłoże trzcinowe o relatywnie wysokiej zawartości cynku, siarki i chromu, natomiast niskiej manganu i węgla. Z kolei Nematoda w największym zagęszczeniu występuje na podłożu bogatym w mangan. Hg w trzcinie limituje zagęszczenie Arachnidae-Hydrachnella oraz Chironomidae larvae, czego nie obserwuje się w przypadku Ciliata libera. Copepoda (Harpacticoida) preferowały niskie stężenie chromu i ołowiu, wysoki stosunek zawartości węgla do azotu, a tym samym niskie stężenie azotu w podłożu trzcinowym. Ponadto wykazano słodkowodne preferencje Nematoda i Bacillariophyta i słonowodne Copepoda (Harpacticoida). Prezentowane w niniejszej pracy wyniki należy traktować jako przyczynek do głębszych badań nad powiązaniem składu chemicznego trzciny i zagęszczeniem perifitonu.

 

 

Anna Stolarska, Jacek Wróbel, Anna Woźniak, Barbara Marska

 WPŁYW ZANIECZYSZCZENIA GLEBY CYNKIEM I MIEDZIĄ NA INTENSYWNOŚĆ TRANSPIRACJI ORAZ INDEKS SZPARKOWY  SIEWEK PSZENICY OZIMEJ

Słowa kluczowe: miedz, cynk, transpiracja, przewodność szparkowa, indeks szparkowy.

 Reakcję fizjologiczną roślin pszenicy na działanie soli metali badano mierząc parametry wymiany gazowej, takie jak: intensywność transpiracji, przewodność szparkowa oraz liczba aparatów szparkowych na 1 mm2 dolnej i górnej epidermy blaszki liściowej. Badania przeprowadzono z użyciem czarnej gleby o składzie granulometrycznym gliny, pobranej z poziomu orno-próchniczego z głębokości 0-10 cm. Glebę zanieczyszczono różnymi dawkami polutantów: 0 – kontrola; 0,05; 0,5; 5; 50 mmol kg-1. Do wszystkich wariantów wysiano po 10 nasion pszenicy. Zastosowano dwuczynnikową analizę wariancji: pierwszym czynnikiem był rodzaj zastosowanej soli (ZnSO4, CuSO4), a drugim dawka. Istotność czynników testowano testem Tukey’a na poziomie 0,05. Zaobserwowano opóźnione kiełkowanie nasion w stosunku do kontroli w glebie zanieczyszczonej dwoma rodzajami soli w ilości 5 mmol kg-1. Stwierdzono, że badane rośliny różnie reagowały na zastosowany metal. W przypadku soli miedzi transpiracja roślin była znacznie mniejsza niż w przypadku soli cynku. Intensywność transpiracji była najmniejsza po zastosowaniu soli miedzi w stężeniu 5 i 50 mmol kg-1, natomiast największe natężenie transpiracji wykazano po zastosowaniu soli cynku w stężeniu 5 mmol kg-1. Zanieczyszczenie gleby dawką 0,05 i 50 mmol kg-1 spowodowało znaczne zmniejszenie przewodności szparkowej w stosunku do kontroli. Badane metale ciężkie wpłynęły istotnie na liczbę aparatów szparkowych jedynie na dolnej epidermie blaszki liściowej, gdzie ich liczba zwiększyła się po zastosowaniu dawki 50 mmol kg-1 metali ciężkich.

 

TOM 11 - NUMER 4 - GRUDZIEŃ  2006

   

Teresa Bowszys, Krzysztof Ruszkowski, Jadwiga Wierzbowska, Tomasz Wojciechowski

WPŁYW WAPNOWANIA NA ZAWARTOŚĆ I WYNOS MANGANU Z PLONEM ŻYTA OZIMEGO

Słowa kluczowe: żyto ozime, odmiany, mangan, wapnowanie, nawozy wieloskładnikowe.

W latach 2001-2003 na glebie lekkiej przeprowadzono dwuczynnikowe doświadczenie metodą losowanych podbloków. Badano wpływ nawożenia żyta ozimego oraz zabiegu wapnowania na kształtowanie się zawartości manganu ruchomego (1 mol HCl dm-3) w glebie, a także koncentrację i wynos tego pierwiastka z plonem testowanych odmian. Zbilansowane nawożenie NPK (N - 90, P - 30, K - 72 kg ha-1) stosowano w serii wapnowanej (CaO 1,76 t ha-1) i bez wapnowania. Z nawozów pojedynczych stosowano saletrę amonową (przedsiewnie), mocznik (pogłównie), superfosfat potrójny, sól potasową 56%, a z nawozów wieloskładnikowych: Polifoskę 8, Polimag 305, Luboplon 4 i Lubofoskę. Gleba po zbiorze żyta ozimego była średnio zasobna w mangan przyswajalny i - w zależności od odmiany - wartość ta wahała się średnio od 121 do 151 mg Mn kg-1. Mimo, że zabieg wapnowania ograniczał ilość tej formy manganu, to nie zmieniał jej klasy zasobności. Najmniejszą zawartość manganu stwierdzono w ziarnie odmiany mieszańcowej Ursus F1 (22 mg Mn kg-1), więcej w ziarnie odmian Dańkowskie Złote i Nawid F1 (25-30 mg Mn kg-1). Podobną tendencję wykazywała koncentracja manganu w słomie żyta. Na wynos manganu z plonem roślin miały wpływ zarówno wapnowanie, jak i odmiana. Z testowanych odmian najmniej tego składnika pobierało żyto odmiany Dańkowskie Złote - 175 g, więcej Ursus - 181 g i Nawid - 197 g Mn z 1 ha.

 

 

Agnieszka Gawłoska-Kamocka

SELEN W ARTYKUŁACH SPOŻYWCZYCH. CZEŚĆ 1. NAPOJE

Słowa kluczowe: selen, metody spektralne, naturalne wody mineralne, napoje barwione, soki owocowe.

W krajowych naturalnych wodach mineralnych, napojach barwionych i sokach owocowych oznaczono śladowe zawartości selenu, wykorzystując 3 niezależne metody spektralne: 1) metodę absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS), 2) metodę spektrofotometrii absorpcyjnej (UV-VIS), 3) metodę spektrofluorymetryczną (SF). W żadnej z badanych próbek napojów nie wykazano zwiększonej ilości selenu. Zawartość selenu w badanych próbkach maleje w następującym szeregu: soki owocowe > napoje barwione > naturalne wody mineralne. Zawartość selenu w badanych różnych próbkach wód nie przekracza wartości 10 g dm-3, rekomendowanej przez Światową Organizację Zdrowia.

 

 

Agnieszka Gawłoska-Kamocka

SELEN W ARTYKUŁACH SPOŻYWCZYCH. CZEŚĆ 2. PRODUKTY CUKIERNICZE I ZBOŻOWE

Słowa kluczowe: selen, metody spektralne, wyroby cukiernicze, produkty zbożowe, pieczywo.

W krajowych wyrobach cukierniczych oraz produktach zbożowych i pieczywie oznaczono śladowe zawartości selenu, wykorzystując 3 niezależne metody spektralne: 1) absorpcyjną spektrometrię atomową (AAS), 2) spektrofotometrię absorpcyjną (UV-VIS), 3) spektrofluorymetrię (SF). W żadnej z badanych próbek napojów nie wykazano zwiększonej ilości selenu. Zawartość selenu w badanych próbkach malała w następującym szeregu: mąka > pieczywo > kasza > ryż > wyroby cukiernicze. Wykazano dużo wyższe zawartości selenu we wszystkich badanych próbkach pochodzenia krajowego w stosunku do zawartości selenu oznaczonych przez innych autorów w produktach żywnościowych z krajów ubogich w selen, takich jak: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa i Nowa Zelandia.

 

 

Małgorzata Herman, Marcin Wieczorek, Monika Matuszek, Joanna Tokarczyk, Maciej Stafiński, Paweł Kościelniak

OZNACZANIE CHLORANÓW W WODACH WODOCIĄGOWYCH W ASPEKCIE OCHRONY ŚRODOWISKA

Słowa kluczowe: chlorany(III), spektrofotometria UV/VIS, woda wodociągowa, analiza przepływowa.

Jednym ze sposobów uzdatniania wody pitnej jest jej dezynfekcja tlenkiem chloru(IV). Ważnym zadaniem, jakie wiąże się jednak z tym procesem, jest wiarygodna kontrola zawartości produktów ubocznych w postaci jonów chloranowych(III), stanowiących duże zagrożenie dla zdrowia człowieka. W pracy opisano oryginalną procedurę pośredniego oznaczania chloranów(III) w wodach. Polega ona na wykorzystaniu reakcji chloranów(III) z jonami żelaza(II) w środowisku lekko kwaśnym i pomiarze spektrofotometrycznego sygnału dla jonów żelaza(II) w obecności 1,10-fenantroliny. Oznaczenia wykonywano techniką przepływową z użyciem dedykowanego zestawu instrumentalnego. Metodę zastosowano do analizy próbek pobranych z różnych ujęć wody pitnej w Krakowie. Dokonano porównania opracowanego podejścia analitycznego z rutynowo stosowaną metodą chromatografii jonowej.

 

 

Witold Nocoń

ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W OSADACH DENNYCH RZEKI KŁODNICY

Słowa kluczowe: Kłodnica, metale ciężkie, osady denne.

Oznaczono zawartość metali ciężkich w osadach dennych rzeki Kłodnicy. Próbki pobrano z 7 stanowisk wzdłuż biegu rzeki - od źródeł do ujścia do Odry w Kędzierzynie-Koźlu. Zaobserwowano wysokie stężenia żelaza i manganu w osadach środkowego biegu rzeki, pochodzących z wód podziemnych odwadnianych kopalni węgla kamiennego. Wysoka zawartość ołowiu w tym rejonie była, prawdopodobnie, skutkiem eksploatacji złóż tego metalu prowadzonej w przeszłości w obrębie zlewni rzeki. Wykazano, że zanieczyszczenie osadów dennych Kłodnicy nie odbiega od stanu stwierdzonego w innych rzekach rejonu Górnego Śląska, jednakże są one bardziej zanieczyszczone metalami ciężkimi niż osady z innych rejonów Polski. W przyszłości celowe jest objęcie badaniami monitoringowymi osadów dennych Kłodnicy.

 

 

Marzenna Olszewska

WPŁYW NIEDOBORU POTASU NA WSKAŹNIKI WYMIANY GAZOWEJ, INDEKS ZIELONOŚCI LIŚCI (SPAD) ORAZ PLONOWANIE ŻYCICY TRWAŁEJ I KUPÓWKI POSPOLITEJ

Słowa kluczowe: niedobór potasu, życica trwała, kupkówka pospolita, fotosynteza, transpiracja, indeks zieloności liści (SPAD), plonowanie.

W doświadczeniu szklarniowym badano intensywność fotosyntezy, transpiracji, indeks zieloności liści SPAD (Soil Plant Analysis Development) oraz plonowanie życicy trwałej i kupkówki pospolitej uprawianych w warunkach niedoboru potasu w podłożu. Intensywność fotosyntezy i transpiracji mierzono przenośnym analizatorem gazowym LI-COR 6400, a indeks zieloności liści - optycznym chlorofilometrem Minolta SPAD-502. Plon suchej masy określono susząc zieloną masę w temp. 105ºC do stałej wagi. Stwierdzono, że niedobór potasu w glebie istotnie ograniczał intensywność fotosyntezy, poziom chlorofilu w liściach oraz plonowanie życicy trwałej i kupkówki pospolitej. Odmiany tetraploidalne silniej reagowały na jego niedobór i w większym stopniu ograniczały badane parametry niż odmiany diploidalne. Pod wpływem deficytu potasu wzrastała intensywność transpiracji u wszystkich odmian, przy czym odmiany tetraploidalne zawierające więcej chlorofilu wyparowywały więcej wody z jednostki powierzchni liści niż odmiany diploidalne. Najbardziej odporna na niedobór potasu okazała się odmiana Areda kupkówki pospolitej, u której stwierdzono najmniejszy spadek intensywności fotosyntezy plonu suchej masy.

 

 

Paweł Paśko, Zofia Zachwieja, Mirosław Krośniak

ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W DIETACH STUDENTÓW WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO COLLEGIUM MEDICUM UJ W KRAKOWIE
W LATACH 2003 I 2004

Słowa kluczowe: magnez, sposób żywienia, dieta, studenci.

Magnez jest jednym z podstawowych składników mineralnych organizmu człowieka. Działa jako aktywator wielu enzymów oraz bierze udział w procesach warunkujących prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Z tego względu niezmiernie ważne jest codzienne dostarczanie do organizmu odpowiednich ilości tego pierwiastka. Celem pracy była ocena zawartości magnezu w dietach studentów. Przeanalizowano 245 24-godzinnych wywiadów żywieniowych: 129 z października 2003 r. i 116 z października 2004 r. Porównano zawartość magnezu w dietach; średnia zawartość magnezu w 2003 r. wyniosła 282 mg, zaś w 2004 252 mg, i różnica ta była istotna statystycznie. Realizacja normy na magnez zmniejszyła się u kobiet z 94% (2003 r.) do 85% (2004 r.), u mężczyzn ze 104% (2003 r.) do 90% (2004 r).

 

 

Krzysztof Pulikowski, Stanisław Kostrzewa, Julian Paluch, Szymon Szewrański

STĘŻENIE I ŁADUNEK MAGNEZU ORAZ WAPNIA W ODCIEKACH DRENARSKICH

Słowa kluczowe: magnez, wapń, stężenie, ładunek, drenowanie.

W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości magnezu i wapnia w odciekach drenarskich. Stężenie magnezu zmienia się w niewielkich granicach, natomiast wapnia wykazuje znaczne zróżnicowanie, nawet wartości średnie dla poszczególnych obiektów różnią się 2-3-krotnie. Wraz z odciekami drenarskich z gleby odpływa od 10,7 do 34,4 kg Mg ha-1 rok-1 oraz od 47,1 do 192,1 kg Ca ha-1 rok-1, a o wielkości strat tych makroelementów w głównej mierze decyduje ilość wody odprowadzanej siecią drenarską. Gleby intensywnie odwadniane są narażone na duże straty magnezu i wapnia, w związku z tym wymagają wyższego nawożenia tymi składnikami.

 

 

Małgorzata Skwierawska, Bolesław Zawadzki, Lucyna Zawarta

WPŁYW RÓŻNYCH DAWEK I FORM SIARKI NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W GLEBIE I ROŚLINIE

Słowa kluczowe: nawożenie, siarka siarczanowa, siarka elementarna, magnez, gleba, roślina.

W 3-letnim doświadczeniu polowym badano wpływ nawożenia różnymi dawkami siarki siarczanowej i elementarnej na zawartość przyswajalnego magnezu w glebie, w dwóch poziomach: 0-40 i 40-80 cm. Dodatkowo badano wpływ nawożenia siarką na zawartość oraz pobranie magnezu przez rośliny: kapustę, cebulę i jęczmień jary, w dwóch fazach rozwoju. Nawożenie dawką 120 kg S ha-1 spowodowało zmniejszenie zawartości przyswajalnego magnezu w glebie, w poziomie 0-40 i 40-80 cm, oraz magnezu ogółem w kapuście i jęczmieniu w fazie juwenilnej. Działanie siarki na zawartość i pobranie magnezu zależało od gatunku i fazy rozwojowej rośliny. Nawożenie siarką miało, na ogół, niewielki wpływ na zawartość magnezu w roślinach dojrzałych.

 

 

Anna Stolarska, Anna Iżewska

ZAWARTOŚĆ METALI W SUSZACH Z LENTINUS EDODES, AVICULARIA AVICULA, AVICULARIA POLYTRICHA

Słowa kluczowe: metale, grzyby azjatyckie, susze grzybowe.

W pracy zbadano poziom zanieczyszczeń metalami ciężkimi (Zn, Cu, Hg, Cd, Pb) oraz zawartość Mg, Ni, Fe w suszach z grzybów azjatyckich (Lentinus edodes, Avicularia avicula, Avicularia polytricha). Jedynie susz z Lentinus edodes zawierał więcej cynku w stosunku do ilości określonej przez PN i DzU. Stwierdzono, że badane gatunki kumulują małe ilości metali szkodliwych dla zdrowia, a jednocześnie są bogatym źródłem magnezu.

 

 

Ryszard Targoński, Jan Kucharski, Jadwiga Wyszkowska

WPŁYW NIEKTÓRYCH STATYN NA BAKTERIE I PROMIENIOWCE

Słowa kluczowe: atorwastatyna, simwastatyna, fluwastatyna, bakterie, promieniowce.

W doświadczeniu in vitro badano wpływ trzech statyn (atorwastatyny [Sortis], simwastatyny [Zocor], fluwastatyny [Lescol]) na rozwój 5 szczepów bakterii: Bacillus subtilis, Bacillus cereus, Proteus vulgaris, Pseudomonas fluorescens, Escherichia coli oraz 4 saprofitycznych promieniowców: Streptomyces longisporoflavus, Streptomyces intermedius, Streptomyces odoriver, Streptomyces viridis. Doświadczenia prowadzono na zestalonych podłożach, przy czym mikroorganizmy przykrywano krążkami papieru filtrującego, nasączonymi wodnym roztworem poszczególnych statyn w różnych stężeniach. Stwierdzono, że badane substancje mogą ograniczać rozwój pewnych mikroorganizmów saprofitycznych. Fluwastatyna miała silniejszy wpływ hamujący na bakterie i promienowce niż simwastatyna lub atorwastatyna.

 

 

Anna Sołtys, Beata Barabasz-Krasny, Krzysztof Lelek

TERAPIA WODNA W DAWNYM UZDROWISKU W OJCOWIE

Słowa kluczowe: Instytut Hydroterapii, kąpiel terapeutyczna, wody źródlane, uzdrowisko w Ojcowie.

Uzdrowisko w Ojcowie działało od 1855 r. do drugiej wojny światowej. Badania nad właściwościami chemicznymi wód źródlanych w Ojcowie wykazały, że są to wody wysoce mineralizowane, o dużej zawartości Ca+2 i H2CO3. Właściwości tych wód wykorzystywano w działającym w Ojcowie Instytucie Hydroterapii. Wśród stosowanych zabiegów były kąpiele parowe, kąpiele solne, kąpiele parowo-solne, kąpiele otrębowe, kąpiele podstawowe, ziołowe, błotne, torfowe, igłowe, mineralne z H2CO3, itp. Ponadto, pacjenci otrzymywali specjalną dietę, a także zalecano im picie wody źródlanej i dużo odpoczynku.

 

 

Magdalena Zaborowska, Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski

AKTYWNOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA GLEB ZANIECZYSZCZONYCH CYNKIEM

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie gleby, cynk, drobnoustroje, enzymy glebowe.

Metale ciężkie, w tym także cynk, gdy dostaną się do gleby w nadmiernych ilościach, stanowią dość trwałe zanieczyszczenie, w przeciwieństwie do Różnego rodzaju zanieczyszczeń organicznych, podatnych w większym lub mniejszym stopniu na degradację mikrobiologiczną. Mimo iż akumulacja metali ciężkich przez drobnoustroje jest procesem powszechnym, to nie do końca poznanym. Granice tolerancji nie są jednakowe i zależą od ich bioróżnorodności i czasu trwania imisji, a także właściwości fizykochemicznych gleby, jej struktury, zawartości materii organicznej, pH i pojemności kompleksu sorpcyjnego. Coraz częściej do oceny stanu zanieczyszczenia gleby wykorzystuje się metody biologiczne, w tym aktywność enzymów glebowych, i w nich należy upatrywać szybkiej diagnozy jakości gleb. Wskaźniki te mogą być jednak wykorzystywane tylko do oceny gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi, a są mało przydatne w ocenie jakości gleb zanieczyszczonych związkami organicznymi.

 

TOM 11 - NUMER 3 - WRZSIEŃ  2006

 

Maria Dlugaszek, Mirosława Szopa, Alfreda Graczyk

 

ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W POLSKICH WODACH MINERALNYCH I ŹRÓDLANYCH

 

Słowa kluczowe: wody źródlane i mineralne, metale ciężkie, metoda AAS.

 

Celem badań było oznaczenie metali ciężkich w najpopularniejszych wodach źródlanych i mineralnych dostępnych na rynku polskim. Oznaczano zawartość Cd, Pb, Al, Ni, Fe, Cr i Mn, stosując metodę spektrometrii absorpcji atomowej (AAS). Wykazano, że oprócz jednego przypadku, we wszystkich badanych wodach nie zostały przekroczone wartości metali ciężkich, określone jako dopuszczalne przez Ministerstwo Zdrowia w Zarządzeniu z dn. 04.09.2000 r.

 

 

Wacław Doliński, Tomasz Irzyniec, Florian Ryszka

 

WPŁYW LECZENIA TLENKIEM MAGNEZU NA CIŚNIENIE TĘTNICZE, STĘŻENIE MAGNEZU I CHOLESTEROLU U POLICJANTÓW Z NADCIŚNIENIEM TĘTNICZYM

 

Słowa kluczowe: stres, magnez, nadciśnienie tętnicze, policjanci.

 

Spośród 203 policjantów, nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 65 (32%). U 32 z nich, u których leczenie pojedynczym lekiem (perindopril 4 mg) było nieskuteczne, podano dodatkowo tlenek magnezu (MgO). Wydzielono z grupy chorych: ze stężeniem Mg w surowicy mniejszym od 1,0 mmol dm-3 (NM) i większym lub równym 1,0 mmol dm-3 (WM). Obie grupy nie różniły się między sobą wiekiem – 41,1±5,8 vs 39,3±6,2 lat, średnim ciśnieniem tętniczym (MAP) – 124,8±8 vs 123,6±7,4 mm Hg, wskaźnikiem masy ciała (BMI) – 28,20±8,2 vs 28,80±8,8 kg m-2 i stężeniem sodu – 137,5±2,8 vs 136,6 ± 3 mmol dm-3. Różniły się natomiast stężeniem: magnezu odpowiednio 0,790±0,1 vs 1,430±0,22 mmol dm-3 (p<0,001), cholesterolu 7,5±0,4 vs 6,0±0,4 µmol dm-3 (p<0,001), wapnia 2,340±0,12 vs 2,540±0,16 mmol dm-3 (p<0,001) i potasu 4,380±0,32 vs 4,160±0,32 mmol dm-3 (p=0,036). Po 30 dniach leczenia perindoprilem i MgO w obu grupach uzyskano znamienne obniżenie ciśnienia tętniczego o ok. 7%. Towarzyszyło mu obniżenie stężenia cholesterolu, znamienne statystycznie jedynie w grupie NM. W odróżnieniu od grupy NM, gdzie uzyskano wzrost stężenia magnezu o 21,5% (p<0,05), w grupie WM wystąpiło znamienne obniżenie stężenia tego pierwiastka w surowicy o 16,1% (p<0,05). Wniosek: Możliwe jest stosowanie u policjantów profilaktycznych dawek magnezu w połączeniu z lekami przeciwnadciśnieniowymi w celu wspomagania leczenia hipotensyjnego, obniżenia stężenia cholesterolu i wyrównywania zaburzeń gospodarki magnezowej, także u chorych z prawidłowymi stężeniami magnezu w surowicy.

 

 

Michał Drobnik, Teresa Latour

 

FIZJOLOGICZNE ZNACZENIE SKŁADNIKÓW MINERALNYCH DOSTARCZANYCH Z WODĄ NATURALNĄ NA PODSTAWIE BADAŃ FARMAKODYNAMICZNYCH NIEKTÓRYCH WÓD LECZNICZYCH

 

Słowa kluczowe: lecznicza woda mineralna, badania farmakodynamiczne.

 

Przeprowadzono analizę wyników badań farmakodynamicznych niektórych typów wód leczniczych w powiązaniu z ich składem mineralnym. Wyniki te dotyczyły wpływu badanych wód podanych per os na gospodarkę elektrolitową i tłuszczową zwierząt doświadczalnych (szczury) oraz in vitro – na motorykę jelit (króliki). Dokonana analiza wskazuje, że zarówno kierunek oddziaływania danej wody na organizm, jak i stopień obserwowanych zmian nie mogą być określane wyłącznie na podstawie znajomości stężenia składników mineralnych wody.

 

 

Barbara Figura, Janusz Pluta

 

WPŁYW OBECNOŚCI AZOTANÓW I AZOTYNÓW W WODZIE WODOCIĄGOWEJ NA POZIOM ZANIECZYSZCZEŃ NAPARÓW ZIOŁOWYCH

 

Słowa kluczowe: azotany(III), azotany(V), preparaty ziołowe, zanieczyszczenia, woda, napary ziołowe,
                                    bezpieczeństwo farmakoterapii.

 

Azotany i azotyny są bardzo niebezpiecznymi związkami, które wskutek kumulacji w organizmie mogą powodować methemoglobinemię, awitaminozę, anemię. Ponadto wykazują mutagenność, embriotoksyczność i teratogenność oraz odpowiadają za powstawanie rakotwórczych nitrozoamin. Szczególną wrażliwość na te związki wykazują niemowlęta i małe dzieci. Poziom azotanów i azotynów w ich codziennej diecie powinien być przedmiotem specjalnego zainteresowania. Jako ważne źródło pobrania tych zanieczyszczeń należy rozpatrywać herbatki ziołowe i ziołowo-owocowe, tak chętnie stosowane w diecie i w celach leczniczych u najmłodszych. Jednym z ważnych źródeł narażenia młodego człowieka na azotany i azotyny jest także woda używana do sporządzania naparów ziołowych. Celem pracy było określenie poziomu zawartości azotanów i azotynów w wybranych herbatkach ziołowych i ziołowo-owocowych, i określenie stopnia przechodzenia tych związków do roztworów przeznaczonych do bezpośredniego spożycia. W celu określenia wpływu jakości wody na poziom azotanów i azotynów w herbatkach, do sporzadzenia naparów używano wody redestylowanej oraz wodociągowej. Badania zawartości azotanów i azotynów prowadzono zgodnie z metodyką opisaną w PN-92/A-75112. Wykazano, że zioła, a właściwie napary, są ważnym źródłem narażenia organizmu na azotany(III) i (V) i mogą stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia najmłodszych, szczególnie gdy wykonuje się je z użyciem wody wodociągowej.

 

 

Barbara Figura, Janusz Pluta

 

OCENA CZYSTOŚCI PEDIATRYCZNYCH PREPARATÓW POCHODZENIA ROŚLINNEGO I JEJ ZNACZENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOPTERAPII.
CZ. I. ZANIECZYSZCZENIE METALAMI CIĘŻKIMI WYBRANYCH PEDIATRYCZNYCH PREPARATÓW ROŚLINNYCH

 

Słowa kluczowe: metale ciężkie, preparaty ziołowe, zanieczyszczenia, preparaty pediatryczne.

 

Główną przyczyną obecności w preparatach pochodzenia roślinnego zanieczyszczeń, takich jak metale ciężkie, jest wzrastające zatrucie środowiska. Konsekwencją skażenia jest ich przenikanie do świata roślin i zwierząt, a tym samym do żywności i leków. We wszystkich badanych preparatach ziołowych stwierdzono obecność metali ciężkich, przy czym najwięcej znajdowało się w herbatach ekspresowych, nieco mniej w herbatach granulowanych i żelach na ząbkowanie. Przechodzenie metali do naparów z herbat ekspresowych było zróżnicowane i wynosiło od 1% do 35%. Wielu spośród przebadanych preparatów nie można uznać za bezpieczne pod względem poziomu metali ciężkich, szczególnie w odniesieniu do małych dzieci.

 

 

Barbara Figura, Janusz Pluta

 

OCENA CZYSTOŚCI PEDIATRYCZNYCH PREPARATÓW POCHODZENIA ROŚLINNEGO I JEJ ZNACZENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII. CZ. II. ZANIECZYSZCZENIE PESTYCYDAMI CHLOROWCOPOCHODNYMI PEDIATRYCZNYCH PREPARATÓW ROŚLINNYCH.

 

Słowa kluczowe: pestycydy chlorowcopochodne, zanieczyszczenia, preparaty roślinne, chromatografia
                                gazowa, HCH, DDT, DMDT, aldryna, dieldryna.

 

Pestycydy są grupą związków syntetycznych, wprowadzonych do biocenozy w wyniku zamierzonej decyzji człowieka. Długi czas zalegania w glebie, zdolność rozprzestrzeniania się oraz odporność na procesy technologiczne sprzyjają przedostawaniu się pozostałości pestycydów do organizmu ludzi, gdzie są przyczyną zatruć ostrych i przewlekłych. Pestycydy chlorowcopochodne są obecne w preparatach ziołowych, szczególnie w herbatkach ekspresowych ziołowych i ziołowo-owocowych oraz w naparach z nich sporządzonych. Najczęściej występujące pozostałości pestycydów w tej grupie preparatów to: HCH, aldryna, DDE i DMDT. Ekstrakcja pestycydów chlorowcopochodnych do naparów jest zróżnicowana i wynosi od 26,1 do 95,1%.

 

 

Czesława Jasiewicz, Agnieszka Baran

 

CHARAKTERYSTYKA OSADÓW DENNYCH DWÓCH ZBIORNIKÓW MAŁEJ RETENCJI WODNEJ

 

Słowa kluczowe: osad denny, skład granulometryczny, pH, materia organiczna, makroelementy,
                                   metale ciężkie.

 

Analizowano skład chemiczny osadów dennych dwóch zbiorników retencyjnych: w Krempnej na rzece Wisłoce oraz w Zesławicach na rzece Dłubni. Próby osadów dennych pobrano w sezonie jesiennym 2005 r. z poziomów: 0–15 cm, 15–25 cm, 25–35 cm, 35–45 cm w zbiorniku Krempna oraz 0–15 cm, 15–25 cm, 25–35 cm w zbiorniku Zesławice. W składzie granulometrycznym osadów wykazano przewagę cząstek spławialnych w zbiorniku Krempna oraz pyłowych w zbiorniku Zesławice. Odczyn osadów był obojętny lub zasadowy, a zawartość materii organicznej wynosiła od 1,16% do 3,52%. Ogólnie obserwowaną tendencją był wzrost pH i spadek zawartości materii organicznej wraz z głębokością. Osady zawierały: 0,19-1,52 g N, 0,22-0,44 g P, 3,16-31,51 g Ca, 1,31–4,58 g Mg, 1,23–5,62 g K i 0,14–0,31 g Na kg-1 s.m. W osadach stwierdzono niską koncentrację metali ciężkich, jedynie zawartości Cd oraz Zn w warstwie 25–35 cm zbiornika Zesławice były wyższe niż wynosi poziom ich tła geochemicznego. Metale w osadach wykazały znaczną potencjalną rozpuszczalność, mieszczącą się w zakresie 19–23% zawartości całkowitej w przypadku Zn, 20-24% Ni, 40-60% Cu, 66-92% Pb, 17–70% Cd w zbiorniku Krempna oraz 28–58% Zn, 20–25% Ni, 34–57% Cu, 80–87% Pb, 49–89% Cd w zbiorniku Zesławice.

 

 

Wacława Marcoin

 

WPŁYW WYBRANYCH NOŚNIKÓW HYDROFILOWYCH NA PROCES WCHŁANIANIA JONÓW Mg2+ IN VITRO ZE STAŁYCH ROZPROSZEŃ ZAWIERAJĄCYCH ZWIĄZKI MAGNEZOWE

 

Słowa kluczowe: glicerynofosforan magnezowy, ligandy glicynianowy i arginianowy, stałe rozproszenia,
                              wchłanianie.

 

W pracy przedstawiono badania wpływu modyfikacji struktury Mg (Glicfosf) argininą i glicyną na proces wchłaniania jonów Mg2+. Dokonano oceny wpływu wybranych nośników: poliwinylopirolidonu (PVP) i fosfatydylocholiny (PC45) na proces wchłaniania jonów Mg2+ in vitro ze stałych rozproszeń. Wykazano pozytywny wpływ modyfikacji struktury aminokwasami: glicyną i argininą i nośników dodanych do stałych rozproszeń na proces wchłaniania jonów magnezowych.

 

 

Jan Meler, Janusz Pluta

 

WPŁYW SUBSTANCJI POMOCNICZYCH NA ZAWARTOŚĆ TLENU W WODNYCH ROZTWORACH LEKU

 

Słowa kluczowe: chromofory, tlen, norfloksacyna, trwałość postaci leku.

 

Wobec niezwykle szybkiego rozwoju przemysłu farmaceutycznego i wielkiej różnorodności produkowanych specyfików, problem trwałości leku nabiera ogromnego znaczenia. Tematem pracy było określenie wpływu tlenu, czasu przechowywania, światła widzialnego i ultrafioletowego na trwałość roztworów wodnych norfloksacyny i określenie optymalnych warunków ich przechowywania. Badania zawartości tlenu w wodnych roztworach chromoforów potwierdziły, że w stałej temperaturze rozpuszczalność tlenu w wodzie zależy od ciśnienia atmosferycznego i ilości substancji znajdującej się w roztworze. Wraz ze wzrostem ilości substancji rozpuszczonej, stężenie tlenu w wodzie maleje. Ponieważ leki w czasie przechowywania narażone są na wpływ zmian ciśnienia atmosferycznego, konieczne jest uwzględnienie tego faktu przy doborze stężenia roztworu substancji chromoforowej dodawane do leku w celu zabezpieczenia go przed niekorzystnym wpływem tlenu rozpuszczonego.

 

 

Lucyna Rajchel

 

MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA SZCZAW KARPACKICH W PROFILAKTYCE ZDROWOTNEJ

 

Słowa kluczowe: Karpaty, wody mineralne i lecznicze, profilaktyka zdrowotna, magnez, wapń.

 

Na obszarze Karpat polskich występują wody mineralne, które mogą być wykorzystywane w profilaktyce zdrowotnej. Na podstawie analiz chemicznych z 202 udokumentowanych punktów występowania wód typu szczaw i wód kwasowęglowych wybrano wody o mineralizacji do 10 g dm-3, które zawierają co najmniej 50 mg Mg2+ i 150 mg Ca2+ w 1 dm3 wody. Kryteria te spełniają wody z 77 punktów, zawartość Mg2+ wynosi od 50 do 1036 mg, a Ca2+ od 150 do 899 mg w 1 dm3. Wody takie oddziałują fizjologicznie odżywczo na organizm człowieka i mogą być stosowane w profilaktyce zdrowotnej, w celu uzupełnienia niedoboru tych pierwiastków. Celem pracy było wskazanie możliwości uzupełnienia niedoboru wapnia i magnezu, dzięki wykorzystaniu ogromnego potencjału udokumentowanych cennych wód mineralnych na obszarze polskich Karpat fliszowych.

 

 

W. Reczyński, W.M. Kwiatek, B. Kubica, J. Gołaś, M. Jakubowska, E. Niewiara,
      E. Dutkiewicz, M. Stobiński, M. Skiba

 

ROZKŁAD WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W OSADACH DENNYCH ZBIORNIKA DOBCZYCKIEGO

 

Słowa kluczowe: Zbiornik Dobczycki, osady denne, metale ciężkie.

 

Osady denne stanowią istotny składnik środowiska wodnego, akumulując składniki mineralne, w tym metale ciężkie. Zbiornik Dobczycki, będąc rezerwuarem wody pitnej dla aglomeracji krakowskiej, spełnia bardzo ważną funkcję gospodarczą. W badaniach osadów dennych Zbiornika Dobczyckiego wykonano analizę wierzchniej ich warstwy w 17 punktach pomiarowych. Pozwoliło to na opisanie dystrybucji metali w czaszy zbiornika oraz ocenę czynników warunkujących tę dystrybucję. Analizę wykonano dwoma metodami: metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej oraz metodą PIXE. Stwierdzono, z wykorzystaniem narzędzi statystycznych, że ze względu na stężenie metali, punkty poboru próbek można podzielić na dwie grupy: leżące poza dawnym nurtem rzeki Raby (niższe stężenia metali ciężkich) oraz usytuowane w dawnym nurcie rzeki (wyższe stężenia). Odpowiada to zmieniającym się właściwościom sorpcyjnym osadów, zależnym m.in. od uziarnienia, składu chemicznego i mineralnego oraz zawartości materii organicznej. Zastosowanie metody PIXE umożliwiło wykonanie wielopierwiastkowej analizy składu bez wstępnej procedury przygotowania próbek, z wystarczającą czułością oznaczeń, lecz mniejszą precyzją niż metoda ASA. Metody te mogą być komplementarne z punktu widzenia potrzeb analiz środowiskowych.

 

 

Barbara Wiśniowska-Kielian, Marcin Niemiec

 

DYNAMIKA ZAWARTOŚCI KATIONÓW ALKALICZNYCH W WODACH RZEKI DUNAJEC W SEZONIE WEGETACYJNYM

 

Słowa kluczowe: rzeka Dunajec, woda, kationy alkaliczne, Ca, Mg, K, Na, zawartość, dynamika, ocena.

 

Oceniano zawartość Ca, Mg, Na i K w wodach rzeki Dunajec na odcinku od ujścia do Wisły do dopływu Popradu. Próbki pobrano z 20 punktów: 8 na zbiornikach zaporowych i 12 na rzece, 2 razy wiosną i latem oraz 1 raz jesienią 2003 r. Zawartości Ca, Mg, Na i K w wodach Dunajca nie odbiegały od ich naturalnych stężeń w rzekach Europy. Wczesną wiosną wody zawierały średnio mniej kationów, a w następnych terminach ich stężenie było wyższe i zbliżone. Stężenie Mg i K zależało w mniejszym stopniu od pory roku niż poziom Ca i Na. Niższe ich stężenie notowano w wodach zbiorników zaporowych, ale nie była to radykalna różnica w stosunku do stężenia w Dunajcu zasilającym Zbiornik Rożnowski. Sposób użytkowania rolniczo-przemysłowej części zlewni wywołał lokalny wzrost stężenia kationów w wodach Dunajca w wyniku zrzutu zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, bez istotnej zmiany w wodach poniżej nich. Stężenie Mg, Na i K w wodach Dunajca spełniało kryteria dla wód I klasy o najwyższej jakości, a w 95% próbek także standardy zawartości Ca. Ich zawartość była odpowiednia dla wód pitnych.

 

 

Czesława Jasiewicz, Agnieszka Baran

 

ROLNICZE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WÓD – BIOGENY

 

Słowa kluczowe: biogeny (N, P), rolnicze zanieczyszczenia obszarowe, punktowe.

 

Rolnictwo jest jednym z głównych i najbardziej istotnych źródeł eutrofizacji wód. Eutrofizacja jest procesem wzbogacenia wód w biogeny, głównie azot i fosfor. Intensywność dopływu N i P do wód zależy od: warunków pogodowych, ukształtowania powierzchni ternu, właściwości gleby, charakteru działalności rolniczej oraz zagospodarowania zagrody wiejskiej. Migracja N ze względu na lepszą rozpuszczalność jego związków zależy, przede wszystkim, od warunków hydrologicznych i glebowych, i jest związana głównie z wymywaniem, natomiast migracja P jest powiązana ze zjawiskiem erozji. Rolnicze źródła zanieczyszczeń wód można podzielić na obszarowe i punktowe. Zanieczyszczenia obszarowe obejmują straty składników (N i P) z nawozów mineralnych i organicznych stosowanych na użytkach rolnych, spływy powierzchniowe z terenów wiejskich i w wyniku erozji. Są one związane z rolnictwem, ponieważ w większości obszar zlewni jest użytkowany rolniczo (blisko 60% powierzchni kraju stanowią UR). Poza tym stanowią one najtrudniejszą do kontrolowania przyczynę degradacji wód. Punktowe źródła zanieczyszczeń pochodzą, przede wszystkim, z zabudowani gospodarskich, pryzm obornikowych, zbiorników na gnojowicę oraz z działalności bytowej: rozproszone budynki mieszkalne i szamba. Zanieczyszczenia te powstają najczęściej w wyniku nieprawidłowego składowania odchodów zwierzęcych. Ilość biogenów przenikających z obszarów wiejskich do wód może być skutecznie ograniczona przez: stosowanie odpowiedniej agrotechniki, racjonalne nawożenie, odpowiedni dobór roślin (płodozmiany przeciwerozyjne), zakładanie stref buforowych i oczyszczalni roślinnych. Podstawowe akta prawne mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniami ze źródeł rolniczych to: Dyrektywa Azotanowa, Kodeks Dobrej Praktyki, Ustawa o nawozach i nawożeniu.


 

Jan Meler, Grażyna Meler

 

FLUORYZACJA WODY PITNEJ – WADY I ZALETY

 

Słowa kluczowe: fluor, fluoryzacja wody.

 

Fluor jest pierwiastkiem niezbędnym dla wszystkich organizmów żywych. Oprócz normalnych funkcji metabolicznych, wykazano także liczne skutki patologiczne powodowane przez ten pierwiastek. Mogą one wystąpić w rezultacie niewystarczających lub nadmiernych ilości fluoru u ludzi. Fluor działa zarówno jako niezbędny składnik odżywczy, jak i pierwiastek toksyczny. Większość ludzi uważa, że fluorek odgrywa ważną rolę w zapobieganiu próchnicy zębów, zwłaszcza u dzieci, oraz że jest on bezpieczny i skuteczny. Stwierdzono, że może powodować choroby układu kostnego, raka, zgony niemowląt, uszkodzenie mózgu, przedwczesne starzenie i wiele innych problemów. Tam, gdzie fluorkuje się wodę, może wystąpić fluoroza nawet u 80% dzieci, ale nasilenie choroby może mieć miejsce także i w innych okolicach, gdzie zbyt wiele fluoru dostaje się do organizmu z innych źródeł (pasty do zębów, żywności, zanieczyszczenia środowiska). Zauważono, że w miarę jak zwiększa się ilość fluorku w wodzie, wzrasta występowanie fluorozy wśród jej konsumentów. W ilości 1 ppm fluorek zakłóca w organizmie wytwarzanie kolagenu. (Kolagen, jedno z najważniejszych i najobficiej występujących w organizmie białek, stanowi jeden z głównych składników skóry, ścięgien, mięśni, chrząstki, kości i zębów.) Powoduje on rozkład kolagenu, osteoporozę, raka kości, łamliwość kości i zębów, a także niszczy tkanki łączne, które utrzymują organy w odpowiedniej pozycji. Z badań wynika, że w ostatnich latach nie stwierdzono żadnych istotnych różnic, jeśli chodzi o nasilenie próchnicy zębów, między dziećmi używającymi fluorkowanej pasty do zębów oraz tymi, które myły zęby pastą bez fluorku. Nie można jeszcze stwierdzić, czy fluoryzacja wody na dłuższą metę nie jest szkodliwa, chociaż pojawiają się pewne dane, iż fluorowanie szkodzi. Wraz z napływem nowych informacji rośnie świadomość ludzi odnośnie zagrożeń płynących z działania ogólnego fluoru i jego związków, i coraz więcej krajów rezygnuje z fluoryzacji wody pitnej.

 

 

Ewa Poleszak, Gabriel Nowak

 

MAGNEZ W PATOFIZJOLOGII I TERAPII ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH

 

Słowa kluczowe: magnez, zaburzenia afektywne, depresja, mania, zwierzęta, ludzie.

 

Magnez odgrywa znaczącą rolę w funkcjonowaniu wielu procesów biochemicznych w żywym organizmie. W pracy dokonano oceny roli magnezu w patofizjologii i terapii zaburzeń afektywnych. Magnez jako antagonista receptora NMDA wykazuje aktywność w teście wymuszonego pływania u zwierząt. Badania kliniczne, chociaż dostarczają bardzo ograniczonej liczby danych, sugerują prawdopodobną skuteczność magnezu w terapii manii (zaburzenia afektywnego dwubiegunowego). Niedobór magnezu prowadzi do pojawienia się zaburzeń depresyjnych zarówno u zwierząt, jak i ludzi. Dostępne dane wskazują na ważną rolę homeostazy magnezowej w patofizjologii i terapii zaburzeń afektywnych.

 

 

TOM 11 - NUMER 2 - CZERWIEC  2006

 

Dorota Jadczak, Anna Błaszczuk, Ewa Rekowska

 

WPŁYW STOSOWANYCH OSŁON NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W PLONIE BAZYLII UPRAWIANEJ NA ZBIÓR PĘCZKOWY

 

Słowa kluczowe: bazylia, osłony, makroelementy.

 

Doświadczenie przeprowadzono w latach 2001-2003 w Katedrze Warzywnictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie. Materiał badawczy stanowiła bazylia uprawiana na zbiór pęczkowy z zastosowaniem osłon z folii perforowanej i włókniny polipropylenowej. Badane w doświadczeniu osłony miały istotny wpływ na plonowanie bazylii. Największy plon otrzymano z zastosowaniem osłony z włókniny polipropylenowej. Bazylia uprawiana pod włókniną polipropylenową były najwyższa (18,2 cm), miała największą średnicę (13,4 cm) oraz największe liście (długości 5,9 cm i szerokości 3,3 cm). Zastosowane osłony (folia perforowana wpłynęły włóknina polipropylenowa) wpłynęły na zmniejszenie zawartości suchej masy w plonie bazylii w porównaniu z jej uprawą bez osłon. Stosowane w doświadczeniu osłony wpłynęły na zmniejszenie w plonie bazylii zawartości azotu, potasu wapnia i magnezu, natomiast nie miały wpływu na zawartość fosforu i sodu w roślinach.

 

 

Dorota Jadczak, Monika Grzeszczuk, Ewa Rekowska

 

ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W ŚWIEŻYCH NASIONACH BOBU

 

Słowa kluczowe: bób, odmiany, zawartość makroelementów.

 

Doświadczenie przeprowadzono w latach 2002-2003. Materiał badawczy stanowiły świeże nasiona najnowszych polskich odmian bobu: Bachus, Basta, Orlik, Jupiter i Nowo. Odmianą kontrolną był Windsor Biały. Spośród badanych w doświadczeniu odmian bobu największą zawartość suchej masy miały 2 odmiany drobnonasienne Orlik i Jupiter oraz odmiana grubonasienna Bachus. W badanych odmianach bobu wykazano dużą zawartość makroelementów. Odmiana Nowo odznaczała się największą zawartością azotu ogólnego, potasu i magnezu. Najwięcej fosforu zawierały nasiona odmiany Jupiter, a wapnia ñ nasiona odmiany Windsor Biały. Nie stwierdzono istotnej różnicy w zawartości sodu w zależności od odmiany bobu. W nasionach bobu były korzystne proporcje Ca:Mg, niezależnie od odmiany.

 

 

Ewa Jastrzębska, Jan Kucharski

 

AKTYWNOŚĆ ENZYMATYCZNA GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ

POPIOŁEM DRZEWNYM

 

Słowa kluczowe: enzymy glebowe, popiół drzewny, zanieczyszczenie gleby.

 

Celem badań było określenie wpływu zanieczyszczenia gleby popiołem drzewnym na aktywność enzymów glebowych: dehydrogenaz, ureazy, fosfatazy kwaśnej i fosfatazy alkalicznej oraz na plonowanie jęczmienia jarego. Testowano dwa rodzaje popiołu drzewnego: popiół powstały ze zrębków sosnowych oraz popiół ze zrębów drzew mieszanych w dawkach: 0, 25, 50, 100 i 200 g kg-1. Zastosowano 2 poziomy nawożenia mocznikiem: 100 i 200 mg N kg-1 gleby. Połowę wazonów obsiano jęczmieniem jarym, a pozostałą część pozostawiono nieobsianą. Zanieczyszczenie gleby popiołem drzewnym miało negatywny wpływ na aktywność dehydrogenaz i fosfatazy kwaśnej oraz na plonowanie jęczmienia jarego, a pozytywny na aktywność ureazy i fosfatazy alkalicznej w glebie nieobsianej Jęczmieniem jarym. Silniejsze było oddziaływanie popiołu drewna mieszanego niż popiołu sosnowego.

 

 

Jacek Lesiak, Leszek Królicki

 

WPŁYW CZYNNIKA CZASU NA JAKOŚĆ OTRZYMYWANYCH OBRAZÓW W BADANIACH SCYNTYGRAFICZNYCH Z UŻYCIEM 67GA

 

Słowa kluczowe: 67Ga, badanie całego ciała, badanie określonego odcinka ciała, stosunek

                              zliczeń.

 

Diagnostyka chłoniaków z użyciem 67Ga jest powszechnie przyjętym postępowaniem, jednakże ze względu na długi efektywny okres rozpadu tego izotopu konieczne jest ustalenie optymalnego czasu badania. W pracy poddano ocenie 70 zmian widocznych w badaniach całego ciała (whole body) oraz 74 w badaniach określonego odcinka (hot spots). Badanie polegało na ocenie jakościowej i ilościowej zmian chorobowych. W badaniu stwierdzono, że najlepsze obrazy - zarówno w badaniu całego ciała, jak i określonego odcinka ciała - otrzymywano w badaniach po 7 dobach, a najgorsze po 10. Badanie scyntygraficzne z zastosowaniem 67Ga należy przeprowadzać w 7 dobie po podaniu znacznika.

 

 

Ewa Makarska, L. Rachoń, M. Michalak, G. Szumiało

 

ZAWARTOŚĆ β-GLUKANÓW I MAKROSKŁADNIKÓW W OPLEWIONYCH I NAGOZIARNISTYCH ODMIANACH JĘCZMIENIA I OWSA W PRZYPADKU ZRÓŻNICOWANEJ OCHRONY CHEMICZNEJ

 

Słowa kluczowe: oplewiony, nagoziarnisty, odmiany, jęczmień, owies, makroelementy,
                               β
-glukany
, ochrona chemiczna.

 

Badano zmiany zawartości b-glukanów i makroskładników w oplewionych i nagoziarnistych odmianach jęczmienia (odmian Antek, Rastik) i owsa (odmian Cwał, Cacko). W doświadczeniu uwzględniono 2 poziomy ochrony chemicznej: minimalną ñ zaprawa nasienna Oxafun T 75 DS/WS i herbicyd Mustang 306 SE oraz intensywną ñ zaprawa nasienna, herbicyd, fungicyd Folicur Plus 375 EC i insektycyd Karate Zeon 050 CS. Stwierdzono, że zróżnicowany poziom ochrony chemicznej roślin nie wpłynął istotnie na zmiany zawartości zarówno badanych makroskładników, jak i β-glukanów. W ziarniakach badanych odmian jęczmienia, zarówno oplewionych, jak i nagoziarnistych, wykazano wyższy poziom β-glukanów w porównaniu z ziarniakami owsa.

 

 

Bogusław Makarski, Anna Zadura

 

ZMIANY ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W TKANKACH INDYKÓW OTRZYMUJĄCYCH DODATEK CHELATU Cu Z LIZYNĄ

 

Słowa kluczowe: miedź, indyki, składniki mineralne, tkanki.

 

Badania przeprowadzono na 2 grupach indorów typu Big-6 podczas 16-tygodniowego odchowu.

Czynnikiem doświadczalnym był dodatek miedzi w formie chelatu z lizyną w ilości 10 mg Cu dm-3 H2O. Celem badań było określenie wpływu miedzi jako dodatku do wody pitnej na masę ciała oraz kumulację składników mineralnych w wybranych tkankach indyków. Wykazano, że dodatek chelatu spowodował zwiększenie końcowej masy ciała indorów, natomiast nie wpłynął w znaczący sposób na masę analizowanych tkanek. Stwierdzono, że zastosowanie Cu wpłynęło na wzrost zawartości Cu, Zn i Fe we wszystkich badanych tkankach. Największą retencję Cu wykazano w przypadku wątroby, natomiast najmniejsze ilości tego pierwiastka kumulowały się w mięśniach piersiowych ptaków. Długotrwała aplikacja miedzi nie spowodowała nadmiernej kumulacji tego składnika w nerkach i mięśniach indyków, co nie stanowiło zagrożenia dla zdrowia konsumentów, gdyż jej zawartość nie przekraczała dopuszczalnych norm (5 mg kg-1; wg PN-A-86524:1994).

 

 

Tadeusz Paszko

 

WPŁYW KONKURENCJI MI DZY Cr3+ I Cu2+ A Cd2+, Co2+, Ni2+, Pb2+ LUB Zn2+ NA WIELKOŚĆ ICH SORPCJI ORAZ DESORPCJI W POWIERZCHNIOWYM POZIOMIE GLEBY PŁOWEJ WYTWORZONEJ Z PYŁU (HAPLIC LUVISOLS)

 

Słowa kluczowe: gleba, chrom, miedź, sorpcja konkurencyjna, desorpcja.

 

W badaniach modelowych określano (w układach trójskładnikowych) wpływ Cd2+, Co2+, Ni3+, Pb2+ i Zn2+ na sorpcję i desorpcję Cr3+ i Cu2+ w powierzchniowej warstwie gleby płowej wytworzonej z pyłu (Haplic Luvisols). Wyniki porównano z doświadczeniami przeprowadzonymi w układach jedno- i dwuskładnikowych. Kationy Cr3+ miały wpływ na wielkość niespecyficznej i specyficznej sorpcji Cu2+, i odwrotnie. W układach trójskładnikowych oba rodzaje sorpcji tych kationów były ograniczane najbardziej efektywnie przez Pb2+ i w małym stopniu przez kationy Cd2+, Co2+, Ni2+ i Zn2+. Kationy Cr3+ i Cu2+ ograniczały najbardziej sorpcję specyficzną Cd2+, Co2+, Ni3+ i Zn2+, i w mniejszym stopniu ich sorpcję niespecyficzną.



 

Iwona Sembratowicz, Jerzy Truchliński, Elżbieta Rusinek, Katarzyna Ognik,

Iwona Sembratowicz, Jerzy Truchliński

 

WPŁYW WARUNKÓW SIEDLISKA NA BIOAKUMULACJĘ MAKROELEMENTÓW ORAZ PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W WYBRANYCH OWOCACH Z REJONU LUBELSZCZYZNY

 

Słowa kluczowe: makroelementy, pierwiastki śladowe, porzeczka czarna,
                                        porzeczka czerwona, malina, śliwka węgierka, winogrono białe.

 

Oznaczono zawartość makroelementów oraz pierwiastków śladowych w owocach porzeczki czarnej, porzeczki czerwonej, maliny, śliwki węgierki i winogrona białego. Materiał do badań pobrano w województwie lubelskim na terenach potencjalnie narażonych i nienarażonych na ekspozycję zanieczyszczeń (ogrody działkowe w Lublinie oraz ogrody działkowe na wsi). W badanych owocach stwierdzono bardzo wysoką zawartość kadmu - od 0,192 mg kg-1 do 0,545 mg kg-1 świeżej masy, co wielokrotnie przekraczało wartość dopuszczalną 0,03 mg kg-1 dla owoców jagodowych oraz 0,02 mg kg-1 dla owoców pestkowych. Zawartość badanych makroelementów (Na, K, Ca, Mg) i pozostałych pierwiastków śladowych (Pb, Cu, Zn, Fe, Mn) była dosyć niska i nie stanowiła zagrożenia dla zdrowia człowieka.

 

 

Anna Stolarska, Krystyna Przybulewska

 

ZAWARTOŚĆ METALI W SUSZACH GRZYBOWYCH

 

Słowa kluczowe: susze grzybowe, metale ciężkie, borowik szlachetny, podgrzybek
                                  brunatny, Cd, Pb, Zn, Cu, Hg, Ni, Mg, Fe.

 

Przedstawiono zawartość metali ciężkich w suszach grzybowych z borowika szlachetnego (Boletus edulis) i podgrzybka brunatnego (Xerocomus badius) w zależności od klasy jakości produktu. Wykazano, że klasa jakości nie ma wpływu na zawartość metali ciężkich. Zawartość metali porównano z maksymalnym poziomem zanieczyszczeń wg PN i Dz.U. Susz z borowika szlachetnego zawierał nadmierne ilości kadmu i rtęci, natomiast z podgrzybka brunatnego ñ cynku. Jedynie koncentracja ołowiu i miedzi stwierdzona w obu suszach była niższa od normatywnej. W pracy określono zawartość niklu, magnezu i żelaza. Pierwiastki te w większym stopniu były gromadzone przez podgrzybka brunatnego.

 

 

Barbara Szteke, Renata Jędrzejczak, Wiesława Ręczajska

 

WPŁYW NIEKTÓRYCH CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA ZAWARTOŚĆ METALI W TRUSKAWKACH

 

Słowa kluczowe: truskawki, pierwiastki śladowe, makroelementy.

 

Zbadano zawartość 12 metali (makroelementy i pierwiastki śladowe) w owocach truskawki pobranych w 2001 r. z 41 gruntowych upraw towarowych usytuowanych w trzech województwach Polski oraz określono niektóre parametry próbek gleby pobranej spod ich uprawy. Stwierdzono brak liniowej zależności zawartości ołowiu, kadmu, cynku i magnezu w truskawkach od zawartości tych metali w glebie i tylko nieznaczną zależność między zawartością miedzi i wapnia w truskawkach i w glebie. Wzrost pH gleby w małym stopniu oddziaływał na obniżenie zawartości manganu, kadmu, cynku i chromu i zwiększenie zawartości wapnia, ale nie miał wpływu na zmianę poziomu zawartości ołowiu, miedzi i magnezu w truskawkach. Wskazano na nieznaczny wpływ regionu pobrania próbek na zawartość metali w truskawkach.

 

TOM 11 - NUMER 1 - STYCZEŃ  2006

 

Bożena Barczak, Krystian Nowak, Wojciech Kozera, Edward Majcherczak

 

WPŁYW NAWOŻENIA MIKROELEMENTAMI NA ZAWARTOŚĆ KATIONÓW
W ZIARNIE OWSA

 

Słowa kluczowe: owies, mikroelementy, kationy, potas, wapń, sód, magnez.

 

Jednoczynnikowe doświadczenie polowe, będące podstawą badań, założono metodą losowanych bloków, w trzech powtórzeniach, na glebie płowej właściwej, klasy bonitacyjnej III b. Czynnikiem doświadczenia, w którym uprawiano owies odmiany Komes, był rodzaj nawożenia mikroelementowego. Stosowano dolistnie pojedyncze mikroelementy (Zn, Mn, Cu, B, Mo) w formie soli nieorganicznych oraz wieloskładnikowy nawóz Mikrochelat Gama, zawierający pierwiastki w formie schelatowanej. Wykazano, że zastosowane nawożenie największy wpływ wywierało na zawartość potasu w ziarnie owsa. W wyniku dolistnego stosowania miedzi, cynku i molibdenu stwierdzono istotny wzrost średniej zawartości tego pierwiastka – w porównaniu z obiektem nienawożonym – odpowiednio o 8,0%, 8,2% i 7,5%. Wykazano, że tylko nawożenie wieloskładnikowym nawozem Gama powodowało istotne zwiększenie zawartości magnezu w ziarnie owsa, średnio o 13,1%. Natomiast nawożenie mikroelementami na ogół nie różnicowało istotnie zawartości sodu i wapnia w ziarnie owsa. Zastosowanie miedzi powodowało – w porównaniu z obiektem kontrolnym – statystycznie potwierdzony wzrost stosunku sumy kationów jedno- do dwuwartościowych, natomiast konsekwencją nawożenia wieloskładnikowym nawozem Gama było zmniejszenie wartości tej relacji.

 

  

Zdzisław Koszański, Ewa Rumasz-Rudnicka, Cezary Podsiadło

 

WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I NAWOŻENIA MINERALNEGO NA JAKOŚĆ OWOCÓW TRUSKAWKI

 

Słowa kluczowe: truskawka, nawadnianie, nawożenie NPK, składniki mineralne, witamina C, cukier.

 

Truskawkę odmian Elsanta, Elkat, Senga Sengana uprawiano na glebie lekkiej w zróżnicowanych warunkach wodnych i nawozowych. Oceniane odmiany truskawki gromadziły w owocach podobne ilości azotu, potasu i witaminy C. W owocach odmiany Elsanta więcej było azotanów i fosforu, a u odmiany Senga Sengana – wapnia, magnezu, żelaza i cukrów. Nawadnianie zwiększyło w owocach zawartość fosforu, potasu i witaminy C, natomiast zubożayło owoce w azot, azotany, magnez oraz cukry. Zwiększone nawożenie NPK zmniejszyło w owocach truskawki ilość witaminy C i cukrów, ale wydatnie zwiększyło ilość azotu, azotanów, fosforu, potasu, wapnia i żelaza.

 

 

Wojciech Kozera, Krystian Nowak, Edward Majcherczak, Bożena Barczak

 

ODDZIAŁYWANIE DOLISTNEGO NAWOŻENIA MIKROELEMENTAMI NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W BULWACH ZIEMNIAKA

 

Słowa kluczowe: ziemniak, nawożenie mikroelementami, skład chemiczny.

 

W trzyletnim jednoczynnikowym doświadczeniu polowym porównywano skład chemiczny bulw ziemniaka nawożonego dolistnie roztworami mikroelementów w formie pojedynczych soli nieorganicznych oraz w postaci wieloskładnikowego nawozu. Dolistne stosowanie miedzi, boru i cynku korzystnie oddziaływało na kumulację magnezu, wapnia i sodu w bulwach ziemniaka, natomiast pod wpływem nawożenia manganem, borem, miedzią i wielo- składnikowym nawozem nastąpiło istotne zmniejszenie zawartości potasu. Opryskiwanie mikroelementami w formie wieloskładnikowego nawozu przyczyniło się do istotnego wzrostu zawartości fosforu ogólnego i wapnia. Nawożenie manganem, miedzią i wieloskładnikowym nawozem zawęziło stosunek sumy kationów jednowartościowych do sumy kationów dwuwartościowych.

 

 

Wojciech Lipiński, Stanisław Franczak, Anna Watros

 

ODDZIAŁYWANIE SKŁADU GRANULOMETRYCZNEGO, ODCZYNU I MATERII ORGANICZNEJ GLEBY NA ZAWARTOŚĆ ŻELAZA I MANGANU W ZIARNIE PSZENICY

 

Słowa kluczowe: skład granulometryczny, odczyn, materia organiczna, żelazo, mangan, pszenica.

 

W badaniach potwierdzono zależności między składem granulometrycznym, zawartością materii organicznej oraz odczynem a ogólną ilością żelaza oraz manganu w glebie. Wymienione właściwości wykazywały istotne zależności z zawartością żelaza i manganu w ziarnie pszenicy. Mimo zwiększającej się koncentracji tych składników w glebie, ich nagromadzenie w ziarnie zmniejszało się w roślinach pochodzących zarówno z gleb o wyższym pH, jak i z gleb o większej zawartości materii organicznej. Stwierdzono także istotną zależność między koncentracją manganu w ziarnie pszenicy i składem granulometrycznym, odczynem i materią organiczną gleby.

 

 

Edward Majcherczak, Wojciech Kozera, Krystian Nowak, Bożena Barczak

 

ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW ORAZ STOSUNKI JONOWE W ZIARNIE JĘCZMIENIA JAREGO W WARUNKACH DOLISTNEGO NAWOŻENIA MIKROELEMENTAMI

 

Słowa kluczowe: jęczmień jary, nawożenie, mikroelementy, zawartość makroelementów.

 

Badania nad oddziaływaniem dolistnego nawożenia mikroelementami na skład chemiczny ziarna jęczmienia jarego oparto na 3-letnim doświadczeniu polowym. Eksperyment realizowano w latach 1999–2001 w Stacji Badawczej WR Mochełek. W doświadczeniu stosowano nawożenie dolistne mikroelementami w formie schelatowanego nawozu oraz roztworami pojedynczych soli B, Cu, Mn, Mo Zn. Stosowanie nawozu mikroelementowego oraz samej miedzi spowodowało istotne obniżenie zawartości potasu w ziarnie odpowiednio o 6,6% i 3,5% w stosunku do kontroli. Stwierdzono, że nalistne stosowanie cynku spowodowało spadek zawartości fosforu i magnezu odpowiednio o 8,6% i 10,7%, w porównaniu z obiektem kontrolnym. Wykazano, że nawożenie cynkiem, manganem i borem wpłynęło na istotne rozszerzenie stosunku jonowego sumy kationów jednowartościowych do sumy dwuwartościowych.

 

 

Wacława Marcoin

 

MOLEKULARNE MODELOWANIE WYBRANYCH ORGANICZNYCH

SOLI MAGNEZOWYCH. ZALEŻNOŚĆ STRUKTURA – AKTYWNOŚĆ

 

Słowa kluczowe: QSAR, organiczne sole magnezowe, hydrofobowość.

 

Współczesne badania medyczne i biochemiczne wykazały, że kompleksy Mg2+ z ligandami organicznymi wydają się interesujące. Poszukiwania coraz to nowych leków, które spełniłyby oczekiwania klinicystów, były inspiracją podjętych badań. Obliczono wybrane parametry QSAR opisujące geometryczną strukturę soli magnezowych i porównano je z wartością log P, aby móc ocenić biodostępność jonów magnezowych z tych związków. Potwierdzono oddziaływania wewnątrzcząsteczkowe typu donor-akceptor i wiązania wodorowe, mające wpływ na obliczone wartości powierzchni cząsteczek, ich objętości oraz zmiany wartości log P i polaryzowalności.

 

 

Wacława Marcoin, Henryk Duda

 

WPŁYW LIGANDÓW GLICYNY I ARGININY NA NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE ASPARAGINIANU MAGNEZOWEGO

 

Słowa kluczowe: asparaginian magnezowy, ligandy: glicynianowy i arginianowy, analiza termiczna,
                             dehydratacja.

 

Metodą analizy elementarnej i spektralnej scharakteryzowano syntezowane hydraty kompleksów asparaginianu magnezowego, glicynianoasparaginianu magnezowego, arginiano-asparaginianu magnezowego, Kompleksy magnezowe o wzorach: Mg(C4H6O4N)2·4H2O, Mg(C6H10O5N2)·5H2O, Mg(C10H19O5N5)·7H2O. Zastosowano metody termoanalityczne: różnicową termiczną analizę (DTA), termograwimetryczną analizę (TG), skaningową kalorymetrię różnicową (DSC) do badania głównego procesu termicznego: dehydratacji badanych kompleksów. Potwierdzono wpływ wprowadzonych do struktury asparaginianu magnezowego dodatkowych ligandów glicyny lub argininy na fizykochemiczne właściwości nowo syntezowanych związków.

 

 

Mgdalena Pieszka, Maria Kulisa

 

WPŁYW WIEKU, TERMINU WYSTĄPIENIA I DŁUGOŚCI RUI NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W MLEKU KLACZY

 

Słowa kluczowe: klacz, laktacja, magnez

 

Skład mleka klaczy zmienia się podczas laktacji. Od tych zmian zależą tempo wzrostu i rozwoju źrebiąt, natomiast na zmiany te wpływa wiele czynników, m.in. stan fizjologiczny klaczy. Celem pracy było zbadanie wpływu wieku oraz terminu wystąpienia i długości rui na zawartość magnezu w mleku klaczy. Badania prowadzono na 30 klaczach czystej krwi arabskiej. Stwierdzono, że poziom magnezu obniżał się w ciągu 30-dniowej laktacji, szczególnie w okresie od 4 do 12 dnia po oźrebieniu. W mleku klaczy starszych była istotnie wyższa koncentracja magnezu. Także termin wystąpienia rui oddziaływał na poziom omawianego pierwiastka – klacze z rujami dawały mleko uboższe w magnez. Mleko najzasobniejsze w magnez produkowały klacze, u których ruja trwała średnio 4–7 dni.

  

 Ewa Rumasz-Rudnicka, Zdzisław Koszański, Cezary Podsiadło, I. Gluba

 

WPŁYW NAWADNIANIA WODĄ O RÓŻNYM ZASOLENIU NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W WARZYWACH

 

Słowa kluczowe: nawadnianie, zasolenie, plony, burak ćwikłowy, cebula, skład chemiczny.

 

Na glebie lekkiej przeprowadzono czteroletnie doświadczenie polowe, w którym badano wpływ nawadniania wodą o różnym zasoleniu na zawartość niektórych pierwiastków w buraku ćwikłowym i cebuli zwyczajnej. Schemat doświadczenia uwzględniał następujące obiekty: kontrolny (nienawadniany), nawadniany wodą słodką (woda z rurociągów, o zasoleniu średnio 200 mg dm-3 wody), nawadniany rozcieńczoną wodą zasoloną (zasolenie średnio 2700 mg dm-3 wody), nawadniany wodą zasoloną (zasolenie średnio 5200 mg dm-3 wody). Wykazano, że woda zastosowana do deszczowania przyczyniła się do niewielkiego obniżenia zawartości azotu, potasu, wapnia w ich częściach użytkowych. Zawartość ocenianych pierwiastków była tym niższa, im bardziej zasoloną wodę stosowano do nawodnień. Ponadto zabieg ten przyczynił się również do niewielkiego wzrostu zawartości fosforu. Z analizowanych pierwiastków tylko zawartość sodu w warzywach była w sposób istotny modyfikowana stopniem zasolenia wody użytej do nawadniania – zawartość sodu była tym wyższa im bardziej zasoloną wodą podlewano rośliny.

 

 

Beata Rutkowska, Wiesław Szulc, Jan Łabętowicz

 

SKŁAD GRANULOMETRYCZNY GLEBY JAKO CZYNNIK DETERMINUJĄCY STĘŻENIE JONÓW W ROZTWORZE GLEBOWYM

 

Słowa kluczowe: gleba, roztwór glebowy, skład granulometryczny, makroelementy, mikroelementy.

 

Na podstawie 136 prób glebowych pobranych z obszaru całej Polski analizowano wpływ składu granulometrycznego na stężenie pierwiastków w roztworze glebowym. Roztwór glebowy pozyskano metodą podciśnieniową, a stężenie poszczególnych pierwiastków w roztworze oznaczono metodą ICP. Zawartość części spławialnych w glebie była dodatnio skorelowana ze stężeniem wapnia, magnezu i manganu, a ujemnie – ze stężeniem glinu, żelaza, cynku i miedzi w roztworze glebowym. Przechodząc od gleb lekkich, piaszczystych i kwaśnych o małej pojemności kompleksu sorpcyjnego do gleb ciężkich o odczynie obojętnym i zasadowym, i większej pojemności kompleksu sorpcyjnego, obserwowano spadek stężenia Fe, Zn i Cu w roztworze glebowym, wzrost zaś stężenia Ca, Mg, K, Mn i Mo.

 

 

Jadwiga Wierzbowska

 

GOSPODARKA POTASEM PSZENICY JAREJ W ZALEŻNOŚCI OD STOSOWANIA REGULATORÓW WZROSTU I POZIOMU NAWOŻENIA TYM SKŁADNIKIEM

 

Słowa kluczowe: pszenica jara, potas, gospodarka mineralna, regulatory wzrostu.

 

Pod wpływem kinetyny i auksyny zawartość potasu w ziarnie i organach wegetatywnych pszenicy jarej wzrosła, natomiast pod wpływem gibereliny zmalała. Wzrastające dawki potasu w niewielkim stopniu modyfikowały zawartość i akumulację potasu w ziarnie, natomiast wyraźnie zwiększały zawartość i akumulację tego składnika w organach wegetatywnych, zwłaszcza w źdźble. Najwyższą efektywność fizjologiczną nawożenia potasem i wykorzystanie tego składnika z nawozów uzyskano w przypadku roślin kontrolnych. Dawka 1 g K na wazon zapewniła najwyższą efektywność fizjologiczną nawożenia i najwyższe wykorzystanie potasu z nawozów.

 

 

Jadwiga Wierzbowska

 

GOSPODARKA WAPNIEM I MAGNEZEM W ROŚLINACH PSZENICY JAREJ W WARUNKACH STOSOWANIA REGULATORÓW WZROSTU I ZRÓŻNICOWANYCH DAWEK POTASU

 

Słowa kluczowe: pszenica jara, regulatory wzrostu, gospodarka mineralna, wapń, magnez,
                              stosunki jonowe.

 

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ regulatorów wzrostu na gospodarkę wapniem i magnezem w warunkach stosowania wzrastającego poziomu nawożenia potasem. Zawartość wapnia w roślinach pszenicy w większym stopniu zależała od regulatorów wzrostu niż od poziomu nawożenia potasem. Regulatory wzrostu w niewielkim stopniu zwiększyły zawartość magnezu w ziarnie, a wyraźnie zmniejszyły jego koncentrację w źdźble i liściach. Nawożenie dawką 0,5 g K pozwoliło uzyskać najwyższą zawartość magnezu we wszystkich organach pszenicy. Fitohormony, zwłaszcza kinetyna, ograniczały akumulację wapnia i magnezu w ziarnie i organach wegetatywnych pszenicy. Kinetyna i auksyna rozszerzały stosunek K:(Ca+Mg) w ziarnie pszenicy, a giberelina go zacieśniała. Wzrastające dawki potasu wyraźnie rozszerzyły stosunek K:(Ca+Mg) w źdźble i liściach (flagowym i podflagowym), a w niewielkim stopniu również w ziarnie.

 

TOM 10 - NUMER 4 - GRUDZIEŃ 2005

 

Bożena Barczak, Wojciech Kozera, Edward Majcherczak, Krystian Nowak

 

ODDZIAŁYWANIE ZRÓŻNICOWANYCH DAWEK AZOTU NA ZAWARTOŚĆ I STOSUNKI ILOŚCIOWE WYBRANYCH KATIONÓW W ZIARNIE JĘCZMIENIA OZIMEGO

 

Słowa kluczowe: jęczmień ozimy, fazy dojrzałości ziarna, azot, nawożenie, makroelementy,
                                kationy.

 

Badania realizowano na podstawie ścisłego, trzyletniego, dwuczynnikowego doświadczenia polowego na glebie płowej właściwej, na terenie Stacji Badawczej ATR w Wierzchucinku k. Bydgoszczy. Materiał badań stanowiły próby ziarna jęczmienia ozimego pobierane w trzech fazach dojrzałości: mlecznej, woskowej i pełnej. Zastosowano w postaci saletry amonowej następujące dawki azotu w kg N·ha-1: 0, 60, 120, 180. Wykazano, że zawartość kationów w ziarnie jęczmienia ozimego znacznie się zmieniała w kolejnych fazach jego dojrzałości. Podczas ontogenezy ziarna, obejmującej okres od fazy dojrzałości mlecznej do pełnej, stwierdzono znaczne zmniejszenie zawartości jonów wapnia i potasu oraz nieco mniejsze jonów magnezu i sodu. Konsekwencją tych zmian był istotny spadek sumy zawartości kationów oraz stosunku sumy zawartości kationów jednowartościowych do dwuwartościowych podczas dojrzewania ziarna jęczmienia ozimego. Dawki 120 i 180 kg N·ha-1 powodowały istotny wzrost – w porównaniu z obiektem kontrolnym – średniej zawartości jonów wapnia w ziarnie poszczególnych faz rozwojowych. Jednocześnie wykazano potwierdzone statystycznie zmniejszenie zawartości jonów magnezu.

 

Ewa Brucka-Jastrzębska, Mikołaj Protasowicki

 

ZMIANY POZIOMU MAGNEZU W ORGANIZMACH KARPI (CYPRINUS CARPIO L.) W OKRESIE WZROSTU RYB

 

Słowa kluczowe: ryby, Cyprinus carpio L., magnez, wzrost, wiosna.

 

Badania przeprowadzono na 240 karpiach (Cyprinus carpio L.) ze stacji doświadczalnej Akademii Rolniczej w Szczecinie. Celem badań była analiza i porównanie zawartości magnezu w różnych narządach i tkankach karpi. Badaniom poddano karpie od 3 do 6 miesiąca życia, czyli w okresie intensywnego wzrostu. Stwierdzono, że u przebadanych ryb wystąpiły w okresie wzrostu, między 3 a 6 miesiącem życia, wahania poziomu magnezu, które okazały się statystycznie nieistotne, z wyjątkiem poziomu magnezu w skrzelach.

 

 

Maria Brzezińska, Wiesława Orowicz, Monika Pieczyńska

 

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MAKROELEMENTÓW W SUROWICY KRWI ORAZ WSKAŹNIKI HEMATOLOGICZNE U KÓZ ZRÓŻNICOWANYCH POD WZGLĘDEM WIEKU

 

Słowa kluczowe: kozy, makroelementy, wskaźniki hematologiczne.

 

Celem pracy była ocena porównawcza zawartości magnezu, wapnia i fosforu w surowicy krwi kóz w trzech grupach zróżnicowanych pod względem wieku oraz ocena ich podstawowych wskaźników hematologicznych, tj.: stężenia hemoglobiny i wartości wskaźnika hematokrytowego. Badania wykonano w okresie żywienia wiosennego, po wyjściu kóz na pastwisko. Znany był skład diety i zawartość składników pokarmowych. Wyodrębniono trzy grupy wiekowe. Grupę I stanowiły koźlęta (płci żeńskiej) w wieku między 4 a 6 tyg. życia, grupę II – roczne kozy z tego samego stada, grupę III – matki ww. kózek i koźląt. Od kóz ze wszystkich grup pobrano krew (na heparynę) z żyły szyjnej zewnętrznej. Oznaczono w niej stężenie hemoglobiny
(mmol dm-3) oraz wskaźnik hematokrytowy (%). Krew bez heparyny odwirowano w celu uzyskania surowicy, w której oznaczono stężenie magnezu, wapnia i fosforu. Stwierdzono, że średnie zawartości wapnia, fosforu i magnezu, a także obu badanych parametrów hematologicznych były istotnie zróżnicowane w porównywanych grupach wiekowych. Najwyższą zawartość magnezu (śr. = 1,05 ± 0,08 mmol·dm-3) miały w surowicy krwi kozy dorosłe, i wartości te różniły się istotnie (P<0,05) od zawartości tego składnika w surowicy krwi koźląt (śr. = 0,70 ± 0,26 mmol·dm-3). Wyniki te były istotnie niższe od wartości otrzymanych w surowicy kózek rocznych. Średnie stężenia magnezu całkowitego u koźląt nie osiągały przedziału wartości referencyjnych dla tego gatunku. Zawartość wapnia we wszystkich porównywanych grupach była dość wyrównana i znajdowała się w zakresie przedziału stężeń referencyjnych. Natomiast średnie stężenie fosforu w surowicy krwi badanych kóz było najwyższe (P < 0,05) u koźląt ( śr. = 3,49 ± 0,87 mmol·dm-3), podczas gdy u kóz dorosłych zawartość tego składnika była w dolnej granicy norm fizjologicznych i wynosiła śr. = 1,68 ± 0,14 mmol·dm-3. Oznaczone parametry hematologiczne kóz dorosłych były bardzo niskie (zbliżone do dolnej granicy przedziałów referencyjnych dla Hb i Ht) w porównaniu z parametrami koźląt i kózek rocznych. Można sądzić, że kozy dorosłe po porodzie i w okresie laktacji mają trudności z uzupełnieniem wymaganego poziomu hemoglobiny oraz fosforu, którego niedobór może prowadzić do zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Stanowi to podstawę do zastosowania niezbędnej suplementacji mineralnej w tej grupie wiekowej.

 

 

Katarzyna Glińska-Lewczuk

 

WPŁYW WARUNKÓW HYDROLOGICZNYCH NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ ODPŁYWU MAGNEZU NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI GÓRNEJ ŁYNY

 

Słowa kluczowe: magnez, wody powierzchniowe, przepływ, ładunek, Łyna.

 

Przedstawiono wyniki badań prowadzonych w latach hydrologicznych 1998–2000 nad dynamiką odpływu jonów magnezu ze zlewni rzeki Łyny w profilu zamykającym zlewnię w Olsztynie. Koncentracja magnezu w wodach rzeki odznaczała się dużą stabilnością, gdyż zasobność tego składnika kształtują głównie procesy denudacji chemicznej. Średnie stężenie magnezu w wodach Łyny w Olsztynie wynosiło 6,38 mg·dm-3 w zakresie od 2,80 do 8,80 mg·dm-3. Wykazano, że straty magnezu ze zlewni są uzależnione od reżimu hydrologicznego rzeki. Stwierdzono, iż z ilości 781 t magnezu odpływającego rocznie rzeką, niemal połowa przypadała na strefę ograniczoną przepływem średnim i średnim wysokim. Podczas wezbrań (powyżej przepływu średniego wysokiego SWQ) odpłynęło 23% ładunku Mg, natomiast podczas niżówek (poniżej SNQ) 14%. Najwyższe straty składnika ze zlewni podczas roztopów wiosennych osiągały 110 t mc-1 (ok. 2 kg ha-1 mc-1), najniższe wystąpiły jesienią i wynosiły od 40 do 50 t mc-1.

 

A. S. Kiss, R. Kastori, M. Pucarević, L. Holly, G. Vörösváry, É. Stefanovits-Bányai,
   L. Horváth, P. Sekulić, M. Takács-Hájos

 

ZMIENNOŚĆ SKŁADU KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W OLEJU Z ORZESZKÓW WYBRANYCH GATUNKÓW Z RODZINY ASTERACEAE

 

Oleje roślinne stanowią podstawowe źródło tłuszczów w wielu dietach. Oleje tłuszczowe są wytwarzane z wielu gatunków roślin należących do rodziny Asteraceae (Compositae). Oleje te gromadzą się, często w znacznych ilościach, w nasionach roślin (40-60%). Celem badań wstępnych było porównanie składu kwasów tłuszczowych w oleju otrzymanym z orzeszków trzech gatunków astrowatych (Helianthus annuus, H. tuberosus, Carthamus tinctorius). Analizowano skład 13 kwasów tłuszczowych w orzeszkach dwóch odmian słonecznika, trzech odmian krokosza barwierskiego i jednej odmiany topinaburu. Probki otrzymano z roślin uprawianych na poletkach doświadczalnych Instytutu Agrobotaniki.

 

Kovatsi L., Tsouggas M.

 

Wpływ doustenego podawania aspartamu na wydalanie i rozmieszczenie wapnia w tkankach szczura

 

Słowa kluczowe: wapń, aspartam, redystrybucja, równowaga, tkanki, szczury.

 

Celem badań było określenie wpływu podawania aspartamu na wydalanie i rozmieszczenie wapnia w niektórych tkankach i organach szczurów. Nasze obawy związane z występowaniem aspartamu w diecie, które zachęciły nas do podjęcia badań, wynikają z faktu, że cząsteczka aspartamu wykazuje silne właściwości chelatujące. Do badań wykorzystano 16 szczurów rasy Wistar, płci męskiej. Zwierzęta podzielono na dwie grupy (kontrolną i doświadczalną), po 8 osobników w każdej grupie Zwierzęta z grupy kontrolnej otrzymywały codziennie wodę i zrównoważoną dietę z peletów. Zwierzęta z grupy doświadczalnej otrzymywały 40 mg aspartamu kg-1 wagi ciała dziennie doustnie przez okres 60 dni. Wybór takiej dawki aspartamu do badań wynikł z faktu, że dzienna dopuszczalna dawka tego słodzika, przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia i inne organizacje w Europie i Kanadzie, wynosi 40 mg kg-1 wagi ciała dziennie-1. Po zakończeniu 60-dniowego okresu doświadczalnego wszystkie zwierzęta uśmiercono i pobrano wybrane do badań tkanki i organy. Próbki strawiono kwasami, a otrzymane płyny poddano analizom na zawartość wapnia z zastosowaniem spektroskopii absorpcji atomowej płomieniowej. Z wyników badań można wnioskować, że aspartam powoduje z jednej strony akumulację wapnia w mózgu, sercu, płucach, śledzionie, nadnerczach i krwi, z drugiej zaś obniża zawartość wapnia w nerkach, jądrach i żołądku. Aspartam ma także wpływ na wydalanie wapnia wskutek obniżania stężenia wapnia w moczu i zwiększania jego stężenia w kale. Podsumowując, można stwierdzić, że aspartam może wpływać na wydalanie wapnia z organizmu oraz rozmieszczenie tego pierwiastka w tkankach i organach szczurów.

 

 

L. Kovatsi, H. Tsoukali and M. Tsouggas

 

WPŁYW PODAWANIA DISULFARIMU NA BILANS WAPNIA

 

Słowa kluczowe: wapń, disulfarim, redystrybucja, bilans, tkanki, szczury.

 

Celem pracy było ustalenie wpływu podawania disulfarimu na wydalanie wapnia i rozmieszczenie tego pierwiastka w tkankach i organach szczurów. W tym celu wykorzystano 16 szczurów rasy Wistar, płci męskiej. Zwierzęta podzielono na grupę kontrolną i doświadczalną. Zwierzęta z grupy doświadczalnej otrzymywały 4 mg disulfarimu kg-1 masy ciała 24 h-1, czyli dawkę odpowiadającą tej, jaka jest używana w leczeniu choroby alkoholowej. Wykazano, że podawanie disulfarimu powoduje zaburzenia równowagi wapnia, gdyż pierwiastek ten akumuluje się w niektórych organach, a w innych jego poziom ulega obniżeniu. Zgodnie z uzyskanymi wynikami można stwierdzić, że podawanie disulfarimu powoduje wzrost poziomu wapnia w mózgu, sercu, śledzionie, żołądku i sierści badanych zwierząt, spadek zaś zawartości tego pierwiastka w płucach i w jelicie czczym. Disulfarim wpływa także na wydalanie wapnia z organizmu, powodując zmniejszenie wydalania tego pierwiastka w moczu, a zwiększenie wydalania z kałem.

 

 

Piotr Ligocki, Lech Walasek, Jacek Rzeszotarski

 

TEST OBCIĄŻENIA MAGNEZEM – ZASTOSOWANIE W ROZPOZNAWANIU UTAJONEGO NIEDOBORU MAGNEZU

 

Słowa kluczowe: magnez, test obciążenia magnezem.

 

Diagnostyka niedoboru magnezu w ustroju powinna opierać się na bogato reprezentowanej symptomatologii klinicznej i badaniach stężenia magnezu w surowicy krwi, krwinkach czerwonych, w innych płynach ustrojowych i tkankach oraz na teście obciążenia magnezem. Do badania zakwalifikowano 37 zdrowych mężczyzn, członków personelu latającego wojsk lotniczych, którzy w codziennej pracy narażeni są na wieloczynnikowy stres związany z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Niedobór magnezu u osób badanych stwierdzano na podstawie objawów subiektywnych oraz oceny wskaźników laboratoryjnych gospodarki magnezowej, oznaczając stężenie magnezu w surowicy krwi i krwinkach czerwonych, ilość wydalanego magnezu w dobowej zbiórce moczu oraz wykonując test obciążenia magnezem. Oznaczenie stężenia magnezu w surowicy krwi oraz erytrocytach, pomimo czterokrotnego pomiaru, nie ujawniło utajonego niedoboru magnezu. Zostało ono potwierdzone oznaczeniem magnezu w dobowej zbiórce moczu oraz w teście obciążenia magnezem.

 

 

Jan Łabętowicz, Edward Majewski, Anna Kalwara,

 Beata Rutkowska, Wiesław Szulc

 

BILANS POTASU W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH

ROLNICZYCH W POLSCE

 

Słowa kluczowe: potas, bilans, gospodarstwo, kierunek produkcji w gospodarstwie.

 

Celem pracy była empiryczna ocena bilansu potasu w dużej zbiorowości gospodarstw towarowych. Narzędzie metodyczne do badań stanowił kwestionariusz wywiadu z rolnikami. Wywiady przeprowadzili doradcy terenowych Ośrodków Doradztwa Rolniczego w okresie 1999–2000. Rachunek bilansu potasu obejmował okres jednego roku i polegał na zestawieniu ilości K wprowadzanego do obiegu w gospodarstwie i ilości K wynoszonego z gospodarstwa. Jest to rachunek określany mianem bilansu „u wrót gospodarstwa”. Bilans potasu w badanej zbiorowości gospodarstw był dodatni, roczne saldo bilansowe potasu, wynosiło średnio +15,2 kg K ha-1, w zakresie od – 238 do +217,1 kg K ha-1. Ujemny bilans potasu stwierdzono w 45% badanych gospodarstw. Potwierdza to tezę o niewystarczającym nawożeniu użytków rolnych potasem w warunkach rolnictwa polskiego. Wielkość salda bilansowego potasu zależała od kierunku produkcji w następującej sekwencji: gospodarstwa roślinne (+3,5 kg K ha-1) < mieszane (+9,2 kg K ha-1) < bydlęce (+12,1 kg K ha-1) < trzodowe (+24,6kg K ha-1).

 

 

Małgorzata Maciejewska, Jerzy Wybieralski

 

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W ROŚLINACH ZEBRANYCH W OKOLICY MIĘDZYRZECKIEGO REJONU UMOCNIONEGO (MRU)

 

Słowa kluczowe: ołów, mangan, cynk, miedź, żelazo, rośliny, Międzyrzecki Rejon Umocniony.

 

Badania przeprowadzono w 2004 r. (wiosną i jesienią) na terenie Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego i w jego okolicy. Zbadano zawartość ołowiu, manganu, miedzi, cynku i żelaza w materiale trawiastym pochodzącym z łąki sąsiadującej z parkingiem przed muzeum do podziemnej trasy turystycznej, w okolicy bunkra „Panzerwek”, w pobliżu przystanku autobusowego Pniewo k. Kaławy, na końcu tzw. krótkiej trasy turystycznej i tzw. długiej trasy turystycznej, w miejscowości Kaława (przy trasie E 65 Szczecin – Wrocław), od której skręca się z głównej drogi do rezerwatu i we wsi Wysoka, położonej najbliżej fortyfikacji. Materiał roślinny (sucha masa) oznaczono metodą spektrofotometrii absorpcyjnej, po wcześniejszej mineralizacji próbek na mokro w mieszaninie kwasów HNO3 i HClO4. Dwukrotne w ciągu okresu wegetacyjnego analizy runi łąkowej pod względem zawartości w niej pierwiastków (głównie z grupy metali toksycznych) wykazały wzrostu stężenia ołowiu, miedzi i cynku w materiale roślinnym. Szczególnie niepokojący był poziom ołowiu w roślinach, przekraczający na wszystkich łąkach (oprócz wsi Wysoka) bezpieczne dla paszy normy.

 

 

Piotr Malara, Jerzy Kwapuliński, Jan Drugacz, Bogusława Orzechowska-Wylęgała

 

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA WYSTĘPOWANIE

CHROMU W ZĘBACH

 

Słowa kluczowe: chrom, zęby, atomowa spektrofotometria absorpcyjna.

 

Chrom jest jednym z pierwiastków niezbędnych w organizmie człowieka. Oprócz roli fizjologicznej, w zależności od wartościowości, chrom może również oddziaływać toksycznie, wykazując aktywność rakotwórczą, mutagenną, embriotoksyczną i teratogenną. Celem pracy było określenie charakteru zmian występowania chromu w twardych tkankach zębów w zależności od rodzaju zęba oraz płci i wieku osób, od których zęby te pochodzą. Materiał badawczy stanowiło 201 zębów stałych od osób w wieku od 20 do 68 lat zamieszkujących na terenie Rudy Śląskiej. Stężenie chromu w tych zębach oznaczono metodą atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej. Stwierdzono, że średnia geometryczna stężenia chromu w całej badanej grupie wynosiła 5,65 µg g-1. Nie wykazano istotnych statystycznie różnic w stężeniu tego pierwiastka w twardych tkankach zębów w zależności od płci i rodzaju zęba. Nie stwierdzono również korelacji stężeń chromu z wiekiem osób, od których zęby te pochodziły.

 

 

Piotr Malara, Jerzy Kwapuliński, Jan Drugacz, Beata Malara

 

WPŁYW NARAŻENIA ŚRODOWISKOWEGO NA CHARAKTER WSPÓŁWYSTĘPOWANIA KADMU I CYNKU W ZĘBACH

 

Słowa kluczowe: kadm, cynk, zęby, atomowa spektrofotometria absorpcyjna.

 

W wielu próbach biologicznych obserwowano zmianę charakteru współwystępowania pierwiastków (antagonizm-synergizm) w warunkach nadmiaru pierwiastka toksycznego. Celem pracy było stwierdzenie, czy narażenie środowiskowe w miejscu zamieszkania wpływa na charakter współwystępowania kadmu i cynku w zębach ludzkich. Materiał badawczy stanowiło 305 zębów stałych, z których 120 pochodziło od mieszkańców Bielska-Białej, natomiast 185 – od mieszkańców Rudy Śląskiej. Zawartość kadmu i cynku oznaczano metodą płomieniowej atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej. W grupie mieszkańców Bielska-Białej wzrostowi zawartości kadmu towarzyszył spadek zawartości cynku (współczynnik korelacji r=-0,32), natomiast w zębach mieszkańców Rudy Śląskiej wzrostowi zawartości kadmu towarzyszył wzrost zawartości cynku (współczynnik korelacji r=0,33). Stwierdzono, że w zębach mieszkańców Rudy Śląskiej zawartość kadmu i cynku była znamiennie większa niż w zębach mieszkańców Bielska-Białej, a na charakter współwystępowania kadmu i cynku w zębach wpływa narażenie środowiskowe na te metale.

 

 

 

Wiesława Orowicz, Maria Brzezińska, Dorota Kawczuga, Magdalena Chudy

 

WPŁYW CIĄŻY NA WYBRANE WSKAŹNIKI METABOLIZMU

MINERALNEGO U JAŁÓWEK

 

Słowa kluczowe: jałówki, ciąża, surowica krwi, pierwiastki.

 

Biopierwiastki są niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju zwierząt. Zapotrzebowanie na składniki mineralne zależy od wielu czynników, np. wieku i fizycznej kondycji organizmu. Zapewnienie optymalnego poziomu mikroelementów w organizmie zależy od dostarczenia ich w pożywieniu i prawidłowego wchłaniania w przewodzie pokarmowym. W okresie ciąży organizm wymaga dostarczenia większej ilości substancji odżywczych i mineralnych. Braki w suplementacji mineralnej w okresie ciąży mają ważny wpływ na zdrowie podczas porodu oraz w okresie poporodowym. Celem pracy było oznaczenie stężenia najważniejszych biopierwiastków: Mg, Ca, P, K, Cl i Na w surowicy krwi jałówek cielnych. Wykazano znaczące zmniejszenie zawartości magnezu (0,634 mmol dm-3), natomiast średnia zawartość fosforu w surowicy krwi badanych zwierząt przekraczała górną granicę normy fizjologicznej (4,638 mmol dm-3). Podczas ciąży znacząco wzrasta zapotrzebowanie organizmu na wapń, co spowodowane jest rozwojem płodu. Pomimo tego, zaobserwowane stężenie wapnia w surowicy krwi badanych zwierząt mieściło się w granicach wartości referencyjnych (2,49 mmol dm-3). Poziom pozostałych pierwiastków: K, Na, Cl także pozostawał w granicach fizjologicznych norm dla bydła. U jałówek cielnych zaobserwowano jedynie zaburzenia poziomu magnezu i fosforu.

 

 

Magdalena Pieszka, Maria Kulisa

 

ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W MLEKU KLACZY A PARAMETRY WZROSTOWE ŹREBIĄT CZYSTEJ KRWI ARABSKIEJ

 

Słowa kluczowe: mleko klaczy, tempo wzrostu, źrebięta, zawartość magnezu.

 

Składniki mineralne odgrywają niebagatelną rolę w rozwoju młodych organizmów, nie tylko dzięki ich właściwościom budulcowym, ale również dlatego, że wchodzą w skład enzymów katalizujących podstawowe reakcje metaboliczne. Celem pracy było zbadanie wpływu zawartości magnezu w mleku klaczy na tempo wzrostu źrebiąt czystej krwi arabskiej. Badania przeprowadzono na 30 klaczach i 30 źrebiętach ze Stadniny Koni w Michałowie. Odnotowano średnią zawartość magnezu na poziomie 95,86 mg na 1 kg mleka. Koncentracja badanego pierwiastka zmniejszała się systematycznie podczas 30-dniowej laktacji. Wykazano, że źrebięta matek dających mleko zasobniejsze w magnez cechowały się szybszym tempem wzrostu wszystkich parametrów biometrycznych w porównaniu ze źrebiętami pijącymi mleko uboższe w ten składnik. Jednakże statystycznie istotne różnice między tymi grupami odnotowano tylko w przypadku tempa wzrostu wysokości w kłębie.

 

 

Anna Pioruńska-Mikołajczak, Maria Pioruńska-Stolzmann,

Danuta Barałkiewicz, Maria Iskra, Zbigniew Mikołajczyk

 

WPŁYW 3-MIESIĘCZNEGO LECZENIA SIMWASTATYNĄ NA STĘŻENIA MIEDZI I CYNKU W SUROWICY PACJENTÓW Z CHOROBĄ NIEDOKRWIENNĄ SERCA

 

Słowa kluczowe: choroba niedokrwienna serca, parametry lipidowe, cynk, miedź, surowica,
                                   lipaza, acylotransferaza triacyloglicerol : cholesterol, aktywność
                                   enzymatyczna, simwastatyna.

 

Celem badań było określenie wpływu 3-miesięcznego leczenia simwastatyną (10 mg dzień-1) na poziom Cu i Zn oraz aktywność hydrolazy estrów glicerolu (GEH) i transacylazy acyloglicerol: cholesterol (GECAT) w surowicy pacjentów z chorobą niedokrwienną serca (ChNS). Materiał do badań stanowiła surowica krwi uzyskana od pacjentów (14 mężczyzn) w przedziale wiekowym 44-72 lat. Materiałem porównawczym była surowica pobrana od 21 zdrowych mężczyzn w wieku poborowym (18-25 lat). Oznaczono stężenie triacylogliceroli (TAG), cholesterolu całkowitego (T-C), HDL- i LDL-cholesterolu (HDL-C, LDL-C) oraz aktywność GEH i GECAT. Poziom Cu i Zn zmierzono za pomocą atomowej spektrometrii absorpcji. Oprócz znanego efektu obniżenia TC i LDL-C, stwierdzono, iż leczenie simwastatyną  prowadzi do wzrostu aktywności GEH w kierunku wartości otrzymanych w surowicy kontrolnej, a jednocześnie obniżenia aktywności GECAT u pacjentów  z ChNS. Podwyższone stężenie Cu u pacjentów nie uległo zmianie pod wpływem simwastatyny. Nie zauważono zmian poziomu Zn w surowicy pacjentów zarówno przed jak i po stosowaniu badanego leku. Można, więc stwierdzić, że proatergenny efekt Cu obserwowany u pacjentów z ChNS jest kontrolowany w inny niż zależny od statyn mechanizm, wyjaśnienie jednak dokładnego przebiegu tej zależności wymagałoby dalszych szczegółowych badań.

 

 

Ilona Rogozińska, Elżbieta Wszelaczyńska, Dorota Wichrowska

 

WPŁYW BIOPIERWIASTKÓW (Mg, N, K) I HERBICYDÓW NA ZAWARTOŚĆ WITAMINY C W BULWACH ZIEMNIAKA CZ I. ZAWARTOŚĆ WITAMINY C W BULWACH ZIEMNIAKA BEZPOŚREDNIO PO ZBIORACH

 

Słowa kluczowe: ziemniak, nawożenie (Mg, N, K), witamina C, herbicydy.

 

Celem badań było określenie wpływu nawożenia mineralnego oraz stosowania herbicydów na syntezę witaminy C w bulwach ziemniaka. Materiał badawczy uzyskano z czterech niezależnych od siebie doświadczeń polowych w układzie split-plot. W doświadczeniach zastosowano zróżnicowane dawki i formy nawozów K i dawki Mg, N oraz cztery wybrane herbicydy. Zawartość witaminy C w wybranych odmianach oznaczono bezpośrednio po zbiorach. Wykazano, że pod wpływem zastosowanego nawożenia bulw ziemniaka magnezem w formie kizerytu, najwyższą zawartość witaminy C uzyskano w przypadku dawki 40 kg MgO ha-1. Nawożenie azotem wpłynęło istotnie niekorzystnie na koncentrację badanego składnika. Nawożenie potasem (niezależnie od formy Cl-, SO4-2) zastosowane w dawce 160 kg K2O ha-1 zwiększało istotnie zawartość witaminy C w bulwach ziemniaka. Opryskiwanie roślin herbicydami w okresie ich wegetacji wpłynęło korzystnie na zawartość witaminy C w bulwach ziemniaka. Na zawartość witaminy C najkorzystniej wpłynęło nawożenie magnezem, które jednocześnie zwiększając zawartość magnezu w bulwach ziemniaka, wpłynęło korzystnie na ich wartość odżywczą i zdrowotną.

 

 

Jacek Rzeszotarski, Lech Walasek, Piotr Ligocki

 

ANALIZA SPOŻYCIA WAPNIA, FOSFORU I MAGNEZU W DIECIE CHORYCH Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK LECZONYCH HEMODIALIZAMI

 

Słowa kluczowe: przewlekła niewydolność nerek, żywienie, wapń, fosfor, magnez.

 

U chorych ze schyłkową niewydolnością nerek przestrzeganie odpowiedniej diety ma duży wpływ na prawidłowy przebieg dializ, dobre samopoczucie i wyniki niektórych badań laboratoryjnych. Celem pracy była ocena wpływu żywienia na stan gospodarki wapniowo-fosforanowej i magnezowej u chorych z PNN leczonych hemodializami oparta na retrospektywnej ankiecie żywieniowej obejmującej 1 rok. Badaniem objęto 33 chorych (12 kobiet i 21 mężczyzn) leczonych powtarzalnymi hemodializami z powodu schyłkowej niewydolności nerek o różnej etiologii. Zabiegi hemodializ przeprowadzano 3 razy w tygodniu z użyciem płynu dializacyjnego o zawartości wapnia 1,25-1,50 mmol dm-3. Wszyscy chorzy mieli zaleconą dietę ubogofosforanową o zawartości fosforanów poniżej 800 mg dobę-1 oraz węglan wapnia jako związek wiążący fosforany w przewodzie pokarmowym, w dawce 1 – 3 g dobę-1. Ponadto u chorych z stężeniem PTH>300 pg cm-3 stosowano aktywne metabolity witaminy D (preparat Alphadiol). Analizie poddano ogólną kaloryczność diety oraz średnie spożycie dobowe magnezu, wapnia, witaminy B6 (ułatwiającej wchłanianie magnezu) oraz błonnika i fosforanów (utrudniających wchłanianie magnezu). Stwierdzono, że dieta chorych dializowanych była umiarkowanie normokaloryczna (1880±409 kcal) oraz niskobiałkowa (74±17 g dobę-1). Zawierała także o połowę niższe, w porównaniu z osobami zdrowymi, spożycie wapnia (591±179 vs 1075±351 mg dobę-1) i magnezu (188±36 vs 398±54,6 mg dobę-1) oraz nadmiar fosforanów w stosunku do zalecanego ograniczenia spożycia (1186±262 vs 800 mg dobę-1). Wykazano, że dieta chorych hemodializowanych zawierała mniejszą – w porównaniu z przyjętymi normami żywieniowymi – podaż wapnia i magnezu oraz większą niż zalecana podaż fosforanów.

 

 

Jacek Rzeszotarski, Lech Walasek, Andrzej Marszałek

 

WPŁYW ZABURZEŃ GOSPODARKI WAPNIOWO-FOSFORANOWEJ NA UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY U CHORYCH Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK

 

Słowa kluczowe: wapń, fosfor, przewlekła niewydolność nerek (PNN).

 

Zaburzenia gospodarki magnezowej oraz wapniowo-fosforanowej nieodłącznie towarzyszą przewlekłej niewydolności nerek od jej wystąpienia do fazy schyłkowej. Jeszcze do niedawna oceniając te zaburzenia koncentrowano się na patologii układu kostnego. Powikłania kostne dotyczą większości chorych w programie leczenia nerkozastępczego i stwierdzane są zarówno u chorych z wtórną nadczynnością przytarczyc, jak i niskoobrotową osteodystrofią nerkową. Stanowią przyczynę bardzo dotkliwej chorobowości, jednakże to powikłania sercowo-naczyniowe są główną przyczyną śmiertelności chorych dializowanych. Wykazano, że przewlekła niewydolność nerek jest czynnikiem proaterogennym, przyspieszającym zmiany miażdżycowe w naczyniach krwionośnych. Zwrócono szczególną uwagę, że w patogenezie przyspieszonej aterogenezy u chorych z PNN uczestniczą nie tylko klasyczne czynniki ryzyka miażdżycy (nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, wzrost stężenia cholesterolu LDL i triglicerydów, spadek HDL, hiperinsulinemia, cukrzyca, otyłość, stres oksydacyjny), ale również nieklasyczne, jak: parathormon (PTH), hiperfosfatemia oraz podwyższony iloczyn wapniowo-fosforanowy (Ca x P). Przedstawiono niepokojące wyniki obserwacji klinicznych, tj. wysoką śmiertelność i chorobowość sercowo-naczyniową wśród chorych dializowanych. Stwierdzono, że występowanie zwapnień w naczyniach wieńcowych wykazuje zależność od PTH, hiperfosfatemii, iloczynu wapniowo-fosforanowego (Ca × P), czasu dializoterapii,a także podawanej dawki wapniowych wiązaczy fosforanów nieorganicznych i preparatów witaminy D.

 

 

Ulrich Schäfer, Manfred Anke

 

CZY ISTNIEJE POWÓD DO NIEPOKOJU W ZWIĄZKU Z PODAŻĄ MANGANU W DIECIE?

Słowa kluczowe:    mangan, pobranie, zalecenia, standard, wymogi, niedobór, toksyczność,
                                  ryzyko zdrowotne.

 

Mangan jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym dla wszystkich organizmów żywych. Jest zarówno elementem składowym, jak i aktywatorem wielu enzymów u roślin, zwierząt i ludzi. Do tej pory określono ok. 20 funkcji spełnianych przez mangan. Oprócz normalnych funkcji metabolicznych, wykazano także liczne skutki patologiczne powodowane przez ten pierwiastek, które mogą wystąpić w rezultacie niewystarczających lub nadmiernych ilości manganu u roślin, zwierząt i ludzi. Mangan działa zarówno jako niezbędny składnik odżywczy, jak i pierwiastek toksyczny. Ze względu na niewystarczające dane, zamiast zalecanej dziennej dawki (RDA), Rada ds Żywności i Żywienia przy Narodowym Komitecie Badań (NCR) w USA oraz Deutsche Gesellschaft für Ernährung (DGE) w Niemczech podają tymczasowe zalecane dawki dzienne w diecie dla dorosłych na poziomie 2-5 mg. Standardy żywieniowe oraz toksykologiczne dla Mn, opracowane przez Agencję Ochrony Środowiska (EPA), także opierają się na ograniczonych informacjach dotyczących dziennego spożycia tego pierwiastka, co prowadzi do sprzecznych zaleceń. Obliczony najniższy poziom manganu powodujący ujemne skutki (LOAEL) wynosi dla wody 4,2 mg Mn dzień-1 i mieści się w zalecanym przedziale 2–5 mg Mn dzień-1. Z wyników badań własnych nad poborem Mn, z użyciem kontrolnego placebo i metodą podwójnie ślepych prób, oszacowaliśmy normatywne wymagania dorosłych ludzi na poziomie 15 µg kg-1 wagi ciała dzień-1 oraz 1 mg dzień-1 jako średnią tygodniową. Stąd też zalecamy średnie spożycie 30 µg kg-1 wagi ciała dzień-1 lub 2 mg Mn dzień-1. Wartości te analizowane za pomocą techniki podwójnych porcji znalazły się w przedziale wartości zalecanych przez DGE i NCR. Jednakże precyzyjne, normatywne wymagania dotyczące manganu w diecie ludzi są nadal określane. To samo dotyczy określenia tempa wchłaniania Mn. Mechanizmy biochemiczne, które decydują o występowaniu Mn w ilościach niezbędnych, niewystarczających lub toksycznych, są bardzo złożone, a ich szczegółowe poznanie jest nadal niewystarczające. Z powodu niskiego zapotrzebowania, i z reguły wystarczającej podaży manganu w diecie, zrównoważona dieta nie prowadzi do zatrucia lub niedoborów Mn. Jednak niedobór lub zatrucie Mn mogą pojawić się w pewnych okolicznościach dietetycznych lub zdrowotnych. Wśród możliwych przykładów niedoborów są niskie spożycie i/lub wchłanianie Mn, niska aktywności MnSOD, niedobór Mn w żywieniu pozajelitowym, wysoka podaż żelaza. Efekty toksyczne mogą pojawić się w przypadku diety wegetariańskiej, przyjmowania preparatów zawierających mangan, anemii, dysfunkcji woreczka żółciowego oraz wątroby. Najbardziej niebezpieczną cechą manganu pobieranego w nadmiernych ilościach jest jego neurotoksyczność, choć ujemny wpływ na wątrobę, płuca, układ rozrodczy i rozwój organizmu może także dotyczyć ludzi.

 

 

Ulrich Schäfer, Mathias Seifert

 

CZY ISTNIEJE POWÓD DO NIEPOKOJU W ZWIĄZKU Z EKSPOZYCJĄ LUDZI NA MANGAN W ŚRODOWISKU?

Słowa kluczowe:    mangan, organiczne związki manganu, ekspozycja środowiskowa, woda pitna,
                                  wytyczne, standardy, toksyczność, zagrożenia dla zdrowia
.

 

Mangan (Mn) stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia, powodując zarówno ostre jak i chroniczne zatrucia wywołane przez ekspozycję na mangan w środowisku i/lub w miejscu pracy. Wśród osób narażonych na kontakt na manganem w pracy należy wymienić pracujących w kopalniach i przetwórniach manganu, oraz przy produkcji stopów, stali, prętów spawalniczych, suchych baterii i środków chemicznych zawierających mangan. Długotrwały kontakt polegający na wdychaniu kurzu lub dymu zawierającego mangan naraża przede wszystkim płuca i mózg. Wdychanie kurzu zawierającego duże ilości manganu może prowadzić do zwiększonej podatności układu oddechowego na infekcje (zapalenie płuc wywołane manganem), oraz może wywoływać rozmaite urazy centralnego układu nerwowego (manganizm) z powodu nagromadzenia Mn w Mózgu, stanowiącym organ ciała niezmiernie podatny na toksyczny wpływ tego pierwiastka. Stąd też najbardziej niekorzystny wpływ manganu związany jest z jego neurotoksycznością. Początkowo ostre objawy zatrucia manganem wdychanym w dużych ilościach występują w postaci odwracalnych zaburzeń psychiatrycznych, które przypominają objawy schizofrenii. Po nich mogą pojawić się chroniczne, nieodwracalne zaburzenia neurologiczne układu pozapiramidowego, które przypominają objawy choroby Parkinsona. Toksyczny wpływ manganu na wątrobę, płuca, układ rozrodczy i rozwój organizmu może także występować u ludzi. Ze względu na podjęte działania zapobiegawcze, a szczególnie wprowadzenie wartości MAK (maksymalne stężenie w miejscu pracy) oraz BA (biologiczna tolerancja na ekspozycję w miejscu pracy), które ograniczają stężenia manganu oraz jego związków w miejscu pracy do, odpowiednio, 0,5 mg Mn m-3 w powietrzu i 20 µg dm-3 we krwi, w ciągu ostatnich dziesięcioleci w Niemczech Mn stał się mniej istotnym czynnikiem powodującym zagrożenie w miejscu pracy. Także wartości maksymalne dla Mn w wodzie pitnej, ustalone w Unii Europejskiej i w Stanach Zjednoczonych na poziomie 0,05 mg dm-3, wspomagają profilaktykę zdrowotną. Dlatego obecnie można stwierdzić, iż ogólnie nie istnieje zagrożenie ekspozycją na Mn w środowisku. Jednak trzeba zaznaczyć, że grupy szczególnie podatne (płody, noworodki i niemowlęta, dzieci, kobiety w ciąży i karmiące, ludzie starsi, osoby z wcześniej występującymi schorzeniami neurologicznymi oraz zatrudnieni  w przemyśle wykorzystującym mangan) mogą być narażeni na większe ryzyko powodowane przez długotrwałe wystawienie na wdychanie powietrza zawierającego niskie stężenia manganu.

 

 

Krzysztof Strzyżewski, Magdalena Rutkowska, Maria Iskra,
   Danuta Barałkiewicz, Teresa Torlińska

 

WPŁYW PRZYGOTOWANIA PRÓB WĄTROBY SZCZURA DO OZNACZENIA CHROMU I WANADU ZA POMOCĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII BSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJĄ ELEKTROTERMICZNĄ

 

Słowa kluczowe: chrom, wanad, wątroba szczura, ET AAS.

 

Wzrost zainteresowania rolą chromu i wanadu w biologii i medycynie stwarza koniecznośc opracowania metody oznaczania tych pierwiastków w stałych próbach tkanek. Celem badań było opracowanie wiarygodnej metody oznaczania Cr i V w próbach wątroby szczura i ocena wpływu sposobu przygotowania próby na oznaczenie pierwiastka metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej z atomizacją elektrotermiczną. Porównano mineralizację w kwasie azotowym oraz dozowanie zawiesiny bezpośrednio do kuwety grafitowej (SS ETAAS). W badaniach wykorzystano próby wątroby szczurów rasy Wistar. Wartości granicy wykrywalności i oznaczalności znajdują się w dolnej granicy zakresu analitycznego (ng g-1) i są 1000 razy niższe od stężeń Cr i V w próbach wątroby szczurów (µg g-1). Zastosowano dwie metody przygotowania prób: mineralizację w kwasie azotowym w piecu mikrofalowym oraz technikę podawania stałej próby w postaci zawiesiny. Zakres stężeń w badanych próbach wynosił w przypadku Cr 0,61–14,32 µg g-1, a w przypadku V 0,40–5,14 µg g-1. Parametry charakteryzujące obie metody przygotowania prób (średnia, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności) okazały się różne dla V, ale nie dla Cr. Główną zaletą metody stosującej zawiesinę stałej próby jest możliwość użycia próby o mniejszej masie, mniejsze ryzyko zanieczyszczenia oraz minimalizacja strat analitu. Wybór metody przygotowania próby stałego materiału biologicznego do oznaczeń Cr i V powinien głównie uwzględniać masę próbki oraz dostępność aparatu w laboratorium.

 

 

Maria Suska, Mariola Janiak

 

OKREŚLENIE POZIOMU JONÓW W SUROWICY KRWI KONI RASY WIELKOPOLSKIEJ W OKRESIE ICH WZROSTU I ROZWOJU

 

Słowa kluczowe: koń rasy wielkopolskiej, sód, potas, magnez, wapń, miedź, cynk, wiek.

 

Celem badań było określenie stężenia jonów w surowicy krwi koni rasy wielkopolskiej w okresie ich wzrostu i rozwoju. Krew pobrano od 45 koni (ogierów), rano przed karmieniem, w listopadzie (po okresie pastwiskowym). Zwierzęta podzielono na cztery grupy: 4–6 miesięcy (n=10), konie jednoroczne (n=15), dwuletnie (n=12) oraz 3–4-letnie (n=8). W surowicy krwi oznaczano stężenie jonów: Na+, K+ (metodą fotometrii płomieniowej) Mg2+, Ca2+, Zn+ i Cu+ (metodą spektrofotometrii absorpcji atomowej) Wyniki analiz poszczególnych jonów scharakteryzowano za pomocą wartości średnich (x) i odchyleń standardowych. Istotność różnic między grupami koni obliczano metodą jednoczynnikowej analizy wariancji, przeprowadzając ocenę statystyczną istotności różnic dla wielu średnich testem NIR Tukeya. Stwierdzono, że wraz z wiekiem stężenie jonów sodowych i potasowych obniżało się, przyjmując u źrebiąt 4–6-miesięcznych następujące wartości: Na+ – 145,3±1,5 mmol dm-3, K+ – 4,6±0,1 mmol dm-3, u koni najstarszych odpowiednio: 142,2±0,9 mmol dm-3 i 3,8±0,1 mmol dm-3. Stężenie jonów magnezowych w surowicy krwi źrebiąt było najniższe (0,71±0,01 mmol dm-3) i wzrastało wraz z wiekiem badanych osobników. Odwrotną tendencję zmian zaobserwowano w zawartości jonów wapniowych i cynkowych. Stężenie jonów Ca2+ u koni najmłodszych wynosiło 3,4±0,1 mmol dm-3 i obniżało sie wraz z wiekiem koni do 2,9 mmol dm-3 u koni dorosłych, stężenie jonów Zn+ wynosiło odpowiednio: 15,8±0,2 µmol dm-3 oraz 13,0±0,5 µmol dm-3. Najniższe stężenie Cu2+ stwierdzono w surowicy krwi źrebiąt – 10,9±0,4 µmol dm-3, u koni jednorocznych – 12,5±0,7 µmol dm-3, 2-letnich – 14,5±0,7 µmol dm-3, najwyższe u ogierów 3–4-letnich – 15,3±0,5 µmol dm-3.

 

 

Wiesław Szulc, Beata Rutkowska, Jan Łabętowicz

 

BILANS MAGNEZU W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA W TRWAŁYM DOŚWIADCZENIU NAWOZOWYM W GLEBIE LEKKIEJ

 

Słowa kluczowe: bilans, magnez, roślina.

 

Na podstawie trwałego doświadczenia nawozowego przedstawiono bilans magnezu dla jednej z roślin płodozmianu – żyta. Badania obejmowały 3 rotacje w latach 1993–2004. Plony roślin w doświadczeniu zależały od zastosowanego systemu nawożenia. Wyższe plony zarówno ziarna, jak i słomy żyta uzyskiwano zawsze w obiektach, w których stosowano nawożenie mineralne łącznie z obornikiem. Niezależnie od zastosowanego nawożenia, bilans magnezu we wszystkich latach badań był ujemny. Jednak ujemne saldo bilansowe Mg było niższe w warunkach stosowania obornika niż w przypadku wyłączonego nawożenia mineralnego. Wykazano, że przy obecnym bardzo niskim nawożeniu gleb uprawnych magnezem nawozy naturalne stanowią istotne źródło tego składnika dla roślin, istnieje też konieczność stosowania wapna magnezowego do odkwaszania gleb lekkich.

 

 

Urszula Szyperek

 

OCZKA WODNE JAKO BARIERA BIOGEOCHEMICZNA DLA SPŁYWÓW WAPNIA I MAGNEZU ZE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO

 

Słowa kluczowe: oczka wodne, wapń, magnez, bariera biogeochemiczna.

 

Badania nad ograniczaniem spływu wapnia i magnezu w zlewniach śródpolnych oczek wodnych okolic Olsztyna (Pojezierze Olsztyńskie) przeprowadzono w latach hydrologicznych 1999-2001. Zbiorniki wodne reprezentowały różny charakter użytkowania zlewni – od leśnego do ornego. Stwierdzono, że w wodzie akwenów akumulowało się do 3,7 kg Mg i 25,9 kg Ca, a roślinności łąkowej i szuwarowej do 223 kg Ca i 232 kg Mg. Oczka wodne rozumiane jako układ złożony z wody, osadów dennych i roślinności przybrzeżnej stanowią barierę biogeochemiczną, która w przeliczeniu na 1 ha zlewni gromadziła 0,3–79 kg Mg i 2,3–83 kg Ca. Największą rolę w ograniczaniu dopływu zanieczyszczeń ze zlewni odgrywały roślinność i osady denne, które akumulowały nawet do 99% składników zgromadzonych w całym układzie.

 

 

Lech Walasek, Jacek Rzeszotarski, Andrzej Marszałek

OCENA STĘŻENIA MAGNEZU CAŁKOWITEGO, MAGNEZU ZJONIZOWANEGO I MAGNEZU W KRWINKACH CZERWONYCH U CHORYCH Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK LECZONYCH HEMODIALIZAMI

 

Słowa kluczowe: przewlekła niewydolność nerek, gospodarka magnezowa, dieta.

 

W przewlekłej niewydolności nerek (PNN) dochodzi do zaburzeń gospodarki magnezowej, gdyż główną drogą usuwania magnezu z organizmu są nerki. Celem pracy była ocena zaburzeń gospodarki magnezowej u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek leczonych hemodializami z uwzględnieniem podaży magnezu w diecie. Badania wykonano u 33 chorych (12 K, 21 M) w wieku 58 ± 14 lat w schyłkowym okresie przewlekłej niewydolności nerek, leczonych dializami.

Oceny gospodarki magnezowej dokonano na podstawie oznaczenia stężenia magnezu całkowitego (Mg całk.), magnezu zjonizowanego (iMg2+) w surowicy krwi, magnezu w krwinkach czerwonych (MgRBC) oraz retrospektywnej oceny spożycia magnezu, błonnika i wit. B6. U chorych z PNN stwierdzono hipermagnezemię: stężenie Mg całk. było o 26,4% większe, iMg2+ o 20,7% większe, a MgRBC o 25,8% większe niż u osób zdrowych (p<0,001). Dieta chorych z PNN zawierała 2 razy mniejszą ilość magnezu oraz błonnika i wit. B6 w porównaniu z osobami zdrowymi. U chorych z PNN występuje hipermagnezemia w surowicy krwi i krwinkach czerwonych. Nie ma potrzeby ograniczenia w diecie produktów zawierających magnez.

 

 

Lech Walasek , Jacek Rzeszotarski, Andrzej Marszałek

 

WPŁYW HEMODIALIZY NA GOSPODARKĘ MAGNEZOWĄ U CHORYCH Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK

 

Słowa kluczowe: przewlekła niewydolność nerek, hemodializa, gospodarka magnezowa.

 

W przewlekłej niewydolności nerek (PNN) dochodzi do zaburzeń gospodarki magnezowej, gdyż główną drogą eliminacji magnezu (Mg) z ustroju są nerki. U chorych ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych hemodializami stężenie magnezu w surowicy krwi regulowane jest przez dobór odpowiedniego stężenia Mg w płynie dializacyjnym. Celem pracy była ocena wpływu hemodializy (HD) na zaburzenia gospodarki magnezowej u chorych z PNN oparta na stężeniu magnezu całkowitego (Mg całk.) i zjonizowanego (iMg) w surowicy krwi oraz stężeniu magnezu w krwinkach czerwonych (MgRBC) i w płynie dializacyjnym. Badano wpływ pojedynczej HD na dynamikę zmian ww. parametrów przez 6 miesięcy. Badania wykonano u 33 chorych (12 K i 21 M) w schyłkowym okresie PNN leczonych HD. Średni czas leczenia dializami wynosił 32±23 miesiące. Zabiegi HD prowadzono 3 razy w tygodniu, po 4–4,5 h, z użyciem płynu dializacyjnego o zawartości Mg 0,5 mmol dm-3 dla chorych na cukrzycę oraz 0,75 mmol dm-3 dla pozostałych chorych. Oznaczano stężenie Mg całk., iMg, MgRBC i Mg w płynie dializacyjnym, przed i po HD, 1 raz w miesiącu przez okres 6 miesięcy. U chorych z PNN, przed HD, stwierdzono hipermagnezemię, która po HD ulegała zmniejszeniu: Mg całk. o 10,5% (p<0,01), iMg o 15,6% (p<0,01), a stężenie MgRBC tylko o 1,2% (p>0,05). W czasie 6-miesięcznej obserwacji stwierdzono stopniowe, ale istotne statystycznie (p<0,05) zmniejszanie się stężenia Mg całk., iMg, a także MgRBC, czego nie obserwowano po pojedynczej HD. Wykazano, że zabieg HD znamiennie zmniejsza stężenie Mg całkowitego i Mg zjonizowanego w surowicy krwi, natomiast pojedyncza HD nie ma istotnego wpływu na stężenie Mg w krwinkach czerwonych. Długotrwałe leczenie HD zmniejsza stężenie Mg całk., iMg, a także MgRBC.

 

 

Elżbieta Wszelaczyńska, Dorota Wichrowska, Ilona Rogozińska

WPŁYW BIOPIERWIASTKÓW (MG, N, K) I HERBICYDÓW NA ZAWARTOŚĆ WITAMINY C W BULWACH ZIEMNIAKA CZ. II. DYNAMIKA ZMIAN ZAWARTOŚCI WITAMINY C W PRZECHOWYWANYCH BULWACH ZIEMNIAKA

 

Słowa kluczowe: ziemniak, nawożenie (Mg, N i K), witamina C, herbicydy, przechowywanie.

 

Materiał badawczy otrzymano z 4 niezależnych trzyletnich upraw polowych. Bulwy ziemniaka przechowywano przez 6 miesięcy w temp. 6oC i wilgotności względnej powietrza 95%. Badano, w jakim stopniu koncentracja biopierwiastków (Mg, N i K) w bulwach ziemniaka, uzyskana pod wpływem nawożenia oraz stosowanie herbicydów w okresie wegetacji roślin, ma wpływ na straty witaminy C w czasie jesienno-zimowego przechowywania. Po 3 i 6 miesiącach składowania bulw nastąpiły straty witaminy C, średnio 13,2 i 23,1% w doświadczeniu z magnezem 18,1% i 34% w doświadczeniu z azotem, 23,1 i 43,5% w doświadczeniu z potasem oraz 48,6% i 54,2% w doświadczeniu z herbicydami. Chociaż nie ma możliwości uniknięcia strat witaminy C, jednakże można je ograniczyć stosując racjonalne nawożenie i pielęgnację podczas wegetacji roślin.

 

 

Mirosław Wyszkowski, Jadwiga Wyszkowska

 

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY AKTYWNOŚCIĄ ENZYMATYCZNĄ GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ KADMEM A ZAWARTOŚCIĄ AZOTU I FOSFORUW JĘCZMIENIU JARYM

 

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie kadmem, słoma, trociny, aktywność enzymatyczna,
                                      jęczmień jary, azot, fosfor.

 

Celem badań było określenie wpływu zanieczyszczenia gleby kadmem (20, 40, 60 mg Cd kg-1 gleby) na zawartość azotu i fosforu w jęczmieniu jarym oraz ustalenie zależności między aktywnością enzymatyczną gleby a zawartością tych makroelementów w badanej roślinie. Do neutralizacji wpływu kadmu na rośliny zastosowano słomę, trociny (po 5 g kg-1) i azot (125 i 250 mg N kg-1 s.m. gleby). Na zawartość makroelementów w jęczmieniu jarym miały istotny wpływ zarówno zanieczyszczenie gleby kadmem, jak i dodatek trocin i słomy. W serii bez substancji organicznej i po zastosowaniu niższej dawki azotu (125 mg N kg-1 gleby) zanieczyszczenie gleby kadmem spowodowało zwiększenie zawartości azotu i zmniejszenie zawartości fosforu w częściach nadziemnych jęczmienia jarego. Dodatek słomy i trocin modyfikował zawartość azotu i fosforu w częściach nadziemnych tej rośliny. Słoma spowodowała zmniejszenie zawartości obydwu makroelementów, a trociny zwiększenie nagromadzania azotu oraz zmniejszenie zawartości fosforu w jęczmieniu jarym. Stwierdzono istotną zależność między aktywnością enzymatyczną gleby a zawartością azotu i fosforu w częściach nadziemnych jęczmienia, przy czym przeważały relacje dodatnie. Wyjątkiem była zależność między aktywnością ureazy w glebie a zawartością azotu w roślinach w serii z dodatkiem 125 mg N kg-1 gleby.

 

 

Marta Zalewska

 

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO WYSYCENIA KOMPLEKSU SORPCYJNEGO GLEBY WAPNIEM, MAGNEZEM, POTASEM I WODOREM NA PLONOWANIE I SKŁAD MINERALNY OWSA

 

Słowa kluczowe:    wysycenie kompleksu sorpcyjnego gleby wapniem, magnezem, potasem,
                                  skład mineralny, owies.

 

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ zróżnicowanego wysycenia kompleksu sorpcyjnego gleby wapniem, magnezem, potasem i wodorem na plonowanie i skład mineralny owsa zbieranego w fazie dojrzałości mlecznej. Najwyższą masę roślin uzyskano wówczas, gdy kompleks sorpcyjny wysycony był w 13,5% K i 5,7% Mg. Zmniejszenie udziału potasu w kompleksie sorpcyjnym poniżej 5% spowodowało istotny spadek plonu zielonki owsa. Koncentracja i pobranie potasu przez owies były ściśle uzależnione od wysycenia kompleksu sorpcyjnego potasem, o czym świadczą bardzo wysokie współczynniki determinacji wyliczone dla ww. zależności. Zwiększenie udziału K w kompleksie sorpcyjnym gleby z 2,3% do 13,5%, a jednocześnie obniżenie Mg wymiennego z 13,3% do 5,7%, spowodowało ponad 3-krotny wzrost koncentracji potasu w owsie (z 8,9 do 27,6 g kg-1 s.m.) oraz spadek zawartości magnezu (z 3,0 do 1,8 g kg-1) i wapnia (z 8,0 do 5,5 g kg-1). Efektem tego było zwiększenie wartości stosunku K:(Ca+Mg) w roślinach z 0,35 do 1,68 [mmol(+)]. Wysoki stopień zależności wystąpił także między stosunkiem Mg:K wymiennego w glebie a koncentracją K w owsie (100R2=99,2**) oraz zawartością Mg w roślinach (100R2=97,3**). Zwiększanie wartości stosunku Mg:K w glebie spowodowało istoty spadek koncentracji potasu oraz wzrost zawartości magnezu i wapnia w zielonce owsa.

 

 

Piotr Malara

 

WYSTĘPOWANIE PIERWIASTKÓW W ZĘBACH LUDZKICH W PRZEBIEGU NIEKTÓRYCH CHORÓB CZ. I. CHOROBY OGÓLNOUSTROJOWE

 

Słowa kluczowe: pierwiastki śladowe, zęby, choroby ogólnoustrojowe.

 

Twarde tkanki ludzkich zębów mają zdolność gromadzenia w swojej strukturze wielu pierwiastków. Zarówno w przebiegu chorób twardych tkanek zębów, jak i chorób ogólnoustrojowych może dochodzić do zmian zawartości oraz charakteru współwystępowania pierwiastków w zębach. W doniesieniach wykazano, że stężenia niektórych pierwiastków w zębach odzwierciedlają ich średnie zawartości w całym organizmie.Na podstawie piśmiennictwa przeanalizowano zmiany zawartości metali w zębach pacjentów z wybranymi chorobami ogólnoustrojowymi. Szczególną uwagę zwrócono na cukrzycę, mukowiscydozę, chorobę niedokrwienną serca, zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe (chorobę Wilsona) oraz niektóre postaci niedoborów pierwiastków śladowych. Stwierdzono, że w przebiegu wymienionych chorób ogólnoustrojowych zawartość wybranych pierwiastków w zębach ma znaczenie w określenu ich poboru i dystrybucji w organizmie.

 

 

Piotr Malara

 

WYSTĘPOWANIE PIERWIASTKÓW W ZĘBACH LUDZKICH W PRZEBIEGU NIEKTÓRYCH CHORÓB CZ. II. PRÓCHNICA ZĘBÓW

 

Słowa kluczowe: pierwiastki śladowe, zęby, próchnica.

 

Próchnica zębów jest procesem patologiczny, wywoływanym przez czynniki zewnątrz-ustrojowe, polegającym na odwapnieniu i proteolitycznym rozpadzie tkanek twardych zęba podatnego na tę chorobę. Obecnie jedynym pierwiastkiem o bezsprzecznie udokumentowanym działaniu przeciwpróchnicowym jest fluor. Rola innych pierwiastków w powstawaniu i rozwoju próchnicy jest niepewna. Na podstawie piśmiennictwa z okresu ostatnich 30 lat dotyczącego zawartości pierwiastków w zębach objętych procesem próchniczym ustalono, że obecność żelaza i strontu oraz cynku jest związana z obniżeniem frekwencji próchnicy, natomiast obecność miedzi wiąże się ze wzrostem częstości występowania tej choroby.

 

 

Małgorzata Ożgo, Wiesław Franciszek Skrzypczak, Andrzej Mazur

 

MIKROMACIERZE CDNA W BADANIACH FIZJOLOGII I PATOLOGII NEREK

 

Słowa kluczowe:    mikromacierze cDNA, fizjologia nerki, angiotensyna II, genomika,
                                  choroby nerek.

 

Rozwój nowych technologii, takich jak mikromacierze, opartych na badaniu genonu cDNA, pozwala na jednoczesną analizę ekspresji tysięcy genów ma poziomie mRNA. W pracy przedstawiono aktualny stan rozwoju tej technologii i jej zastosowanie w celu lepszego poznania fizjologii i patologii nerek. Za pomocą techniki mikromacierzy cDNA zbadano profil ekspresji genów w poszczególnych strukturach nerki, co służy jako baza danych do lepszego poznania fizjologii tego narządu. Technika mikromacierzy cDNA przyczyniła się do lepszego scharakteryzowania nowotworów nerki i poznania mechanizmów molekularnych ich rozwoju i progresji. Z użyciem mikromacierzy cDNA przeanalizowano również wpływ angiotensyny II na ekspresję genów w nerce. Przedstawiono bezpośredni wpływ angiotensyny II na profil ekspresji genów w komórkach kanalika proksymalnego. W bliskiej przyszłości screening ekspresji genów może dostarczyć nowych danych dotyczących fizjologii i patologii nerek.

 

 

TOM 10 - NUMER 3 - CZĘŚĆ I - WRZESIEŃ 2005

 

Bolesław Bieniek, Henryk Piaścik

 

RÓŻNICOWANIE SIĘ SKŁADU CHEMICZNEGO GLEB MURSZOWYCH NA TLE WARUNKÓW GEOMORFOLOGICZNYCH POJEZIERZA MAZURSKIEGO

 

Słowa kluczowe: gleby torfowo-murszowe, formy terenu, makropierwiastki.

 

Prowadzono badania na dużym torfowisku Łąki Szymońskie (1210 ha), położonym w rozległym obniżeniu moreny dennej płaskiej, oraz na trzech torfowiskach małych (< 5 ha). Obiekt Szklarnia usytuowany jest w zagłębieniu moreny dennej falistej, obiekt Kiersztanowo w zagłębieniu rynnowym strefy moren czołowych, a Polska Wieś w zagłębieniu przyozowym krajobrazu moreny dennej. Pierwsze prace melioracyjne na analizowanych obiektach wykonano w XIX w. i modernizowano w okresie powojennym do użytkowania łąkowego. Stwierdzono, że formy geomorfologiczne terenu warunkują różnorodność akumulowanych utworów torfowych, przez co determinują intensywność procesu murszenia. W obniżeniu rynnowym stopień humifikacji torfów był najsłabszy, a stan zaawansowania procesu murszenia najmniejszy, tj. odwrotnie jak na torfowisku w obniżeniu przyozowym. W murszach, w porównaniu z torfami, z których powstały, wykazano większą zawartość ogólnego azotu, fosforu, żelaza i glinu. W murszach zamulonych frakcją ilastą stwierdzono znacznie większą zawartość ogólnego potasu i magnezu, ale pierwiastki te są silnie związane i w małym stopniu przechodzą do roztworu 0,5 mol HCl dm-3.

 

Elżbieta Brandt, Kazimierz Markiewicz, Wacław Mozolewski,

Maria Dymkowska-Malesa, Stefan S.Smoczyński

 

METALE CIĘŻKIE (Cd, Pb,Mn,Cr, Ni) W WYBRANYCH WARZYWACH I MIESZANKACH WARZYWNYCH Z REJONU OLSZTYNA I BRODNICY

 

Słowa kluczowe: kadm, ołów, mangan, chrom, nikiel, warzywa.

 

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących określenia zawartości kadmu, ołowiu, manganu, chromu i niklu w wybranych warzywach: marchwi i kalafiorze oraz mrożonkach warzywnych od różnych producentów zlokalizowanych w rejonie Olsztyna i Brodnicy. Zawartość kadmu i ołowiu była niższa od dopuszczalnych norm podanych w Rozporządzeniu Komisji (WE) z dnia 8 marca 2001 r. (nr 466/2001).

 

 

Ewa Brucka-Jastrzębska, Mikołaj Protasowicki

 

WPŁYW PORY ROKU NA POZIOM CYNKU I MAGNEZU

W ORGANIZMIE KARPIA CYPRINUS CARPIO L.

 

Słowa kluczowe: ryby, Cyprinus carpio L., cynk, magnez, jesień, wiosna,
                                    sezonowość.

 

Badania przeprowadzono na karpiach Cyprinus carpio L. uzyskanych ze stacji doświadczalnej Akademii Rolniczej w Szczecinie. Ryby hodowano w wodach pochłodniczych Elektrowni Dolna Odra w Nowym Czarnowie.

Celem pracy była analiza i porównanie zawartości cynku i magnezu w różnych narządach i tkankach karpia Cyprinus carpio L. w okresie wiosny i jesieni.

Stwierdzono niewielkie różnice sezonowe w poziomie cynku i magnezu, które okazały się statystycznie nieistotne.

 

 

Katarzyna Glińska-Lewczuk, Szymon Kobus

 

OBIEG SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DOLINIE RZECZNEJ NA PRZYKŁADZIE ŚRODKOWEJ ŁYNY.
CZ. I. SÓD I POTAS

 

Słowa kluczowe: sód, potas, dolina rzeczna, wody gruntowe, wody powierzchniowe, rów, starorzecze, Łyna.

 

W roku hydrologicznym 2004 przeprowadzono badania nad migracją składników mineralnych w dolinie rzeki Łyny, w rejonie Smolajn. Wykazano, iż skład chemiczny wód podziemnych zasilających koryto rzeczne ulega transformacji pod wpływem warunków morfologicznych doliny, głębokości zalegania wód gruntowych, warunków hydrologicznych i użytkowania terenu.

Stwierdzono, iż głównym filtrem na drodze spływu potasu i sodu z obszarów gruntów ornych są użytki zielone, gdyż ograniczają 10- krotnie stężenie potasu, a sodu prawie 4-krotnie. Ze względu na najniższe stężenie jonów Na (od 5,2 do 8,8 mg dm-3) i K (od 0,2 do 1,4 mg dm-3) w całej dolinie, gruntowe wody aluwialne mają rozcieńczający wpływ na stężenie badanych składników w wodach starorzecza (3,81 mg K dm-3 i 10,47 mg Na dm-3), podczas gdy wody rzeczne (4,35 mg K dm-3 i 10,89 mg Na dm-3) i wody z rowu melioracyjnego (3,84 mg K dm-3 i 10,66 mg Na dm-3) przyczyniają się do zwiększenia stężeń Na i K w wodach starorzecza.

 

 

Katarzyna Glińska-Lewczuk, Szymon Kobus

 

OBIEG SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DOLINIE RZECZNEJ NA PRZYKŁADZIE ŚRODKOWEJ ŁYNY. CZ. II. WAPŃ I MAGNEZ

 

Słowa kluczowe: wapń, magnez, dolina rzeczna, wody gruntowe, wody  powierzchniowe, rów,
                              starorzecze, Łyna.

 

Przedstawiono wyniki badań prowadzonych w roku hydrologicznym 2004 nad dynamiką zawartości jonów wapnia i magnezu w wodach gruntowych i powierzchniowych krążących na obszarze doliny rzeki Łyny w pobliżu Smolajn. Wykazano, że wielkości stężeń jonów w wodach są uzależnione od czasu krążenia wód w dolinie oraz od reżimu hydrologicznego. Stwierdzono, iż w strefie zasilania gruntowego na stoku doliny, gdzie czas migracji wody jest znacznie bardziej wydłużony, koncentracja wapnia i magnezu była istotnie statystycznie wyższa niż w wodach aluwialnych. Pomimo iż jony Ca wykazywały niewielką zmienność w ciągu roku, ich najwyższe stężenie odnotowano jesienią w wodach gruntowych, w których koncentracja pierwiastka malała razem ze spadkiem terenu (od 91,9 do 65,5 mg dm-3). Najwyższe stężenie jonów Mg w wodach gruntowych stwierdzono wiosną, a najniższe jesienią. Natomiast zaobserwowano wzrost koncentracji jonów Mg wzdłuż stoku (od 12,7 do 23,5 mg dm-3). W starorzeczu będącym odbiornikiem wód z rowu, zawierających średnio 83,6 mg Ca dm-3 i 15,2 mg Mg dm-3, koncentracja Ca2+ i Mg2+ była bardziej zbliżona do koncentracji w wodach Łyny (63,1 mg Ca dm-3 i 9,6 mg Mg dm-3), co sugerowałoby przemywanie zbiornika wodami rzeki.

 

 

Tadeusz Kozielec, Lilia Kotkowiak, Dariusz Chlubek, Iwona Noceń

Piotr Michoń, Anna Sałatka

 

WPŁYW SUPLEMENTACJI MAGNEZEM NA GOSPODARKĘ LIPIDOWĄ U PACJENTÓW LECZONYCH Z POWODU DYSLIPIDEMII

 

Słowa kluczowe: magnez, dyslipidemia, suplementacja magnezem

 

Celem badań była ocena wpływu suplementacji preparatami magnezu w leczeniu dyslipidemii na parametry gospodarki lipidowej. Analizowano stężenie cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu, HDL-cholesterolu, trójglicerydów oraz magnezu we krwi przed leczeniem i po 6 miesiącach leczenia. Najlepsze wyrównanie parametrów gospodarki lipidowej wykazano w grupie pacjentów leczonych lekiem hipolipemicznym i otrzymujących suplementację magnezem (Slow–Mag B6). W grupie pacjentów leczonych wyłącznie dietą spadek wartości cholesterolu LDL i trójglicegydów był najniższy.

 

 

Jan Kucharski, Ewa Jastrzębska

 

LICZEBNOŚĆ DROBNOUSTROJÓW I WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ POPIOŁEM DRZEWNYM

 

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie gleby, popiół drzewny, liczebność drobnoustrojów, fizyko-chemiczne 
                               właściwości gleby.

 

Celem doświadczenia wazonowego było określenie wpływu zanieczyszczenia gleby popiołem drzewnym na liczebność drobnoustrojów glebowych i wybrane właściwości fizykochemiczne gleby. Czynnikami zmiennymi w doświadczeniu były: rodzaj popiołu (popiół z drewna sosnowego oraz z drewna drzew mieszanych), dawka popiołu (0,0; 25,0; 50,0; 100,0 i 200,0 g kg-1 gleby), poziom nawożenia azotowego (0,10 i 0,20 g N kg-1 gleby) oraz sposób użytkowania gleby (gleba obsiana i nie obsiana jęczmieniem jarym odmiany Rabel). Stwierdzono, że popiół drzewny naruszał równowagę mikrobiologiczną gleby, co objawiało się stymulacją namnażania bakterii kopiotroficznych, kopiotroficznych przetrwalnikujących i grzybów oraz hamowaniem rozwoju bakterii celulolitycznych. Zanieczyszczenie popiołem prowadziło także do alkalizacji gleby.

 

 

Jan Kucharski, Ewa Jastrzębska

 

PROCES NITRYFIKACJI W GLEBIE ZANIECZYSZCZONEJ POPIOŁAMI

 

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie gleby popiołami, nitryfikacja.

 

W doświadczeniu laboratoryjnym badano przebieg procesu nitryfikacji w próbkach gleby (o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego) zanieczyszczonej popiołami: z węgla kamiennego, odpadów komunalnych oraz drzewnym. O przebiegu nitryfikacji wnioskowano na podstawie zawartości w glebie N-NH4 i N-NO3 w 15., 30., 45., 60. i 90. dniu badań.

Stwierdzono, że wszystkie testowane popioły hamowały proces nitryfikacji azotu amonowego w glebie, przy czym najsilniejszym inhibitorem tego procesu okazał się popiół z odpadów komunalnych, następnie popiół drzewny, a najsłabszym – popiół z węgla kamiennego. Zanieczyszczenie gleby popiołami spowodowało także silną alkalizację gleby.

 

 

Krystian Obolewski

 

ODDZIAŁYWANIE UDROŻNIONEGO STARORZECZA

NA ZAWARTOŚĆ SOLI BIOGENNYCH ORAZ JONÓW METALI W WODACH RZEKI SŁUPI

 

Słowa kluczowe: biogeny, jony metali, starorzecza.

 

W lipcu 2000 r. przeprowadzono prace melioracyjne mające na celu włączenie starorzecza do systemu rzecznego Słupi. Cel ten uzyskano instalując rury PCV, przez które mogła swobodnie przepływać woda do i ze starorzecza. Badania skoncentrowały się na określeniu ilości soli biogennych i jonów metali w rzece Słupi przed i za udrożnionym starorzeczem. Przepływ wody rzecznej przez udrożnione starorzecza nie wpływał w istotnym stopniu na stan czystości rzeki poniżej zbiornika wodnego Osokowy Staw. System udrożnionych starorzeczy może stać się jednym z elementów renaturyzacji rzek, czyli przywracania im pierwotnego charakteru.

 

 

Marzenna Olszewska

 

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA PARAMETRY WYMIANY GAZOWEJ, INDEKS ZIELONOŚCI LIŚCI (SPAD) ORAZ PLONOWANIE WYBRANYCH ODMIAN TYMOTKI ŁĄKOWEJ I KOSTRZEWY ŁĄKOWEJ UPRAWIANYCH NA GLEBIE MINERALNEJ

 

Słowa kluczowe: indeks zieloności liści (SPAD), fotosynteza, transpiracja, nawożenie azotem, plonowanie,
                                tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa.

 

W doświadczeniu szklarniowym badano intensywność fotosyntezy, transpiracji, indeks zieloności liści SPAD (Soil Plant Analysis Development) oraz plonowanie wybranych odmian tymotki łąkowej i kostrzewy łąkowej uprawianych na glebie mineralnej w warunkach zróżnicowanego nawożenia azotem. Wykazano, że nawożenie azotem wywarło istotny wpływ na wszystkie badane parametry. Wraz ze wzrastającymi dawkami azotu rosła intensywność fotosyntezy u wszystkich badanych odmian. W porównaniu z obiektem kontrolnym, intensywność fotosyntezy wzrosła średnio o 13% (dawka N1) i 22% (dawka N2). Nawożenie azotem powodowało ograniczenie transpiracji liści, jedynie u odmiany Karta stwierdzono niewielki wzrost intensywności tego procesu. Wszystkie testowane odmiany reagowały istotnym wzrostem poziomu chlorofilu i plonowania na nawożenie azotem. Poziom chlorofilu w liściach zwiększył się średnio o 17% (dawka N1) i 23,5% (dawka N2), natomiast plonowanie roślin odpowiednio o 83 i 86%.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski, Edyta Boros

 

WŁAŚCIWOŚCI BIOCHEMICZNE GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ NIKLEM I INNYMI METALAMI CIĘŻKIMI

 

Słowa kluczowe: dehydrogenazy, ureaza, fosfataza kwaśna, fosfataza alkaliczna,
                                 metale ciężkie, plon owsa
.

 

W doświadczeniu wazonowym określono wpływ zanieczyszczenia gleby niklem w interakcji z innymi metalami (cynkiem, miedzią, ołowiem, kadmem i chromem) na właściwości biochemiczne i plonowanie owsa. Badania prowadzono na dwóch gatunkach gleb brunatnych właściwych wytworzonych z piasku gliniastego mocnego oraz gliny lekkiej pylastej. W 28. i 56. dniu trwania doświadczenia w próbkach glebowych oznaczano aktywność enzymów, a w dniu zbioru – plon owsa oraz podstawowe właściwości fizykochemiczne gleby.

Stwierdzono, że zanieczyszczenie obu gleb niklem, cynkiem, miedzią, ołowiem, kadmem i chromem w ilości 50 mg kg-1 istotnie obniżało aktywność dehydrogenaz, ureazy, fosfatazy kwaśnej, fosfatazy alkalicznej, wartość biochemicznego wskaźnika potencjalnej żyzności gleby oraz plonowanie owsa, przy czym najbardziej czułymi enzymami na nadmiar metali w glebie były dehydrogenazy i ureaza, a najmniej czułymi – fosfataza kwaśna i fosfataza alkaliczna. Nikiel stosowany łącznie z innymi metalami ciężkimi (Zn, Cu, Pb, Cd, Cr) bardziej obniżał aktywność biochemiczną gleby i plonowanie owsa niż aplikowany nikiel bez ich dodatku. W największym stopniu do pogłębiania negatywnego działania niklu na enzymy przyczynił się chrom sześciowartościowy.

 

 

Marta Zalewska

 

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO WYSYCENIA KOMPLEKSU SORPCYJNEGO GLEBY WAPNIEM, MAGNEZEM, POTASEM I WODOREM NA PLONOWANIE I SKŁAD MINERALNY MARCHWI

 

Słowa kluczowe: wysycenie kompleksu sorpcyjnego gleby wapniem, magnezem,
                                 potasem, skład mineralny, marchew.

 

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ zróżnicowanego wysycenia kompleksu sorpcyjnego gleby wapniem, magnezem, potasem i wodorem na plonowanie i skład mineralny marchwi. Obniżenie udziału magnezu w kompleksie sorpcyjnym gleby do ok. 5,7%, a jednocześnie wzrost udziału potasu do 13,5%, spowodowało istotny spadek plonu marchwi. Przyczyną istotnego obniżenia plonów korzeni marchwi był także spadek wysycenia kompleksu sorpcyjnego potasem poniżej 5%.

Zwiększenie wysycenia kompleksu sorpcyjnego potasem z 2,3% do 13,5%, a jednocześnie obniżenie udziału Mg wymiennego z 13,3% do 5,7%, spowodowało wzrost pobrania i koncentracji potasu w korzeniach i liściach marchwi oraz spadek zawartości i pobrania magnezu. Efektem tego było zwiększenie wartości stosunku K:(Ca+Mg) w korzeniach marchwi z 0,96 do 2,68 [mmol(+)].

 

 

Krystyna Zarzecka, Marek Gugała

 

WPŁYW SPOSOBÓW REGULACJI ZACHWASZCZENIA NA ZAWARTOŚĆ MIEDZI I ŻELAZA W BULWACH ZIEMNIAKA JADALNEGO

 

Słowa kluczowe: miedź, żelazo, herbicydy, ziemniak.

 

Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 1999–2001 w Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Zawadach należącej do Akademii Podlaskiej w Siedlcach. Czynnikami doświadczenia były: 7 sposobów regulacji zachwaszczenia i 3 odmiany ziemniaka. Zawartość miedzi i żelaza oznaczono metodą ASA. Zawartość miedzi zależała istotnie od odmian ziemniaka, warunków atmosferycznych oraz sposobów pielęgnacji, natomiast żelaza – od cech odmianowych i warunków pogodowych w okresie wegetacji.

 

 

Hanna Klikocka

 

ZNACZENIE SIARKI W ŚRODOWISKU

 

Słowa kluczowe: siarka, znaczenie, roślina, gleba, nawożenie.

 

Siarka jest niezbędnym pierwiastkiem w rozwoju roślin, pełni bowiem wiele funkcji fizjologicznych. Rośliny transportują siarkę z korzeni do pędu głównego. Bierze ona udział w syntezie aminokwasów, występuje w białkach, tiolach (glutation), sulfolipidach oraz we wtórnych związkach (alliina, fitochelatyny), które odgrywają ważną fizjologiczną rolę w roślinach i chronią je przed stresem, chorobami i szkodnikami. Niedobór siarki obniża wigor roślin i ich odporność na stresy środowiska oraz pogarsza jakość plonu.

Siarka występuje w glebie w formie organicznej i nieorganicznej. Cykl siarki w glebie zależy od procesów biologicznych (z udziałem flory i fauny) oraz fizykochemicznych. Warunki glebowe modyfikowane przez procesy fizyczno-chemiczne, poziom wody gruntowej oraz obecność wody w porach kapilarnych wpływają na przyswajalność siarczanów, pobieranych przez korzenie roślin. Do nawożenia można stosować siarkę w postaci siarczanowej, elementarnej i organicznej.

 

 

Agnieszka Mizerska, Kazimierz Pasternak

 

CHROM A CUKRZYCA

 

Słowa kluczowe: chrom, cukrzyca.

 

Cukrzyca jest bardzo powszechną chorobą metaboliczną, w której zaburzenia czynności układu wewnątrzwydzielniczego przyczyniają się do zaburzeń metabolizmu pierwiastków śladowych, w tym chromu.

Chrom na trzecim stopniu utlenienia jest uważany za biopierwiastek niezbędny do prawidłowego metabolizmu u ludzi. Dzienne zapotrzebowanie na chrom wynosi 50-200 µg, a stężenie chromu w surowicy krwi – 2,3-40 nmol dm-3. Chrom wpływa na metabolizm glukozy, ułatwiając wiązanie insuliny do jej receptorów oraz potęgując jej działanie.

Ostatnie badania wykazały związek między 2 typem cukrzycy a chromem. Stwierdzono znacznie niższe stężenie chromu w surowicy krwi osób z 2 typem cukrzycy oraz ok. 2-krotnie wyższe stężenie tego pierwiastka w moczu, w porównaniu z osobami zdrowymi.

Podawanie chromu osobom z cukrzycą nadal budzi kontrowersje. Tylko niektórzy autorzy wykazali korzystne efekty suplementowania chromu u pacjentów z 2 typem cukrzycy, zwłaszcza poprawę insulinowrażliwości. Z powodu niewystarczających danych dotyczących zawartości chromu w produktach spożywczych i różnego spożycia przez różne populacje, niemożliwe jest ustalenie dokładnych wytycznych suplementowania chromu w populacji polskiej.

 

 

Magdalena Zaborowska, Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski

 

ROLA CYNKU W ORGANIZAMACH ROŚLINNYCH I ZWIERZĘCYCH

 

Słowa kluczowe: cynk, rośliny, zwierzęta, człowiek.

 

Spośród zanieczyszczeń chemicznych na szczególną uwagę zasługują metale ciężkie, których zwiększoną obecność stwierdza się nie tylko w glebach rejonów uprzemysłowionych, ale także na niektórych obszarach rolniczych. Ich nadmierna kumulacja w glebie jest ubocznym skutkiem rozwoju cywilizacji. po przekroczeniu wartości progowych, cynk staje się czynnikiem destrukcyjnym, działającym toksycznie na ludzi, zwierzęta i rośliny. Wzrasta jego pobieranie przez rośliny, a tym samym szybkość jego przemieszczania w łańcuchu troficznym. Należy jednak pamiętać, że cynk zaliczany jest do tzw. szarej strefy, w skład której wchodzą pierwiastki o właściwościach biogennych, takie jak: żelazo, mangan kobalt, miedź i nikiel. Spełnia on bardzo wiele funkcji w organizmach żywych, m.in. bierze udział w metabolizmie białek i węglowodanów, wpływa na przepuszczalność błon komórkowych.

 

 

 TOM 10 - NUMER 3 - CZĘŚĆ II - WRZESIEŃ 2005

 

Aleksandra Badora, Katarzyna Kozłowska. Zbigniew Hubicki

 

WPŁYW KLINOPTYLOLITU NA WIELKOŚĆ BIOMASY I NIEKTÓRE STOSUNKI MIĘDZY PIERWIASTKAMI W ŻYCIE JARYM

 

Słowa kluczowe: klinoptylolit, żyto jare, stosunki między pierwiastkami.

 

Badano wpływ obecności klinoptylolitu w podłożu na wzrost i rozwój roślin żyta jarego, a także na stosunki niektórych pierwiastków w tych roślinach. Badania prowadzono z użyciem piasku wymieszanego z glebą, glebą i klinoptylolitem, samym klinoptylolitem oraz samego piasku. Były to 18-dniowe testy reakcji roślin na dodatek klinoptylolitu dodanego w postaci granulatu. Po zakończeniu obserwacji wzrostu i rozwoju roślin żyta, oddzielono części nadziemne od korzeni i poddano je analizom chemicznym.

Wykazano, że obecność klinoptylolitu wpłynęła na wzrost biomasy badanych roślin oraz na obniżenie zawartości Al, Fe i Mn w ich częściach nadziemnych. Natomiast mieszanina klinoptylolitu z glebą wpłynęła na wzrost zawartości Al w obu częściach roślin oraz na znaczne rozszerzenie stosunków Al:Fe i Al:Mn.

 

 

Stanisław Baran, Anna Wójcikowska-Kapusta, Patryk Oleszczuk,

Grażyna Żukowska

 

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH I BURAKACH ĆWIKŁOWYCH Z OBSZARÓW O ZRÓŻNICOWANYM WPŁYWIE ANTROPOPRESJI

 

Słowa kluczowe: ogródki działkowe, gleba, buraki ćwikłowe, metale ciężkie.

 

Badania zlokalizowano na obszarach o zróżnicowanej presji antropogenicznej. Stanowiły je tereny zurbanizowane: Śląska, Lublina, Białej Podlaskiej. Z każdego terenu pobrano w trzech miejscach glebę z poziomu 0–20 cm oraz liście i korzeń buraka ćwikłowego. Zawartość Pb, Zn, Cu i Cd w glebach ogródków działkowych zależała od ich lokalizacji. Najbardziej zanieczyszczone były gleby Śląska, mniej Lublina, najmniej Białej Podlaskiej. Zawartość badanych metali ciężkich w burakach ćwikłowych wahała się od zawartości niskich do wysokich i zależała od części rośliny, a także miejsca pobrania próbki. Liście buraków zawierały więcej analizowanych pierwiastków niż korzenie.

 

 

Bożena Grabińska, Józef Koc, Andrzej Skwierawski,

Katarzyna Sobczyńska-Wójcik, Małgorzata Rafałowska

 

WPŁYW UŻYTKOWANIA ZLEWNI NA SEZONOWOŚĆ ODPŁYWU FOSFORU DO WÓD POWIERZCHNIOWYCH

 

Słowa kluczowe: zlewnie rolnicze, fosfor ogólny, sezonowość koncentracji i odpływu.

 

Przedstawiono zmiany stężeń oraz ładunków fosforu ogólnego – odpływającego wodami rzecznymi ze zlewni o różnym udziale terenów rolnych – pod wpływem sezonowych zmian wielkości odpływu wód. Na podstawie analizy porównawczej stwierdzono, że warunki meteorologiczno-hydrologiczne modyfikują wielkości odpływu fosforu wodami rzecznymi. Najniższe średnie stężenia Pog. w wodach badanych rzek wystąpiły zimą (0,05 mg dm-3), a najwyższe w porze letniej (0,92 mg dm-3). Na wielkość odpływu fosforu ogólnego ze zlewni Orza i Ruża miał wpływ wysoki (ok. 60%) udział terenów rolnych w ogólnej powierzchni wymienionych zlewni. Oprócz użytkowania na wielkość odpływu fosforu z wodami rzecznymi wywarły wpływ: występowanie terenów podmokłych i jezior w zlewni, które obniżały odpływ (0,13 kg ha-1 rok-1 – zlewnie Biebrzy i Pisy), oraz koncentracja ludności, zwiększająca tę wartość (1,27 kg ha-1 rok-1 – zlewnia górnej Narwi).

 

 

Bożena Grabińska, Józef Koc, Sławomir Szymczyk

 

WPŁYW CZYNNIKÓW NATURALNYCH I SPOSOBU UŻYTKOWANIA ZLEWNI NA ZAWARTOŚĆ OŁOWIU W WODACH RZECZNYCH NA PRZYKŁADZIE NARWI I WYBRANYCH JEJ DOPŁYWÓW

 

Słowa kluczowe. zlewnie rolnicze, ołów, jakość wód, ładunek, odpływ.

 

W latach 1997–2002 badano wpływ czynników naturalnych i użytkowania zlewni na zawartość ołowiu w wodach Narwi i wybranych jej dopływów. Zmiany jakości wody wzdłuż profilu podłużnego Narwi są rezultatem bezpośrednich dostaw Pb oraz z systemów niższych rangą taksonomiczną. Najwyższe stężenia i odpływ ołowiu stwierdzono w zlewniach rolniczych (0,015 mg dm-3, 0,023 kg ha-1 rok-1), a najniższe w zlewni rolniczo-leśnej z jeziorami i strefami podmokłymi (0,007 mg dm-3, 0,011 kg ha-1 rok-1). Ze względu na średnią zawartość ołowiu jakość wód Narwi oraz dopływów różnicowała się od I (bardzo dobrej) do IV (niezadowalającej) klasy jakości. Istotny wpływ na wielkość odpływu pierwiastka z badanych zlewni mają: ilość opadów, właściwości gleby (skład granulometryczny), melioracje i struktura użytkowania zlewni.

 

 

Janusz Igras

 

PRZECIĘTNE I PRZEWIDYWANE ZAKRESY STĘŻEŃ SKŁADNIKÓW BIOGENNYCH W PŁYTKICH WODACH GRUNTOWYCH W POLSCE

 

Słowa kluczowe: przeciętna zawartość, przewidywany zakres zawartości, azotany, azot amonowy, fosforany.

 

Przedstawiono przeciętne i przewidywane zakresy zawartości azotanów, azotu amonowego i fosforanów w płytkich wodach gruntowych w Polsce. Wyniki pochodzą z badań monitoringowych przeprowadzonych na terenie całego kraju w latach 1998–2002, w sieci gospodarstw kontrolnych. W gospodarstwach objętych badaniami wytypowano pola produkcyjne na gruntach ornych i aktualnie użytkowane trwałe użytki zielone z bezpośrednim dostępem do wód drenarskich. Wody drenarskie pobierano w każdym roku w tych samych ustalonych punktach, w terminie jesiennym, po zbiorach roślin, z wylotów drenów oraz z rowów melioracyjnych. W ciągu całego okresu badań przeanalizowano 5411 próbek wód z drenów i 1712 próbek wód z rowów melioracyjnych. Zawartość pierwiastków biogennych w wodach nie miała rozkładu normalnego, w związku z tym przeciętne stężenia analizowanych składników wyznaczono na podstawie median, a przewidywane zakresy zawartości – na podstawie analizy fraktyli. Przeciętne zawartości azotu azotanowego w wodach z drenów były większe niż w wodach z rowów melioracyjnych. Wody z rowów melioracyjnych zawierały więcej azotu amonowego i fosforanów niż wody z drenów. Przewidywane zakresy zawartości pierwiastków biogennych w wodach drenarskich w Polsce kształtują się następująco: 0,01–26 mg N-NO3 dm-3, 0,01–2 mg N-NH4 dm-3 i 0,01–2 mg PO4-3 dm-3 w wodach z drenów oraz 0,01–21 mg N-NO3 dm-3, 0,01 3 mg N-NH4 dm-3 i 0,01–3 mg PO4-3 dm-3 w wodach z rowów melioracyjnych.

 

 

Dorota Kalembasa, Beata Kuziemska, Dawid Jaremko

 

WPŁYW KATIONÓW NH4+, K+, Mg2+, Ca2+ NA DESORPCJĘ JONÓW NI2+

Z UTWORÓW GLEBOWYCH

 

Słowa kluczowe: adsorpcja, desorpcja, nikiel, materiał glebowy.

 

W doświadczeniu laboratoryjnym badano sorpcję niklu w lekkich utworach glebowych dwóch zróżnicowanych gleb i jego desorpcję przez kationy NH4+ i K+, Mg2+ i Ca2+. Sorpcja i desorpcja niklu w poszczególnych poziomach badanych gleb była wyraźnie zróżnicowana i zależała od zawartości substancji organicznej w tych glebach. Większą sorpcję zanotowano w utworze glebowym budującym poziomy mady rzecznej, a większą desorpcję – w kulturoziemnym hortizolu. Kationy desorbujące nikiel z utworów glebowych, można ułożyć, w większości przypadków, w szeregu malejących wartości: Mg2+>NH4+>Ca2+>K+.

 

 

Janina Kaniuczak

 

WPŁYW WAPNOWANIA I NAWOŻENIA MINERALNEGO NA ZAWARTOŚĆ OŁOWIU W ROŚLINACH UPRAWIANYCH W ZMIANOWANIU. CZ. I. ZAWARTOŚĆ OŁOWIU W ZIEMNIAKACH I SŁONECZNIKU PASTEWNYM

 

Słowa kluczowe: wapnowanie, nawożenie mineralne NPK Mg, ziemniaki, słonecznik pastewny,
                               zawartość ołowiu.

 

Badano zawartość ołowiu w bulwach ziemniakach i słoneczniku uprawianych w latach 1986–2001 na glebie płowej wytworzonej z lessu (stałe pole nawozowe). Doświadczenie założono metodą podbloków losowych, stosując czteroletnie zmianowanie i nawożenie mineralne NPK Mg i NPK Mg Ca. W latach 1986–1989 zmianowanie obejmowało: ziemniaki, jęczmień jary, kapustę pastewną, pszenicę ozimą, a w latach 1990–1993, 1994–1997, 1997–2001: ziemniaki, jęczmień jary, słonecznik pastewny, pszenicę ozimą. Nawożenie mineralne obejmowało NPK na tle stałego nawożenia Mg i zróżnicowane nawożenie NPK na tle stałego nawożenia Mg i Ca (wapnowanie). Wapnowanie zastosowano w latach: 1985, 1989, 1993, 1997 (4 t ha-1 CaO). Zawartość ołowiu w roślinach oznaczano metodą ASS, po mineralizacji próbek roślin w mieszaninie HNO3:HClO4 : H2SO4, w proporcji 20:5:1, w fazie organicznej (MIBK). Zaobserwowano tendencję do zmniejszania zawartości ołowiu w bulwach ziemniaka i zielonej masie słonecznika pod wpływem wapnowania. Nawożenie mineralne nie wpłynęło na zawartość ołowiu w bulwach ziemniaka, natomiast wpłynęło na zwiększenie zawartości ołowiu w zielonej masie słonecznika pastewnego po zastosowaniu wysokich dawek nawożenia P na tle stałego nawożenia NK. Zaobserwowano też tendencję do zwiększania zawartości ołowiu w bulwach ziemniaka pod wpływem wysokich dawek nawożenia P i K na tle stałych dawek nawożenia NK i NP.

 

 

Janina Kaniuczak

 

WPŁYW WAPNOWANIA I NAWOŻENIA MINERALNEGO NA ZAWARTOŚĆ OŁOWIU W ROŚLINACH UPRAWIANYCH W ZMIANOWANIU. CZ. II. ZAWARTOŚĆ OŁOWIU W ZIARNIE PSZENICY OZIMEJ I JĘCZMIENIA JAREGO

 

Słowa kluczowe: wapnowanie, nawożenie mineralne NPK Mg, pszenica ozima,  jęczmień jary.

 

Badano zawartość ołowiu w ziarnie pszenicy ozimej i jęczmienia jarego uprawianych w latach 1986–2001 na glebie płowej wytworzonej z lessu (stałe pole nawozowe). Doświadczenie w czteroletnim zmianowaniu i z nawożeniem mineralnym NPK Mg i NPK Mg Ca założono metodą podbloków losowych. W latach 1986–1989 zmianowanie obejmowało: ziemniaki, jęczmień jary, kapustę pastewną, pszenicę ozimą, a w latach 1990–1993, 1994–1997, 1997–2001: ziemniaki, jęczmień jary, słonecznik pastewny, pszenicę ozimą. Nawożenie mineralne NPK stosowano na tle stałego nawożenia Mg oraz Mg i Ca (wapnowanie). Wapnowanie zastosowano w latach: 1985, 1989, 1993 (4 t ha–1 CaO). Zawartość ołowiu w roślinach była oznaczana metodą ASA, po mineralizacji próbek roślin w mieszaninie HNO3:HClO4:H2SO4, w proporcji 20:5:1, w fazie organicznej (MIBK). Zaobserwowano tendencję do zmniejszenia zawartości ołowiu w ziarnie pszenicy ozimej i jęczmienia jarego w wyniku wapnowania. Nawożenie mineralne nie wpływało na zawartość ołowiu w roślinach. Zaobserwowano, że interakcja wapnowania i nawożenia mineralnego miała wpływ na zmniejszanie zawartości ołowiu w ziarnie jęczmienia jarego uprawianego na obiektach wapnowanych.

 

 

Anna Karczewska, Adam Bogda, Agnieszka Szulc, Jerzy Krajewski, Bernard Gałka

 

ZANIECZYSZCZENIE ARSENEM GLEB I OSADÓW DENNYCH STRUMIENI W REJONIE POLIMETALICZNEGO ZŁOŻA ŻELEŹNIAK W GÓRACH KACZAWSKICH

 

Słowa kluczowe: arsen, gleby, osady denne, Góry Kaczawskie, specjacja, rozpuszczalność.

 

Badano całkowitą zawartość oraz formy arsenu w glebach i w osadach dennych strumieni (łącznie w 126 punktach) na obszarze 3000 ha, w rejonie mineralizacji i dawnej eksploatacji górniczej złoża Żeleźniak w Górach Kaczawskich. Na 2/3 obszaru stwierdzono przekroczenie standardu jakości gleb dla terenów użytkowanych rolniczo i leśnie (20 mg kg-1), a na 1/3 powierzchni – przekroczenie standardu dla terenów przemysłowych (60 mg kg-1). Trudno określić, w jakim stopniu arsen w badanych glebach pochodzi z litogenicznego wzbogacenia skał, a w jakim jest skutkiem działalności antropogenicznej. Analiza specjacyjna As w 9 próbkach gleb i 3 osadach dennych, metodami sekwencyjnej ekstrakcji wg Wenzla, Zeiena i Brummera oraz BCR, potwierdziła, że pierwiastek ten jest silnie związany z fazą stałą, w której tworzy głównie połączenia z tlenkami żelaza o różnym stopniu krystalizacji. Gruboziarniste frakcje osadów (>0,02 mm) stanowią główną pulę As, co wyjaśnia, dlaczego pierwiastek ten przenoszony jest z wodą strumieni na niewielkie odległości. Na podstawie testów rozpuszczalności As w próbkach gleb i osadów stwierdzono, że mobilizacja As może następować w warunkach odczynu bardzo silnie kwaśnego (efekt rozpuszczania tlenków żelaza) lub w środowisku alkalicznym, jakie nie występuje w rejonie Żeleźniaka. Można spodziewać się mobilizacji pewnych ilości As w obecności konkurencyjnych anionów, np. ortofosforanowych, i w warunkach głębokiej anaerobiozy.

 

 

Dorota Kawałko

 

ZAWARTOŚĆ CD I PB ORAZ WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH W GLEBACH POŁOŻONYCH W POBLIŻU DROGI SZYBKIEGO RUCHU WROCŁAW – OLEŚNICA

 

Słowa kluczowe: metale ciężkie, wielocykliczne węglowodory aromatyczne,
                                 zanieczyszczenie gleb, droga szybkiego ruchu.

 

Badano zawartość kadmu i ołowiu oraz wybranych wielocyklicznych węglowodorów aromatycznych (WWA) w glebach położonych w pobliżu drogi szybkiego ruchu Wrocław–Oleśnica. Próbki glebowe pobrano z poziomów próchnicznych pól uprawnych w odległości 5, 25, 50 i 100 m od szlaku komunikacyjnego. Wykazano, iż zawartości metali ciężkich w próbkach pobranych w odległości 5 m i 25 m od drogi była podwyższona. Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej normy chryzenu w najbliższym sąsiedztwie źródła emisji, a ilość benzo(a)pirenu była podwyższona w odległości 5 m i 25 m od traktu komunikacyjnego. Suma analizowanych WWA w żadnym przypadku nie przekraczała dopuszczalnego stężenia 1000 µg kg-1 s.m.

 

 

Józef Koc, Bożena Grabińska, Andrzej Skwierawski,

Katarzyna Sobczyńska-Wójcik, Małgorzata Rafałowska

 

WPŁYW UŻYTKOWANIA ZLEWNI NA SEZONOWOŚĆ ODPŁYWU AZOTU AMONOWEGO DO WÓD POWIERZCHNIOWYCH

 

Słowa kluczowe: zlewnie rolnicze, azot amonowy, sezonowość odpływu.

 

W pracy przedstawiono wartości i uwarunkowania zmian stężeń oraz ładunków azotu amonowego odpływających wodami rzecznymi ze zlewni zróżnicowanych pod względem udziału terenów rolnych. Najniższe średnie stężenia N-NH4 w wodach badanych rzek wykazano latem (0,05 mg dm-3), a najwyższe w porze zimowej
(2,17 mg dm-3). Wpływ na wielkość odpływu azotu amonowego ze zlewni Rozogi i Omulwi miał udział łąk i pastwisk w ogólnej powierzchni wymienionych zlewni. Oprócz pokrywy roślinnej, na wzrost odpływu składnika wodami rzecznymi wywarły wpływ gleby przepuszczalne oraz rowy melioracyjne w dolinach badanych rzek.

 

 

Jarosław Potarzycki, Katarzyna Maciejewska

 

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W GLEBACH LEŚNYCH W ZALEŻNOŚCI OD STOPNIA ZANIECZYSZCZENIA

 

Słowa kluczowe: huta miedzi, rozpuszczalność, akumulacja metali ciężkich.

 

Celem pracy było wskazanie właściwości fizykochemicznych gleby kształtujących zawartość ołowiu, miedzi, cynku i kadmu w powierzchniowej warstwie gleb leśnych na obszarach w różnym stopniu narażonych na zanieczyszczenia chemiczne. Próbki gleby pobrano z warstwy 0–10 cm, na terenie oddziaływania Huty Miedzi Głogów (Wróblin Głogowski – WG i Głogówko – G) oraz w miejscowości Piłka – P (obiekt kontrolny oddalony od źródeł emisji metali ciężkich). Akumulacja miedzi i ołowiu w glebach leśnych była związana z oddziaływaniem ww. huty. Właściwości gleby w największym stopniu określały dostępność miedzi i cynku. Możliwości włączenia tych metali w łańcuch troficzny zależały w pierwszej kolejności od odczynu gleby. Na obszarach zanieczyszczonych miedzią rola iłu koloidalnego polegała na sorbowaniu miedzi, a na terenach o naturalnej zawartości tego metalu koloidy glebowe zwiększały zawartość kationów miedzi w formach łatwo rozpuszczalnych. Znaczenie właściwości gleby w kształtowaniu biodostępności miedzi i cynku było większe na obszarach o podwyższonej ogólnej zawartości tych metali.

 

 

Wiera Sądej, Anna Namiotko

 

ZMIANY ZAWARTOŚCI FORM AZOTU W GLEBIE UŻYŹNIONEJ KOMPOSTAMI Z ODPADÓW KOMUNALNYCH O RÓŻNYM STOPNIU DOJRZAŁOŚCI

 

Słowa kluczowe: komposty z odpadów komunalnych, gleba, formy azotu.

 

Celem pracy było określenie wpływu kompostów wyprodukowanych z nie segregowanych odpadów komunalnych wg technologii Dano oraz kompostu z zieleni miejskiej na zmiany zawartości form azotu w glebie. Glebę do analiz pobierano w pierwszym roku po zastosowaniu kompostów, w układzie dynamicznym, w siedmiu terminach. Stwierdzono, że wszystkie komposty przyczyniły się do zwiększenia zawartości ogólnej formy azotu. Na zawartość mineralnych form tego składnika większy wpływ wywarła faza dojrzałości kompostów niż wielkość dawki. Użycie kompostów najstarszych znacznie zwiększyło zawartość azotu azotanowego w glebie, w porównaniu z kompostami młodszymi. Nie stwierdzono tej zależności w odniesieniu do amonowej formy azotu, największy, bowiem przyrost spowodował kompost po 3-miesięcznym przechowywaniu na pryzmie.

 

 

Katarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska, Łukasz Kutrzeba,

Krystyna A. Skibniewska, Józef Szarek, Janusz Guziur, Mirosław Grzybowski,
   Izabela Zmysłowska

 

ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W NARZĄDACH MYSZY LEŚNEJ (APODEMUS FLAVICOLLIS) Z LASÓW W POBLIŻU MOGILNIKA PESTYCYDOWEGO

 

Słowa kluczowe: metale ciężkie, mysz leśna, mogilnik pestycydowy.

 

Badano wpływ mogilnika pestycydowego na poziom metali ciężkich w tkankach myszy leśnych (Apodemus flavicollis). Koncentrację Cd, Fe, Zn i Cu oznaczono w nerkach, wątrobie, śledzionie i kościach udowych. Najwyższy poziom kadmu stwierdzono w tkankach myszy odłowionych najbliżej mogilnika a także w odległym o 4 km terenie kontrolnym. Koncentracja metali ciężkich mieściła się w zakresach stwierdzanych w terenach czystych.

 

 

Elżbieta Skorbiłowicz

 

WAPŃ ORAZ MAGNEZ W OSADACH DENNYCH RZEK ZLEWNI GÓRNEJ NARWI I JEJ DOPŁYWÓW

 

Słowa kluczowe: rzeka, osad denny, wapń, magnez.

 

Badania prowadzono w 2003 r. na obszarze zlewni górnej Narwi. Wybrano cieki płynące przez tereny użytkowane rolniczo, tereny z przewagą lasów, a także zlewnie rolno-ściekowe. Pobrano próbki osadów dennych i oznaczono w nich całkowitą zawartość wapnia i magnezu. W osadach cieków leśnych stwierdzono większe stężenie magnezu, natomiast w osadach cieków przepływających przez zlewnie rolno-ściekowe wykazano większą zawartość wapnia.

 

 

Mirosław Skorbiłowicz Aleksander Kiryluk

 

GLEBY POBAGIENNE I ICH WPŁYW NA SEZONOWE ZMIANY JAKOŚCI WÓD RZEKI SUPRAŚL

 

Słowa kluczowe: rzeka, zmiany sezonowe, azotany.

 

Badano rzekę Supraśl w 7 punktach. W próbkach wody analizowano koncentrację azotu amonowego, azotynów, azotanów, fosforanów, wapnia, magnezu, sodu i potasu oraz przewodność. Wykazano, że jakość wód rzeki Supraśl ulega okresowym zmianom. Jedną z przyczyn ich zanieczyszczenia są sezonowe spływy z gleb pobagiennych zawierające, prawdopodobnie, duże ilości związków azotu. Do zanieczyszczenia rzeki Supraśl przyczyniają się też inne, pozarolnicze źródła zanieczyszczeń.

 

 

Mirosław Skorbiłowicz

 

CHARAKTER ZLEWNI A CHEMIZM WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA PRZYKŁADZIE RZEK NAREWKA I ORLANKA W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM

 

Słowa kluczowe: zlewnia rzeki, wody powierzchniowe, azotany.

 

Do badań wybrano dwie rzeki – Narewkę i Orlankę w województwie podlaskim. Próbki wody pobierano z czterech punktów zlokalizowanych na każdej z rzek. W próbkach badano: azot amonowy, azotany(III), azotany(V), fosforany(V), siarczany(VI), chlorki, wapń, magnez, sód, potas, przewodność właściwą i odczyn. Wykazano wyższą koncentrację azotanów(V), fosforanów(V), siarczanów(VI), chlorków, sodu, potasu w Orlance, w porównaniu z ich koncentracją w wodach Narewki. Różnice w koncentracji badanych wskaźników w wodach Narewki i Orlanki wynikały, przypuszczalnie, z odmiennego charakteru ich dorzeczy

 

Joanna Struk-Sokołowska, Elżbieta Żebranowicz, Józefa Wiater

 

WPŁYW SKŁADOWISK ODPADÓW KOMUNALNYCH NA JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

 

Słowa kluczowe: składowisko, odpady komunalne, wody podziemne.

 

W 2004 r. przeprowadzono badania na składowiskach odpadów komunalnych dla miasta Białegostoku i gminnego w Studziankach, pow. białostocki. W wodach piezometrów i w odciekach oznaczono węgiel całkowity (OWO), WWA, przewodność elektrolityczną, pH i stężenie metali ciężkich.

Stwierdzono, że stężenie węgla w wodach oraz wartość przewodności elektrolitycznej zależy od ilości zgromadzonych odpadów i ich struktury. Wody z piezometrów były zanieczyszczone kadmem i – w niewielkim stopniu – cynkiem. Badane wody można uznać za czyste ze względu na stężenie WWA i pozostałych metali ciężkich.

 

 

Barbara Symanowicz, Stanisław Kalembasa

 

ZAWARTOŚĆ MAKROSKŁADNIKÓW W MIESZANINACH WĘGLI BRUNATNYCH I OSADÓW W CZASIE INKUBACJI

 

Słowa kluczowe: mieszaniny, węgiel brunatny, osad ściekowy, inkubacja, makropierwiastki.

 

W doświadczeniu inkubacyjnym badano wpływ mieszanin węgla brunatnego i osadów ściekowych oraz czasu ich inkubowania na zawartość makroskładników. Komponenty zmieszano w proporcjach (węgiel brunatny:osad ściekowy) 1:5, 1:2, 1:1 i inkubowano przez 2 i 4 miesiące przy wilgotności 60% maksymalnej pojemności wodnej, w temp. 22–23oC. Wykazano, że mieszaniny węgla brunatnego i osadów ściekowych (1:5) zawierały najwiecej makroskładników. Wydłużenie czasu inkubacji do 4 miesięcy spowodowało nieznaczne zwiększenie zawartości fosforu, siarki i sodu.

 

 

Józefa Wiater

 

ROLA ROŚLINNOŚCI STREF EKOTONOWYCH W KSZTAŁTOWANIU JAKOŚCI WÓD OCZKA WODNEGO

 

Słowa kluczowe: gleby organiczne, biogeny, węgiel, rośliny, makroelementy.

 

Badaniami objęto śródpolne oczko wodne. Wyróżniono roślinność wodną, przybrzeżną, łąkową oraz zakrzaczenia. Do badań pobierano wodę z oczka oraz roślinność z poszczególnych pasów. W wodach oznaczono zawartość: węgla, azotu (NO2-, NO3-, NH4+) oraz fosforanów, siarczanów i chlorków. W roślinach oznaczono zawartość azotu, fosforu, potasu, magnezu i wapnia. Stwierdzono, że większość składników gromadziła roślinność przybrzeżna i łąkowa. Wody oczka zanieczyszczone były jednak fosforem, azotem amonowym i węglem, których źródłem była gleba i odchody zwierzęce.

 

 

Marta Zakrzewska, Katarzyna Sawicka-Kapusta, Patrycja Aleksandrowicz,

Michał Stochmal, Józef Szarek, Mirosław Grzybowski, Krystyna A. Skibniewska,
  Janusz Guziur, Izabela Zmysłowska

 

POZIOM METALI CIĘŻKICH W TKANKACH NORNICY RUDEJ (CLETHRIONOMYS GLAREOLUS) Z TERENU ODDZIAŁYWANIA MOGILNIKA PESTYCYDOWEGO

 

Słowa kluczowe: metale ciężkie, nornica ruda, mogilnik pestycydowy.

 

Badano wpływ mogilnika pestycydowego na zawartość metali ciężkich w tkankach nornic rudych (Clethrionomys glareolus). Zawartość Cd, Pb, Zn i Cu oznaczono w nerkach, wątrobie, śledzionie i kościach udowych. Najwyższą zawartość kadmu i ołowiu stwierdzono w tkankach nornic odłowionych w strefach znajdujących się najbliżej mogilnika. Zawartość analizowanych metali utrzymywała się na poziomie porównywalnym z zawartością na terenach czystych.

 

 

TOM 10 - NUMER 2 - CZERWIEC  2005

 

Marzena Sylwia Brodowska, Adam Kaczor

ZAWARTOŚĆ I POBRANIE SIARKI PRZEZ PSZENICĘ JARĄ W ZALEŻNOŚCI OD FORMY SIARKI ORAZ OD SPOSOBU NAWOŻENIA AZOTEM

Słowa kluczowe: siarka, zawartość, pobranie, pszenica, forma siarki, nawożenie azotem.

W doświadczeniach wazonowych oceniono wpływ formy siarki (Na2S2O3, Selementarna, Na2SO4) oraz sposobu nawożenia azotem (NH4NO3, RSM–30) na zawartość siarki ogółem, siarczanowej i organicznej oraz na pobranie siarki ogółem przez pszenicę jarą. Wykazano, że nawożenie siarką widocznie zwiększyło zawartość Sog, S-SO4 i Sorg. Wyższą koncentrację analizowanych form siarki stwierdzono w roślinach z obiektów nawożonych RSM–30, w porównaniu z pszenicą nawożoną saletrą amonową. Jednakże przekształcenie pobranej siarki w formę organiczną było efektywniejsze w serii z NH4NO3. Wyższe pobranie S ogółem – podobnie jak w przypadku zawartości – odnotowano w obiektach nawożonych azotem w postaci RSM–30. Najlepszymi źródłami siarki okazały się tiosiarczan i siarczan sodu.

 

 

Zdzisław Ciećko, Stanisław Kalembasa, Mirosław Wyszkowski, Elżbieta Rolka

ZMIANY ZAWARTOŚCI MIEDZI W ROŚLINACH W ZALEŻNOŚCI OD ZANIECZYSZCZENIA GLEBY KADMEM

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie kadmem, owies, kukurydza, łubin żółty, rzodkiewka, zawartość miedzi, kompost, węgiel brunatny, wapno, bentonit.

W badaniach określono zawartość miedzi w częściach nadziemnych i korzeniach owsa, kukurydzy, łubinu żółtego, rzodkiewki i facelii w zależności od zanieczyszczenia gleby kadmem (10, 20, 30 i 40 mg Cd kg-1) i dodatku do niej kompostu, węgla brunatnego, wapna i bentonitu. Najwięcej miedzi zawierały części nadziemne facelii i korzenie łubinu żółtego, a najmniej części nadziemne i korzenie kukurydzy. Wpływ kadmu na zawartość miedzi, w seriach bez dodatków neutralizujących do gleby, zależał od gatunku i organu rośliny. Pod wpływem wzrastających dawek kadmu wykazano zwiększoną akumulację miedzi w częściach nadziemnych i korzeniach łubinu żółtego oraz w słomie i korzeniach owsa, w odróżnieniu od ziarna. Wyższe dawki kadmu spowodowały zmniejszenie zawartości miedzi w obydwu organach kukurydzy i facelii, przy czym wpływ ten był większy w przypadku korzeni, zwłaszcza facelii. Wniesienie substancji organicznej do gleby w postaci kompostu na ogół sprzyjało gromadzeniu miedzi w roślinach, szczególnie w częściach nadziemnych i korzeniach rzodkiewki. Wpływ węgla brunatnego, wapna i bentonitu na zawartość miedzi w roślinach zależał od gatunku i organu rośliny.

 

Ireneusz Cymes, Sławomir Szymczyk

WPŁYW UŻYTKOWANIA I TYPU GLEBY NA ZAWARTOŚĆ SODU, WAPNIA I MAGNEZU W WODZIE ŚRÓDPOLNYCH MAŁYCH ZBIORNIKÓW

Słowa kluczowe: śródpolne zbiorniki wodne, gleby brunatne, czarne ziemie, grunty orne, użytki zielone, sód, wapń, magnez.

Badania jakości wód powierzchniowych prowadzono w latach hydrologicznych 1998–2000. Do badań wytypowano 13 zbiorników wodnych – 9 położonych było na użytkach zielonych i 4 na gruntach ornych. Akumulacja i stężenie Na+, Ca2+ i Mg2+ w wodzie śródpolnych oczek wodnych zlokalizowanych na glebach zwięzłych były uzależnione od typu gleby, wielkości zlewni i ukształtowania terenu, sposobu użytkowania gleb oraz warunków meteorologicznych (opady i temperatury). W zależności od tych czynników, w wodzie małych zbiorników śródpolnych stężenie Na+ wynosiło do 11,5 mg dm-3, Ca2+ do 63,5 mg dm-3 i Mg2+ do 12,6 mg dm-3. Akumulacja składników mineralnych w badanej wodzie była uzależniona od pojemności oczek i stężenia w wodzie poszczególnych składników. W wodzie omawianych zbiorników akumulowało się rocznie do 9,6 kg Na+, do 76,2 kg Ca2+ i do 13,7 kg Mg2+, wyższa akumulacja Na+, Ca2+ i Mg2+ występowała w zbiornikach zlokalizowanych na czarnych ziemiach. W porównaniu z zagospodarowaniem w postaci użytków zielonych, orne użytkowanie czarnych ziem 3-krotnie zwiększyło akumulację sodu, wapnia i magnezu w wodzie małych zbiorników śródpolnych.

 

 

Renata Gaj, Dariusz Górski

WPŁYW KOMPOSTU Z ODPADÓW MIEJSKICH I NAWOŻENIA AZOTEM NA POBRANIE KADMU ORAZ JAKOŚĆ TECHNOLOGICZNĄ BURAKA CUKROWEGO

Słowa kluczowe: buraki cukrowe, kompost, pobranie kadmu.

Celem badań było określenie wpływu różnych dawek kompostu produkowanego z organicznych odpadów miejskich na pobranie kadmu oraz jakość technologiczną korzeni buraka cukrowego na tle zróżnicowanego poziomu nawożenia azotem. W ciągu dwóch sezonów wegetacyjnych wykonano cztery ścisłe doświadczenia polowe w układzie split-plot w trzech powtórzeniach. Ocenie poddano następujące czynniki doświadczalne: (1) dawkę kompostu: 0, 10, 20 i 40 t ha-1, (2) dawkę azotu: 0 (kontrola), 90 i 150 kg N ha-1. Kadm w większym stopniu kumulował się w liściach niż w korzeniach, i jego zawartość była zróżnicowana w zależności od dawki kompostu, analizowanego organu i gleby. Pobranie jednostkowe kadmu było zróżnicowane w zależności od dawki kompostu, kategorii agronomicznej gleby i organu rośliny buraka cukrowego. Na stanowisku z glebą lekką wzrost dawki kompostu prowadził zarówno w liściach, jak i w korzeniach do wzrostu ilości kadmu zakumulowanego w tych organach. Na stanowisku z glebą ciężką nawożenie kompostem, niezależnie od dawki, spowodowało istotny spadek jednostkowego pobrania kadmu przez korzenie. Jednostkowe pobranie kadmu przez korzenie zarówno na glebie lekkiej, jak i ciężkiej nie miało istotnego wpływu na jakość technologiczną buraków. Wzrost pobrania kadmu w liściach buraków uprawianych na glebie lekkiej istotnie ujemnie wpływał na zawartość azotu alfa aminowego oraz dodatnio na zawartość potasu. Niezależnie od stanowiska, ogólna ilość kadmu wyniesionego z plonem liści i korzeni była determinowana głównie zawartością kadmu w korzeniach.

 

 

Helena Gawrońska, Konstanty Lossow, Michał Łopata

WPŁYW ZLEWNI NA STAN TROFICZNY JEZIORA LUTECKIEGO

Słowa kluczowe: jezioro, trofia, zlewnia, eutrofizacja, obciążenie zewnętrzne, fosfor, azot.

Badania przeprowadzono na niewielkim (38,4 ha) i dość płytkim (10,3 m), przepływowym Jeziorze Luteckim, położonym w zlewni rolniczo-leśnej, w dorzeczu Marózki-Łyny-Pregoły. Jest to zbiornik przepływowy, zasilany wodami dopływu powierzchniowego z Pawłowa, spływami powierzchniowymi ze zlewni bezpośredniej oraz wodami podziemnymi z obszaru źródliskowego, wydostającymi się na powierzchnię na południowo-zachodnich obrzeżach jeziora. W tej części zlewni położone są grunty orne nawożone gnojowicą do końca lat 80. Przeprowadzone w 1988, 1995 i 2004 r. badania wykazały, że Jezioro Luteckie jest zbiornikiem o ograniczonej dynamice wód i silnie zaawansowanej trofii. Przyczyną tego zjawiska było nadmierne obciążenie związkami biogennymi, w dużym stopniu wprowadzanymi z wodami podziemnymi. Zaprzestanie nawożenia pól gnojowicą wpłynęło wprawdzie na zmniejszenie ilości fosforu w tych wodach, jednakże zawartości azotu, a zwłaszcza formy azotanowej (V), wzrastały przynajmniej do 1995 r. Dopiero latem 2004 r. stwierdzono ich znaczne obniżenie. Roczne obciążenie ładunkiem fosforu przekraczało wielokrotnie (6–8 razy) ładunek niebezpieczny dla badanego jeziora. Przekroczenie tego ładunku i duża podatność jeziora na degradację powodowały postępujący proces degradacji Jeziora Luteckiego.

 

 

Bożena Grabińska, Józef Koc, Katarzyna Glińska-Lewczuk

SEZONOWOŚĆ ODPŁYWU AZOTU AZOTANOWEGO ZE ZLEWNI ROLNICZO-LEŚNYCH

Słowa kluczowe: zlewnie rolnicze, azot azotanowy, sezonowość odpływu, stężenie.

Przedstawiono zmiany stężeń oraz ładunków azotu azotanowego odpływającego ze zlewni o zróżnicowanym udziale terenów rolnych względem sezonowych zmian odpływu rzecznego. Na podstawie analizy porównawczej stwierdzono, że wahania wymienionych wielkości miały podobny rozkład w cyklu rocznym. Najniższe średnie stężenia N-NO3 w wodach badanych rzek wystąpiły latem (0,23 mg×dm-3), a najwyższe w porze zimowej (2,59 mg×dm-3). Najwyższy ładunek azotanów odpływał ze zlewni z obszarami zurbanizowanymi i bagiennymi (powyżej 2 kg N-NO3 z 1 ha rocznie), nieco mniejszy ze zlewni rolniczych (1,0–1,8 kg N-NO3), a najmniejszy ze zlewni leśnych (0,5 kg N-NO3 rocznie z 1 ha). Zimą, a szczególnie w okresie luty-marzec, odpływało 95% rocznego ładunku azotanów ze zlewni z obszarami bagiennymi i zurbanizowanymi i 35–40% ze zlewni leśnych. Maksimum odpływu azotanów ze zlewni rolniczych wykazano w okresie kwiecień-maj, i stanowiło 50–65% odpływu rocznego. W okresie  sierpień - wrzesień  ze  zlewni odpływało  1–5% rocznego ładunku azotanów.

 

 

Mirosław Grzybowski, Krystyna A. Skibniewska, Janusz Guziur, Józef Szarek, Zbigniew Endler, Izabela Zmysłowska

ZAWARTOŚĆ Pb I Cd W WYBRANYCH GATUNKACH ROŚLIN WOKÓŁ MOGILNIKA PESTYCYDOWEGO

Słowa kluczowe:  mogilnik pestycydowy, zanieczyszczenie, ołów, kadm, bioindykator.

W roślinach rosnących na terenie mogilnika pestycydowego i w jego okolicy wykazano niskie stężenia ołowiu (0,05 – 1,24 mg kg-1) i kadmu (0,003–0,072 mg kg-1), co świadczy o niewielkiej przydatności badanych gatunków jako bioindykatorów skażenia środowiska charakteryzującego się glebami lekkimi, a więc o małej pojemności sorpcyjnej jonów metali.

 

 

Adam Kaczor, Marzena Sylwia Brodowska

WPŁYW FORMY SIARKI ORAZ SPOSOBU NAWOŻENIA AZOTEM NA PLONOWANIE ORAZ NA ZAWARTOŚĆ RÓŻNYCH FORM AZOTU W PSZENICY JAREJ

Słowa kluczowe: forma siarki, nawożenie azotem, zawartość, formy azotu, pszenica.

W doświadczeniu wazonowym przeanalizowano zakres i kierunek zmian zawartości różnych form azotu w pszenicy jarej w warunkach stosowania nawożenia siarką (Na2S2O3, Selementarna, Na2SO4) i azotem (NH4NO3, RSM–30). Wyniki badań wskazują, że forma siarki oraz postać nawozu azotowego istotnie wpłynęły na zróżnicowanie plonów ziarna i słomy rośliny testowej. Najwyższe plony pszenicy (ziarno, słoma) uzyskano w obiektach nawożonych siarką w formie Na2SO4 oraz azotem w formie NH4NO3. Nawożenie siarką wpłynęło również korzystnie na metabolizm azotu. Wyraziło się to wzrostem udziału azotu białkowego w azocie ogólnym oraz obniżeniem zawartości form mineralnych tego składnika, zwłaszcza azotanów. Ten korzystny wpływ nawożenia siarką na przemiany azotu zaznaczył się wyraźniej w serii, w której pszenicę nawożono azotem w formie płynnej (RSM–30).

 

 

Dorota Kalembasa, Agnieszka Godlewska

ZAWARTOŚĆ SIARKI CAŁKOWITEJ I SIARCZANOWEJ W GLEBACH POŁOŻONYCH WZDŁUŻ OBWODNICY SIEDLECKIEJ

Słowa kluczowe: siarka całkowita, siarka siarczanowa, gleby, obwodnica siedlecka.

Zawartość siarki całkowitej i w formie siarczanowej w próbkach gleb pobranych z 9 profili, z poszczególnych poziomów genetycznych (w sumie 40 próbek) wzdłuż obwodnicy siedleckiej nie zwiększała się w porównaniu z jej zawartością naturalną. Stwierdzono wysoko istotną zależność zawartości siarki całkowitej i siarczanowej a zawartością węgla w związkach organicznych i azotu całkowitego.

 

 

Dorota Kalembasa, Alfons Janinhoff, Elżbieta Malinowska, Dawid Jaremko, Stanisław Jeżowski

ZAWARTOŚĆ SIARKI W WYBRANYCH KLONACH TRAWY MISCANTHUS

Słowa kluczowe: biomasa, trawa Miscanthus, siarka.

W pracy podano zawartość siarki w biomasie pięciu klonów traw z rodzaju Miscanthus, tj. w dwóch klonach diploidalnych nr 19 i nr 1 oraz trzech klonach triploidalnych nr 53, 63 i POL. Zastosowano nawożenie mineralne w ilości: N – 60 kg, P – 50 kg, K – 100 kg ha-1 w postaci saletry amonowej, superfosfatu potrójnego i siarczanu potasu. W drugim roku uprawy, począwszy od czerwca do października, obserwowano wzrost roślin i pobierano próbki roślinne do analiz (w 5 terminach). W materiale roślinnym (łodygi i liście) oznaczono całkowitą zawartość siarki metodą ICP-AES. Całkowita zawartość siarki zmniejszała się wraz ze wzrostem badanej trawy: w I dekadzie czerwca wynosiła 1,67 g kg-1 s.m., a w I dekadzie września 0,50 g kg-1 s.m. Zawartość analizowanego pierwiastka w przypadku wszystkich klonów, średnio ze wszystkich terminów badań, wynosiła 0,91 g kg-1 s.m.

 

 

Stanisław Kalembasa, Andrzej Wysokiński, Rafał Cichutka

ZAWARTOŚĆ, POBRANIE I WSPÓŁCZYNNIK WYKORZYSTANIA SIARKI PRZEZ ROŚLINY Z OSADÓW ŚCIEKOWYCH KOMPOSTOWANYCH Z CaO LUB POPIOŁEM Z WĘGLA BRUNATNEGO

Słowa kluczowe: siarka, osady ściekowe, obornik, CaO, popiół z węgla brunatnego.

W pracy przedstawiono zawartość, pobranie i wykorzystanie siarki przez rośliny z osadów ściekowych, obornika oraz ich mieszanin z CaO i popiołem z węgla brunatnego. Na ogół stwierdzono wyższą koncentrację siarki w roślinach nawożonych osadami i obornikiem bez dodatków w porównaniu z jej zawartością w roślinach nawożonych mieszaninami osadów z CaO i z popiołem z węgla brunatnego. Rośliny nawożone mieszaninami osadów z popiołem zawierały mniej siarki niż rośliny nawożone osadami bez dodatków. Ilość siarki pobranej przez rośliny testowe oraz współczynnik jej wykorzystania obliczony za okres 3 lat doświadczenia przyjęły niższe wartości z osadów i obornika z dodatkiem CaO i popiołu niż z osadów i obornika bez dodatków. Rośliny pobrały więcej siarki z mieszanin osadów i obornika z popiołem w porównaniu z osadami z dodatkiem CaO. Współczynnik wykorzystania siarki w sumie z 3 lat doświadczenia był wyższy z mieszanin osadów i obornika z CaO niż z mieszanin z udziałem popiołu z węgla brunatnego.

 

 

Dorota Kalembasa, Krzysztof Pakuła, Marcin Becher

ZAWARTOŚĆ CHROMU, NIKLU, MIEDZI I MANGANU W GLEBACH POŁOŻONYCH WZDŁUŻ OBWODNICY SIEDLECKIEJ

Słowa kluczowe: chrom, nikiel, miedź, mangan, właściwości gleb, obwodnica siedlecka.

Badano dziewięć profili gleb położonych przy obwodnicy siedleckiej. Stwierdzono zróżnicowanie pokrywy glebowej pod względem cech morfologicznych oraz właściwości fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych. W poszczególnych poziomach genetycznych analizowanych gleb zanotowano zróżnicowaną, ale niską (naturalną) zawartość chromu, niklu miedzi i manganu. Zawartość Cr, Ni i Cu istotnie dodatnio korelowała z zawartością Corg, części spławialnych, iłu koloidalnego i wartością pH. Nie wykazano takich zależności w przypadku manganu.

 

 

Aleksander Kiryluk

RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKÓW I CHEMIZM ROŚLIN W ROWACH MELIORACYJNYCH

Słowa kluczowe: rośliny, rów melioracyjny, pierwiastki w roślinach.

Zbadano skład florystyczny zbiorowisk roślinnych w rowach melioracyjnych w siedlisku pobagiennym. Stwierdzono występowanie 35 gatunkow roślin. Największą różnorodność gatunków występowała w dnie i strefie brzegowej. Najwyższą ilościowość wykazano w przypadku Elodea canadensis i Lemna minor – w dnie rowu oraz Phalaris arundinacea i Glyceria fluitans – na skarpach. Rośliny występujące w dnie zawierały najwięcej azotu i fosforu. Wykazano dużą zmienność zawartości badanych mikroelementów w roślinach, przy czym stwierdzono dość wysokie zawartości cynku i manganu.

 

 

Józef Koc, Ireneusz Cymes, Urszula Szyperek

MOŻLIWOŚĆ WYKORZYSTANIA WÓD W ZLEWNI ROLNICZEJ DO POJENIA BYDŁA

Słowa kluczowe: jakość wody, wody gruntowe, drenowanie, śródpolne zbiorniki wodne.

Retencjonowanie części odpływu wody w okresach jej nadmiaru sprzyja kontroli obiegu wody w zlewni. Brak retencji w zlewni powoduje szybkie pozbywanie się wody, stanowiącej ogromne wartości gospodarcze. Badania przeprowadzono na obiekcie drenarskim użytkowanym jako pastwisko, na którym istniejące oczka wodne pogłębiono i zasilono wodami z odpływów drenarskich. Wykonano także trzy studnie wodopojowe. W pracy rozważano możliwość wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych do pojenia bydła. Najwyższe stężenia substancji na obiekcie badawczym wykazano w wodach gruntowych, a mniejsze – w wodach odpływających siecią drenarską. W wodach śródpolnych zbiorników wodnych zanotowano najmniejsze stężenia analizowanych substancji, z wyjątkiem fosforu ogólnego. Nie jest on szkodliwy dla zdrowia, może jednak powodować intensywny rozwój glonów i mikroorganizmów. Możliwość wykorzystania wody ze śródpolnych zbiorników wodnych do pojenia zwierząt, w całym okresie badań, wykluczała zawartość w niej jonów amonowych, a okresowo – żelaza ogólnego, fosforanów, siarczanów i wartość przewodnictwa elektrolitycznego.

 

 

Józef Koc, Kamil Solarski, Andrzej Rochwerger

WPŁYW SYSTEMU MELIORACYJNEGO NA WIELKOŚĆ I SEZONOWOŚĆ ODPŁYWU AZOTU Z GLEB UPRAWNYCH

Słowa kluczowe: azotany, odpływ z gleb, system odwodnienia.

W pracy przedstawiono wyniki 8-letnich badań odpływu azotanów z gleb ciężkich użytkowanych ornie. Porównywano odpływ azotanów ze zlewni drenarskiej i zlewni odwadnianej rowami. Stwierdzono, że sieć drenarska odprowadza 2-krotnie więcej wody o 5-krotnie wyższym stężeniu azotanów i 20-krotnie wyższym ich ładunku niż system rowów. Z gleb odwadnianych drenami wysoki odpływ azotanów (22 kg rocznie z 1 ha) rozkładał się równomiernie w ciągu roku, z maksimum w marcu i czerwcu. Odpływ azotanów systemem rowów był niewielki (1,15 kg rocznie z 1 ha), z maksimum w marcu i kwietniu (62% ładunku), i zanikiem odpływu latem.

 

 

Jan Koper, Joanna Lemanowicz

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA ORGANICZNO-MINERALNEGO NA AKTYWNOŚĆ FOSFATAZOWĄ I ZAWARTOŚĆ FOSFORU W RYZOSFERZE JĘCZMIENIA JAREGO (Hordeum vulgare L.)

Słowa kluczowe: fosfataza kwaśna, fosfor przyswajalny, fosfor związków organicznych, gleba, ryzosfera, nawożenie.

Celem badań było poznanie zmian aktywności fosfatazy kwaśnej oraz zawartości fosforu związków organicznych i przyswajalnego w ryzosferze jęczmienia jarego uprawianego w zmianowaniu „zubożającym” i „wzbogacającym” glebę w substancję organiczną. Określono również zmiany badanych parametrów pod wpływem zróżnicowanego nawożenia organiczno-mineralnego. Obliczono wartość stosunku Corg:Porg. Zastosowano nawożenie obornikiem w dawkach: 0, 20, 40, 60, 80 t ha-1 i azotem mineralnym w dawkach 0, 40, 80, 120 kg N ha-1 w zmianowaniu „zubożającym” (jęczmień jary, kukurydza, ziemniaki, pszenica ozima) oraz 0, 30, 60, 90 kg N ha-1 w zmianowaniu „wzbogacającym” (jęczmień jary+wsiewka, koniczyna z trawami, ziemniaki, pszenica ozima + międzyplon). Wykazano wyższą aktywność FKW w ryzosferze jęczmienia jarego uprawianego w zmianowaniu „wzbogacającym” glebę w materię organiczną w porównaniu z aktywności tego enzymu w ryzosferze ze zmianowania „zubożającego”. Zawartość Porgw ryzosferze jęczmienia jarego uprawianego w zmianowaniu A była niższa o 28% w porównani z zawartością tej frakcji fosforu w glebie ryzosfery obiektów, na których uprawiano jęczmień z wsiewką. Stwierdzono istotny wpływ nawożenia organiczno-mineralnego na zawartość PE-R w ryzosferze jęczmienia jarego uprawianego zarówno w zmianowaniu ”wzbogacającym”, jak i „zubożającym”. Stosunek Corg:Porg mieścił się w zakresie 31,7–13,7 w przypadku zmianowania „zubożającego” oraz 37,2–50,6 w przypadku zmianowania „wzbogacającego”.

 

 

Jan Koper, Anetta Siwik-Ziomek

ZAWARTOŚĆ SIARKI ORAZ AKTYWNOŚĆ ARYLOSULFATAZY W GLEBIE PO WIELOLETNIM NAWOŻENIU

Słowa kluczowe: siarka ogółem, frakcje siarki, arylosulfataza, wieloletnie nawożenie.

Doświadczenie założono w 1948 r. w Rolniczym Zakładzie Doświadczanym w Mochełku, w woj. kujawsko-pomorskim, na glebie typowej płowej. Analizowana gleba zakwalifikowana została do klasy bonitacyjnej IVa. Celem pracy było oznaczenie w glebie aktywności arylosulfatazy oraz zawartości siarki ogółem, siarczanowej(VI), a także zawartości siarki potencjalnie przyswajalnej dla roślin ekstrahowanej testem KCl-40 w próbkach glebowych pobranych z 12 następujących obiektów: 1. Bez nawożenia, 2. Słoma +NPK, 3. NPK + CaO, 4. NPK, 5. Obornik, 6. Obornik + PK, 7. Obornik + KN, 8. Obornik + KN + MgO, 9. Obornik + PN, 10. Obornik + PN + MgO, 11. Obornik + NPK, 12. Obornik + NPK + MgO.  Zawartość siarki ogółem w badanej glebie była niska i istotnie zależała od zastosowanego nawożenia i terminu pobierania próbek glebowych. Największą jej ilość oznaczono w próbkach glebowych pobranych z obiektu nawożonego. Siarka siarczanowa stanowiła od 5-12,5% siarki ogółem. Jej zawartość w trakcie sezonu wegetacyjnego koniczyny czerwonej się zmieniała. Na jej ilość w badanej glebie istotnie wpływało stosowane zróżnicowane nawożenie organiczno-mineralne. Podobnie jak i zawartość siarki przyswajalnej, była uzależniona od czynników doświadczenia. Zawartość siarki przyswajalnej oznaczonej testem KCl-40 była wyższa od siarczanowej i stanowiła od 48 do 68% siarki ogółem. Aktywność arylosulfatazy wynosiła 0,096–0,170 µM PNP g-1×h-1. Także jej ilość istotnie zależała od nawożenia i terminu pobierania próbek glebowych. Najwyższą aktywność arylosulsfatazy oznaczono w próbkach glebowych pobranych w drugim terminie z obiektu o pełnym nawożeniu organiczno-mineralnym.

 

 

Jarosław Potarzycki, Edyta Zawadzka

OCENA ZANIECZYSZCZENIA ŚRODOWISKA METALAMI CIĘŻKIMI Z WYKORZYSTANIEM MNISZKA (TARAXACUM SP.)

Słowa kluczowe: metale ciężkie, gleba, mniszek.

Badania prowadzono w 2003 r. na obszarze oddziaływania trasy komunikacyjnej Poznań-Katowice w mieście Ostrów Wielkopolski. Próbki gleby i materiału roślinnego (Taraxacum sp.) pobierano w maju, w odległości 3, 8, 18 i 35 m od krawędzi jezdni. W roślinach i glebie oznaczono ołów, kadm, miedź i cynk, przy czym w próbkach glebowych określono ogólną zawartość wymienionych metali (metoda „aqua regia”) oraz formy biodostępne (ektrahowane 0,1 mol×dm-3 NaNO3). Stwierdzono, że gleby na obszarze oddziaływania trasy komunikacyjnej były zanieczyszczone ołowiem i kadmem, których udział w formach łatwo dostępnych przekraczał dopuszczalne normy. Mniszek okazał się rośliną wskaźnikową w odniesieniu do ołowiu występującego w glebie w formach biodostępnych, czyli podatnych na włączenie w łańcuch troficzny. Zdefiniowanie zagrożeń środowiskowych wynikających z obecności metali ciężkich w glebie wymaga nie tyle określenia ogólnej zawartości toksykanta, co wskazania czynników kontrolujących procesy odpowiedzialne za transformacje metalu z postaci mobilnej w związaną w biomasie.

 

 

Elżbieta Skorbiłowicz

ODDZIAŁYWANIE PUNKTOWYCH ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZEŃ NA ZAWARTOŚĆ KADMU, OŁOWIU I CYNKU W OSADACH DENNYCH WYBRANYCH RZEK WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO

Słowa kluczowe: rzeka, osad denny, metale ciężkie.

W 2004 r. na obszarze województwa podlaskiego prowadzono badania nad oddziaływaniem punktowych źródeł zanieczyszczeń na zawartość kadmu, ołowiu i cynku w osadach dennych wybranych rzek na Podlasiu. Stwierdzono, że wartość tła geochemicznego osadów dennych była przekroczona w przypadku wszystkich badanych metali w rzece Białej (dopływ Supraśli).

 

 

Sławomir Szymczyk, Ireneusz Cymes

WPŁYW ILOŚCI OPADÓW I SPOSOBU UŻYTKOWANIA TERENU NA ODPŁYW SODU, WAPNIA I MAGNEZU SIECIĄ DRENARSKĄ Z GLEB CIĘŻKICH

Słowa kluczowe: gleby zwięzłe, sieć drenarka, sód, wapń, magnez.

W latach 1998-2000 na Równinie Sępopolskiej k. Lidzbarka Warmińskiego prowadzono badania nad wpływem sposobu użytkowania zmeliorowanych gleb zwięzłych na odpływ sodu, wapnia i magnezu siecią drenarską. Wody odpływały z dwóch działów drenarskich zróżnicowanych powierzchnią, ukształtowaniem terenu oraz sposobem zagospodarowania: A – grunty orne (32,58 ha) i B – użytki zielone (69,07 ha). W okresie badań, zróżnicowanym pod względem ilości opadów, wystąpił rok wilgotny (1998 – 735 mm), rok bardzo wilgotny (1999 – 784 mm) i rok suchy (2000 – 549 mm). Wykazano, że wraz ze wzrostem opadów atmosferycznych zwiększała się wielkość wymycia Na+, Ca2+ i Mg2+ z gleb zwięzłych. W zależności od sposobu użytkowania terenu i ilości opadów wpływających na procesy glebowe oraz rozwój roślinności, z 1 ha użytków rolnych rocznie odpływało do: 42,6 kg Na+, 287,0 kg Ca2+ i 31,4 kg Mg2+. W porównaniu z użytkami zielonymi, orne użytkowanie zmeliorowanych gleb zwięzłych zmniejszało odpływ Mg2+ i Na+, ale zwiększało wymycie Ca2+. W porównaniu z depozycją atmosferyczną, z 1 ha zwięzłych gleb użytkowanych rolniczo systemem drenów rocznie odpływało 36-krotnie więcej Ca2+, 23-krotnie więcej Mg2+

i 6-krotnie więcej Na+.

 

 

Sławomir Szymczyk, Ireneusz Cymes

WPŁYW SPOSOBU UŻYTKOWANIA TERENU, MELIORACJI I CZYNNIKÓW NATURALNYCH NA STĘŻENIE SODU, WAPNIA I MAGNEZU W WODACH GRUNTOWYCH GLEB ZWIĘZŁYCH

Słowa kluczowe: grunty orne, użytki zielone, sód, wapń, magnez.

Badania nad wpływem drenowania gleb zwięzłych na zanieczyszczenie wód gruntowych jonami sodu, wapnia i magnezu przeprowadzono na Równinie Sępopolskiej k. Lidzbarka Warmińskiego w latach hydrologicznych 1998-2000. W roku poprzedzającym badania na obiekcie było wykonane drenowanie systematyczne, uwzględniające wyłączenie z melioracji zboczy o wystawie południowej. Na terenach użytkowanych rolniczo stężenie sodu, wapnia i magnezu w wodach gruntowych różnicowane było głównie głębokością zalegania wód gruntowych oraz ukształtowaniem i sposobem użytkowania terenu. Koncentracja składników mineralnych w wodach gruntowych zależała od zasobności gleb. Wysoka naturalna zasobność gleb zwięzłych w magnez w znacznym stopniu zmniejszała oddziaływanie czynników siedliskowych na jego stężenie w wodach gruntowych. Rodzaj gleb wynikający z konfiguracji terenu najsilniej modyfikował stężenie sodu i wapnia w wodach gruntowych. Drenowania gleb zwięzłych użytkowanych ornie spowodowało zmniejszenie stężenia sodu i wapnia oraz zwiększenie koncentracji magnezu w wodach gruntowych.

 

 

Urszula Szyperek

WPŁYW ZAGOSPODAROWANIA ZLEWNI NA SKŁAD CHEMICZNY OSADÓW DENNYCH OCZEK WODNYCH CZ. I. ZAWARTOŚĆ I AKUMULACJA AZOTU, FOSFORU I POTASU

Słowa kluczowe: osady denne, oczka wodne, azot, fosfor, potas, użytkowanie zlewni.

Przedstawiono wyniki badań nad zawartością i akumulacją azotu, fosforu i potasu w osadach dennych sześciu oczek wodnych z okolic Olsztyna (Pojezierze Olsztyńskie). Zbiorniki wodne różniły się sposobem użytkowania ich zlewni (leśne, łąkowo-leśne, mieszane i orne). Miąższość osadów większości badanych oczek wodnych wynosiła 20 cm, a oczka leśnego – 30 cm. Badane składniki występowały w osadach w ilościach: 1,77–15,1 mg N×g-1s.m; 0,1–1,2 mg P×g-1s.m, 0,21–6,44 mg K×g-1s.m. Stwierdzono, że niezależnie od sposobu zagospodarowania zlewni oczek wodnych, w ich osadach w największych ilościach był akumulowany azot, następnie potas i fosfor. Największą ilość azotu i fosforu (odpowiednio 12,9 i 1,3 kg na 1 oczko) zakumulowało oczko w zlewni łąkowo-leśnej. Najwięcej potasu zdeponowało się w osadach oczka wodnego położonego w zlewni mieszanej (2,8 kg), które jednocześnie zakumulowało najmniejszą ilość azotu (1,8 kg na 1 oczko).

 

 

Urszula Szyperek

WPŁYW ZAGOSPODAROWANIA ZLEWNI NA SKŁAD CHEMICZNY OSADÓW DENNYCH OCZEK WODNYCH CZ. II. ZAWARTOŚĆ I AKUMULACJA SODU, MAGNEZU I WAPNIA

Słowa kluczowe: osady denne, oczka wodne, azot, fosfor, potas, użytkowanie zlewni.

W osadach dennych oczek wodnych określono zawartość i akumulację Na, Mg i Ca. W badanych zbiornikach stwierdzono stosunkowo wyrównany stopień zasobności osadów dennych (zwłaszcza w obrębie jednego akwenu) w sód i magnez. Największe rozbieżności stężeń w osadach wykazywał wapń. Jego zawartość w osadach oczka leśnego była ok.

3-krotnie wyższa niż w osadach oczek położonych w zlewniach ornych oraz 2-krotnie wyższa niś w osadach oczka ze zlewni mieszanej. Spośród analizowanych składników w największych ilościach w osadach występował wapń, następnie magnez i sód. W przeliczeniu na 1 m2 powierzchni oczka największe ilości Ca gromadziły osady denne oczka leśnego, Mg – osady oczek w zlewniach mieszanych, a Na – osady oczka w zlewni użytkowanej ornie.

 

 

Henryk Terelak, Arkadiusz Tujaka

WPŁYW REKULTERA NA WŁAŚCIWOŚCI GLEB ZANIECZYSZCZONYCH Cd, Pb I Zn

Słowa kluczowe: nawożenie, gleba, rekulter, metale ciężkie, rekultywacja.

Badania nad działaniem rekultera na właściwości gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi przeprowadzono w wieloletnim doświadczeniu mikropoletkowym. Wykazano korzystną poprawę właściwości gleby piaskowej i ilastej zanieczyszczonych Cd, Pb i Zn wskutek wzrostu zawartości Corg., pojemności sorpcyjnej i stopnia wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami pod wpływem wzrastającej dawki rekultera.

 

 

Barbara Wiśniowska-Kielian, Marcin Niemiec

ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W OSADACH DENNYCH WYBRANYCH DOPŁYWÓW RZEKI DUNAJEC

Słowa kluczowe: rzeka Dunajec, zlewnia rolniczo-przemysłowa, dopływy, osady denne, metale ciężkie, ocena.

Oznaczano całkowitą zawartość metali ciężkich w osadach dennych wybranych dopływów rzeki Dunajec na długości od Tarnowa do Nowego Sącza. Ich zawartość zależała od terminu oraz miejsca pobrania osadów. Najwięcej metali ciężkich zawierały osady z Białej Tarnowskiej oraz z dopływu bez nazwy w Dąbrówce Szczepanowskiej, czyli w rejonach ośrodków przemysłowych i zrzutu ścieków, a najmniej w dopływach w rejonie Zakliczyna. Największa zmienność zawartości badanych metali ciężkich występowała w ciekach okresowo wysychających.

W zależności od przyjętego kryterium oceny, 100% lub 86% próbek osadów miało podwyższoną zawartość chromu, czyli zawierały odpowiednio >5 lub >10 mg Cr×kg-1. Podwyższoną zawartość cynku miało 56% lub 13% próbek osadu, czyli zawierały w zależności od kryterium odpowiednio >48 lub >100 mg Zn×kg-1. Podwyższoną zawartość ołowiu miało 80% lub 47% próbek osadu, czyli zawierały w zależności od kryterium odpowiednio >10 lub >15 mg Pb×kg-1. Podwyższoną zawartość kadmu miało 9% próbek osadu, które zawierały >0,5 mg Cd×kg-1.

 

 

TOM 10 - NUMER 1 - MARZEC  2005

 

Jacek Antonkiewicz, Tadeusz Zając

ZAWARTOŚĆ I POBRANIE MAKROELEMENTÓW PRZEZ LEN OLEISTY  (LINUM USITATISSIMUM L.) W ZALEŻNOŚCI OD FAZY ROZWOJOWEJ I CZĘŚCI ROŚLINY

Słowa kluczowe: len oleisty, plon, makroelementy, zawartość, pobranie.

Len oleisty jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym, chemicznym, farmaceutycznym, kosmetycznym i papierniczym. Znajduje także zastosowanie (nasiona) w żywieniu zwierząt gospodarskich. Celem badań była analiza zawartości i pobrania makroelementów przez len oleisty w zależności od stadium rozwojowego i części rośliny oraz ocena wartości paszowej nasion lnu.

Len oleisty uprawiano na glebie mineralnej o składzie granulometrycznym pyłu zwykłego w warunkach ścisłego doświadczenia polowego. Gleba zawierała 1,17% C organicznego, 0,18% N ogólnego. Pojemność sorpcyjna oznaczona metodą Kappena wynosiła 170 mmol (+) kg–1, a pH zmierzone w 1 mol KCl dm–3 wahało się od 5,9 do 6,2. Zastosowano nawożenie mineralne w ilości 180 kg NPK na 1 ha. Materiał roślinny, pochodzący z krajowej odmiany lnu oleistego Opal, pobierano w pięciu charakterystycznych fazach rozwojowych, tj. w fazie jodełki (wegetatywnej), pąkowania, początku kwitnienia, końca kwitnienia oraz w fazie dojrzałości technologicznej (dojrzałości pełnej). Po zbiorze rośliny suszono w termostacie w temp. 105oC, a następnie zmielono w młynku udarowym. W fazie pąkowania rośliny dzielono na łodygi i liście, a w fazie dojrzałości pełnej – na słomę i nasiona. W materiale roślinnym po mineralizacji na sucho oznaczono: P metodą ICP (atomowej spektrofotometrii emisyjnej opartej na palniku indukcyjnie wzbudzonej plazmy), a Mg, Ca, Na i K – metodą ASA (atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej). Plon nasion lnu oleistego wynosił od 2,0 do 2,39 t ha–1. Zawartość makroelementów w lnie oleistym była bardzo zróżnicowana i wahała się w szerokich granicach. Zasobność lnu oleistego w P i Mg była z punktu żywienia zwierząt gospodarskich wystarczająca, a w Na, K i Ca nie w pełni wystarczająca. Len pobrał najwięcej azot i potasu, a najmniej sodu. 

 

 

Barbara Baraniak, Alfreda Rogowska

WPŁYW MODYFIKACJI CHEMICZNEJ NA SKŁAD MINERALNY PREPARATÓW BIAŁKOWYCH Z NASION SOCZEWICY I WYKI

Słowa kluczowe: preparaty białkowe, modyfikacja chemiczna, soczewica, wyka.

Analizowano skład mineralny preparatów białkowych otrzymanych z niemodyfikowanych i chemicznie modyfikowanych nasion soczewicy i wyki. Koncentraty koagulowano kwasem, flokulantami Magnafloc LT-27 i Magnafloc LT-22. W otrzymanych koncentratach  stwierdzono zróżnicowany poziom zarówno makro-, jak i mikroelementów w zależności od gatunku surowca i metody koagulowania białek. Modyfikacja bezwodnikiem kwasu octowego spowodowała wzrost zawartości potasu, sodu, żelaza i miedzi w preparatach, natomiast spadek ilości wapnia niezależnie od gatunku surowca i metody otrzymywania koncentratów.

 

 

Ivan Bahelka, Rudolf Lahučký, Ulrich Küchenmeister, Karin Nürnberg, Katarína Vašíčková, Klaus Tender

WPŁYW SUPLEMENTACJI DIETY MAGNEZEM NA METABOLIZM MIĘŚNI I JAKOŚĆ MIĘSA ŚWIŃ Z WYRAŹNIE ZAAWANSOWANYM NADCIŚNIENIEM TĘTNICZYM

Słowa kluczowe: świnia, magnez, jakość mięsa, glikogen, mleczan.

Celem pracy było zbadanie wpływu suplementacji diety magnezem w postaci tlenku magnezu (MgO) na poziom glikogenu i mleczanu w mięśniach oznaczanych pośmiertnie i na jakość mięsa wieprzowego. Dwadzieścia cztery krzyżówki (Large White x White Meaty) x (Pietrain x Hampshire) samców i samic poddano testom DNA na wykrycie genu odpowiedzialnego za nadciśnienie tętnicze (MH), na zgodną heterozygotyczność (12), przy czym do doświadczenia wybrano tylko zdrowe świnie (bez MH). Żywieniowa suplementacja MgO (dodatkowo 3,6 g magnezu/świnię przez 5 dni aż do momentu uboju) spowodowała wzrost poziomu magnezu w osoczu (P<0.05). Porównując jakość mięsa świń wykazano, iż suplementacja MgO powodowała wzrost pH mięśni długich grzbietu (LD) w ciągu 45 min po uboju, a różnice istotne statystycznie (P<0.05) wykazano zarówno w przypadku homo-, jak i heterozygotycznych osobników. Świnie poddane żywieniowej suplementacji MgO, zarówno normalne, jak i heterozygotyczne, straciły procentowo (P<0.05) mniej krwi w czasie uboju. Różnice istotne statystycznie w poziomie glikogenu i mleczanu w LD wykazano jedynie między grupą kotrolną monomutantów i osobnikami normalnymi poddanymi suplementacji MgO.

 

 

Teresa Bowszys, Krzysztof Ruszkowski, Danuta Bobrzecka, Jadwiga Wierzbowska

WPŁYW WAPNOWANIA I NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA ODCZYN I ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBIE

Słowa kluczowe: wapnowanie, nawozy wieloskładnikowe, odczyn gleby, metale ciężkie.

W latach 2001–2002 na glebie lekkiej przeprowadzono dwuczynnikowe doświadczenie polowe metodą losowanych podbloków. Badano wpływ nawożenia na żyto ozime odmiany Nawid F1. Zbilansowane nawożenie NPK (N – 90, P – 30, K – 72 kg ha–1) stosowano w serii z wapnowaniem (CaO 1,76 t ha–1) i bez wapnowania. Z nawozów pojedynczych stosowano saletrę amonową (przedsiewnie), mocznik (pogłównie), superfosfat potrójny, sól potasową 56%, a z nawozów wieloskładnikowych: Polifoskę 8, Polimag 305, Luboplon 4 i Lubofoskę. Wapnowanie istotnie obniżyło zakwaszenie gleby mierzone zarówno w H2O, jak i w 1 mol KCl dm–3, jednocześnie korzystnie zmodyfikowało wartość kwasowości hydrolitycznej, obniżając ją z 15,3 do 13,2 mmol kg–1. Zawartość w glebie przyswajalnych form miedzi, cynku i ołowiu układała się na niższym poziomie niż wartości średnie dla tła geochemicznego.  Stwierdzono korzystny wpływ zabiegu wapnowania na ograniczenie kumulacji metali ciężkich w glebie. W glebie obiektów nawożonych Polifoską 8, Polimagiem 305 i Lubofoską zawartość Cu, Zn, Mn i Pb była wyższa w porównaniu z obiektem kontrolnym lub nawożonym NPK.

 

 

Bożena Grabińska, Józef Koc, Katarzyna Glińska-Lewczuk

ZASILANIE WÓD RZECZNYCH SKŁADNIKAMI MINERALNYMI ZE ZLEWNI ROLNICZYCH NA PRZYKŁADZIE NARWI I JEJ DOPŁYWÓW

Słowa kluczowe: zlewnie rolnicze, jakość wód, składniki mineralne, ładunek, odpływ.

W latach 1997–2003 przeprowadzono badania, których celem było określenie oddziaływań gospodarczych oraz warunków przyrodniczych na jakościowe i ilościowe zmiany chemizmu wód Narwi i wybranych jej dopływów. Stwierdzono, że na wzrost stężeń oraz wielkości ładunków składników mineralnych mają wpływ: zwiększenie udziału terenów użytkowanych rolniczo, dopływy zanieczyszczeń komunalnych i spływy ścieków burzowych. Odpływ omawianych składników ze zlewni rolniczej (Rozogi) był trzykrotnie większy od najmniejszego odpływu ze zlewni leśnej z jeziorami (Omulwi). We wszystkich badanych zlewniach nastąpił ubytek ze środowiska (w>1) Ca2+, Mg2+ i SO42–, natomiast akumulacja (w < 1) dotyczyła Na+, K+ oraz Cl, i wystąpiła jedynie w zlewni leśnej Omulwi. Istotny wpływ na wielkość odpływu omawianych składników z badanych zlewni mają: zwartość naturalnej pokrywy roślinnej, właściwości gleby (skład granulometryczny), melioracje oraz struktura użytkowania zlewni.

 

 

Bożena Kordan, Ryszard Piękoś, Mariusz Nietupski, Dolores Ciepielewska

CZY ZWIĄZKI SIARKI MOGĄ WPŁYWAĆ NA LICZEBNOŚĆ CHRZĄSZCZY POTOMNYCH SITOPHILUS GRANARIUS L.?

Słowa kluczowe: szkodniki magazynowe, deterenty pokarmowe, siarka.

Jednym z nowych kierunków badawczych w zwalczaniu szkodników magazynowych jest wykorzystanie substancji pochodzących ze środowiska naturalnego. Ich dodatek do masy przechowywanego ziarna może niekorzystnie wpływać na żerowanie i rozwój szkodników. W doświadczeniu badano wpływ preparatu Sulsil® na żerowanie wołka zbożowego (Sitophilus granarius L.). Stwierdzono, że preparat Sulsil® zastosowany w dużych stężeniach może hamować rozwój Sitophilus granarius L. Z testowanych dwóch form preparatu (proszek i żel), preparat w proszku w większym stopniu ograniczał rozwój wołka zbożowego.

 

 

Tadeusz Kozielec, Lilia Kotkowiak, Piotr Michoń, Anna Sałacka, Jacek Brodowski, Beata Karakiewicz

WPŁYW PRZECHOWYWANIA PRÓBEK KRWI NA WARTOŚĆ STĘŻENIA MAGNEZU ZJONIZOWANEGO

Słowa kluczowe: magnez zjonizowany, pH, czas przechowywania, surowica krwi.

Celem pracy była ocena stężenia magnezu zjonizowanego w surowicy krwi w zależności od czasu przechowywania badanych próbek. Badania przeprowadzono u 692 osób. Oznaczenia wykonano bezpośrednio po pobraniu i po 30 dniach przechowywania zamrożonej surowicy krwi. Stężenie magnezu zjonizowanego badano z użyciem aparatu AVL 988-4. Stwierdzono, że średnie stężenie magnezu zjonizowanego w surowicy krwi w próbkach analizowanych bezpośrednio po odwirowaniu było znamiennie statystycznie wyższe niż w próbkach analizowanych po 30 dniach przechowywania. Stwierdzono również ujemną korelację między pH próbek a oznaczonym stężeniem magnezu zjonizowanego. Otrzymane wyniki badań świadczą o konieczności dalszych badań nad standaryzacją i optymalizacją przechowywania i oznaczania stężenia magnezu zjonizowanego.

 

Małgorzata Mikiciuk

WPŁYW ŻYWIENIA MAGNEZEM W ZRÓŻNICOWANYCH WARUNKACH WILGOTNOŚCIOWYCH GLEBY NA ZAWARTOŚĆ TEGO PIERWIASTKA W LIŚCIACH, ŁODYGACH ORAZ KORZENIACH BAZYLII WONNEJ (Ocimum Basilicum L.)

Słowa kluczowe: bazylia wonna, magnez, wilgotność gleby.

Dwuletnie doświadczenie wazonowe przeprowadzono w układzie dwuczynnikowym, w 10 powtórzeniach Pierwszym czynnikiem doświadczalnym był poziom żywienia magnezem ( 0; 0,30 i 0,90 g Mg na 1 wazon), drugim – poziom uwilgotnienia gleby (30% i 60% pełnej pojemności wodnej). Zbiór roślin przeprowadzono w pełni fazy pąków kwiatowych, w trzeciej dekadzie czerwca. Oznaczono (metodą ASA) zawartość ogólnych form magnezu w liściach, łodygach oraz korzeniach badanej rośliny zielarskiej. Stwierdzono, iż zastosowane żywienie magnezem powodowało zwiększenie zawartości tego pierwiastka w liściach, łodygach oraz korzeniach bazylii wonnej. Nie stwierdzono wpływu uwilgotnienia gleby na zawartość magnezu w analizowanych organach Ocimum basilicum L.

 

Anna Nogalska, Jerzy Czapla

WPŁYW REGULATORÓW WZROSTU I ICH MIESZANEK Z SIARCZANEM MAGNEZU NA SKŁADOWE PLONU PSZENŻYTA JAREGO

Słowa kluczowe: pszenżyto, plon, regulatory wzrostu, nawożenie magnezem.

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ regulatorów wzrostu, ich stężeń oraz mieszanek z siarczanem magnezu na cechy morfometryczne i plonowanie pszenżyta jarego. Regulatory [benzyloaminopurynę (BAP), kwas a-naftylooctowy (NAA), kwas indolilo-3-masłowy (IBA), triacontanol (TRIA) i kwas giberelinowy (GA3)] stosowano dolistnie, samodzielnie lub w mieszance z 5% wodnym roztworem siarczanu magnezu, dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym pszenżyta – w fazie kłoszenia oraz tuż przed kwitnieniem. Stwierdzono, że zastosowane regulatory wzrostu wpłynęły na zmniejszenie masy oraz udziału ziarna w całkowitej masie nadziemnej pszenżyta jarego. Generalnie, regulatory wzrostu zastosowane w wysokim stężeniu działały korzystnie na masę ziarna. Mieszanki regulatorów z siarczanem magnezu powodowały zwiększenie udziału liści, ograniczając udział ziarna.

 

Urszula Prośba – Białczyk

WPŁYW NAWOŻENIA NA KONCENTRACJĘ WAPNIA I JEGO POBRANIE ORAZ PRODUKTYWNOŚĆ BURAKA CUKROWEGO

Słowa kluczowe: wapń, burak cukrowy, nawożenie, międzyplony, azot, odmiany.

W czteroletnich badaniach nad nawożeniem nawozami zielonymi (bobikiem, facelią oraz gorczycą) i nawożeniem mineralnym – azotem w dawkach 0, 60, 120 i 180 kg N ha–1, określano zawartość i nagromadzanie wapnia w korzeniach i w liściach trzech odmian buraka cukrowego – Kristall, Atair i PN Mono 4. W korzeniach buraków uprawianych na glebie nawożonej organicznie międzyplonami ścierniskowymi wykazano wyższą zawartość i większe pobranie wapnia w stosunku do korzeni buraków uprawianych bez nawożenia organicznego. Nawożenie azotem stymulowało akumulację wapnia w plonach liści, a w plonach korzeni jedynie dawka 60 kg N ha-1 powodowała udowodniony wzrost zawartości i pobrania wapnia w stosunku do roślin nie nawożonych. Koncentracja wapnia zależała także od właściwości odmian. W korzeniach odmiany Atair stwierdzono mniejszą zawartość wapnia niż u odmian Kristall i PN Mono 4. Stężenie wapnia w korzeniach i liściach dodatnio warunkowało zawartość i wydatek cukru, a w liściach, w okresie zbioru, ujemnie korelowało z technologicznym plonem cukru. Wapń nagromadzony w plonach liści wszystkich odmian dodatnio korelował z plonem liści i z zawartością popiołu w korzeniach, a ujemnie – z zawartością cukru, zakumulowany zaś w plonach korzeni ujemnie korelował z zawartością popiołu, a dodatnio z biologicznym i technologicznym plonem cukru. Najmniejsze zapotrzebowanie na wapń w celu wytworzenia jednostki plonu i cukru technologicznego wykazywała odmiana Atair.

 

 

Urszula Prośba-Białczyk

WPŁYW NAWOŻENIA NA KONCENTRACJĘ I POBRANIE FOSFORU ORAZ PRODUKTYWNOŚĆ BURAKA CUKROWEGO

Słowa kluczowe: burak cukrowy, fosfor, nawożenie, międzyplon, azot, odmiana.

W czteroletnich badaniach nad nawożeniem organicznym międzyplonami ścierniskowymi bobiku, facelii oraz gorczycy i mineralnym azotem w dawkach 0, 60, 120 i 180 kg N ha–1 analizowano zmiany zawartości fosforu oraz jego pobranie w plonach trzech odmian buraka cukrowego: Kristall, Atair i PN Mono 4. Korzenie buraków uprawianych po bobiku i bez nawożenia organicznego miały wyższą zawartość fosforu. Zmniejszenie zawartości fosforu w korzeniach powodowało nawożenie azotem w dawkach 120 i 180 kg N ha–1, a w liściach – nawożenie w dawkach powyżej 60 kg N ha–1. Mniejszemu nagromadzeniu fosforu w plonie oraz zapotrzebowaniu buraków na fosfor sprzyjał międzyplon facelii. Wzrost nagromadzania fosforu w plonach korzeni następował pod wpływem dawek azotu 60 i 120 kg, a w liściach pod wpływem 60, 120 i 180 kg. Zawartość fosforu w korzeniach i liściach zależała od odmiany. Korzenie i liście odmiany PN Mono 4 zawierały więcej fosforu w porównaniu z odmianami Atair i Kristall. Koncentracja fosforu w korzeniach przed zbiorem buraków dodatnio warunkowała zawartość i wydatek cukru białego, a we wcześniejszych miesiącach wegetacji fosfor zawarty w korzeniach i w liściach dodatnio korelował z technologicznym plonem cukru. W przypadku wszystkich odmian fosfor nagromadzony w plonach liści ujemnie korelował z zawartością cukru, a dodatnio z zawartością popiołu, natomiast fosfor nagromadzony w plonach korzeni ujemnie korelował z zawartością popiołu, a dodatnio z zawartością azotu alfa amonowego oraz z biologicznym i technologicznym plonem cukru.

 

 

Krystyna Przybulewska, Agnieszka Krompiewska

WPŁYW ZASOLENIA NA LICZEBNOŚĆ MIKROORGANIZMÓW GLEBOWYCH

Słowa kluczowe: zasolenie NaCl, mikroorganizmy, gleba.

W pracy przedstawiono wyniki badań nad wpływem zasolenia gleby na liczebność mikroorganizmów. Zastosowano zanieczyszczenie gleby NaCl w następujących stężeniach: 10, 100 i 1000 mM kg–1. Kontrolę stanowiła gleba bez dodatku soli. Zasolenie gleby NaCl istotnie wpływało na liczebność drobnoustrojów glebowych. Wpływ ten był często zależny od ilości wprowadzanej soli, czasu jej oddziaływania oraz rodzaju gleby. Grupą mikroorganizmów najbardziej wrażliwą na zanieczyszczenie gleby NaCl okazały się bakterie. Działanie hamujące stwierdzono również w przypadku grzybów i promieniowców. Znaczne zasolenie gleby wpływało niekorzystnie na rozwój bakterii i promieniowców, natomiast sprzyjało rozwojowi grzybów. Pod wpływem długotrwałego działania soli (NaCl) w glebie zwiększyła się dwukrotnie liczebność bakterii halofilnych i halotolerancyjnych

 

 

Adam Radkowski, Beata Grygierzec, Katarzyna Sołek-Podwika

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W WYBRANYCH GATUNKACH I ODMIANACH TRAW

Słowa kluczowe:  składniki mineralne, tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa, kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa.

W pracy przedstawiono wyniki trzyletnich badań dotyczących zawartości makroelementów (N, P, K, Ca, Mg, Na) i mikroelementów (Cu, Mn, Fe i Zn) w wybranych gatunkach traw. Wykazano, że zawartość makro- i mikroelementów zależy od gatunku i odmiany. Zawartość makroelementów wahała się w zakresie: 17,2–20,2 N; 2,15–2,82 g P; 19,7–30,4 g K; 2,34–5,38 g Ca; 1,10–1,42 g Mg; 0,75–1,85 g Na kg–1 s.m. Spośród badanych makroelementów największą zmiennością charakteryzował się sód i wapń, natomiast najmniejszą azot i magnez. Zawartość potasu we wszystkich gatunkach, a sodu u tymotki łąkowej 50 SE i kostrzewy łąkowej uznano za optymalną, a w pozostałych przypadkach wartości były za niskie. Gatunkami bardziej zasobnymi w makroelementy były obie odmiany tymotki łąkowej, natomiast najmniej makroelementów stwierdzono u wiechliny łąkowej. Z kolei w przypadku mikroelementów zawartość żelaza u tymotki łąkowej 50 SE i manganu u kostrzewy łąkowej i kostrzewy czerwonej kształtowała się w granicach norm żywieniowych. Gatunkami zasobniejszymi w mikropierwiastki okazały się kostrzewa łąkowa i kostrzewa czerwona, z kolei najmniej zasobna była tymotka łąkowa 50 SE.

 

 

Krystyna Radomska, Aldona Dunicz-Sokolowska, Alfreda Graczyk

BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ BIOPIERWIASTKÓW I METALI TOKSYCZNYCH W ORGANIZMACH (WŁOSACH) DZIECI POLSKICH W WIEKU 1–5 LAT

Słowa kluczowe: włosy, biopierwiastki, metale toksyczne, pediatria, dzieci.

Postępy w chemizacji rolnictwa (nawozy sztuczne i środki ochrony roślin) wpływają systematycznie na zmniejszenie zawartości biopierwiastków w produktach żywnościowych. Zanieczyszczenie środowiska odpadami przemysłowymi i emisja do atmosfery dużej ilości tlenków siarki i azotu powodują opad kwaśnych deszczów, co wpływa na uwalnianie z gleby toksycznych pierwiastków amfoterycznych, takich jak glin i ołów, a tym samym zwiększenie skażenia nimi roślin spożywczych (zbóż, warzyw, owoców). Wzrost stosowania antybiotyków i innych leków o właściwościach chelatujących w stosunku do jonów będących biopierwiastkami ma wpływ na zmniejszenie się stężeń tych pierwiastków w organizmach ludzi. Najbardziej narażone na zaburzenia równowagi biopierwiastkowej są małe dzieci, ze względu na zwiększoną zdolność przyswajania metali toksycznych ze środowiska (Pb, Cd), zwiększoną częstotliwość zachorowań i konieczność stosowania antybiotyków oraz innych leków chelatujących biopierwiastki. W pracy przedstawiono wyniki badań populacyjnych na dużej grupie zdrowych dzieci w wieku 1–5 lat (2721, w tym 1278 dziewczynek i 1443 chłopców) z różnych regionów Polski. Badania przeprowadzono w latach 1991–2003. Wykazano, że w grupie chłopców występują niedobory wszystkich biopierwiastków, w tym znaczne Mg i Zn. Zaobserwowano statystycznie istotne różnice stężeń Ca, Mg i Fe we włosach dziewczynek i chłopców tej grupy wiekowej. U większości przebadanych dzieci wykazano bardzo wysoki poziom Pb we włosach, powyżej 2 mcg g-1 s.m. wł., i wysoki poziom Cd – od 0.1 do 0.16 mcg g–1 s.m. wł.

 

 

 

Tomasz Sosulski, Stanisław Mercik, Ewa Szara

WPŁYW ANTROPOGENICZNYCH ŹRÓDEŁ AZOTU NA OBIEG TEGO PIERWIASTKA W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM

Słowa kluczowe: nawozy mineralne, azot, nawożenie, zmianowanie roślin.

Wieloletnie doświadczenia nawozowe są prowadzone od 1923 r. w Wydziałowej Stacji Doświadczalnej w Skierniewicach, należącej do Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Doświadczenia te założono na glebie płowej, zaliczonej do kompleksu żytniego bardzo dobrego. Wykorzystując wyniki badań z lat 1997–2001, oceniono pozytywne i negatywne oddziaływanie azotu na glebę i rośliny. W przypadku podobnych dawek N, P, K stosowanych co roku z nawozami mineralnymi i obornikiem pod żyto uprawiane w monokulturze, znacznie mniejsze plony (o ok. 40%) otrzymuje się na oborniku. Wzrost plonów żyta i pobrania N przez rośliny pod wpływem nawożenia azotem jest największy na polach ze zmianowaniem bez obornika i bez motylkowych, mniejszy w uprawie żyta w monokulturze, a najmniejszy ze zmianowaniem w piątym roku po oborniku i trzecim roku po motylkowych. Straty azotu z obornika, jedynego nawozowego źródła azotu dla żyta, są znacznie większe niż z saletry amonowej. Wykazano ścisłą zależność między ilością N mineralnego w warstwie gleby do 65 cm jesienią a stratami tego składnika. Stwierdzono znacznie większe straty azotu nawozowego w przypadku zawartości N mineralnego w glebie powyżej 120 kg ha–1, w porównaniu z zawartością do 90 kg N ha–1.

 

 

Sławomir Szymczyk, Urszula Szyperek, Andrzej Rochwerger, Małgorzata Rafałowska

WPŁYW OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH NA ODPŁYW WAPNIA I MAGNEZU Z GLEB OBSZARÓW POJEZIERNYCH

Słowa kluczowe: gleba, intensywność rolnictwa, wapń, magnez.

W latach 1994–2001 na Pojezierzu Olsztyńskim badano wpływ wielkości i rozkładu opadów atmosferycznych na odpływ wapnia i magnezu siecią drenarską ze zlewni rolniczej i rolniczo-leśnej. Analizę intensywności i wielkości odpływu Ca2+ i Mg2+ z gleb sporządzono dla lat charakterystycznych pod względem ilości opadów; wyróżniono rok bardzo suchy, normalny i wilgotny. Wraz z wodami drenarskimi z 1 ha zlewni użytkowanej rolniczo rocznie odpływało do 107,8 kg Ca2+ i 42,3 kg Mg2+. Stężenie i odpływ wapnia i magnezu z gleb w wodach drenarskich zależał od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych (zmienności sezonowej), zwięzłości gleby i sposobu zagospodarowania zlewni. Najwyższy odpływ Ca2+ i Mg2+ stwierdzono w roku normalnym, a najniższy w roku bardzo suchym. Pod względem wielkości odpływu wapnia i magnezu siecią drenarską ze zlewni użytkowanych rolniczo omawiane pory roku można uszeregować następująco: wiosna>zima> lato>jesień. Drenowanie gleb lekkich w porównaniu z glebami średniozwięzłymi powodowało wzrost odpływu wapnia i magnezu w latach normalnych i roku bardzo suchym.

 

Urszula Szyperek, Sławomir Szymczyk, Andrzej Rochwerger, Katarzyna Sobczyńska-Wójcik

WPŁYW OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH NA ODPŁYW POTASU I SODU Z GLEB OBSZARÓW POJEZIERNYCH

Słowa kluczowe:  zlewnie drenarskie, wymywanie składników, sód, potas, opad atmosferyczny.

W latach 1994–2001 na Pojezierzu Olsztyńskim badano wymywanie potasu i sodu z gleb użytkowanych rolniczo. Przedmiot badań stanowiły odpływy Na i K z dwóch  zlewni drenarskich (A i B), zróżnicowanych pod względem powierzchni, rodzaju gleb i sposobu użytkowania terenu. W zlewni A przeważały gleby średniozwięzłe, i była ona w 74% użytkowana ornie.  W zlewni B przeważały gleby lekkie o 50% udziale gruntów ornych. Biorąc pod uwagę ilość opadów atmosferycznych, wyróżniono rok wilgotny (1995–717 mm), bardzo suchy (1996–408 mm) i lata normalne (1994–649 mm, 2001–654 mm). Dokonano również podziału lat na pory roku, które sklasyfikowano wg tych samych kryteriów. Wody do analiz pobierano 1 raz w miesiącu.  Koncentrację sodu i potasu oznaczono w nich metodą emisyjnej spektrometrii atomowej. Stwierdzono, że w zależności od wielkości opadów atmosferycznych z 1 ha zlewni użytkowanej rolniczo siecią drenarską odpływa rocznie od 0,03 do 4,5 kg Na i od 1,0 do 5,6 kg K. W roku wilgotnym i lata normalne, w porównaniu z rokiem bardzo suchym, odpływ tych składników jest kilkakrotnie wyższy. Wykazano, że wzrost intensywności rolniczego użytkowania zlewni zwiększa wymycie potasu 3-krotnie, a sodu 2-krotnie. Najwyższa zawartość K w wodach drenarskich występuje podczas suchych lub bardzo suchych sezonów (w porównaniu z wilgotnymi), a Na – podczas sezonów wilgotnych. Pod względem ilości Na i K wymywanego siecią drenarską ze zlewni rolniczych, pory roku uszeregowano w kolejności malejących ładunków: wiosna > zima > lato > jesień, a dla: wiosna > zima > jesień » lato.

 

 

Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jan K. Karczewski, Joanna Fiłon, Marta Siniło

OCENA ZAWARTOŚCI MAGNEZU W DIETACH MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ Z BIAŁEGOSTOKU I OKOLIC

Słowa kluczowe: dieta, magnez, młodzież gimnazjalna.

Magnez jest jednym z najważniejszych składników mineralnych organizmu. Jego prawidłowa podaż zapewnia zdrowie, niedobór zaś prowadzi do zaburzeń rozwoju fizycznego i psychicznego młodego organizmu. Celem pracy była ocena zawartości magnezu w jadłospisach młodzieży gimnazjalnej w zależności od płci i miejsca zamieszkania.

Anonimowymi badaniami ankietowymi objęto młodzież obu płci uczęszczającą do gimnazjów położonych w Białymstoku, okolicy podmiejskiej i na wsi oddalonej kilkanaście kilometrów od miasta.

Oceny zawartości magnezu w diecie dokonano na podstawie 24-godzinnego wywiadu żywieniowego, a wielkość spożytych porcji oszacowano w miarach domowych wg „Albumu porcji produktów i potraw” opracowanego w IŻŻ w Warszawie. Wyniki porównano z dzienną normą na poziomie bezpiecznym odpowiednią dla płci i wieku.

Racje pokarmowe dziewcząt, niezależnie od miejsca zamieszkania, zawierały nieco mniejsze niż przewiduje norma ilości magnezu, natomiast w dietach młodzieży męskiej ilości magnezu przekraczały normę. Różnice w średnich zawartościach magnezu w jadłospisach zarówno dziewcząt, jak i chłopców były istotne statystycznie w zależności od płci, a nieistotne w zależności od miejsca zamieszkania.

 

 

Brygida Wierzbicka, Joanna Majkowska-Gadomska

WPŁYW AKRYŻELU SODOWEGO NA ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ORGANICZNYCH I MINERALNYCH W WYBRANYCH ODMIANACH SAŁATY GŁOWIASTEJ MASŁOWEJ I KRUCHEJ (LACTUCA SATIVA L. CAPITATA L.)

Słowa kluczowe: sałata, sorbent, sucha masa, związki organiczne, biopierwiastki.

W latach 2000–2002 przeprowadzono badania dotyczące oceny zawartości wybranych składników organicznych i mineralnych w liściach sałaty głowiastej masłowej Charlene i kruchej Malika uprawianych na podłożu kontrolnym oraz z dodatkiem akryżelu sodowego. W analizie statystycznej wykazano istotny wpływ odmiany na gromadzenie w częściach jadalnych sałaty: suchej masy, kwasu L-askorbinowego, azotu, potasu, miedzi i żelaza. Zmiany ilości cukrów w liściach sałaty pod wpływem akryżelu sodowego były również statystycznie udowodnione. Współdziałanie badanych czynników na biokumulację suchej masy, witaminy C, cukrów ogółem oraz biopierwiastków – azotu, potasu, wapnia, miedzi i żelaza było istotne. W sałacie uprawianej z dodatkiem sorbentu wykazano niekorzystny stosunek ilościowy Ca:Mg.

 

 

Ewa M. Skibniewska, Michał Skibniewski, Tadeusz Kośla

RUBID – PIERWIASTEK ULTRAŚLADOWY W ŁAŃCUCHU TROFICZNYM

Słowa kluczowe: rubid, gleba, rośliny, zwierzęta.

Zdaniem części specjalistów, rubid należy do pierwiastków niezbędnych roślinom i zwierzętom. Zarówno jego niedobór, jak i nadmiar oddziałują niekorzystnie na ich metabolizm. Do tej pory w wielu badaniach pierwiastek ten był wykorzystywany jedynie jako marker potasu. Pomimo wielu badań znaczenie rubidu dla zwierząt nie jest do końca określone. Z tego względu celowe są dalsze doświadczenia oraz śledzenie przemieszczania się rubidu w łańcuchu pokarmowym gleba-rośliny-zwierzęta.

 

TOM 9 - NUMER 4 - GRUDZIEŃ  2004

 

 

R. S. Amin, F.R. Adallah, N. M. Abdel-Hamid

 

RÓŻNICE W POZIOMIE WYBRANYCH PIERWIASTKÓW OBECNYCH WE KRWI W POWIĄZANIU Z ODBUDOWĄ KOŚCI I HEMATOPOEZĄ U PACJENTÓW Z REUMATOIDALNYM ZAPALENIEM STAWÓW

Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, wapń, wapń jonowy, fosfor, magnez, miedź, żelazo.

Oznaczenie we krwi poziomu ogólnego i zjonizowanego wapnia (Ca, Ca++), magnezu (Mg), fosforu (P), miedzi (Cu), cynku (Zn), żelaza (Fe) oraz zdolności całkowitego wiązania żelaza (TIBC) w grupie pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RA), skarżących się na artretyczne bóle i z pozytywnym wynikiem testu na obecność czynnika reumatoidalnego (Rf). Jest to próba oceny poziomu metali u chorych na RA, co może być pomocne w lepszym poznaniu innych czynników odpowiedzialnych za to schorzenie lub w poszukiwaniu możliwości prostego, alternatywnego leczenia, opartego na zachowaniu i podtrzymywaniu odpowiedniego poziomu metali. Dwudziestu zdrowych mężczyzn (w wieku od 35 do 50 lat) podzielono na 2 grupy, po 10 w każdej. Pierwszą grupę stanowili chorzy na RA z pozytywnym wynikiem testu na obecność czynnika reumatoidalnego (Rf), a negatywnym wynikiem testu na obecność reaktywnego białka C (np. obecne u osób starszych cierpiących z powodu artretyzmu). Drugą grupę stanowili mężczyźni z negatywnym wynikiem testu na obecność czynnika reumatoidalnego (Rf) i nie cierpiący z powodu bólów reumatycznych, którzy stanowili kontrolę. Poziom ogólnej ilości Ca w surowicy chorych z RA zmniejszył się znacząco (p<0.001), zmniejszenie jednak poziomu Ca++ nie było wynikiem istotnym statystycznie. Poziom P u pacjentów z RA zwiększył się znacząco (p<0.001), poziom Mg zmniejszył się nieistotnie, a poziom Cu zwiększył się nieistotnie. Zarówno wartości Zn, Fe, jak i TIBC były znacząco wyższe (p<0.001) u chorych na RA niż u osobników zdrowych. Otrzymane wyniki pozwalają wnioskować, że RA będąc dodatkowo chorobą autoimmunologiczną, jest również powiązana z zakłóceniem gospodarki mineralnej w surowicy, dlatego też spadek ogólnego Ca w surowicy może powodować symptomy reumatoidalnego zapalenia stawów, bez wyraźnych zmian we frakcji jonowej wapnia, z towarzyszącym podwyższeniem poziomu P. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wapnia może być istotnym czynnikiem w łagodzeniu symptomów zakłócenia gospodarki metabolicznej kości u chorych na RA, zamiast stosowania u nich leków, które mogą powodować usuwanie Ca z organizmu. Suplementacja innymi pierwiastkami, takimi jak: Mg, Fe i Zn, może także poprawiać proces hematopoezy i hamować stres oksydacyjny, gdyż zarówno anemia, jak i stres oksydacyjny towarzyszyły pacjentom chorym na RA. Z tego względu zachowanie odpowiedniego poziomu pierwiastków w organizmie może być istotnym sposobem leczenia RA, w przeciwieństwie do stosowania innych metod, które mogą powodować nieoczekiwane zakłócenie gospodarki mineralnej.

 

 

Iryna Andrusishina, Kostj Kozlov

WPŁYW OŁOWIU I KADMU NA WYMIANĘ ELEKTROLITÓW I CHARAKTERYSTYKĘ MORFOLOGICZNĄ SPERMATOZOIDÓW SZCZURÓW

Słowa kluczowe: ołów, kadm, spermatozoidy, elektrolit, ATP.

Badania prowadzono na dorosłych szczurach, które przez okres 48 dni otrzymywały 1:200 LD50 octanu ołowiu i chlorku kadmu. Rezultatem wpływu ołowiu i kadmu był wzrost ich stężenia we krwi i spermatozoidach, a także zmiany wewnątrzkomórkowych zawartości wapnia i magnezu. Zaobserwowano również wzrost zawartości ATP. Zmiana równowagi elektrolitów prowadzi do zmian biochemicznych w spermatozoidach i negatywnie wpływa na ich płodność.

 

 

Iryna Andrusishina, Vasyl Stezhka, Elena Lampeka, Inna Holub

WPŁYW OŁOWIU I KWERCETYNY NA WYMIANĘ MAGNEZU W TKANKACH SZCZURÓW DOŚWIADCZALNYCH

Słowa kluczowe: ołów, magnez, kwercetyna szczury doświadczalne.

Badania prowadzono na dorosłych szczurach, które otrzymywały 1:100 LD50 octanu ołowiu. Rezultatem wpływu ołowiu był wzrost ich stężenia we krwi i tkankach, a największy w mózgu. Podanie Pb2+ oraz Pb2+ z kwercetyną wpływało na równowagę Mg:Ca, co z kolei wiązało się ze zmianami w poziomie magnezu, w zależności od typu tkanki. Kwercetyna wykazywała działanie ochronne przy wzroście poziomu magnezu w tkankach szczurów doświadczalnych.

 

 

Teresa Bowszys, Danuta Bobrzecka, Jadwiga Wierzbowska, Jerzy Czapla

WAPNOWANIE JAKO ZABIEG MODYFIKUJĄCY ZAWARTOŚĆ I WYNOS MAGNEZU Z PLONEM ŻYTA OZIMEGO

Słowa kluczowe: żyto ozime, odmiany, wapnowanie, nawozy wieloskładnikowe, magnez.

W latach 2001 – 2003 na glebie lekkiej przeprowadzono doświadczenia polowe z nawożeniem żyta ozimego dwóch odmian mieszańcowych Nawid F1 i Ursus F1 oraz odmiany populacyjnej Dańkowskie Złote. Zbilansowane nawożenie stosowano w serii z wapnowaniem (CaO 1,76 t ha-1) i bez wapnowania. Z nawozów pojedynczych stosowano saletrę amonową (przedsiewnie), mocznik (pogłównie), superfosfat potrójny, sól potasową 56%, a z nawozów wieloskładnikowych: Polifoskę 8, Polimag 305, Luboplon 4 i Lubofoskę. Najmniejszą zawartość magnezu stwierdzono w ziarnie żyta ozimego odmiany mieszańcowej Ursus F1 (1,2 g Mg kg-1 s.m.), więcej w mieszańcowej Nawid F1 i populacyjnej Dańkowskie Złote (śr. 1,30 g Mg kg-1 s.m.). Podobną tendencję wykazywała koncentracja magnezu w słomie żyta. Na wynos magnezu z plonem roślin istotny wpływ miało zarówno wapnowanie, jak i odmiana. Najmniej tego składnika pobierało żyto odmiany Ursus – 8,4 kg z 1 ha, a najwięcej Nawid – śr. 9,1 kg Mg z 1 ha.

 

 

Zdzisław Ciećko, Stanisław Kalembasa, Mirosław Wyszkowski, Elżbieta Rolka

WPŁYW ZANIECZYSZCZENIA GLEBY KADMEM NA ZAWARTOŚĆ WAPNIA W ROŚLINACH

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie kadmem, substancje neutralizujące, zawartość wapnia, zawartość makro- i mikroelementów.

Badano wpływ zanieczyszczenia gleby kadmem (10, 20, 30 i 40 mg Cd kg-1 gleby) na zawartość wapnia w owsie, kukurydzy, łubinie żółtym, rzodkiewce i facelii. Wpływ kadmu analizowano aplikując do gleby kompost, węgiel brunatny, wapno i bentonit. Zastosowanie tych substancji miało na celu ograniczenie mobilności kadmu. Zawartość wapnia w roślinach analizowano w korelacji z zawartością w nich innych pierwiastków i z poziomem zanieczyszczenia gleby kadmem. Wpływ zanieczyszczenia gleby kadmem na zawartość wapnia zależał od gatunku i organu rośliny. W wyniku oddziaływania kadmu stwierdzono wzrost zawartości wapnia we wszystkich organach owsa i łubinu żółtego oraz w korzeniach kukurydzy, a także zmniejszenie jego zawartości w korzeniach rzodkiewki i facelii. Dodatek do gleby kompostu, węgla brunatnego i wapna, w odróżnieniu od bentonitu, sprzyjał nagromadzaniu wapnia w kukurydzy, łubinie żółtym i rzodkiewce. W przypadku owsa oddziaływanie tych substancji na zawartość wapnia było relatywnie najmniejsze. Zawartość wapnia w roślinach była skorelowana z zawartością w nich niektórych makro- i mikroelementów.

 

 

Anna Czech, Eugeniusz R. Grela, Renata Klebaniuk, Tomasz Bil

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH ELEMENTÓW MINERALNYCH W SIARZE, MLEKU I OSOCZU KRWI LOCH ŻYWIONYCH PASZĄ Z DODATKIEM FITAZY MIKROBIOLOGICZNEJ

Słowa kluczowe: lochy, fitaza, siara, mleko, osocze, elementy mineralne.

Określano wpływ dodatku fitazy mikrobiologicznej do mieszanek na zawartość wybranych elementów mineralnych w osoczu krwi, siarze i mleku 60 loch rasy wbp x pbz, podzielonych na 3 grupy. Zwierzęta z grupy I żywiono mieszanką standardową. Zawartość składników pokarmowych była zgodna z zaleceniami NRC (1998), poziom zaś fosforu w paszy uzupełniano dodatkiem fosforanu paszowego. Zwierzęta z grupy II żywiono mieszankami jak w grupie I, ale bez dodatku fosforanu. Lochy z grupy III otrzymywały mieszankę jak w grupie II, ale z dodatkiem 500 PU fitazy mikrobiologicznej na 1 kg mieszanki. Mieszanki zawierały śruty zbożowe z jęczmienia, owsa i pszenicy, zaś z pasz białkowych – poekstrakcyjną śrutę sojową i z rzepaku „00”. W kilka godzin (4-6 h) po wyproszeniu od 8 zwierząt z grupy pobrano siarę (colostrum). W 21. dniu laktacji pobrano próbki mleka i krwi do analiz. Krew pobierano 3-4 h po zadaniu paszy. W paszy, siarze, mleku oraz osoczu krwi oznaczono zawartość Ca, Mg, Na, K, Cu, Zn i Fe metodą ASA, fosfor ogólny wg PN 76/R-64781. W paszy oznaczono również zawartość fosforu fitynowego oraz aktywność fitazy. W siarze, mleku i osoczu krwi loch otrzymujących dodatek fitazy mikrobiologicznej stwierdzono wzrost zawartości fosforu ogólnego, cynku i miedzi. Dodatek fitazy nie wpłynął na zmianę zawartości wapnia, magnezu, sodu, potasu i żelaza w siarze, mleku i osoczu krwi loch.

 

 

Ireneusz Grzywnowicz

WPŁYW STOSOWANIA OSADÓW ŚCIEKOWYCH W NAWOŻENIU NA ZMIANY ZAWARTOŚCI RÓŻNYCH FORM FOSFORU W GLEBIE CZ. I. ZAWARTOŚĆ FOSFORU DOSTĘPNEGO DLA ROŚLIN

Słowa kluczowe: osady ściekowe, doświadczenia polowe, chemiczne właściwości gleby.

Badania oparto na wynikach doświadczeń polowych, w których porównywano następcze oddziaływanie osadów ściekowych i obornika po 2 latach od ich zastosowania. Losy fosforu, wprowadzonego do gleby w postaci różnych nawozów organicznych, który nie został pobrany przez rośliny, prześledzono określając skład nieorganicznych fosforanów glebowych metodą Changa i Jacksona. Skład frakcyjny nieorganicznych fosforanów glebowych w glebie użytej do doświadczeń w dużym stopniu zależał od jej bardzo kwaśnego odczynu. Fosforany glinu i żelaza stanowią ponad 80% sumy nieorganicznych fosforanów w glebie bez nawożenia. Zastosowany w nawożeniu, a nie pobrany przez rośliny fosfor gromadził się głównie w postaci fosforanów glinu, niezależnie od tego, czy pochodził z obornika czy osadów ściekowych. Wyższa zawartość fosforu ruchomego, dopiero po drugim roku trwania doświadczenia, może dowodzić znacznie słabszej rozpuszczalności związków fosforu pochodzących z osadu ściekowego. Zmiany zawartości fosforu w glebie dotyczyły głównie jego formy organicznej. Udział fosforu organicznego w całkowitym wzrasta z 38% w glebie nie nawożonej do 48% w przypadku stosowania osadów ściekowych. Znacznie wyższy jest przyrost ilości fosforu w próchnicy niż węgla organicznego, skutkiem tego zawęża się stosunek Corg.:Porg., a więc próchnica glebowa staje się bogatsza w fosfor.

 

 

Barbara Kanadys-Sobieraj, Andrzej Górski, Andrzej Kot, Elżbieta Cipora

SKŁADNIKI MINERALNE KAMIENI NERKOWYCH

Słowa kluczowe: kamienie nerkowe, wapń, magnez, cynk, miedź.

Celem pracy było oznaczenie zawartości wapnia, magnezu, cynku i miedzi w kamieniach nerkowych metodą spektrofotometrii atomowo-absorpcyjnej. Stosowano mineralizację na sucho w piecu muflowym w temp. 450oC. Zawartość badanych pierwiastków oznaczano bezpośrednio z fazy wodnej w aparacie Pye Unicam SP 192. Zawartość cynku w badanych kamieniach była zbliżona. W kamieniach o niskiej zawartości miedzi (szczawianowo-węglanowych) stwierdzono ponad 2-krotnie wyższą zawartość magnezu i 2-krotnie niższą zawartość wapnia w porównaniu z kamieniami fosforanowymi i szczawianowo-fosforanowymi.

 

 

Małgorzata Kiełczykowska, Kazimierz Pasternak, Jolanta Wrońska, Irena Musik

MAGNEZ I WAPŃ W TKANKACH SZCZURÓW OTRZYMUJĄCYCH RÓŻNE DAWKI LITU

Słowa kluczowe: lit, magnez, wapń, szczury, tkanki.

Lit jest szeroko stosowany w medycynie, głównie w psychiatrii. Jego podawanie może wywierać negatywne skutki uboczne, m.in. zaburzając gospodarkę wodno-elektrolitową. Z tego względu podjęto badania nad wpływem różnych dawek litu podawanych w wodzie pitnej na stężenia magnezu i wapnia w tkankach szczurów. Eksperyment wykazał, że podawanie litu przez okres 4 tygodni spowodowało wzrost tkankowego poziomu magnezu, w przypadku zaś wapnia zaobserwowano tendencję spadkową. Średnie dawki litu, a w przypadku magnezu również najwyższa dawka, powodowały najbardziej znaczące zmiany.

 

 

Anna Kłos, Jerzy Bertrandt, Elżbieta Stężycka, Eugeniusz Rozmysł, Tomasz.Ciągadlak

ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STOSOWANYCH W ŻYWIENIU ZBIOROWYM MŁODYCH MĘŻCZYZN

Słowa kluczowe: magnez, całodzienne racje pokarmowe, suplementacja diety.

Celem pracy była ocena zawartości magnezu w całodziennych racjach pokarmowych planowanych i wydanych do spożycia młodym mężczyznom (19-23 lata) żywionym zbiorowo, pełniącym zasadniczą służbą wojskową oraz osadzonym w areszcie. Ocenie poddano 243 całodzienne racje pokarmowe z 2002 i 2003 r. Ponadto na podstawie badań ankietowych oceniono wielkość uzupełniania diety preparatami farmaceutycznymi zawierającymi magnez. Wykazano, że średnia zawartość magnezu w całodziennych racjach pokarmowych planowanych w żywieniu młodych mężczyzn odbywających zasadniczą służbę wojskową wynosiła 164,8% i 185,9% normy na poziomie bezpiecznym. Zawartości magnezu w racjach pokarmowych wydawanych do spożycia pokrywały obowiązującą normę odpowiednio w 134,2% oraz 133,9%. Planowane w jadłospisach wartości magnezu pokrywały odpowiednio 94,3% i 91,9% normy dla młodych mężczyzn na poziomie bezpiecznym. Średnia zawartość tego pierwiastka w racji pokarmowej wydanej do spożycia pokrywała odpowiednio 70,0% i 71,4% normy. Spośród badanych mężczyzn pełniących zasadniczą służbę wojskową, 7,1% przyjmowało codziennie różnorodne preparaty, które dostarczały 89,4 mg magnezu. Biorąc pod uwagę ww. suplmentację magnezem, średnia dzienna podaż magnezu tej grupy osób znacznie przekraczała wartości normy, i wynosiła 159,8% i 159,5%. Na znacznie szerszą skalę zjawisko suplementacji diety istnieje wśród mężczyzn osadzonych w areszcie śledczym. Dodatkowe preparaty mineralno-witaminowe zażywało aż 78% badanych. Ilość przyjmowanego magnezu zarówno w racji pokarmowej wydanej do spożycia, jak i dodatkowo spożywanego wynosiła 378,1 mg w 2002 r. i 382,8 mg w 2003 r., co pokrywało w 108,0% i 109,4% normy na poziomie bezpiecznym.

 

 

Tadeusz Kozielec, Dariusz Chlubek, Lilia Kotkowiak, Piotr Michoń, Iwona Noceń

STĘŻENIE MAGNEZU WE KRWI OSÓB Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ ORAZ WPŁYW SUPLEMENTACJI MAGNEZEM (SLOW – MAG B6) NA NORMALIZACJĘ FRAKCJI LIPIDÓW

Słowa kluczowe: magnez, dyslipidemia, suplementacja magnezem.

W pracy oceniano zawartość magnezu w surowicy krwi pacjentów z dyslipidemią. Stwierdzono zmniejszone stężenie magnezu u wszystkich badanych. W wyniku suplementacji pacjentów preparatem magnezu Slow-Mag B6 przez okres 3 miesięcy w dawce 320 mg dziennie stwierdzono podwyższone stężenie magnezu we krwi wraz z frakcją HDL lipidów oraz zmniejszenie zawartości cholesterolu całkowitego oraz LDL i trójglicerydów.

 

 

Sławomir Krzebietke, Stanisław Sienkiewicz

RÓWNOWAGA JONOWA JĘCZMIENIA JAREGO I PLON ZIARNA W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA ORGANICZNO-MINERALNEGO I MINERALNEGO

Słowa kluczowe: równowaga jonowa, nawożenie, obornik, jęczmień jary.

Celem badań było określenie wpływu nawożenia organiczno-mineralnego i mineralnego na równowagę jonową jęczmienia jarego w fazie BBCH-31 uprawianego w wieloletnim statycznym doświadczeniu polowym. W roślinach oznaczono zawartość Nog., Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH4+, H2PO4-, NO3-, SO42-, Cl- oraz obliczono ilość R-COO-. Wykazano, że obornik bardzo silnie kształtował zawartość kationów i anionów w testowanych roślinach, natomiast nawozy mineralne najbardziej zmieniały koncentrację kationów K+ i anionów Cl- oraz w mniejszym zakresie pozostałych składników. Nagromadzenie anionów organicznych zmniejszało się pod wpływem nawozów mineralnych, a obornik istotnie zwiększał ich zawartość. Koncentracja kationów i anionów w roślinach w stadium ich intensywnego wzrostu może mieć znaczenie w kształtowaniu wysokości plonu ziarna.

 

Jan Kucharski, Ewa Jastrzębska, Jadwiga Wyszkowska

MIKROBIOLOGICZNE I FIZYKOCHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ POPIOŁEM Z ZAKŁADU UTYLIZACJI ODPADÓW

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie gleby, popiół z odpadów, mikrobiologiczne i fizykochemiczne właściwości gleby.

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ popiołu pochodzącego z Zakładu Utylizacji Odpadów Stałych w Warszawie (0.0, 33.3, 66.6, 99.9 g kg-1 gleby) na liczebność drobnoustrojów glebowych (bakterii oligotroficznych, kopiotroficznych, amonifikacyjnych, immobilizujacych azot, celulolitycznych, promieniowców, grzybów oraz bakterii z rodzaju Arthrobacter spp., Pseudomonas spp. i Azotobacter spp), aktywność enzymów glebowych (dehydrogenaz, ureazy, fosfatazy kwaśnej i fosfatazy alkalicznej), wybrane właściwości fizykochemiczne gleby oraz plonowanie owsa (Borowiak) i kukurydzy (Reduta). Stwierdzono, że pod wpływem zwiększających się dawek popiołu następował wzrost pH gleby, sumy zasadowych kationów wymiennych, pojemności wymiennej oraz stopnia wysycenia gleb zasadowymi kationami wymiennymi, natomiast zmniejszała się kwasowość hydrolityczna. Zanieczyszczenie gleby popiołem wpływało ujemnie na namnażanie się grzybów oraz bakterii z rodzaju Pseudomonas spp., Arthrobacter spp. i Azotobacter spp., natomiast oddziaływało dodatnio na liczebność bakterii oligotroficznych, kopiotroficznych i amonifikacyjnych. Pod wpływem zanieczyszczenia gleby popiołem nastąpiło także zmniejszenie aktywności testowanych enzymów glebowych

oraz plonowania roślin.

 

 

Grażyna Niedzielska, Krystyna Caruk, Kazimierz Pasternak, Piotr Szczepański

PIERWIASTKI ŚLADOWE W PROCESACH ZAPALNYCH KRTANI

Słowa kluczowe: pierwiastki śladowe, przewlekłe zapalenie krtani, guzki głosowe, gruźlica krtani.

Celem pracy było określenie stężenia magnezu, miedzi i cynku w tkankach krtani objętych przewlekłym procesem zapalnym. Badaniami objęto 31 osób, od których morfologicznie zmieniony materiał tkankowy pobierano do badań zawartości pierwiastków śladowych. Stężenie pierwiastków śladowych oznaczano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Wyniki badań grupy badanej porównano z uzyskanymi w grupie kontrolnej i poddano analizie statystycznej. Stężenie magnezu we wszystkich stanach zapalnych krtani było wyższe niż w grupie kontrolnej. Stężenie miedzi w porównaniu z grupą kontrolną było istotnie niższe tylko w grupie z gruźlicą krtani. Stężenie cynku było istotnie obniżone u wszystkich pacjentów, najbardziej w gruźlicy krtani.

 

 

Grażyna Niedzielska, Piotr Szczepański, Krystyna Caruk

POZIOM MAGNEZU, WAPNIA I ŻELAZA W SUROWICY KRWI DZIECI Z WYSIĘKOWYM ZAPALENIEM UCHA

Słowa kluczowe: pierwiastki śladowe, wysiękowe zapalenie ucha.

Wysiękowe zapalenie ucha jest częstą chorobą wieku dziecięcego, charakteryzującą się powstawaniem płynu w jamie bębenkowej. Istnieje wiele hipotez tłumaczących to zjawisko, ale precyzyjna etiologia pozostaje niewyjaśniona. Celem pracy była ocena zawartości magnezu, wapnia i żelaza w surowicy krwi dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha. Badaniami objęto 29 dzieci z potwierdzonym wysiękiem w badaniu otoskopowym i audiometrycznym. Wyniki badań porównano z uzyskanymi w grupie kontrolnej dzieci zdrowych i poddano analizie statystycznej. Stwierdzono obniżony statystycznie istotnie poziom żelaza i magnezu. Nie stwierdzono różnic w poziomie wapnia.

 

 

Kazimierz Pasternak, Małgorzata Sztanke, Andrzej Borzęcki

WPŁYW PODAWANIA FLUORU NA STĘŻENIE KWASU ASKORBINOWEGO W TKANKACH MYSZY

Słowa kluczowe: fluor, kwas askorbinowy, myszy.

Stężenie kwasu askorbinowego w organizmie żywym może ulegać zmianom pod wpływem różnych czynników. Celem pracy było określenie wpływu fluorku sodu na stężenia kwasu askorbinowego w tkankach samic myszy. Wykazano, że podawanie myszom jonów fluorkowych powodowało utratę witaminy C z tkanek, przy czym zmiany te nie były istotne statystycznie.

 

 

Irena Perucka, Małgorzata Materska, Anna Gałkowska

BADANIA WPŁYWU JONÓW WAPNIOWYCH NA POZIOM CYNKU, MANGANU, MIEDZI I ŻELAZA W OWOCACH PAPRYKI OSTREJ ZBIERANYCH W RÓŻNYCH TERMINACH

Słowa kluczowe: Capsicum annuum L., mikroelementy, jony wapnia.

Badano wpływ stosowania Ca2+ na gromadzenie się cynku, miedzi, manganu i żelaza w owocach dwóch odmian ostrych papryki – Bronowickiej Ostrej i Cyklon oraz półostrej Tornado. Jony wapnia stosowano dolistnie na rośliny papryki w fazie rozsady. Akumulację mikroskładników pokarmowych badano w owocach w fazie pełnej dojrzałości zbieranych w trzech terminach. Największą koncentrację jonów cynku, żelaza i manganu stwierdzono w owocach zbieranych w drugim terminie. Zastosowanie Ca2+ na rozsadę papryki spowodowało obniżenie poziomu jonów cynkowych w owocach odmiany Tornado oraz wzrost koncentracji jonów manganu w owocach odmian Cyklon i Tornado w stosunku do kontroli. Nie stwierdzono natomiast jednoznacznego wpływu Ca2+ na gromadzenie się jonów miedzi i żelaza.

 

Irena Perucka, Małgorzata Materska, Kamila Maliborska

ZAWARTOŚĆ POTASU, MAGNEZU, WAPNIA I SODU W OWOCACH WYBRANYCH ODMIAN PAPRYKI OSTREJ PODDANYCH DZIAŁANIU JONÓW Ca2+

Słowa kluczowe: Capsicum annuum L., makroelementy, jony wapnia.

Badano wpływ Ca2+ na zawartość jonów potasu, magnezu i wapnia w owocach dwóch odmian ostrych (Bronowicka Ostra, Cyklon) oraz odmiany półostrej (Tornado). Jony wapnia zastosowano na rośliny w fazie rozsady. Owoce, w fazie pełnej dojrzałości, zbierano w trzech terminach: w trzeciej dekadzie lipca, sierpnia i września. W owocach odmiany półostrej stwierdzono wyższą zawartość jonów potasu i magnezu niż u odmian ostrych. Istotny wpływ na jakość owoców, pod względem zawartości bioskładników mineralnych, miał termin zbioru. W miarę wzrostu roślin zwiększał się poziom jonów magnezu, a obniżał potasu. Zastosowanie jonów wapniowych na rośliny papryki w fazie rozsady miało wpływ głównie na poziom potasu i wapnia badanych odmian. Stwierdzono, że owoce odmian Bronowicka Ostra i Cyklon pochodzące z I terminu zbioru charakteryzowały się wyższym poziomem K+, a wyższą zawartość jonów wapnia zanotowano w owocach odmiany Bronowicka Ostra i Tornado zebranych w drugim terminie, w porównaniu z roślinami kontrolnymi. Nie stwierdzono istotnego wpływu jonów wapniowych na poziom magnezu w owocach odmian ostrych, jedynie w owocach odmiany półostrej (Tornado) zebranych w drugim terminie stwierdzono obniżenie poziomu tego pierwiastka.

 

 

Barbara Pietruszka, Izabela Rybarczyk

UDZIAŁ MAGNEZU Z WODY OLIGOCEŃSKIEJ Z UJĘĆ W WARSZAWIE W DZIENNYM POKRYCIU NORM ŻYWIENIA

Słowa kluczowe: woda oligoceńska, magnez, spożycie wody.

Celem pracy była ocena udziału magnezu zawartego w wodzie oligoceńskiej z ogólnodostępnych ujęć w Warszawie w dziennym pokryciu norm żywienia na ten pierwiastek. Badania oparto na ankiecie dotyczącej zużycia wody oligoceńskiej na cele konsumpcyjne wśród osób dorosłych oraz oznaczonej metodą płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej zawartości Mg w próbach wody pobranych z 40 ogólnodostępnych ujęć. Oszacowane średnie spożycie wody oligoceńskiej wynosiło ok. 1,1 dm3. Przeciętne stężenie magnezu wynosiło 15,5 mg dm-3 (mediana) i wahało się od 7,1 do 19,5 mg dm-3. Średnie pobranie stanowiło ok. 6% dziennej normy (maksymalnie 24%).

 

 

Anna Pioruńska-Mikołajczak, Maria Pioruńska-Stolzmann, Danuta Barałkiewicz, Maria Iskra, Zbigniew Mikołajczyk

AKTYWNOŚĆ LIPAZY I ACYLOTRANSFERAZY TRIACYLOGLICEROL: CHOLESTEROL ORAZ STĘŻENIE CYNKU I MIEDZI W SUROWICY PACJENTÓW Z CHOROBĄ NIEDOKRWIENNĄ SERCA

Słowa kluczowe: choroba niedokrwienna serca, parametry lipidowe, cynk, miedź, surowica, lipaza, acylotransferaza triacyloglicerol:cholesterol, aktywność enzymatyczna.

Wiadomo, że cynk (Zn) i miedź (Cu) zmieniają aktywność lipazy (hydrolazy estrów glicerolu) oraz stężenia lipidów u pacjentów, u których wykryto zmiany miażdżycowe. Ze względu na fakt, iż triacyloglicerole podlegają rozkładowi nie tylko pod wpływem hydrolizy wywołanej działaniem lipazy (GEH), ale również mogą ulegać przekształceniom w procesie transacylacji z cholesterolem pod wpływem acylotransferazy triacyloglicerol:cholesterol (GECAT) u chorych z zaawansowanym procesem miażdżycy, dlatego określenie udziału Zn i Cu w aktywności enzymatycznej GECAT wydawało się interesujące. Celem pracy była ocena stężenia Cu i Zn oraz aktywności GEH i GECAT u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca (ChNS) w porównaniu z kontrolą. Materiał do badań stanowiła surowica krwi pacjentów (14 mężczyzn) w przedziale wiekowym 44-72 lat. Materiałem porównawczym była surowica pobrana od 21 zdrowych mężczyzn w wieku poborowym (18-25 lat). Oznaczono stężenie triacylogliceroli (TAG), cholesterolu całkowitego (TC), HDL- i LDL-cholesterolu (HDL-C, LDL-C) oraz aktywność GEH i GECAT metodą opisaną wcześniej (PATELSKI, PIORUŃSKA-STOLZMANN 1979). Poziom Cu i Zn zmierzono za pomocą atomowej spektrometrii absorpcyjnej (ISKRA i in. 1993). Stwierdzono, że u pacjentów z ChNS były wyraźnie podwyższone wartości TC, LDL-C oraz TAG, przy jednoczesnym obniżeniu HDL-C. Ponadto u badanych pacjentów wykazano istotnie wyższy poziom Cu, brak wyraźnych zmian stężenia Zn, natomiast zmniejszenie aktywności GEH i GECAT. Obliczono, że zmiana poziomu Zn i Cu w surowicy jest ujemnie skorelowana z aktywnością układu GECAT, w przypadku zaś GEH nie znaleziono takiej wyraźnej zależności. Na podstawie badań można przypuszczać, że istnieje zależność między reakcją transacylacji triacyloglicerolu z cholesterolem a stężeniami tych pierwiastków w surowicy krwi pacjentów z CHNS.

 

 

Leszek Rogalski, Agnieszka Bęś

MAGNEZ W GLEBACH LEKKICH UŻYŹNIANYCH OSADEM ŚCIEKOWYM

Słowa kluczowe: magnez, osad ściekowy, gleba lekka, korelacja i regresja.

W badaniach wazonowych glebę lekką, pochodzącą z nadkładu kopalnianego i nieużytku rolniczego, użyźniano osadem ściekowym i uprawiano trawy. W utworach glebowych określano zawartość magnezu przyswajalnego i ogólnego oraz związki korelacyjne i regresyjne z innymi pierwiastkami. Osad ściekowy istotnie zwiększył zawartość magnezu w utworach glebowych. W przypadku Mg przyswajalnego stwierdzono wyższe wartości współczynników korelacji z innymi pierwiastkami oraz interakcje z innymi czynnikami, niż w przypadku Mg ogólnego.

 

 

Leszek Rogalski, Agnieszka Bęś

ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W TRAWACH UPRAWIANYCH NA GLEBACH LEKKICH UŻYŹNIANYCH OSADEM ŚCIEKOWYM

Słowa kluczowe: magnez, gleba lekka, trawy, osad ściekowy.

Na glebach lekkich użyźnianych osadem ściekowy wysiano mieszankę traw o następującym składzie: kostrzewa czerwona, życica trwała, wiechlina łąkowa. W materiale roślinnym uzyskanym z poszczególnych utworów oznaczano zawartość Mg ogólnego oraz określano zależności korelacyjne i regresyjne między wybranymi formami makro- i mikroelementów. Zawartość Mg w materiale roślinnym była wysoce istotnie skorelowana z większością analizowanych makro- i mikroelementów.

 

Ilona Rogozińska, Elżbieta, Wszelaczyńska, Mieczysława Pińska

WPŁYW MAGNEZU NA WARTOŚĆ KONSUMPCYJNĄ I TECHNOLOGICZNĄ BULW ZIEMNIAKA ODMIANY MILA

Słowa kluczowe: magnez, organoleptyka, chipsy, frytki, białko, witamina C, glikoalkaloid.

W czteroletnim doświadczeniu polowym badano działanie wzrastającego nawożenia magnezem (w postaci kizerytu) na stopień koncentracji tego pierwiastka w bulwach ziemniaków jadalnych i jego bezpośrednie oddziaływanie na parametry określające przydatność do konsumpcji i produkcji wyrobów uszlachetnionych. Istnieje dość ścisła zależność między zawartością magnezu w ziemniaku a jego walorami konsumpcyjnymi, jak smak i zapach, oraz jakością frytek i czipsów. Stwierdzono, że im wyższa zawartość magnezu w bulwie ziemniaka, tym większa jej zdolność do koncentracji witaminy C, białka ogólnego oraz solaniny. Pozytywną modyfikację jakości bulw ziemniaka można uzyskać stosując odpowiednią dawkę magnezu (45 kg Mg ha-1), co koresponduje z zawartością w bulwie 1,51 g Mg kg-1 s.m.

 

 

Antoni Rogóż

BADANIA NAD FORMAMI LITU W GLEBIE. CZ. I. FORMY LITU A WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE GLEB

Słowa kluczowe: lit, forma, gleba.

Zebrane próby glebowe poddano sekwencyjnej ekstrakcji o wzrastającej sile ługującej, stosując następujące roztwory w celu określenia zawartości litu w poszczególnych formach: 0,05 mol BaCl2 dm-3; 2,5% CH3COOH; 0,1 mol K2P4O7 dm-3; 0,1 mol H2C2O4 dm-3 + 0,175 mol (NH4)C2O4 dm-3 oraz stężony HClO4. Ekstraktory te pozwalają określić formy litu w glebach od łatwo rozpuszczalnych, czyli dostępnych dla roślin, przez słabo związane z glebą, po trudno rozpuszczalne, unieruchamiane, niedostępne dla roślin. Zawartość litu w poszczególnych formach otrzymywanych metodą sekwencyjnego frakcjonowania metali była dość zróżnicowana, głównie w zależności od zawartości części spławialnych, w mniejszym stopniu od pH gleby. Zawartość litu w formie zbliżonej do całkowitej w badanych glebach wahała się od 1,550 do 72,850 mg kg-1, przy średniej geometrycznej 19,675 mg Li kg-1. Wykazano istotną dodatnią zależność między zawartością części spławialnych oraz iłu koloidalnego a zawartością litu w formie rezydualnej F-5 oraz w formie całkowitej, gdzie współczynniki korelacji prostej wynosiły r = 0,596 oraz r = 0,774. Stwierdzono istotną zależność między zawartością węgla organicznego w badanych glebach a zawartością litu w formie wodnorozpuszczalnej i wymiennej niespecyficznie adsorbowanej F-1, gdzie współczynnik korelacji prostej r = 0,284. Nie wykazano istotnych zależności między odczynem mierzonym w 1mol KCl dm-3 a zawartością litu w formie wodnorozpuszczalnej i wymiennej niespecyficznie adsorbowanej F-1 dostępnej dla roślin.

 

 

Antoni Rogóż

BADANIA NAD FORMAMI LITU W GLEBIE. Cz. II. ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY FORMAMI LITU W GLEBIE A ICH PRZYSWAJALNOŚĆ PRZEZ ROŚLINY

Słowa kluczowe: zawartość litu, ziemniaki, buraki.

Gleby, na których uprawiano rośliny okopowe, charakteryzowały się dużym zróżnicowaniem pod względem składu granulometrycznego, zawartości węgla organicznego, części spławialnych. Czynnikiem decydującym o zawartości litu w badanych glebach była zawartość części spławialnych, w mniejszym zaś stopniu zawartość węgla organicznego. W wyniku sekwencyjnego frakcjonowania stwierdzono, że zawartość litu w glebach, na których uprawiano rośliny okopowe, była dość zróżnicowana. Koncentracja tego pierwiastka w formie wodnorozpuszczalnej oraz wymiennej niespecyficznie adsorbowanej dostępnej dla roślin wynosiła w badanych glebach od 0,011 do 0,260 mg Li kg-1. Zawartość litu w bulwach ziemniaka wahała się od 0,040 do 0,750 mg kg-1, śr. Geometryczna 0,248 mg Li kg-1. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono istotną dodatnią zależność między zawartością litu w formie wodnorozpuszczalnej i wymiennej niespecyficznie adsorbowanej F-1 a koncentracją tego pierwiastka w bulwach ziemniaka (r = 0,322). Koncentracja tego pierwiastka w uprawianych burakach pastewnych była bardzo zróżnicowana w zależności od analizowanej części rośliny. Zawartość litu w korzeniach buraków wahała się od 0,050 do 1,200 mg kg-1, śr. Geometryczna 0,370 mg Li kg-1, natomiast w blaszce liściowej od 0,3 do 11,70, śr. geometryczna 2,388 mg Li kg-1. Przyjmując średnią geometryczną zawartość litu w korzeniach buraków uprawianych na glebach o zawartości części spławialnych <0,02 mm do 20% za 1, to zawartość tego pierwiastka w korzeniach buraków uprawianych na glebach zaliczanych do kolejnych kategorii agronomicznych wzrosła o 35%. Analiza statystyczna wykazała istotną dodatnią zależność między zawartością litu formie wodnorozpuszczalnej i wymiennej niespecyficznie adsorbowanej w glebie F-1 a jego koncentracją w korzeniach buraków (r = 0,3234). Natomiast nie stwierdzono istotnych zależności między pozostałymi formami litu w glebie a zawartością w bulwach ziemniaków i korzeniach buraków.

 

 

Beata Rutkowska, Jan Łabętowicz, Wiesław Szulc

STOSUNEK STĘŻENIA Ca i Al W ROZTWORZE GLEBOWYM JAKO WSKAŹNIK JAKOŚCI ŚRODOWISKA GLEBOWEGO

Słowa kluczowe: glin, wapń, stosunek Ca:Al, roztwór glebowy.

Celem badań było prześledzenie stężenia glinu i wapnia oraz stosunków między tymi pierwiastkami w roztworze glebowym w zróżnicowanych warunkach glebowych. Badania prowadzono na próbkach glebowych pobranych z obszaru Polski. Stężenie zarówno jonów glinu, jak i wapnia w roztworze glebowym było silnie zróżnicowane i wynosiło 0,04 – 0,54 mmol Al. dm-3 i 0,08 – 4,20 mmol Ca dm-3. Stężenie jonów wapnia w roztworze glebowym było dodatnio skorelowane z badanymi właściwościami gleb, natomiast jonów glinu ujemnie. Stosunek Ca:Al w roztworze glebowym był istotnie dodatnio skorelowany z analizowanymi właściwościami gleby. Przechodząc od lekkich gleb kwaśnych, ubogich w materię organiczną, o małej pojemności wymiany kationów, do gleb cięższych, obojętnych i zasadowych, o większej pojemności wymiany kationów i wyższej zawartością materii organicznej, obserwowano istotne rozszerzanie stosunku Ca:Al w roztworze glebowym.

 

 

Iwona Sembratowicz, Katarzyna Ognik, Jerzy Truchliński, Magdalena Cendrowska

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W SUROWICY KRWI I TKANKACH INDYCZEK OTRZYMUJĄCYCH DODATEK BIOSTYMINY I BIOARONU C

Słowa kluczowe: indyczki, preparaty ziołowe, surowica krwi, tkanki, elementy mineralne.

Badania przeprowadzono na 60 szt. 6-tygodniowych indyczek Big-6 typu ciężkiego, podzielonych na 3 grupy żywieniowe (po 20 szt.). Ptaki odchowywano do 16 tyg. życia w standardowych warunkach zoohigienicznych, optymalnych dla tuczu indyków rzeźnych, i karmiono ad libitum standardowymi mieszankami pełnoporcjowymi. Grupę I potraktowano jako kontrolną, nie otrzymywała ona żadnego dodatku. Ptaki z grupy II otrzymywały dodatek preparatu Bioaron C w ilości 0,5 ml kg-1 m.c. dzień-1, natomiast indyczki z grupy III – dodatek biostyminy w ilości 0,05 ml kg-1 m.c. dzień-1. Oba preparaty aplikowano ptakom w wodzie pitnej. Po zakończonym odchowie z żyły skrzydłowej indyczek pobrano krew do analiz. Zawartość: K, Ca, Mg, Fe, Cu i Zn w surowicy oznaczono techniką ASA. Podobnie oznaczono poziom badanych składników mineralnych w wątrobie, nerkach oraz mięśniach piersiowych ptaków. Stwierdzono, że dodatek Bioaronu C wpłynął na wzrost zawartości Ca, Fe i Cu w surowicy krwi indyczek. Przyczynił się on również do wzrostu retencji Cu w wątrobie i nerkach. Natomiast dodatek biostyminy wpłynął na spadek zawartości K we wszystkich badanych tkankach.

 

 

Stanisław Sienkiewicz, Sławomir Krzebietke, Jadwiga Sienkiewicz

RÓWNOWAGA JONOWA KUKURYDZY I JEJ WPŁYW NA PLON W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA ORGANICZNO-MINERALNEGO I MINERALNEGO

Słowa kluczowe: równowaga jonowa, nawożenie, obornik, kukurydza.

Celem badań było określenie wpływu nawożenia organiczno-mineralnego i mineralnego na równowagę jonową kukurydzy w fazie BBCH-16 uprawianej w wieloletnim statycznym doświadczeniu polowym. W roślinach oznaczono zawartość: Norg., Ca2+, K+, Na+, NH4+, H2PO4-, NO3-, SO42-, Cl- oraz obliczono ilość R-COO-. Wykazano, że obornik bardzo silnie kształtował zawartość kationów i anionów w testowanych roślinach. Pod wpływem nawozów mineralnych nastąpiło duże zmniejszenie nagromadzenia anionów organicznych (R-COO-). Obornik wpłynął na rozszerzenie stosunków jonowych SC SA-1, K Ca-1, K Mg-1, K (Ca+Mg)-1 w kukurydzy. Wykazano, że plon zielonej masy kukurydzy dodatnio korelował z zawartością K+, NO3-, H2PO4-, Norg. oraz sumą kationów (SC) w roślinach w fazie BBCH-16.

 

 

Krystyna A. Skibniewska, Jolanta Wieczorek, Daniel Hiliński

BADANIE UWALNIANIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z CHLEBA WYPIECZONEGO Z CIASTA O PRZEDŁUŻONYM CZASIE FERMENTACJI

Słowa kluczowe: chleb, składniki mineralne, trawienie in vitro.

W 6 próbkach chleba wypieczonego po 5 – 11 h fermentacji, 2 próbkach chleba razowego handlowego, 2 próbkach mieszanego handlowego oraz 1 próbce bezglutenowego oznaczono zawartość: Mg, Ca, Fe, Zn, Mn, Cu oraz P. Następnie chleb poddano procesowi enzymatycznego trawienia in vitro, po czym oznaczono procentowo ilość uwolnionych składników mineralnych. Średnio, w przypadku wszystkich prób, zostało uwolnione: 66% Mg, 63% Ca, 59% Fe, 64% Zn, 47% Mn, 73% Cu i 61% P. W badaniach nie uzyskano spodziewanego wyniku, tzn. wysokiego procentu uwolnienia składników mineralnych z chleba wypieczonego po przedłużonym czasie fermentacji.

 

 

Elżbieta Skorbiłowicz

OŁÓW I CHROM W OSADACH DENNYCH GÓRNEJ NARWI I JEJ DOPŁYWACH

Słowa kluczowe: metale ciężkie, osad denny, rzeki.

Badania przeprowadzono w 20 mniejszych i większych rzekach zlewni Narwi i górnym jej odcinku. Pobrano 124 próby osadów dennych, w których oznaczono zawartość chromu i ołowiu. Stwierdzono, że małe rzeki przepływające przez tereny rolno-leśne zawierają niewielkie ilości obu pierwiastków. Natomiast w rzekach o większej powierzchni zlewni obejmującej tereny zurbanizowane stwierdzono wyższe stężenie chromu i ołowiu.

 

 

Anna Stolarska, Krystyna Przybulewska

WPŁYW WARUNKÓW SIEDLISKA NA BIOAKUMULACJĘ WYBRANYCH MIKROELEMENTÓW W PLANTAGO MAJOR L. I TARAXACUM OFFICINALE WEB.

Słowa kluczowe: miedź, cynk, żelazo, mangan, molibden, mikroelementy, babka zwyczajna, mniszek lekarski.

W pracy zbadano wpływ warunków siedliska na stopień kumulacji mikroelementów w liściach Planatgo major L. i Taraxacum officinale Web. Stwierdzono, że w Plantago major poziom żelaza jest zależny od jego stężenia w środowisku. Największą koncentrację tego metalu odnotowano w rejonie Bramy Portowej, w warunkach natężonego ruchu kołowego. Podobnie zawartość manganu u obu gatunków była modyfikowana przez jego stężenie w środowisku. Największe ilości managnu gromadziły rośliny zebrane przy ul. Wojska Polskiego.

 

 

Janina Suchorska-Orłowska, Dorota Jadczak, Zbigniew Muliński

WPŁYW NAWOŻENIA MINERALNEGO NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I ŻELAZA ORAZ STOSUNKI ILOŚCIOWE TYCH PIERWIASTKÓW W PLONACH SZPINAKU NOWOZELANDZKIEGO

Słowa kluczowe: magnez, żelazo, dawki azotu, szpinak nowozelandzki.

W badaniach analizowano wpływ dawek azotu (0, 100, 150 200 kg N ha-1) na zawartość magnezu i żelaza oraz stosunki Fe:Mg w plonach szpinaku nowozelandzkiego uprawianego w 3-letnim doświadczeniu polowym. Stwierdzono, że zastosowane nawożenie przyczyniło się do wzrostu poziomu magnezu w liściach szpinaku, obniżenia zaś poziomu żelaza w liściach i łodygach tej rośliny. Ponadto liście zawierały więcej obydwu pierwiastków niż łodygi. W plonach szpinaku stwierdzono istotną zależność między stosunkami ilościowymi Fe:Mg a poziomem nawożenia azotowego, wyrażoną wysokimi dodatnimi współczynnikami korelacji.

 

 

Danuta Suchożebrska-Jesionek, Ewa Nowosadzka,

Anna Bogusiewicz, Marta Stryjecka-Zimmer

ZAWARTOŚĆ MANGANU I AKTYWNOŚĆ DYSMUTAZY PONADTLENKOWEJ U MUTANTA NEUROLOGICZNEGO KRÓLIKA PT

Słowa kluczowe: mangan, dysmutaza ponadtlenkowa, SOD, MnSOD, CuZnSOD, królik pt, pień mózgu.

Mangan należy do tych pierwiastków, który mimo małych stężeń odgrywa szczególną rolę w OUN. Jest on składnikiem mitochondrialnej dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), enzymu, który odgrywa kluczową rolę w ochronie komórek przed wolnymi rodnikami. Celem pracy było określenie stężenia Mn i aktywności MnSOD w pniu mózgu królika pt w różnym wieku. Królik pt jest mutantem, u którego występują zaburzenia procesu mielinogenezy współistniejące z rozsianym uszkodzeniem neuronów, głównie struktur podkorowych i pnia mózgu. W pniu królika pt, niezależnie od wieku, obserwowano wyższe stężenie manganu i wzrost aktywności MnSOD w porównaniu ze zwierzętami kontrolnymi. Wykazane w przeprowadzonych badaniach różnice mogą być związane z mechanizmami adaptacyjnymi i stanowić dodatkowy czynnik wpływający na przebieg choroby.

 

 

Szara Ewa, Mercik Stanisław, Sosulski Tomasz

WYBRANE ASPEKTY ODDZIAŁYWANIA WIELOLETNIEGO NAWOŻENIA FOSFOREM NA GLEBĘ I ROŚLINĘ

Słowa kluczowe: doświadczenie wieloletnie, superfosfat, plony roślin, zawartość fosforu w roślinach, kadm w glebie, kadm w roślinie, nieokludowane fosforany glinu.

Wykorzystując wieloletnie doświadczenia nawozowe w Skierniewicach, trwające nieprzerwanie od 1923 r., oceniono pozytywne skutki stosowania wieloletniego nawożenia fosforowego na plony roślin, zawartość fosforu w roślinach oraz skutki negatywne, jakimi mogą być zawartość Al w glebie, Cd w glebie i roślinach oraz ewentualne skażenia wód tym pierwiastkiem. Zarówno w glebach wapnowanych, jak i niewapnowanych (CaNPK, NPK) superfosfat zwiększa plony roślin w stosunku do kombinacji nienawożonych (CaNK, NK). Przyrost ten był większy w systemie nawożenia wyłącznie mineralnego niż w systemie organiczno-mineralnym. Wieloletnie systematyczne nawożenie fosforem dawkami przekraczającymi potrzeby pokarmowe roślin zwiększało zawartość P w roślinach (do 20%), ale nie pogarszało to ich cech jakościowych. Nadwyżka bilansowa fosforu nawozowego przyczynia się, przede wszystkim, do wzrostu ilości fosforu ogólnego w warstwie ornej gleby, nieznacznie tylko przemieszczającego się do głębszych warstw i wód odpływowych. Nawożenie superfosfatem znacząco zwiększa ilość fosforanów glinu, ograniczając potencjalną ilość Al wymiennego działającego toksycznie na rośliny. Więcej fosforanów glinu tworzy się w systemie nawożenia wyłącznie mineralnego niż w systemie organiczno mineralnym. Ilość Cd wprowadzana do gleby w wyniku 15-letniego nawożenia superfosfatem pojedynczym lub potrójnym, w dawkach 26 i 39 kg P ha-1, nie stanowiła zagrożenia zanieczyszczenia gleby tym metalem. Zawartość Cd w roślinach zależała, przede wszystkim, od gatunku rośliny, a nie od formyani dawki superfosfatu.

 

 

Małgorzata Sztanke, Kazimierz Pasternak, Andrzej Borzęcki

ZMIANY AKTYWNOŚCI ENZYMÓW ANTYOKSYDACYJNYCH W TKANKACH MYSZY OTRZYMUJĄCYCH FLUOR

Słowa kluczowe: fluor, enzymy antyoksydacyjne, myszy.

Aktywność enzymów antyoksydacyjnych w organizmie żywym stale podlega wahaniom pod wpływem różnych czynników. Zmiany w homeostazie oksydacyjnej ustroju mogą być spowodowane oddziaływaniem jonów fluorkowych. Celem pracy było określenie wpływu podawania fluorku sodu na tkankową aktywność dysmutazy ponadtlenkowej i peroksydazy glutationowej u samic myszy. Wykazano, że podawanie myszom jonów fluorkowych powoduje obniżenie aktywności badanych enzymów antyoksydacyjnych i może zaburzać równowagę oksydacyjną organizmu.

 

 

Jerzy Truchliński, Katarzyna Ognik, Elżbieta Rusinek

PROPORCJE MIĘDZY WYBRANYMI PIERWIASTKAMI W SIERŚCI KONI PODSTAWĄ OCENY SUPLEMENTACJI BIOPIERWIASTKÓW W ORGANIZMIE

Słowa kluczowe: suplementacja, proporcje toksyczne, sierść koni.

Celem badań było określenie na podstawie analizy sierści koni proporcji między wybranymi pierwiastkami, z uwzględnieniem proporcji toksycznych. Na podstawie uzyskanych wartości poszczególnych proporcji biopierwiastków oraz proporcji pierwiastków do metali toksycznych zaproponowano program suplementacyjny elementów mineralnych dla trzech badanych koni.

 

 

Barbara Wiśniowska-Kielian, Adam Paździorko

OCENA ZAWARTOŚCI MAKROELEMENTÓW I PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W GLEBACH I ROŚLINNOŚCI UŻYTKÓW ZIELONYCH W REGIONIE GÓRSKIM. CZ. I. WŁAŚCIWOŚCI GLEBY

Słowa kluczowe: użytki zielone, region górski, gleby, odczyn, pojemność sorpcyjna, materia organiczna, przyswajalny K i P.

Badano właściwości gleb użytków zielonych górskiej gminy Ujsoły, obejmującej 4 miejscowości: Glinkę, Soblówką, Ujsoły i Złatną, położonej w południowej części Beskidu Żywieckiego na wysokości 540-1324 m n.p.m., w silnie ukształtowanych terenie o nachyleniu zboczy dochodzącym do 30-50o. Gleby zawierały 30 – 70% frakcji ilastych, i z tej przyczyny od 87,5 do 100% gleb w poszczególnych miejscowościach stanowiły gleby ciężkie, pozostałe zaś to gleby średnie. Gleby te były nadmiernie zakwaszone (pH znacznie poniżej 4,5), przy względnie dużej kwasowości hydrolitycznej. Gleby zawierały od 3,1 do 6,2% materii organicznej, więcej niż przeciętnie gleby mineralne. Więcej materii organicznej zawierały gleby z Soblówki i Glinki niż z Ujsół i Złatnej. Pojemność sorpcyjna była wysoka, co wynikało z dużej zawartości materii organicznej i frakcji ilastych, a udział w niej kwasowości hydrolitycznej (<40%) wskazuje na słabą degradację środowiska. Gleby wykazywały bardzo niską zasobność w przyswajalny K oraz, w większości, bardzo niską lub niską zawartość przyswajalnego P, co świadczy o ograniczeniu lub zaniechaniu nawożenia tymi składnikami. Właściwości gleb użytków zielonych w tej gminie mogą być przyczyną pogorszenia jakości runi wskutek zmniejszonej zawartości składników mineralnych i zakłócenia relacji między nimi.

 

 

Barbara Wiśniowska-Kielian, Adam Paździorko

OCENA ZAWARTOŚCI MAKROELEMENTÓW I PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W GLEBACH I ROŚLINNOŚCI UŻYTKÓW ZIELONYCH W REGIONIE GÓRSKIM. CZ. II. ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W RUNI

Słowa kluczowe: użytki zielone, region górski, makroelementy, stosunki ilościowe, jakość paszy.

Praca prezentuje zawartość makroelementów w roślinności użytków zielonych górskiej gminy Ujsoły, położonej w południowej części Beskidu Żywieckiego na wysokości 540-1324 m n.p.m. i nachyleniu zboczy osiągającym 30-50o. Gmina obejmuje 4 miejscowości, takie jak: Glinka, Soblówka, Ujsoły i Złatna. Zawartość makroelementów wykazywała dużą zmienność, co może wynikać ze zróżnicowanego udziału traw i roślin dwuliściennych w runi badanych użytków zielonych. W runi większości badanych użytków (58%) poziom azotu nie przekraczał 16 g N kg-1 absolutnie suchej masy, a wszystkie miały niższą od optymalnej zawartość białka surowego (<120 g kg-1). Odpowiednią zawartość fosforu stwierdzono tylko w 32% próbek. Zawartość potasu nie osiągnęła wartości optymalnej – 17 g K kg-1 s.m., a w 90% próbek runi stwierdzono znaczny niedobór wapnia. Ruń 58% użytków miała optymalną zawartość magnezu, natomiast ruń wszystkich użytków zawierała ponad 3-krotnie mniej sodu niż dobra pasza z użytków zielonych. Niski poziom N, P i K, a także Ca w runi z terenu badanej gminy wskazuje na ograniczenie lub zaniechanie nawożenia i wapnowania tych użytków zielonych. Stosunki masowe: Ca:P w 26% próbek, Ca:Mg – w 10%, K:Ca – w 40%, a K:Mg – w 30% próbek runi były zbliżone do optymalnych, w pozostałych zaś znacznie odbiegały od wartości zalecanych dla dobrej paszy z użytków zielonych. Stosunek jonowy K:(Ca+Mg) oraz stosunek masowy K:Na nie osiągnęły w żadnym przypadku wartości zalecanych dla dobrej paszy. Zależności te zakłócały, przede wszystkim, nieodpowiednie zawartości wapnia, potasu i sodu w sianie.

 

 

Teresa Wojcieszczuk, Edward Niedźwiecki, Marta Sowińska

WSPÓŁZALEŻNOŚĆ WYSTĘPOWANIA SKŁADNIKÓW CHEMICZNYCH W PRZESĄCZACH Z GLEBY NAWOŻONEJ ZRÓŻNICOWANYMI DAWKAMI POPIOŁU Z WĘGLA KAMIENNEGO

Słowa kluczowe: nawożenie popiołem, wymywanie składników chemicznych, korelacja, regresja.

W doświadczeniu laboratoryjnym oznaczono ilość wymywanych z gleby składników chemicznych (Ca, Mg, K, Na, Cl, H, C, N, ogólne stężenie soli), podczas 13-krotnego ich deszczowania w latach 1994-2004. Glebę uprzednio wzbogacono zróżnicowanymi dawkami popiołu ze spalania węgla kamiennego w elektrowni „Dolna Odra” (0; I = 15; II = 60; III = 120 Mg ha-1). Na podstawie wyników analizy chemicznej przesączów glebowych wyliczono współczynniki korelacji dla wszystkich par składników chemicznych oraz współczynniki regresji i determinacji dla par z istotną korelacją. Wprowadzone do gleby wraz z popiołem składniki chemiczne zmieniały ilościowe i jakościowe wzajemne relacje w zależności od zastosowanej dawki popiołu, co potwierdzają wyliczone współczynniki korelacji i regresji.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski, Ewa Jastrzębska, Magdalena Zaborowska

ROLA WAPNOWANIA I SZCZEPIENIA NITRAGINĄ W PRZYWRACANIU RÓWNOWAGI BIOCHEMICZNEJ GLEBY ZANIECZYSZCZONEJ CHROMEM(VI)

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie gleby, chrom(VI), aktywność enzymów, bobik, makroelementy.

W doświadczeniu wazonowym próbki gleby o składzie granulometrycznym piasku gliniastego lekkiego pylastego zanieczyszczano K2Cr2O7 w następujących ilościach, w przeliczeniu na Cr, w mg kg-1 gleby: 0, 10, 20, 30 i 40. Część tak przygotowanych próbek wapnowano za pomocą CaO w ilości równoważącej pełną kwasowość hydrolityczną oraz szczepiono Nitraginą (szczepionką zawierającą bakterie Rhizobium leguminosarum bv. viciae). Rośliną doświadczalną był bobik. W glebie określono aktywność: dehydrogenaz, ureazy, fosfatazy kwaśnej i fosfatazy alkalicznej. Obliczono także potencjalny biochemiczny wskaźnik żyzności gleby. W materiale roślinnym oznaczono zawartość: N, P, K, Ca , Mg, Na i Cr. Stwierdzono, że zanieczyszczenie gleby chromem sześciowartościowym wpłynęło negatywnie na aktywność dehydrogenaz, ureazy, fosfatazy kwaśnej, fosfatazy alkalicznej i wartość biochemicznego wskaźnika potencjalnej żyzności gleby, a także na plonowanie bobiku. Powodowało zaburzenia w zawartości potasu i wapnia w częściach nadziemnych bobiku oraz magnezu w korzeniach. Wapnowanie, szczepienie Nitraginą oraz obsianie gleby bobikiem stymulowało aktywność biochemiczną gleby, ale nie ograniczało negatywnych skutków działania Cr(VI) na aktywność enzymów.

 

 

Jadwiga Żebrowska, Izabella Jackowska

INTERAKCJE MIĘDZY ZAWARTOŚCIĄ NIEKTÓRYCH MAKRO- I MIKROELEMENTÓW W ROŚLINACH Z KULTUR IN VITRO

Słowa kluczowe: kultury tkankowe, eksplantaty liściowe, mikrorośliny, makro- i mikroelementy, interakcje.

Analizowano interakcje między zawartością makro- i mikroelementów w roślinach zregenerowanych z eksplantatów liściowych truskawki odm. Teresa. Współzależności między zawartością makro- i mikroelementów w roślinach zregenerowanych z blaszek liściowych okazały się silniejsze niż w roślinach uzyskanych w kulturze tkankowej z ogonków liściowych. Pozytywne interakcje, jakie wystąpiły w analizowanym materiale roślinnym między zawartością magnezu i manganu oraz żelaza i manganu, były istotne, co potwierdziło podawaną w literaturze tendencję do występowania współzależności między zawartością tych pierwiastków w roślinach. Większość zaobserwowanych współzależności między zawartością badanych makro- i mikroelementów była pozytywna.

 

 

Jadwiga Żebrowska, Izabella Jackowska

PORÓWNANIE ZAWARTOŚCI JONÓW METALI W ROŚLINACH Z KULTUR TKANKOWYCH TRUSKAWKI

Słowa kluczowe: kultury tkankowe, regeneracja, eksplantaty liściowe, mikrorośliny, jony metali, zawartość.

Badano zawartość jonów sześciu metali: magnezu, żelaza, manganu, miedzi, cynku i kobaltu w roślinach zregenerowanych w kulturze tkankowej z eksplantatów liściowych truskawki odm. Teresa. Stwierdzono wysoce istotne różnice w zawartości metali w 1 kg suchej masy analizowanego materiału roślinnego. Ilość żelaza była prawie 3-krotnie wyższa od podawanej przeciętnej normy zawartości tego pierwiastka w roślinach, natomiast ilość magnezu wielokrotnie niższa niż podawana w normach. Zawartość pozostałych jonów metali w ocenianym materiale roślinnym, takich jak: Mn, Zn, Cu, Co, mieściła się w granicach norm zawartości tych metali w roślinach.

 

 

Anna Hordyjewska, Kazimierz Pasternak

WPŁYW FLUORU NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

Słowa kluczowe: fluor, fluorki, metabolizm.

Emisja związków fluoru do środowiska ciągle wzrasta, w wyniku czego człowiek jest narażony na podwyższone dawki tego pierwiastka. Opracowanie dotyczy wpływu fluoru na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie, gdyż wykazuje on dużą aktywność chemiczną i biologiczną, dzięki czemu łatwo penetruje do komórek, powodując zaburzenia różnych przemian biochemicznych. Zbyt duża jego ilość w organizmie powoduje zaburzenia w wiązaniu m.in. wapnia, magnezu i cynku, co przekłada się na inhibicję niektórych enzymów i przebieg procesów metabolicznych węglowodanów, tłuszczów i białek. W małych ilościach może, prawdopodobnie, aktywować niektóre enzymy, np. cyklazę adenylową. Wysokie jego stężenie w organizmie powoduje fluorozę, przy czym jego wpływ na organizm zależy od dawki, czasu, drogi ekspozycji, a także predyspozycji osobniczych.

 

 

Małgorzata Kiełczykowska, Kazimierz Pasternak

LIT W BIOLOGII I MEDYCYNIE

Słowa kluczowe: lit, psychiatria, tarczyca, cukrzyca, biopierwiastki, bariera antyoksydacyjna.

Lit, pierwiastek znany od 1817 r., już w XIX w. zastosowano w medycynie. Od połowy XX w. narasta zainteresowanie litem spowodowane odkrywaniem coraz to nowych właściwości leczniczych tego pierwiastka. W psychiatrii stosowany jest w stanach maniakalnych i jako środek potencjalizujący działanie leków antydepresyjnych. Podawany jest jako środek wspomagający w terapii radiojodem w przypadkach schorzeń tarczycy. Jon Li+ może wykazywać działanie podobne do insuliny, a także przyspieszać regenerację hematopoezy po chemioterapii w przypadkach białaczki. Należy jednak podkreślić, że podczas podawania litu należy stale monitorować jego poziom w organizmie, ponieważ nadmiar może wywoływać liczne objawy uboczne i zaburzać homeostazę makro- i mikropierwiastków. Sole litu mogą także wpływać na funkcje bariery antyoksydacyjnej.

 

 

TOM 9 - NUMER 3 - WRZESIEŃ  2004

 

Anna Boguszewska, Małgorzata Sztanke, Kazimierz Pasternak, Andrzej Borzęcki

ZAWARTOŚĆ JONU FLUORKOWEGO W TKANKACH MYSZY OTRZYMUJĄCYCH W POŻYWIENIU NaF O RÓŻNYM STĘŻENIU

Słowa kluczowe: fluor, jon fluorkowy, myszy.

Fluor jest pierwiastkiem występującym dość powszechnie w środowisku. Jego właściwości, szczególnie chemiczne sprawiają, ze dość łatwo wnika do organizmu, wywierając wpływ na przebieg wielu ważnych procesów metabolicznych. Celem naszej pracy było określenie wpływu fluorku sodu na stężenia jonu fluorkowego w tkankach myszy. Nasze badania wykazały, że zawartość jonów fluorkowych w organizmie zależy stężenia podawanego fluorku sodu oraz od czasu ekspozycji.

 

 

Anna Boguszewska, Kazimierz Pasternak, Małgorzata Sztanke, Andrzej Borzęcki

WPŁYW FLUORU NA STĘŻENIE KRZEMU W TKANKACH MYSZY

Słowa kluczowe: krzem, fluor, myszy.

Pierwiastki śladowe są jednym z elementów warunkujących prawidłowe funkcjonowanie organizmów żywych. Należy do nich krzem, będący bardzo ważnym czynnikiem biorącym aktywny udział w procesach życiowych, regenerującym tkanki i wzmagającym ogólną odporność organizmu. Ma podstawowe znaczenie w metabolizmie tkanki łącznej, rozwoju kości, chrząstek, włosów, paznokci, zębów u ludzi i zwierząt oraz w procesach zdrowienia i starzenia się organizmu. Związki fluoru nadają trwałość kościom i zębom, wpływają na gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie oraz mogą zaburzać syntezę kolagenu. Celem pracy było określenie wpływu fluorku sodu na stężenia krzemu w tkankach myszy. Wykazano, że stężenie podawanego fluorku sodu oraz czas ekspozycji wpływają na zawartość krzemu w tkankach.

 

 

Anna Boguszewska, Kazimierz Pasternak, Małgorzata Sztanke, Andrzej Borzęcki

STĘŻENIE MAGNEZU I WAPNIA W TKANKACH MYSZY OTRZYMUJĄCYCH FLUOR

Słowa kluczowe: fluor, magnez, wapń.

Fluor jest ważnym mikroelementem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wchodzi on w interakcje z innymi pierwiastkami, zmienia aktywność wielu enzymów, wpływa na przebieg głównych procesów metabolicznych oraz wydzielanie niektórych hormonów. Celem pracy było określenie wpływu fluorku sodu na zawartość wapnia i magnezu w tkankach myszy w zależności od podawanych dawek NaF i czasu ekspozycji zwierząt. Wykazano duży wpływ fluoru na zawartość obu ważnych biopierwiasków.

 

 

Monika Bojanowska, Izabella Jackowska

ODDZIAŁYWANIE JONÓW PLATYNY W OBECNOŚCI OŁOWIU I KADMU NA JONY MANGANU W GLEBIE LESSOWEJ

Słowa kluczowe: jony manganu, jony platyny, gleba lessowa.

Badania dotyczyły możliwości uruchamiania jonów manganu w glebie lessowej pod wpływem jonów platyny. Próbki glebowe – traktowane roztworami jonów platyny w postaci PtCl4 zawierającymi 20, 40 i 200 mg Pt(IV) dm-3 oraz w kombinacjach ze 100 mg Pb(II) dm-3 w postaci Pb(NO3)2 i 50 mg Cd(II) dm-3 w postaci CdCl2 – inkubowano w dwóch temperaturach (5 i 20oC) przez 1, 2, 3, 4, 5 i 6 miesięcy. W przesączach oznaczono zawartość jonów Mn(II), używając techniki ASA. Stwierdzono, że wprowadzanie do gleby największej ilości jonów Pt(IV) prowadziło w wyższej temperaturze do większej desorpcji jonów manganu i ograniczenia migracji Mn(II) przez jony ołowiu w glebie lessowej.

 

 

Izabela Bronisz, Iwona Dębińska, Kazimierz Pasternak, Małgorzata Sztanke, Andrzej Borzęcki

STĘŻENIE MAGNEZU I WAPNIA W TKANKACH MYSZY OTRZYMUJĄCYCH DELTAMETRYNĘ

Słowa kluczowe: magnez, wapń, myszy, deltametryna.

Badano wpływ deltametryny na rozmieszczenie tkankowe magnezu i wapnia w organizmie myszy. Roztwór deltametryny podawano dootrzewnowo przez 7 i 14 dni. Poziom pierwiastków w poszczególnych tkankach oznaczono metodą spektrofotometrii. Wykazano zróżnicowane stężenie magnezu i wapnia w poszczególnych tkankach. Stężenie magnezu w mózgu, nerkach i płucach było wyższe w grupie myszy intoksykowanych deltametryną, natomiast niższe w sercu, w porównaniu z grupą kontrolną. Stężenie wapnia w mózgu, wątrobie, sercu i nerkach w badanych grupach było wyższe niż w grupie kontrolnej, natomiast niższe w płucach. Wykazano, że podawanie deltametryny przez 7 i 14 dni wpływa na obniżenie poziomu magnezu tylko w sercu, wapnia zaś w płucach, natomiast podwyższenie w pozostałych tkankach.

 

 

Halina Borkowska

ZMIANY ZAWARTOŚCI WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W ZIARNIE PSZENICY W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU NAWOŻENIA AZOTOWEGO

Słowa kluczowe: pszenica, makroelementy, nawożenie azotowe, odmiany.

W ziarnie kilku odmian pszenicy ozimej i jarej, pochodzącym z polowych eksperymentów (prowadzonych w latach 1997-2000) uwzględniających trzy poziomy nawożenia azotowego, oznaczono zawartość Mg, P i K. Zwiększone nawożenie azotowe wpływało na wzrost zawartości P w ziarnie pszenicy ozimej. Po zastosowaniu 150 kg ha-1 N, w pszenicy jarej stwierdzono większą zawartość Mg i K, niższą zaś P. Spośród odmian pszenicy jarej, odmiana Broma miała najniższą zawartość wymienionych makroelementów.

 

 

Marzena S. Brodowska, Adam Kaczor

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO ZAOPATRZENIA GLEBY W MAGNEZ, WAPŃ I SIARKĘ NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I WAPNIA W ROŚLINACH. CZ. I. PSZENICA JARA

Słowa kluczowe: magnez, wapń, zawartość, pszenica, wapnowanie, siarka.

W dwuletnich doświadczeniach wazonowych analizowano zakres i kierunek zmian w zawartości magnezu i wapnia w pszenicy jarej pod wpływem wapnowania (CaCO3, CaCO3+MgCO3) i nawożenia siarką (Na2SO4, S elementarna). Wykazano, że lepsze zaopatrzenie gleby w magnez i wapń wpłynęło w znacznym stopniu na wzrost zawartości analizowanych jonów w roślinach. Najwyższą zawartość magnezu stwierdzono w obiektach wapnowanych dolomitem, wapnia zaś w obiektach nawożonych węglanem wapnia. Zastosowane czynniki doświadczalne w większym stopniu różnicowały zawartość analizowanych jonów w organach wegetatywnych niż w ziarnie pszenicy.

 

 

Marzena S. Brodowska, Adam Kaczor

WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO ZAOPATRZENIA GLEBY W MAGNEZ, WAPŃ I SIARKĘ NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I WAPNIA W ROŚLINACH. CZ. II. RZEPAK JARY

Słowa kluczowe: magnez, wapń, zawartość, rzepak, wapnowanie, siarka.

W doświadczeniach wazonowych oceniono wpływ wapnowania (CaCO3, CaCO3+MgCO3) i nawożenia siarką (Na2SO4, S elementarna) na zawartość magnezu i wapnia w rzepaku jarym. Wykazano, że zastosowane czynniki doświadczalne wywarły widoczny wpływ na zawartość magnezu i wapnia w roślinach. Wprowadzenie dolomitu spowodowało znaczny wzrost zawartości magnezu, a węglanu wapnia – znaczny wzrost koncentracji wapnia w rzepaku jarym. Nawożenie siarką w największym stopniu różnicowało zawartość magnezu i wapnia w nasionach rzepaku, przyczyniając się do spadku koncentracji analizowanych jonów w roślinach testowych.

 

 

Magdalena Chudy, Wiesława Orowicz

ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I HEMATOLOGICZNYCH WE KRWI KRÓW LAKTUJĄCYCH W OKRESIE PRZEJŚCIA NA ŻYWIENIE ZIMOWE

Słowa kluczowe: biopierwiastki, parametry hematologiczne, krowy laktujące, żywienie przejściowe.

Celem pracy była ocena zawartości makroelementów (Mg, Ca, Pn, K, Na, Cl) oraz wskaźników hematologicznych (Ht, Hb) we krwi krów laktujących, z uwzględnieniem przejścia na okres żywienia zimowego. Otrzymane wyniki porównano z wartościami referencyjnymi dla bydła. Stwierdzono niedobór magnezu, czego przyczyną mogły być wzmożone procesy metaboliczne związane z procesem laktacji oraz niedostateczna podaż Mg w paszy. Zawartość fosforu nieorganicznego znacznie przekraczała ustaloną dla bydła normę fizjologiczną, co, prawdopodobnie, mogło być spowodowane wysokofosforanową dietą. Stężenie wapnia całkowitego w surowicy krwi badanych zwierząt utrzymywało się na właściwym poziomie. Jednocześnie podwyższona zawartość wapnia zjonizowanego i niekorzystny stosunek Ca:P mogą świadczyć o zaburzeniu gospodarki wapniowo-fosforanowej. Stężenia potasu, sodu i chlorków w surowicy krwi badanej grupy zwierząt były optymalne. Podobnie nie wykazano zaburzeń w zawartości oznaczonych we krwi parametrów hematologicznych.

 

 

Anna Czech, Jerzy Truchliński, Iwona Sembratowicz

ZAWARTOŚĆ ELEMENTÓW MINERALNYCH W OSOCZU KRWI LOCH ŻYWIONYCH W OKRESIE CIĄŻY MIESZANKĄ Z DODATKIEM FITAZY MIKROBIOLOGICZNEJ I KWASU MRÓWKOWEGO

Słowa kluczowe: lochy, mikrobiologiczna fitaza, kwas mrówkowy, osocze, elementy mineralne.

Celem badań było określenie wpływu dodatku fitazy mikrobiologicznej do mieszanek bez dodatku lub z dodatkiem kwasu mrówkowego na zawartość fosforu, wapnia, magnezu, sodu, potasu, żelaza, cynku i miedzi w osoczu krwi loch w okresie ciąży. Badania zrealizowano na 80 lochach rasy wbp x pbz, podzielonych na 4 grupy. Zwierzęta z grupy I żywiono mieszanką standardową, w której zawartość składników pokarmowych była zgodna z zaleceniami NRC (1998), poziom zaś fosforu w paszy uzupełniono dodatkiem fosforanu paszowego. Zwierzęta z grupy II (grupa kontrolna) żywiono mieszankami jak w grupie I, lecz bez dodatku fosforanu. Lochy z grupy III otrzymywały mieszankę jak w grupie II, z dodatkiem 500 PU kg-1 fitazy mikrobiologicznej. Lochy z grupy IV żywiono mieszanką jak w grupie II, również z dodatkiem 500 PU kg-1 fitazy mikrobiologicznej oraz 10 g kg-1 kwasu mrówkowego. Mieszanki zawierały zboża: jęczmień, owies i pszenicę, z pasz białkowych zaś poekstrakcyjną śrutę sojową i z rzepaku ”00”. W paszach oznaczono zawartość podstawowych elementów mineralnych oraz aktywność fitazy. W 8. i 14. tygodniu ciąży pobrano od 8 loch z każdej grupy krew do analiz. W osoczu krwi oznaczono zawartość elementów mineralnych, takich jak: P, Ca, Mg, K, Na, Cu, Zn i Fe. Dodatek fitazy mikrobiologicznej przyczynił się do wyraźnego zwiększenia zawartości składników mineralnych we krwi loch, tj: Ca, K i Cu przez cały okres ciąży oraz P, Mg, Zn i Fe w końcowym jej okresie. Łączny dodatek fitazy mikrobiologicznej i kwasu mrówkowego spowodował wzrost zawartości P, Ca i Cu w całym okresie ciąży oraz Mg i Fe w końcowym jej okresie.

 

 

Maria Długaszek, Monika Mularczyk-Oliwa

ANALIZA ZAWARTOŚCI BIOPIERWIASTKÓW I METALI TOKSYCZNYCH W SIERŚCI DROBNEJ ZWIERZYNY ŁOWNEJ I PŁOWEJ

Słowa kluczowe: biopierwiastki, metale toksyczne, sierść, zwierzyna łowna.

Naruszenie równowagi w środowisku naturalnym stanowi duże zagrożenie dla zajęcy, których populacja wciąż się zmniejsza. Podejmowane są działania ochronne i zapobiegawcze pozwalające ograniczyć te niekorzystne tendencje. Analiza zawartości pierwiastków w tkankach, określenie zależności między nimi umożliwiają ocenę stanu ich zdrowia. Celem pracy było opracowanie i weryfikacja procedur analitycznych pozwalających na oznaczenie metodami AAS zawartości pierwiastków w sierści zwierzyny łownej. Otrzymano następujące zawartości pierwiastków: Ca – 630 µg g-1, Zn – 261 µg g-1, Mg – 102 µg g-1, Fe – 12 µg g-1, Cu – 12 µg g-1, Cd – 0,13 µg g-1, Pb – 0,16 µg g-1, Al – 0,52 µg g-1, Cr – 0,38 µg g-1 i Ni – 0,21 µg g-1.

 

 

Renata Dobromilska, Ewa Rekowska, Katarzyna Kujath

WARTOŚĆ ODŻYWCZA I SKŁAD MINERALNY WARZYW MAŁO ROZPOWSZECHNIONYCH W UPRAWIE

Słowa kluczowe: warzywa mało znane, wartość biologiczna, składniki mineralne.

W doświadczeniach przeprowadzonych w Ogrodniczej Stacji Doświadczalnej Akademii Rolniczej w Szczecinie wykazano, że warzywa mało rozpowszechnione w uprawie: pomidor drobnoowocowy, brokuł oraz fenkuł mają wysoką wartość odżywczą. Badano zawartość suchej masy, β-karotenu, cukrów, witaminy C oraz N, P, K, Ca i Mg w częściach jadalnych warzyw. Stosowane zabiegi agrotechniczne (cięcie gron, osłanianie roślin) oraz odmiany modyfikowały wartość odżywczą i skład mineralny badanych gatunków.

 

 

Renata Dobromilska, Katarzyna Kujath

WPŁYW CIĘCIA LIŚCI I STOSOWANIA MATERIAŁU REFLEKSYJNEGO NA PLON I SKŁAD MINERALNY DWÓCH ODMIAN POMIDORA DROBNOOWOCOWEGO

Słowa kluczowe: pomidor drobnoowocowy, światło, materiał refleksyjny, cięcie liści, skład mineralny.

W latach 2000 – 2003, w Akademii Rolniczej w Szczecinie, badano wpływ cięcia liści i stosowania materiału refleksyjnego na plon i jakość dwóch odmian pomidora drobnoowocowego. Oceniano plon ogółem, handlowy, masę owoców i ich skład mineralny. W owocach pomidora badano zawartość: N ogólnego, P, K, Ca, Mg, Fe i Zn. Wszystkie stosowane metody (materiał refleksyjny, cięcie liści, materiał refleksyjny + cięcie liści) istotnie zwiększyły plon ogółem i handlowy owoców. Materiał refleksyjny + cięcie liści zwiększyło zawartość P i Zn, lecz zmniejszyło zawartość Ca. Cięcie liści powodowało zwiększenie zawartości K w owocach. Odmiany różniły się pod względem składu mineralnego. Odmiana Picolino F1 zawierała więcej P i Fe, lecz mniej Mg niż Conchita F1.

 

 

Hanna Fota-Markowska, Sławomir Kiciak

POZIOM MAGNEZU W SUROWICY KRWI U PACJENTÓW PO OSTREJ, SYMPTOMATYCZNEJ FAZIE WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU B

Słowa kluczowe: ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B, magnez, ASA.

Badaniami objęto ogółem 63 osoby, w tym 39 pacjentów (12 mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat i 27 kobiet w wieku od 20 do 76 lat) leczonych z powodu ostrego wzw B. Grupę kontrolną stanowiły 24 osoby zdrowe, w tym 13 mężczyzn w wieku od 31 do 60 lat i 11 kobiet w wieku od 22 do 69 lat. Poziom Mg u pacjentów z obu analizowanych grup oznaczano w surowicy krwi jednorazowo, w tym u chorych 4 tyg. po ustąpieniu objawów klinicznych i normalizacji parametrów biochemicznych. Poziom Mg oznaczano metodą AAS. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej. Poziom Mg w surowicy krwi 24 osób zdrowych wynosił 927±111 µmol dm-3, w grupie chorych 843,1±171 µmol dm-3. Wyniki analizy poziomu Mg w surowicy chorych po ustąpieniu ostrej fazy wirusowego zapalenia wątroby typu B wskazują na statystycznie istotny spadek stężenia tego pierwiastka, obserwowany w okresie wczesnej rekonwalescencji średnio u co piątego pacjenta.

 

 

Mirosław Gabryszuk, Marian Czauderna, Mikołaj Gralak

WPŁYW INIEKCJI SELENU, CYNKU I WITAMINY E NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W MLEKU OWIEC

Słowa kluczowe: selen, cynk, witamina E, suplementacja, mleko, owce.

Badania przeprowadzono na 40 maciorkach merynosa polskiego, podzielonych na 2 grupy po 20 szt.: kontrolna (K) i doświadczalna (D). Maciorkom D podano w iniekcji domięśniowej (4 tyg. przed planowanymi wykotami, 1 dzień po wykocie, 3 i 6 tyg. po wykocie) związki Se, Zn i witaminy E. Zbadano zawartość Ca, Mg, K, Zn, Cu, Fe i Se w mleku maciorek w 1. dniu po wykocie (siara) i w 7. tyg. po wykocie. Stwierdzono, że siara owiec zawierała wysoko istotnie więcej Mg (268,6 µg ml-1), Cu (0,71 µg ml-1), Fe (2,89 µg ml-1), Zn (25,9 µg ml-1) i Se (116,5 ng ml-1) niż mleko w 7 tyg. laktacji. Domięśniowe iniekcje Se, Zn i wit. E spowodowały wysoko istotny wzrost zawartości Zn (5,88 µg ml-1) i Se (31,9 ng ml-1) w mleku owczym w porównaniu z grupą kontrolną, odpowiednio 4,09 µg ml-1 i 21,7 ng ml-1.

 

 

Andrzej Górski, Barbara Kanadys-Sobieraj, Andrzej Kot, Stanisław Zaręba

ZAWARTOŚĆ MIEDZI, CYNKU, MANGANU I ŻELAZA W WYBRANYCH TKANKACH SAREN Z TERENÓW LUBELSZCZYZNY

Słowa kluczowe: miedź, cynk, mangan, żelazo, sarna, mięśnie, serce, wątroba, nerka.

Metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS) oznaczono miedź, cynk, mangan, żelazo w tkankach saren (kozły) pochodzących z Polesia Lubelskiego. Badaniami objęto mięśnie, serce, nerki i wątrobę. Stosowano mineralizację na sucho w piecu muflowym, w temp. 450oC. Zawartość badanych pierwiastków oznaczano bezpośrednio z fazy wodnej w aparacie Pye Unicam SP 192. Najwyższą zawartość badanych metali stwierdzono w wątrobie, najniższą zaś w mięśniach. Zawartość badanych metali była podobna do danych innych autorów i wyższa w stosunku do prób pochodzących od zwierząt hodowlanych. W przypadku miedzi wyższą zawartość stwierdzono w próbach pozyskanych jesienią, co jest zgodne z doniesieniami innych autorów.

 

 

Maria Iskra, Danuta Barałkiewicz, Wacław Majewski, Maria Pioruńska-Stolzmann, Anna Pioruńska-Mikołajczak

OCENA ZMIAN STĘŻENIA MIEDZI I CYNKU W SUROWICY KRWI W HIPOMAGNEZEMII U MĘŻCZYZN Z PRZEWLEKŁYM NIEDOKRWIENIEM TĘTNIC KOŃCZYN DOLNYCH LECZONYCH OPERACYJNIE

Słowa kluczowe: magnez, miedź, cynk, hipomagnezemia, niedokrwienie kończyn dolnych.

Niedobór Mg w organizmie indukuje stres oksydacyjny, prowadzi do aktywacji układu immunologicznego, oddziałuje na stężenia innych elektrolitów. Celem pracy była ocena wpływu hipomagnezemii na stężenie miedzi i cynku w surowicy krwi mężczyzn z przewlekłym miażdżycowym niedokrwieniem tętnic kończyn dolnych (PMNT) leczonych operacyjnie. Badaną grupę stanowiło 24 mężczyzn z PMNT w wieku 44-82 lata, którym wszyto protezy rozwidlone aortalno-udowe. Stwierdzono, że niedokrwienie kończyn dolnych, zwłaszcza w stopniu krytycznym, przyczynia się do wzrostu stężenia Cu w surowicy krwi. Stężenia Cu i Zn w surowicy przed operacją okazały się niższe w hipomagnezemii u chorych z PMNT w porównaniu z izomagnezemią i zmieniały się w trakcie leczenia pooperacyjnego. Zmiany te były odwrotnie skorelowane z stężeniami Cu i Zn przed operacją.

 

 

Katarzyna Jakubowska, Ryta Łagocka, Jolanta Sikorska-Bochińska, Alicja Nowicka, Dariusz Chlubek, Jadwiga Buczkowska-Radlińska

STĘŻENIE MAGNEZU I FLUORKÓW W SZKLIWIE STAŁYCH ZĘBÓW DZIECI 14-LETNICH I ICH WPŁYW NA PODATNOŚĆ SZKLIWA NA CHOROBĘ PRÓCHNICOWĄ – BADANIA IN VITRO

Słowa kluczowe: fluorki, magnez, szkliwo, próchnica.

Celem pracy było zbadanie stężeń magnezu i fluorków w powierzchniowych warstwach szkliwa i w szkliwie pełnym stałych zębów dzieci 14-letnich w zależności od obecności zmian próchnicowych lub ich braku. Materiał badawczy podzielono na dwie grupy: I – 10 zębów bez próchnicy, II – 10 zębów z próchnicą. Otrzymano statystycznie istotne różnice między grupami w odniesieniu do zawartości fluorków i magnezu zarówno w powierzchniowych warstwach szkliwa, jak i w szkliwie pełnym. Większe stężenie obu pierwiastków odnotowano w grupie pozbawionej próchnicy. Maksymalne wartości stężeń zarówno magnezu, jak i fluorków obserwowano w zewnętrznych, warstwach szkliwa badanych zębów, zlokalizowanych najbardziej powierzchniowo.

 

 

Magdalena Jaworska, Janina Gospodarek

WPŁYW NAWOŻENIA MAGNEZOWEGO GLEBY SKAŻONEJ METALAMI CIĘŻKIMI NA WYBRANĄ SZKODLIWĄ I POŻYTECZNĄ ENTOMOFAUNĘ

Słowa kluczowe: metale ciężkie, magnez, Aphis fabae, Sitona sp., afidofagi.

Nawożenie magnezowe gleby zanieczyszczonej metalami ciężkimi wpłynęło na zmniejszenie liczebności mszyc A. fabae Scop. na bobie, zwłaszcza w okresie jej najliczniejszego występowania. Na poletkach poddanych tym zabiegom stwierdzono także mniej roślin bobu zasiedlonych przez szkodnika. Badania nad przebiegiem biologii samic bezskrzydłych wykazały skrócenie długości życia i spadek ich płodności pod wpływem nawożenia magnezowego i łącznego wapnowania z nawożeniem magnezem. Obydwa zabiegi nie wpłynęły bezpośrednio na liczebność większości wrogów naturalnych A. fabae Scop. Ze względu jednak na mniejszą liczebność mszycy obserwowaną w przypadku stosowania nawożenia magnezowego i łącznego wapnowania z magnezem stwierdzono korzystniejszą relację ofiara – drapieżca oraz wyższą korelację występowania szkodnika i jego wrogów naturalnych. Dzięki temu kolonie mszycy mogły być zredukowane w sposób naturalny. Rośliny bobu rosnące w glebie zanieczyszczonej metalami ciężkimi stanowiły mniej atrakcyjny pokarm dla chrząszczy oprzędzików Sitona sp. niż rośliny niezanieczyszczone. Nawożenie magnezowe i łączne nawożenie magnezowe z wapnowaniem gleby zanieczyszczonej metalami ciężkimi nie powodowały wzrostu stopnia uszkodzenia liści bobu przez chrząszcze oprzędzików. Zabiegi te nie wpłynęły także na stopień uszkodzenia brodawek korzeniowych bobu przez larwy oprzędzików i nasion przez strąkowca bobowego.

 

 

Grażyna Jurgiel-Małecka, Janina Suchorska-Orłowska

WPŁYW NAWOŻENIA AZOTOWEGO NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W PLONIE CEBUL SZALOTKI

Słowa kluczowe: szalotka, nawożenie azotowe, plon, zawartość magnezu.

W trzyletnim doświadczeniu polowym badano wpływ nawożenia azotowego zastosowanego w polowej uprawie szalotki (Allium ascalonicum L.) na wielkość plonu ogólnego cebul i zawartość w nich magnezu. Zastosowano następujące nawozy: mocznik, saletrę amonową i saletrę wapniową w zróżnicowanych dawkach nawożenia azotem – 100 kg N ha-1 i 200 kg N ha-1. Stwierdzono istotny wpływ dawek zastosowanego nawożenia na wielkość plonu ogólnego szalotki i ilość gromadzonego w cebulach magnezu. Plon ogólny szalotki i zawartość magnezu w cebulach rosły wraz ze wzrostem dawki nawożenia azotowego.

 

 

Joanna Kałuża, Anna Brzozowska

UWARUNKOWANIA STANU MAGNEZU U OSÓB STARSZYCH ZAMIESZKAŁYCH W REJONIE WARSZAWSKIM

Słowa kluczowe: stan odżywienia magnezem, analiza włosów, osoby starsze.

Badaniami objęto 123 osoby w wieku 75-80 lat mieszkające w domach rodzinnych, w rejonie warszawskim. Badanych podzielono na cztery grupy w zależności od stopnia realizacji normy na energię, stężenia magnezu w surowicy oraz poziomu tego pierwiastka we włosach. Wykazano, iż stan odżywienia magnezem osób starszych warunkowany jest ilością dostarczonej energii, spożyciem magnezu oraz innych składników odżywczych, a także płcią, występowaniem chorób przewlekłych, szczególnie przewodu pokarmowego, oraz aktywnością fizyczną. Zawartość pierwiastka we włosach może być użytecznym wskaźnikiem oceny stanu odżywienia magnezem tylko wówczas, gdy jednocześnie oznaczy się wybrane parametry stanu odżywienia tym pierwiastkiem we krwi i określi zwyczajowe spożycie.

 

Jan Kłobukowski, Joanna Ciborska, Jerzy Borowski, Michał Ostrowski

WPŁYW SPOŻYCIA KAWY NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W SUROWICY KRWI ZDROWYCH DOROSŁYCH OSÓB

Słowa kluczowe: kawa, sód, potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo.

Celem badań było określenie wpływu podawania zdrowym dorosłym osobom przygotowanych ekstraktów kawy na zawartość składników mineralnych we krwi. Stwierdzono, że podawanie umiarkowanych ilości (3 filiżanki dziennie) ekstraktu kawowego nie zakłóciło funkcjonowania mechanizmów regulujących homeostazę sodu, potasu, wapnia, magnezu i żelaza u badanych osób. Zaobserwowano wprawdzie wzrost zawartości żelaza i fosforu w surowicy krwi, jednakże stężenie tych pierwiastków było zbliżone do norm fizjologicznych ustalonych dla zdrowych dorosłych osób.

 

 

Andrzej M. Kot, Marta Stryjecka-Zimmer, Jakub Drozd, Andrzej Kot

STĘŻENIE PRODUKTÓW PEROKSYDACJI LIPIDÓW (MDA) ORAZ CYNKU W OSOCZU PACJENTÓW ZE STABILNĄ CHOROBĄ WIEŃCOWĄ

Słowa kluczowe: reaktywne formy tlenu, stres oksydacyjny, cynk, produkty peroksydacji lipidów, malonylodialdehyd, choroba wieńcowa.

Reaktywne formy tlenu odgrywają istotną rolę w patomechanizmie choroby wieńcowej. Pośrednim wskaźnikiem statusu oksydacyjnego są m.in. produkty peroksydacji lipidów (LPP), do których należy dialdehyd malonowy (MDA). Cynk jest metalem, któremu przypisuje się rolę ochronną w procesach oksydacyjnych. Celem pracy było oznaczenie stężenia produktów peroksydacji lipidów oraz cynku w osoczu pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową. Stężenie LPP (w odniesieniu do dialdehydu malonowego jako wzorca) oznaczono metodą fluorymetryczną wg Yagi, natomiast stężenie cynku metodą płomieniowej spektrometrii atomowo-absorpcyjnej (AAS). Stwierdzono istotny wzrost stężenia PPL w grupie badanej w stosunku do grupy kontrolnej (5,31±1,47 vs. 2,9±1,3 nmol ml-1), nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniu cynku między grupą badaną a kontrolną (0,96±0,3 vs. 0,79±0,35 mg l-1).Wzrost stężenia produktów peroksydacji lipidów świadczy o nasileniu procesów oksydacyjnych u pacjentów z chorobą wieńcową.

 

 

Anna Lubkowska, Maria Brzezińska

ZAWARTOŚĆ WAPNIA, SODU I POTASU W SUROWICY, POZIOM MAGNEZU W ERYTROCYTACH ORAZ WARTOŚCI HEMATOKRYTU I HEMOGLOBINY WE KRWI KONI W SEZONIE JESIENNYM

Słowa kluczowe: konie, wskaźniki hematologiczne, biopierwiastki.

Badano poziom Ht, Hg, Mg w erytrocytach oraz Na, K i Ca w surowicy krwi 38 koni rasy wielkopolskiej, w sezonie jesiennym. Wartości wskaźników hematologicznych mieściły się w zakresie norm fizjologicznych dla koni. Na podstawie uzyskanych wyników, w obu badanych grupach klaczy i ogierów, stwierdzono obniżoną poniżej normy zawartość sodu i wapnia. Szukając zależności między oznaczanymi pierwiastkami, stwierdzono istotne statystycznie zależności na poziomie p0,05 między stężeniem potasu i sodu (r = -0,325). Między stężeniami pozostałych pierwiastków nie wykazano wzajemnych związków ilościowych.

 

 

Jan Łabętowicz, Edward Majewski, Andrzej Radecki, A. Kaczor

BILANS MAGNEZU W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH ROLNICZYCH W POLSCE

Słowa kluczowe: magnez, bilans magnezu, gospodarstwa rolnicze.

Celem pracy była empiryczna ocena bilansu magnezu w dużej zbiorowości gospodarstw towarowych. Badania oparto na wywiadzie z rolnikami przeprowadzonym przez doradców terenowych Ośrodków Doradztwa Rolniczego w okresie 1999 – 2000. Rachunek bilansu magnezu obejmował okres jednego roku i polegał na zestawieniu ilości Mg wprowadzanego do obiegu w gospodarstwie i ilości Mg wynoszonego z gospodarstwa. Jest to rachunek określany mianem bilansu „u wrót gospodarstwa”. Bilans magnezu w badanej zbiorowości gospodarstw był ujemny, średni roczny niedobór wynosił -1,5 kg Mg ha-1 w zakresie od -44 do +53 kg Mg ha-1. Ujemny bilans magnezu stwierdzono w 57% badanych gospodarstw. Potwierdza to tezę o niewystarczającym nawożeniu użytków rolnych magnezem w warunkach polskiego rolnictwa. Wielkość salda bilansowego magnezu zależała od kierunku produkcji w następującej sekwencji: gospodarstwa trzodowe (+2,6 kg Mg ha-1) > mieszane (-1,6 kg Mg ha-1 ) > bydlęce (-2,9 kg Mg ha-1) > roślinne (-9,3 kg Mg ha-1). W gospodarstwach uznanych w badanej zbiorowości za „dobre”, o wyższym poziomie gospodarowania, wykazano intensywniejsze wykorzystanie zasobów magnezu glebowego niż w gospodarstwach „słabych”, co potwierdza tezę, że gospodarstwa intensywniejsze, uzyskujące wyższe plony, są narażone w większym stopniu na deficyt magnezu, co należy wziąć pod uwagę przy planowaniu nawożenia tym składnikiem.

 

 

Adam Łukowski

OCENA WARTOŚCI NAWOZOWEJ GRANULATU WYTWORZONEGO NA BAZIE KOMUNALNEGO OSADU ŚCIEKOWEGO. CZ. II. ZAWARTOŚĆ I POBRANIE METALI CIĘŻKICH PRZEZ KUKURYDZĘ

Słowa kluczowe: kukurydza, granulat, metale ciężkie.

Granulat zastosowany w trzech dawkach nie powodował nadmiernej akumulacji metali ciężkich w roślinie testowej, tj. kukurydzy. Stwierdzono śladowe zawartości kadmu i niklu. W bezpośrednim działaniu zwiększał zawartość ołowiu, kobaltu i miedzi, w ilości porównywalnej z nawozami mineralnymi. W działaniu następczym wpływał na niewielki wzrost zawartości ołowiu i cynku, w stosunku do następczego działania nawozów mineralnych. O wielkości pobrania metali ciężkich decydowała wielkość otrzymanej biomasy roślin, która była wysoka w wyniku bezpośredniego i następczego oddziaływania granulatu.

 

Małgorzata Maciejewska

ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W WYBRANYCH GATUNKACH ROŚLIN ZE ZBIOROWISK TRAWIASTYCH AGLOMERACJI SZCZECIŃSKO-POLICKO-GRYFIŃSKIEJ

Słowa kluczowe: miedź, ołów, cynk, mangan, żelazo, rośliny, elektrownie, zanieczyszczenia przemysłowe.

Badano zawartość miedzi, ołowiu, cynku, manganu i żelaza w trawach pastewnych, roślinach motylkowatych, turzycowatych, ziołach i chwastach, zebranych z łąk zlokalizowanych w pobliżu dwóch elektrociepłowni w Szczecinie, Zakładów Chemicznych w Policach oraz elektrowni „Dolna Odra” w Nowym Czarnowie. Badania przeprowadzono latem 2001 r. na następujących roślinach trawiastych: Arrhenatherum elatius, Festuca rubra, Trifolium repens, Lotus corniculatus, Carex hirta, Carex gracilis, Achillea millefolium, Taraxacum officinale, Rumex acetosa i Polygonum nodosum. Zawartość pierwiastków w roślinach analizowano metodą ASA. Stwierdzono naturalną zawartość miedzi, manganu i żelaza oraz znacznie zwiększoną ołowiu i cynku u większości roślin zebranych z rejonów oddziaływania badanych zakładów. Największą zawartość metali ciężkich wykazano głównie w turzycach i chwastach, w najmniejszym zaś stopniu przyswajały większość metali trawy i rośliny motylkowate.

 

 

Ewa Makarska, Daniela Gruszecka, Agnieszka Miąc

ZMIANY W SKŁADZIE MINERALNYM ZIARNIAKÓW NOWYCH TRANSLOKACYJNYCH RODÓW ŻYTA AMILO Z Dasypyrum villosum L. CANDARGY

Słowa kluczowe: żyto odmiany Amilo, translokacyjne rody żyta, Dasypyrum villosum, skład mineralny.

W ziarniakach czterech translokacyjnych rodów żyta odmiany Amilo i Dasypyrum villosum L. Candargy oraz komponentów rodzicielskich określono zawartość wybranych pierwiastków mineralnych, tj. Mg, Ca, K, Fe, Mn, Cu, Zn. Wykazano, że zawartość makro- i mikroelementów w ich ziarniakach była zróżnicowana, ale poziom tych składników był zwykle niższy lub pośredni w odniesieniu do komponentów rodzicielskich. Wartość proporcji jonów K Mg-1 i K (Mg+Ca)-1 w ziarniakach rodów żyta była mniejsza w porównaniu z odpowiednimi u żyta. Wpływ dzikiego gatunku Dasypyrum villosum L. Candargy na żyto odmiany Amilo uwidocznił się najwyraźniej w rodzie nr 4, w którego ziarniakach omawiane proporcje miały najniższą wartość, odpowiednio
2,35 i 1,97.

 

 

Bogusław Makarski, Antoni Polonis, Ewa Makarska

ZAWARTOŚĆ MIEDZI W TKANKACH INDYCZEK OTRZYMUJĄCYCH JEJ DODATEK W RÓŻNYCH FORMACH CHEMICZNYCH

Słowa kluczowe: indyki, CuSO4, chelat Cu-Liz, chelat Cu-Met, wątroba, nerki, mięsień piersiowy.

Badania przeprowadzono na 4 grupach indyczek typu ciężkiego BIG 6 odchowywanych do 11. tyg. życia. Badano wpływ dodatku CuSO4, chelatu Cu z lizyną i metioniną o stężeniu
30 mg Cu dm-3 H2O na zawartość miedzi w wątrobie, nerkach i mięśniu piersiowym. Stwierdzono, że stosowanie dodatku Cu w różnych formach chemicznych nie wpłynęło na końcową masę ciała indyczek. Pod wpływem dodatku chelatu Cu-Liz do wody pitnej nastąpił wzrost koncentracji miedzi w wątrobie, a w mięśniu piersiowym pod wpływem CuSO4. Badane czynniki nie miały wpływu na zawartość Cu w nerkach indyczek.

 

 

Piotr Malara, Jerzy Kwapuliński, Jan Drugacz

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA WYSTĘPOWANIE MAGNEZU W ZĘBACH

Słowa kluczowe: magnez, zęby, atomowa spektrofotometria absorpcyjna.

Magnez odgrywa pewną rolę w fizjologii uwapnionych tkanek zębów, a na jego zawartość w tych tkankach wpływa wiele czynników. Celem pracy było określenie wpływu rodzaju zęba (zęby sieczne, kły, przedtrzonowe i trzonowe) oraz płci i wieku osób, od których zęby te pochodzą, na występowanie magnezu w ich strukturze. Materiał do badań stanowiło 201 zębów stałych – pobranych od mieszkańców Rudy Śląskiej w wieku od 20 do 68 lat – z których 96 pochodziło od mężczyzn, a 105 od kobiet. Zawartość magnezu w zębach oznaczano metodą atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej po mineralizacji prób na mokro spektralnie czystym kwasem azotowym. Średnia zawartość magnezu w zębach całej badanej grupy osób wynosiła 5049,60±529,12 µg g-1. Stwierdzono większą zawartość tego pierwiastka w zębach kobiet (5188,91±423,15 µg g-1) niż mężczyzn (4781,15±606,41 µg g-1) i jest ona zróżnicowana w zależności od rodzaju zęba. Wykazano ponadto, wysoką odwrotnie proporcjonalną korelację między zawartością magnezu w zębach a wiekiem osób, od których zęby te pochodzą.

 

 

Piotr Malara, Jerzy Kwapuliński, Beata Malara

WPŁYW PALENIA PAPIEROSÓW NA RÓWNOWAGĘ KATIONOWĄ W ZĘBACH MĘŻCZYZN

Słowa kluczowe: równowaga kationowa, zęby, atomowa spektrofotometria absorpcyjna.

Dym papierosowy jest istotnym źródłem narażenia człowieka na metale toksyczne, które po wniknięciu do organizmu mogą gromadzić się w uwapnionych tkankach zębów. W wyniku tego procesu ustalają się nowe warunki występowania i współwystępowania metali, które mogą być opisane z użyciem chemiczno-biologicznego modelu równowagi kationowej Czarnowskiego. Celem pracy było określenie, czy palenie papierosów wpływa na zawartość Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Pb, Zn, K, Na, Ca i Mg w twardych tkankach zębów mężczyzn, a w konsekwencji na wartość stałej równowagi kationowej obliczanej wg modelu Czarnowskiego. Materiał do badań stanowiły 63 usunięte zęby stałe, z których 30 pochodziło od osób palących, 33 zaś od niepalących. Zawartość wymienionych metali oznaczano metodą atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej po mineralizacji prób na mokro spektralnie czystym kwasem azotowym. Stwierdzono, że w twardych tkankach zębów mężczyzn palących papierosy jest większa zawartość Cd, Cr, Cu, Pb i Zn oraz mniejsza zawartość K, Na, Ca, Mg, Fe i Mn w stosunku do zębów osób niepalących. Ustalono, że mniejszą wartością stałej równowagi kationowej charakteryzują się zęby mężczyzn palących (9,721) niż niepalących (9,733).

 

 

Agnieszka Marzec, Zbigniew Marzec, Stanisław Zaręba

WAPŃ I MAGNEZ W PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH PRZEZNACZONYCH DO ŻYWIENIA NIEMOWLĄT I DZIECI

Słowa kluczowe: wapń, magnez, niemowlęta, dzieci, produkty spożywcze, absorpcyjna spektrometria atomowa.

Do niezbędnych dla człowieka (zwłaszcza małego dziecka) makrobiopierwiastków zaliczamym m.in. wapń i magnez. Pierwiastki te stanowią materiał budulcowy kości, biorą udział w budowie protoplazmy, błon komórkowych, niektórych enzymów tkankowych i związków wysokoenergetycznych. Odgrywają też rolę w utrzymywaniu stałości składu i odczynu tkanek i płynów ustrojowych oraz w regulowaniu ciśnienia osmotycznego i krążenia płynów w całym ustroju. Prawidłowe odżywianie niemowlęcia karmionego mlekiem wymaga uzupełnienia w soki oraz przetwory owocowe, warzywne i mięsne, dlatego celem pracy było ustalenie zawartości wapnia i magnezu w wybranych sokach owocowych, warzywnych, owocowo-warzywnych, zupach i daniach obiadowych warzywno-mięsnych przeznaczonych dla niemowląt. Metale oznaczano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej, używając spektrometru Thermo Elemental Solaar M5. Zawartość pierwiastków oznaczono bezpośrednio z fazy wodnej, stosując odpowiednie rozcieńczenia. Dokładność oznaczania wapnia i magnezu sprawdzono wykonując badania odzysków w próbkach przetworów owocowych, warzywnych i warzywno-mięsnych. Stwierdzono, że przy przeciętnym spożyciu badanych produktów dzienne zapotrzebowanie organizmu niemowlęcia na wapń jest zaspokajane w 10%, a na magnez w 68%.

 

 

Zbigniew Marzec

OCENA POBRANIA CHROMU Z CAŁODOBOWYMI DIETAMI OSÓB DOROSŁYCH

Słowa kluczowe: całodobowe diety, dorośli, chrom, obliczenia – analiza.

Z powodu ważnych funkcji chromu(III) w metabolizmie węglowodanów i lipidów w organizmie postanowiono przebadać całodobowe diety osób dorosłych na zawartość tego pierwiastka, ponieważ są one głównym jego źródłem dla populacji nienarażonej zawodowo na kontakt ze związkami chromu. Racje pokarmowe pobierano metodą podwójnej porcji w latach 1993, 1997, 1998, 2002 i 2004. Łącznie badaniami objęto 308 całodobowych diet. Całodobowe racje homogenizowano (części jadalne), próbki diet spopielano i oznaczono chrom metodą płomieniową atomowej spektrometrii absorpcyjnej. Równocześnie na podstawie składu jakościowego i ilościowego badanych diet oszacowano za pomocą programu FOOD pobranie chromu. Stwierdzono statystycznie istotne różnice między wynikami oszacowania i otrzymanymi z analizy chemicznej diet, przy czym wyniki obliczeń były istotnie zawyżone. Dobowe pobranie chromu wynosiło średnio od 44 do 75 µg/osobę/dzień, i w świetle zaleceń żywieniowych należy uznać je za odpowiednie. Obliczono, że najwięcej chromu do całodobowych diet wnoszą warzywa (ok. 23%), produkty zbożowe (ok. 20%) i produkty mięsne (ok. 18%).

 

 

Wanda Nowak, Ewa Krzywy-Gawrońska

WPŁYW NAWOŻENIA NAWOZAMI WIELOSKŁADNIKOWYMI NA ZAWARTOŚĆ MAKROSKŁADNIKÓW I ICH PROPORCJE JONOWE W FESTULOLIUM A.&G. ODMIANA FELOPA

Słowa kluczowe: fosfor, potas, wapń, magnez i sód, Festulolium.

Doświadczenie nawozowe przeprowadzono w latach 2001-2003 w hali wegetacyjnej AR w Szczecinie. Rośliną testową była trawa Festulolium A.&G. Felopa. Gleba do doświadczenia – pobrana z warstwy ornej pola należącego do Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Lipniku – wykazywała odczyn kwaśny, niską zawartość próchnicy, fosforu, potasu i magnezu przyswajalnego. Obiektami nawozowymi były: saletra amonowa oraz dwa nawozy wieloskładnikowe: Polimag 305 N, P, K, Mg, S (5, 16, 24, 8, 3) i Polimag 405 N, P, K, Mg, S. Zastosowano trzy poziomy nawożenia azotem: 0,5, 1,0, 1,5 g N na wazon. W każdym roku badań w suchej masie trawy oznaczono zawartość: P, K, Mg, Ca i Na. Zawartość ta zależała od zastosowanego nawożenia i pokosu. Nawożenie nawozami wieloskładnikowymi wpłynęło na wzrost zawartości fosforu i potasu. Koncentracja magnezu i wapnia zależała od pokosu. Największą ich zawartość stwierdzono w trzecim pokosie trawy. Większa zawartość potasu, mniejsza zaś wapnia i magnezu wpłynęła na niekorzystne kształtowanie się proporcji K:Ca, K:Mg i Ca:Mg. Najbardziej zbliżona do normy (1,6-2,2) była proporcja K:(Ca+Mg) w II i III pokosie po zastosowaniu Polimagu 305 oraz w I i II pokosie po zastosowaniu Polimagu 405.

 

 

Katarzyna Ognik, Iwona Sembratowicz, Bożena Modzelewska-Banachiewicz

STĘŻENIE WYBRANYCH PIERWIASTKÓW I AKTYWNOŚĆ ENZYMÓW ANTYOKSYDACYJNYCH WE KRWI INDYCZEK OTRZYMUJĄCYCH ECHINOVIT C ORAZ POCHODNĄ 1,2,4-TRIAZOLU

Słowa kluczowe: składniki mineralne, krew, pochodna 1,2,4-triazolu, Echinovit C,  dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza.

Doświadczenie przeprowadzono na 3 grupach indyczek typu ciężkiego Big-6 (po 20 szt. w grupie), odchowywanych do 16. tyg. życia. Grupa I stanowiła kontrolę. Indyczki z grupy II otrzymywały wyciąg z jeżówki purpurowej – Echinovit C (5 ml/szt./dzień). Grupa III otrzymywała pochodną 1,2,4-triazolu (100 µg/szt/dzień). Badane dodatki aplikowano zwierzętom do wody pitnej. Indyczki ze wszystkich grup karmiono ad libitum standardowymi mieszankami pełnoporcjowymi. Stężenie wybranych pierwiastków Ca, Mg, Zn, Fe i Cu w surowicy krwi oznaczono techniką ASA. Aktywność enzymów antyoksydacyjnych: dysmutazy ponadtlenkowej (EC-SOD) oraz katalazy (CAT) oznaczono spektrofotometrycznie zarówno w surowicy krwi, jak i w erytrocytach. Wykazano, że dodatek preparatu Echinovit C przyczynił się do zwiększenia koncentracji magnezu w surowicy krwi indyczek, natomiast zastosowanie pochodnej 1,2,4-triazolu wpłynęło na wzrost stężenia miedzi w surowicy oraz zwiększenie aktywności dysmutazy ponadtlenkowej w erytrocytach. Dodatki nie wpłynęły w istotny sposób na aktywność SOD w osoczu, a także na aktywność CAT, zarówno w erytrocytach, jak i w osoczu.

 

 

Wiesława Ogrodnik, Bożenna Karczmarek-Borowska, Kazimierz Pasternak, Krystyna Grądziel

WPŁYW CHEMIOTERAPII ZAWIERAJĄCEJ DOKSORUBICYNĘ NA STĘŻENIE MAGNEZU I WAPNIA W OSOCZU KRWI PACJENTEK CHORYCH NA RAKA PIERSI

Słowa kluczowe: rak piersi, doksorubicyna, magnez, wapń.

Magnez i wapń są ważnymi składnikami organizmu ludzkiego. W osoczu krwi zdrowego człowieka te pierwiastki występują w fizjologicznych stężeniach. W wielu chorobach oraz po podaniu pewnych leków zmienia się ich stężenie w osoczu krwi. Badania dotyczyły wpływu leku przeciwnowotworowego, doksorubicyny, na stężenie magnezu i wapnia w osoczu krwi pacjentek z rakiem piersi. Stwierdzono obniżenie średniego stężenia magnezu i wapnia po III cyklu chemioterapii, która zawierała doksorubicynę, lecz wyniki nie były istotne statystycznie.

 

 

Wiesława Orowicz, Maria Brzezińska, Jadwiga Gardzielewska, Małgorzata Jakubowska, Alicja Zielińska

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH WE KRWI KURCZĄT BROJLERÓW

Słowa kluczowe: kurczęta, brojlery, krew, biopierwiastki.

Badania przeprowadzono na 24 kurczętach brojlerach rasy Ross, pochodzących z doświadczalnego odchowu Akademii Rolniczej w Szczecinie, żywionych standardowymi mieszankami paszowymi. Kurczęta ze względu na wiek podzielono na dwie grupy: I – 5-tygodniowe, II – 6-tygodniowe. W surowicy krwi oznaczono stężenie Ca, P, Mg, Fe, zaś we krwi pełnej – jonów Na, K, Cl. Uzyskano, w porównaniu z wartościami referencyjnymi dla ludzi i niektórych zwierząt, optymalne wartości Ca, P, Mg, Na i K, lecz bardzo niskie Fe oraz bardzo wysokie anionów Cl-. U 5-tygodniowych kurcząt stężenie P, Mg, Fe i Na utrzymywało się na wyższym, a Ca na niższym poziomie, w porównaniu z kurczętami 6-tygodniowymi.

 

 

Krystyna Przybulewska, Anna Stolarska

WPŁYW STĘŻENIA METALI (Hg, Pb, Cu) W GLEBIE NA WZROST I ROZWÓJ SIEWEK JĘCZMIENIA

Słowa kluczowe: roślina, gleba, stężenie metali ciężkich, Hg, Pb, Cu.

Przedstawiono wyniki wpływu zanieczyszczeń obecnych w glebie (Hg, Pb, Cu) na wzrost i rozwój siewek jęczmienia. Metale ciężkie wprowadzono do gleby w postaci różnych stężeń ich soli. Ich wpływ na rośliny zależał od rodzaju metalu, wielkości jego stężenia w glebie i rodzaju gleby. Działanie badanych polutantów na system korzeniowy było silniejsze niż na część nadziemną roślin. Toksyczny wpływ badanych metali na wzrost siewek jęczmienia malał w kolejności Hg>Cu>Pb.

 

 

Anna Sałacka, Tadeusz Kozielec

CZY DOUSTNA SUPLEMENTACJA MAGNEZEM WPŁYWA NA STĘŻENIE OŁOWIU WE WŁOSACH LUDZI DOROSŁYCH?

Słowa kluczowe: magnez, ołów, suplementacja magnezem, włosy.

Badaniem objęto 124 osoby (53 mężczyzn i 71 kobiet), w wieku od 19 do 72 lat, mieszkańców Szczecina. Stężenie ołowiu i magnezu oznaczono we włosach. Do oznaczenia zastosowano metodę woltamperometrii inwersyjnej (chronowoltamperometrii). Z badanej grupy 124 osób wydzielono 65 osób z podwyższonym stężeniem ołowiu. Osoby te podzielono na 2 grupy: grupę badaną (50 osób) otrzymującą magnez oraz 15-osobową grupę kontrolną otrzymującą placebo. Do suplementacji użyto preparatu Slow – Mag B36 w dawce 5 tabletek/dobę w 2-3 dawkach. Suplementację prowadzono przez okres 3 miesięcy. Ostatecznie suplementację ukończyły 32 osoby z grupy badanej i 10 osób z grupy kontrolnej. Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono zmniejszenie stężenia ołowiu we włosach po doustnej suplementacji magnezem.

 

 

Maria Soral-Śmietana, Małgorzata Wronkowska, Emilia Markiewicz

PIERWIASTKI W STRUKTUROTWÓRCZYCH KOMPONENTACH PRODUKTÓW PIEKARSKICH

Słowa kluczowe: mąka pszenna, skrobia, gluten, miękisz chleba, pierwiastki.

Celem badań był pomiar zawartości pierwiastków i prześledzenie ich dystrybucji wskutek postępowania technologicznego między dwa biopolimery: skrobię pszenną i kompleks białek glutenowych, odpowiedzialnych za strukturę produktów piekarskich. Stwierdzono, że mąka pszenna (0,55% s.m. popiołu) jest nośnikiem makro- i mikropierwiastków w szeregu malejącym: fosfor>potas>magnez>wapń>sód oraz żelazo>cynk>mangan>miedź. Dystrybucja pierwiastków między dwa biopolimery: skrobię i białka glutenowe, tworzące strukturę ciasta pszennego, wskazała na ich silniejsze powinowactwo z białkami. Skrobia wyodrębniona z miękiszu chleba bezpośrednio po wypieku (1 h) oraz po utrwaleniu struktury (24 h) może stanowić źródło fosforu i pierwiastków jednowartościowych, jak sód i potas. Sugeruje to, że inne badane pierwiastki wykazują tendencje do interakcji i/lub wiązania z białkami, lub pozostają w układzie elektrolitów wolnej wody w strukturze miękiszu.

 

 

Wiesław Szulc, Beata Rutkowska, Jan Łabętowicz

SKŁAD KATIONOWY ROŚLIN UPRAWIANYCH W WARUNKACH STOSOWANIA KOMPOSTU „DANO” ZE ŚMIECI MIEJSKICH

Słowa kluczowe: kompost „Dano” ze śmieci miejskich, potas, wapń, magnez, roślina, jakość paszy.

Oceniano wpływ kompostu „Dano” produkowanego ze śmieci miejskich na plonowanie, stosunki kationów oraz wartość paszową życicy wielokwiatowej. Doświadczenie wazonowe założono na glebie płowej o pH=4,0 i pH=6,0. Na obu glebach zastosowano kompost „Dano” w ilości 100, 200, 300 i 400 g na wazon. Stosowanie kompostu powodowało wzrost plonów życicy wielokwiatowej, a jednocześnie wzrost pobierania K, Ca i Mg przez rośliny. Zawartość K w roślinach, niezależnie od zastosowanego nawożenia, przekraczała zawartość dopuszczalną pod względem jakości paszy. Zawartość Ca i Mg w roślinach, niezależnie od odczynu gleby i nawożenia, mieściła się w zakresie uznawanym za optymalny. Stosunek K:(Ca+Mg) w roślinach wykazywał zróżnicowanie w zależności od odczynu gleby i nawożenia. Na glebie kwaśnej, nawożonej kompostem, mieścił się on w przedziale uznawanym za optymalny, natomiast w obiektach kontrolnych oraz nawożonych wyłącznie nawozami mineralnymi przekraczał wartość 2,2. Na glebie wapnowanej nawożonej kompostem stosunek K:(Ca+Mg) mieścił się w zakresie optymalnym i wynosił 1,62-1,69, natomiast w obiektach kontrolnych i nawożonych nawozami mineralnymi przyjmował wartości niższe od optymalnych. Stosunek równoważnikowy K:Ca w życicy wielokwiatowej, niezależnie od wariantu nawozowego i odczynu gleby, był szerszy od optymalnego. Natomiast stosunki K:Mg oraz Ca:Mg zawsze były węższe niż uznawane za optymalne.

 

 

Józefa Wiater, Jadwiga Furczak, Adam Łukowski

OCENA WARTOŚCI NAWOZOWEJ GRANULATU WYTWORZONEGO NA BAZIE KOMUNALNEGO OSADU ŚCIEKOWEGO. CZ. I. PLON, ZAWARTOŚĆ I POBRANIE MAKROELEMENTÓW PRZEZ KUKURYDZĘ

Słowa kluczowe: granulat, kukurydza, makroelementy.

W dwuletnim doświadczeniu wazonowym badano wpływ nowego nawozu wytworzonego na bazie osadu ściekowego i KNO3 na plony i zawartość makroelementów w roślinie wskaźnikowej, jaką była kukurydza. W działaniu bezpośrednim stosowany granulat, niezależnie od dawki, oddziaływał na plon kukurydzy nie gorzej niż nawożenie mineralne, a w oddziaływaniu następczym korzystniej. Zawartość azotu i potasu w roślinach była wyższa w wyniku oddziaływania bezpośredniego, wapnia – oddziaływania następczego, a fosforu i magnezu była zbliżona. Pobranie azotu i potasu przez kukurydzę było znacznie wyższe w pierwszym roku badań i bardziej zależało od zawartości tych składników w plonach. Nagromadzenie fosforu i magnezu w roślinach było zbliżone w wyniku bezpośredniego i następczego oddziaływania granulatu, a wapnia w wyniku oddziaływania następczego.

 

 

Mirosław Wyszkowski

WPŁYW MAGNEZU I NIKLU NA ZAWARTOŚĆ MAKROPIERWIASTKÓW W ŁUBINIE ŻÓŁTYM

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie niklem, aplikacja magnezu, łubin żółty, zawartość makroelementów.

Celem badań było określenie wpływu aplikacji magnezu (50 i 100 mg Mg kg-1) stosowanego na glebie zanieczyszczonej niklem (100, 200, 300 i 400 mg Ni kg-1 gleby) na zawartość makroelementów w łubinie żółtym. Zanieczyszczenie gleby niklem i aplikacja magnezu wpływały w istotnym stopniu na zawartość makroelementów w łubinie żółtym. Wysoka zawartość niklu w glebie sprzyjała nagromadzaniu azotu, fosforu, magnezu i wapnia w częściach nadziemnych łubinu żółtego, w odróżnieniu od potasu, co wynikało głównie z występowania tzw. efektu zagęszczenia na obiektach charakteryzujących się jednocześnie wysoce istotnym obniżeniem plonu roślin. Aplikacja magnezu do gleby ograniczyła wpływ niklu na zawartość niektórych makroelementów w łubinie żółtym. Zawartość azotu, fosforu i potasu w obiektach silnie zanieczyszczonych niklem w seriach z magnezem była niższa niż w serii kontrolnej (bez dodatku tego makroelementu do gleby). W analizie statystycznej wyników wykazano istotne i wysoce istotne zależności w układzie: zanieczyszczenie gleby niklem – aplikacja magnezu – plon łubinu żółtego – zawartość makroelementów w roślinach.

 

 

TOM 9 - NUMER 2 - CZERWIEC 2004

 

 

Jerzy Czapla, Beata Gotkiewicz, Andrzej Klasa

 

WPŁYW NAWOŻENIA OSADAMI ŚCIEKOWYMI NA ZAWARTOŚĆ I AKUMULACJĘ MAGNEZU W WARZYWACH

 

Słowa kluczowe: magnez, osady ściekowe, seler korzeniowy, sałata, rzodkiew, burak liściowy, szpinak.

 

W doświadczeniu wazonowym określono zawartość magnezu w osadach ściekowych, a także ustalono wpływ ich stosowania na pobieranie oraz akumulację magnezu w roślinach warzywnych. W badaniach aplikowano osady ściekowe pobrane z 19 oczyszczalni ścieków zlokalizowanych na terenie północno-wschodniej Polski. W kolejnych latach uprawiano po sobie: seler korzeniowy, sałatę, rzodkiew, burak liściowy i szpinak. Badane osady charakteryzowały się wysoką zawartością magnezu, były dobrym źródłem tego pierwiastka dla roślin warzywnych, a także wpłynęły korzystnie na zawartość magnezu w uprawianych roślinach. Sałata i burak liściowy okazały się roślinami reagującymi na stosowane osady szczególnie silnym wzrostem zawartości magnezu. Akumulacja magnezu w roślinach uprawianych na glebie zawierającej osady ściekowe była ok. 70% większa w porównaniu z obiektami kontrolnymi, a najwięcej magnezu rośliny pobrały z gleby, do której dodano osad z oczyszczalni w Kętrzynie.

 

 

Kazimierz Grabowski, Bolesław Bieniek

 

WARTOŚĆ SIANA Z ŁĄKI TRWAŁEJ NA GLEBIE MURSZASTEJ REKULTYWOWANEJ ŚCIEKAMI PRZEMYSŁU ROLNO-SPOZYWCZEGO

 

Słowa kluczowe: gleby murszaste, ścieki krochmalniczo-browarniane, zbiorowiska trawiaste.

 

Przedstawiono wyniki badań prowadzonych na obiekcie łąkarskim w Kupiskach-Jednaczewie. Badano zanikające gleby mineralno-organiczne (murszaste), które intensywnie nawożono ściekami krochmalniczo-browarnianymi. Po 7-letnim okresie nawadniania stwierdzono, że ścieki te są przydatne w rekultywacji gleb murszastych. Intensywne nawożenie tymi ściekami zmieniło (zwiększyło) pojemność sorpcyjną i skład zaabsorbowanych kationów. W kationowej pojemności wymiennej prawie 2-krotnie zwiększył się udział sodu i magnezu, a ponad 10-krotnie potasu. Zwiększyła się zawartość substancji organicznej i składników ogólnych w porównaniu z okresem przed nawadnianiem. Uzyskano zwyżkę plonowania łąk z 10 dt ha-1 do 42 dt ha-1. Wyprodukowane siano okazało się zasobne w fosfor, wapń, mangan, żelazo i cynk, natomiast wykazano niedobór magnezu, sodu miedzi oraz ponad 2-krotny nadmiar potasu. Niekorzystnie kształtował się jedynie stosunek K:Na, natomiast pozostałe relacje, tj. Ca:P, K:(Ca+Mg), K:Mg, K:Ca  i Ca:Mg, były zbliżone do wymaganych norm żywieniowych.

 

 

Agata Konarska

 

WPŁYW NADMIARU GLINU NA ROZWÓJ I BUDOWĘ KORZENI TRZECH GATUNKÓW ROŚLIN

 

Słowa kluczowe: toksyczność glinu, słonecznik, papryka, rzodkiewka, korzeń, wzrost i morfologia, tolerancja.

 

W latach 2000 – 2002 testowano w kulturach wodnych siewki słonecznika zwyczajnego, papryki rocznej i rzodkiewki. Glin zastosowano w formie AlCl3 w stężeniach: 0, 10, 20 i 40 mg dm-3 pożywki. Odczyn roztworów z toksykantem ustalono na poziomie 4,3. Analizowano tempo wzrostu i niektóre cechy morfologiczne 3-, 4- oraz 14-dniowych korzeni głównych roślin eksperymentalnych. Stwierdzono wpływ glinu na inhibicję wzrostu elongacyjnego korzeni oraz zaburzenia w ich budowie. W obecności toksykanta obserwowano wzrost grubości korzenia głównego, skrócenie stref merystematycznej i elongacyjnej, powstawanie znacznie krótszych włośników oraz korzeni bocznych. Ponadto pierwsze korzenie boczne tworzyły się w bliższej odległości od wierzchołka korzenia głównego niż pierwsze włośniki. Najbardziej wrażliwa na jony Al okazała się papryka, następnie słonecznik i rzodkiewka.

 

 

Ewa Makarska

 

SKŁAD MINERALNY ZIARNA OZIMEJ PSZENICY CHLEBOWEJ W ZALEŻNOŚCI OD ZRÓŻNICOWANEGO NASTĘPSTWA ROŚLIN I BIOSTYMULACJI LASEROWEJ

 

Słowa kluczowe: ziarno pszenicy ozimej, monokultura, płodozmian, biostymulacja laserowa, składniki 
                            mineralne.

 

W ziarnie pszenicy ozimej (odmian Rysa i Mobela) pochodzącym z 2-letniego doświadczenia polowego oznaczono zawartość wybranych składników mineralnych (Mg, K, Ca, Mn, Fe, Cu, Zn) w zależności od systemu następstwa roślin (płodozmian, monokultura) oraz przedsiewnej biostymulacji laserowej nasion. Uprawa pszenicy w 3-letniej monokulturze wpłynęła na wzrost zawartości Mg, Ca, K i Cu w ziarnie obu odmian. Biostymulacja laserowa nasion nie miała większego wpływu na zdolność do bioakumulacji składników mineralnych w ziarnie. W ziarnie badanych odmian odnotowano zmiany proporcji między jonami K, Ca i Mg zależne od systemu uprawy i biostymulacji światłem lasera.

 

 

Małgorzata Mikiciuk

 

WPŁYW ŻYWIENIA MAGNEZEM W ZRÓŻNICOWANYCH WARUNKACH WILGOTNOŚCIOWYCH GLEBY NA ZAWARTOŚĆ TEGO PIERWIASTKA W POSZCZEGÓLNYCH ORGANACH SZAŁWII LEKARSKIEJ (Salvia officinalis L.)

 

Słowa kluczowe: szałwia lekarska, magnez, wilgotność gleby.

 

Dwuletnie doświadczenie wazonowe przeprowadzono w układzie dwuczynnikowym, w dziesięciu powtórzeniach. Pierwszym czynnikiem doświadczalnym był poziom żywienia magnezem (0, 0,30 i 0,90 g Mg na wazon), drugim – poziom uwilgotnienia gleby (30 i 60% pełnej pojemności wodnej). Zbiór szałwii lekarskiej roślin przeprowadzono w fazie intensywnego wzrostu, w trzeciej dekadzie lipca. Oznaczono (metodą ASA) zawartość ogólnych form magnezu w liściach, łodygach oraz korzeniach badanej rośliny zielarskiej. Stwierdzono, iż zastosowane żywienie magnezem powodowało zwiększenie zawartości tego pierwiastka w liściach, łodygach oraz korzeniach szałwii. Wpływ uwilgotnienia gleby na zawartość magnezu w analizowanych organach szałwii był zróżnicowany i niejednoznaczny.

 

 

Anna Nogalska, Jerzy Czapla

 

GOSPODARKA AZOTEM GRYKI W ZALEŻNOŚCI OD STOSOWANIA REGULATORÓW WZROSTU I ICH MIESZANEK Z SIARCZANEM MAGNEZU

 

Słowa kluczowe: gryka, azot, regulatory wzrostu, nawożenie magnezem.

 

W doświadczeniu wazonowym badano wpływ regulatorów wzrostu, ich stężeń oraz mieszanek z siarczanem magnezu na gospodarkę azotem gryki. Regulatory [benzyloaminopurynę (BAP), kwas α-naftylooctowy (NAA), kwas indolilo-3-masłowy (IBA), triacontanol (TRIA) i kwas giberelinowy (GA3)] stosowano dolistnie, samodzielnie lub w mieszance z 5% wodnym roztworem siarczanu magnezu, dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym gryki – na początku kwitnienia oraz w pełni kwitnienia. Stwierdzono, że regulatory wzrostu: BAP, NAA, IBA zmniejszały zawartość azotu w nasionach i plewach gryki, powodując jednocześnie zwiększenie jego zawartości w łodygach i liściach. Korzystniej na zawartość azotu w nasionach działały regulatory aplikowane w najwyższym stężeniu. Mieszanki regulatorów z siarczanem magnezu dodatnio wpływały zarówno na zawartość, jak i akumulację azotu w nasionach gryki. Użyte regulatory wzrostu ograniczały udział azotu w nasionach i plewach na korzyść łodyg i liści gryki, natomiast dodatek siarczanu magnezu do roztworu regulatorów zwiększał udział azotu w nasionach i plewach.

 

 

Renata Pietrzak-Fiećko, Kazimierz Markiewicz, Stefan S. Smoczyński

 

MIKRO- I MAKROELEMENTY W MLEKU KOBIECYM, MLEKU KROWIM UHT I ODŻYWKACH MLECZNYCH DLA DZIECI

 

Słowa kluczowe: makroelementy, mikroelementy, mleko kobiece, mleko UHT, odżywki dla dzieci.

 

Zawartość wapnia, magnezu, sodu, potasu, fosforu, żelaza, miedzi i cynku oznaczono w próbkach mleka kobiecego, mleka krowiego UHT i odżywkach Nan i Bebiko. Stwierdzono niższą zawartość badanych makroelementów w mleku kobiecym niż w krowim UHT i odżywkach dla dzieci. Zawartość żelaza, cynku i miedzi w mleku kobiecym była wyższa niż w mleku krowim, ale niższa niż w badanych odżywkach.

 

 

Krystyna Przybulewska

 

WPŁYW STĘŻENIA KADMU NA WZROST I ROZWÓJ SIEWEK JĘCZMIENIA W ZALEŻNOŚCI OD ODCZYNU GLEBY

 

Słowa kluczowe: roślina, gleba, pH, stężenie kadmu.

 

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące wpływu kadmu w glebie o zróżnicowanym odczynie na wzrost i rozwój siewek jęczmienia. Zastosowano skażenie CdCl2, zmieniano odczyn podłoża, zmniejszając i zwiększając jego wartość (pH 4,5, 6,5 i 8,5). Wpływ soli kadmu na wzrost i rozwój siewek zależał od wielkości skażenia, rodzaju gleby i pH. Toksyczność kadmu była największa w kwaśnym środowisku i malała wraz ze wzrostem pH. Mniejszy wpływ soli na wzrost siewek stwierdzono w glebie gliniastej a większy w piasku. Bardziej wrażliwy na obecność jonów kadmu był system korzeniowy, a w mniejszym stopniu liścienie. Pod wpływem wzrastającego skażenia następowało proporcjonalne skrócenie siewek. Najwyższe zanieczyszczenie (50 mmol CdCl2 kg-1) spowodowało całkowite wstrzymanie inicjacji wzrostu.

 

 

Jadwiga Wyszkowska, Jan Kucharski

 

WPŁYW CHROMU NA NAMNAŻANIE BAKTERII W PODŁOŻACH SZTUCZNYCH

 

Słowa kluczowe: chrom, metal ciężki, namnażanie bakterii, wrażliwość bakterii.

 

Celem badań w hodowlach na podłożach płynnych było określenie wpływu chromu(III) na namnażanie następujących bakterii: Bradyrhizobium sp. (lupini), Rhizobium leguminosarum bv. viciae, Azotobacter spp., Bacillus subtilis, Bacillus cereus, Bacillus megaterium, Proteus mirabilis, Proteus vulgaris, Pseudomonas fluorescens, Leuconostoc dextranicum, Escherichia coli i Sarcina lutea. Testowano reakcję bakterii na chrom stosowany w następujących dawkach: 0; 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0; 2,0; 3,0; 4,0 i 5,0 mg na 1 dm3 pożywki. Metal ten wprowadzano do podłoża w postaci Cr2(SO4)3 6H2O. Stwierdzono, że reakcja testowanych bakterii na obecność chromu w płynnych pożywkach była specyficzna i okazała się cechą gatunkową. Rhizobium leguminosarum bv. viciae oraz Bradyrhizobium sp. (lupini) nie tolerowały żadnej dawki chromu, podczas gdy ilości 0,2 mg i 0,4 mg Cr dm-3 stymulowały namnażanie Bacillus megaterium, Proteus vulgaris i Pseudomonas fluorescens, 0,2 mg – 0,6 mg – Leuconostoc dextranicum, 0,2 mg – 3,0 mg – Bacillus cereus, 0,2 mg – 4,0 mg – Sarcina lutea oraz 0,2 mg – 5,0 mg – Proteus mirabilis i Escherichia coli. Według negatywnej reakcji na najwyższą dawkę chromu (5,0 mg dm-3), badane bakterie można uszeregować następująco: Rhizobium leguminosarum bv. viciae>Bradyrhizobium sp. (lupini)>Azotobacter spp.>Leuconostoc dextranicum>Bacillus megaterium>Proteus vulgaris>Bacillus cereus >Bacillus subtilis>Pseudomonas fluorescens.

 

 

Krystyna Zarzecka, Iwona Mystkowska

 

WPŁYW WYBRANYCH HERBICYDÓW NA ZAWARTOŚĆ POTASU I FOSFORUW BULWACH ZIEMNIAKA

 

Słowa kluczowe: ziemniak, odmiany, herbicydy, potas, fosfor.

 

Badano bulwy 3 odmian ziemniaka pochodzące z doświadczenia polowego założonego w Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Zawadach, w latach 2000 – 2001. Doświadczenie przeprowadzono metodą losowanych podbloków w trzech powtórzeniach. Pierwszym czynnikiem były 3 herbicydy (Plateen 41,5 WG w dawkach 1,0 i 2,0 kg  ha-1, Basagran 600 SL – 2,5 l ha-1 i Sencor 70 WG – 0,5 kg ha-1), drugim – 3 odmiany ziemniaka: Ania, Baszta, Rywal. Stwierdzono, że herbicydy Basagran 600 SL i Sencor 70 WG obniżały istotnie zawartość fosforu w bulwach, a herbicyd Plateen 41,5 WG w obu badanych dawkach nie powodował zmian w zawartości potasu i fosforu. Analiza statystyczna wykazała istotny wpływ odmian i warunków pogodowych w okresie wegetacji na zawartość wybranych makroelementów w bulwach ziemniaka.

 

 

TOM 9 - NUMER 1 - MARZEC 2004

Jacek Antonkiewicz

WPŁYW ZANIECZYSZCZONEGO ŚRODOWISKA GLEBOWEGO NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W AMARANTHUSIE

(Amaranthus hypochondriahus L.)

  Słowa kluczowe: Amaranthus, makroelementy, metale ciężkie.

 Nadmiar metali ciężkich w glebie stanowi jedno z największych zagrożeń ze względu na ich dużą toksyczność dla człowieka i zwierząt. Celem badań było określenie wpływu zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi na zawartość składników mineralnych w Amaranthusie. Badania przeprowadzono w latach 1997-1999, w warunkach doświadczenia wazonowego. Do doświadczenia wykorzystano glebę o składzie granulometrycznym pyłu zwykłego, zawartości węgla organicznego 9,5%, pHKCl – 6,5, pojemności sorpcyjnej gleby 811 mmol(+) kg–1. Schemat doświadczenia obejmował pięć obiektów różniących się dawką wprowadzonych do gleby metali ciężkich (Cd, Pb, Ni, Cu, Zn). W badanym okresie średni okres wegetacji Amaranthusa wynosił 88 dni. Stwierdzono istotny wpływ zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi, od III do IV poziomu, na wielkość plonu. Obniżenie całkowitego plonu w zależności od obiektu i roku doświadczenia, w odniesieniu do obiektu kontrolnego, wahało się od 11% do 53%. Średnie zawartości badanych pierwiastków w Amaranthusie mieściły się w zakresie: 1,79-1,93 Mg; 0,83-1,33 Na; 3,28-4,18 K; 1,88-3,32 Ca; 2,12-2,91 P g kg–1 s.m., 36,12-53,13 Mn; 41,47-66,79 Fe; 0,98-1,24 Cr mg kg–1 s.m.

 

Dorota Jadczak, Monika Grzeszczuk

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W OWOCACH WYBRANYCH ODMIAN PAPRYKI OSTREJ I PÓŁOSTREJ Capsicum annuum L.

Słowa kluczowe: papryka ostra i półostra, faza dojrzałości owocu, składniki mineralne.

W pracy określono zmiany w zawartości wybranych makro- i mikropierwiastków w owocach papryki, w dwóch fazach dojrzałości. Materiał badawczy stanowiły owoce dwóch odmian papryki ostrej: Cyklon i Beros oraz jednej odmiany półostrej – Tajfun. Stwierdzono, że fizjologicznie dojrzałe owoce papryki charakteryzowały się istotnie większą zawartością suchej masy oraz składników mineralnych w świeżym surowcu, w porównaniu z owocami zebranymi w fazie dojrzałości użytkowej (zielonymi). Spośród badanych odmian istotnie większą zawartość N, Mn, Cu, Zn i Fe stwierdzono u odmiany Tajfun. Owoce wszystkich odmian papryki charakteryzowały się korzystnym stosunkiem ilościowym Ca: Mg.

 

Józef Koc, Katarzyna Glińska-Lewczuk

HYDROCHEMICZNA CHARAKTERYSTYKA WÓD ŹRÓDLANYCH OBSZARU MŁODOGLACJALNEGO NA PRZYKŁADZIE ŹRÓDLISK ŁYNY

Słowa kluczowe:  źródła, wody podziemne, skład chemiczny, denudacja chemiczna, obszar młodoglacjalny,      
                             Pojezierze Olsztyńskie.

Źródliska Łyny stanowią jeden z najcenniejszych rezerwatów krajobrazowych Pojezierza Mazurskiego, wyróżniających się zasobnością w wodę o bardzo wysokiej jakości.

W wyniku badań prowadzonych w latach 1998-2000 stwierdzono, iż średni roczny przepływ w cieku odprowadzającym wodę ze źródlisk wynosi 125 dm3 s–1 i wyróżnia go wysoka stabilność hydrodynamiczna. Wody źródlane reprezentują typ Ca2+ – HCO3, reprezentatywny dla obszarów młodoglacjalnych. O składzie chemicznym źródeł Łyny decyduje głównie udział składników pochodzenia denudacyjnego, a z procesami biochemicznymi zachodzącymi w rozkładającej się wilgotnej ściółce w dolinie źródlisk wiążą się sezonowe zmiany mineralnych form azotu i fosforu. Wskaźnikami intensywnej denudacji chemicznej obszaru źródliskowego Łyny są składniki chemiczne, głównie pochodzenia litosferycznego, z których największy roczny ładunek mają HCO3, Ca2+, SO42–, Cl. Roczny transport substancji rozpuszczonych ze źródeł Łyny wynosi średnio 1271 ton.

 

Dorota Pilejczyk, Stanisław Sienkiewicz, Teresa Wojnowska, Piotr Żarczyński

WPŁYW GĘSTOŚCI SIEWU I NAWOŻENIA AZOTEM NA ZAWARTOŚĆ MAKRO-SKŁADNIKÓW W ZIARNIE PSZENŻYTA JAREGO

Słowa kluczowe: pszenżyto jare, gęstość siewu, nawożenie azotem, skład chemiczny ziarna.

Na terenie północno-wschodniej Polski przeprowadzono trzyletnie (1993-1995) doświadczenie polowe z pszenżytem jarym odmiany Maja. Badano wpływ trzech gęstości siewu (300, 400 i 500 kiełkujących ziarniaków na 1m2) oraz zróżnicowanego nawożenia azotem (60, 90 i 120 kg N×ha–1) na zawartość niektórych makroskładników w ziarnie. Wzrastające dawki N powodowały podwyższenie zawartości azotu i potasu, obniżenie koncentracji magnezu, natomiast nie zmieniały istotnie zawartości fosforu, wapnia i sodu. Stwierdzono, że gęstość siewu nie miała istotnego wpływu na zawartość żadnego z makroskładników. Stosunki molowe K : Ca, K : Mg zawężały się wraz ze wzrostem dawki azotu, natomiast stosunek Na:K ulegał rozszerzeniu. Wykazano, że wraz ze wzrostem koncentracji fosforu w ziarnie rosło stężenie potasu i wapnia.

 

 Katarzyna Skupień

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W OWOCACH CZTERECH ODMIAN BORÓWKI WYSOKIEJ (Vaccinium corymbosum L.)

Słowa kluczowe: borówka wysoka, owoce, makroelementy, mikroelementy.

Materiał badawczy stanowiły owoce czterech odmian borówki wysokiej: Spartan, Bluecrop, Jersey i Blueray, pochodzące z plantacji towarowej zlokalizowanej w okolicy Szczecina, ze zbiorów 2002 r.

W owocach o pełnej dojrzałości konsumpcyjnej oznaczono zawartość: suchej masy, popiołu całkowitego, azotu ogólnego, K, Ca, Na, Mg, Pb, Ni, Cd, Cu i Zn. Stwierdzono, że w owocach analizowanych odmian borówki nie występował kadm i nikiel. Jagody odmiany Bluecrop odznaczały się największą zawartością Zn, Na, K i Ca, odmiany Spartan – Cu, a odmiany Blueray – Pb. U żadnej z badanych odmian borówek nie wykazano przekroczenia poziomu Pb, Cd, Zn i Cu poza maksymalne dopuszczalne wartości, określone w Zarządzeniu MZiOS z dnia 31.03.1993 r.

  

Anna Stolarska, Andrzej Gregorczyk, Katarzyna Janda 

TARAXACUM OFFICINALE WEB. I PLANATGO MAJOR L. JAKO BIOMONITORY ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA METALAMI CIĘŻKIMI

Słowa kluczowe: mniszek lekarski, babka zwyczajna, biomonitory, metale ciężkie.

Badania wykazały istotne różnice w zawartości metali ciężkich między gatunkami. Zawartość kadmu, ołowiu, niklu i kobaltu w liściach babki zwyczajnej była większa niż w liściach mniszka lekarskiego. Termin zbioru miał wpływ na zawartość kobaltu i ołowiu, z tym że kobaltu w obu gatunkach, a ołowiu tylko w Taraxacum officinale Web. Miejsce zbioru miało wpływ na koncentrację kadmu w liściach obu gatunków roślin. Plantago major L. jest bardziej przydatny jako bioindykator zanieczyszczeń środowiska metalami ciężkimi niż Taraxacum officinale Web., ponieważ w warunkach aglomeracji miejskiej Plantago major L. charakteryzuje się większą tolerancją na te związki.

 

Mirosław Wyszkowski, Jadwiga Wyszkowska

WPŁYW ZANIECZYSZCZENIA GLEBY CYNKIEM, NIKLEM, MIEDZIĄ I OŁOWIEM NA PLONOWANIE I GOSPODARKĘ MAKROPIERWIASTKAMI W OWSIE

Słowa kluczowe: cynk, nikiel, miedź, ołów, plon owsa, zawartość makroelementów.

Celem badań było określenie wpływu cynku, niklu, miedzi i ołowiu na plonowanie oraz zawartość makropierwiastków w częściach nadziemnych owsa. Wysokie dawki niklu, miedzi i cynku przyczyniły się do istotnego obniżenia plonu części nadziemnych owsa. Największy wpływ miał nikiel zastosowany w dawce 400 mg×kg–1 gleby. Najwyższe dawki cynku i miedzi spowodowały wzrost zawartości azotu, potasu, sodu, magnezu i wapnia w częściach nadziemnych owsa. Nikiel przyczynił się do zwiększenia zawartości azotu, fosforu, potasu i sodu, a ołów do zwiększenia nagromadzenia potasu i magnezu w częściach nadziemnych owsa.

Anna Hordyjewska, Kazimierz Pasternak

MAGNEZ A UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

Słowa kluczowe: magnez, choroby sercowo-naczyniowe, układ sercowo-naczyniowy.

Choroby sercowo-naczyniowe są jedną z głównych plag większości krajów uprzemysłowionych. Za najgroźniejsze uważa się miażdżycę, zawał serca, niewydolność krążenia oraz zaburzenia rytmu. Ich przyczynami są m.in.: siedzący tryb życia, dieta z dużym udziałem nienasyconych kwasów tłuszczowych, palenie tytoniu, nadmierny stres.

W ostatnich latach w zapobieganiu i leczeniu tych schorzeń szczególną uwagę poświęcono magnezowi, gdyż – jak wynika z przeglądu danych literaturowych – wpływa on korzystnie na ich przebieg. Wiąże się to z jego właściwościami: jako kofaktor wielu enzymów bierze udział w regulacji wewnątrzkomórkowych reakcji w organizmie, wykazuje właściwości kardioprotekcyjne, wpływając na pracę pompy sodowej i wapniowej bierze udział w regulacji przepływu jonów potasu, sodu oraz wapnia, wpływa na poziom trójglicerydów oraz poprawia czynność układu bodźcotwórczego i przewodzącego serca.

Prowadzone nadal intensywne badania w zakresie wpływu magnezu na funkcjonowanie organizmu człowieka mogą ujawnić nieznane dotychczas aspekty działania tego pierwiastka na układ sercowo-naczyniowy.

 

TOM 8 - NUMER 4 - GRUDZIEŃ 2003

 

Anna Boguszewska, Kazimierz Pasternak, Małgorzata Sztanke

STĘŻENIE KRZEMU W OSOCZU KRWI PACJENTÓW ZE ŚWIEŻYM ZAWAŁEM MIĘŚNIA SERCOWEGO I STABILNĄ CHOROBĄ NIEDOKRWIENNĄ SERCA

Słowa kluczowe: krzem, choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego, miażdżyca.

Krzem jest bardzo ważnym czynnikiem biorącym aktywny udział w procesach życiowych, regenerującym tkanki i wzmagającym ogólną odporność organizmu. Ma podstawowe znaczenie w metabolizmie tkanki łącznej, w rozwoju kości, chrząstek, włosów, paznokci, zębów u ludzi i zwierząt oraz w procesach zdrowienia i starzenia się organizmu. Wykazano jego działanie przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe i przeciwcukrzycowe. Niedobór krzemu prowadzi do osłabienia tkanki łącznej i zmniejszenia zawartości kolagenu w skórze, osłabienia ścian tętnic, żył i naczyń limfatycznych, co może być przyczyną postępu procesów miażdżycowych tętnic. Dodatkowo wpływa na wiele funkcji i procesów utrzymujących prawidłowy stan układu sercowo-naczyniowego.

Badania przeprowadzono w trzech grupach pacjentów: nie wykazujących objawów chorobowych, ze stabilną niedokrwienną chorobą serca oraz chorych ze świeżo przebytym zawałem mięśnia sercowego. Stężenie krzemu w surowicy oznaczano spektrofotometrycznie metodą tworzenia się kwasu molibdenokrzemowego i jego redukcji do tlenków molibdenu (zwanych błękitem molibdenokrzemowym) za pomocą kwasu L-askorbinowego. Stężenia krzemu w osoczu krwi zarówno u pacjentów z niedokrwienną chorobą serca, jak i ze świeżym zawałem mięśnia sercowego były znacząco niższe niż w grupie kontrolnej. Dodatkowo stężenia krzemu u pacjentów ze świeżym zawałem mięśnia sercowego były niższe niż w przypadku chorych na niedokrwienną chorobę serca.

Niski poziom krzemu w organizmie może zwiększać ryzyko miażdżycy, prowadząc do ostrej i przewlekłej formy choroby niedokrwiennej serca, m.in. wpływając na elastyczność tętnic.

 

Józef Koc, Sławomir Szymczyk

WPŁYW INTENSYFIKACJI ROLNICTWA NA ODPŁYW WAPNIA I MAGNEZU Z GLEB

Słowa kluczowe: gleba, intensywność rolnictwa, wapń, magnez.

W latach 1994 –2002 na Pojezierzu Mazurskim prowadzono badania nad wpływem intensywności rolnictwa na jakość wód powierzchniowych. Wykazano, że stężenie i odpływ wapnia oraz magnezu w wodach odpływających urządzeniami melioracyjnymi z obszarów rolniczych zależą od warunków meteorologicznych (znaczna zmienność sezonowa), rodzaju systemu melioracyjnego, zwięzłości gleby i wielkości nawożenia mineralnego. Najwyższe straty wapnia i magnezu występują w okresie zimy i jesieni, a najniższe latem. Drenowanie gleb w porównaniu z odwadnianiem siecią rowów istotnie zwiększa stężenie wapnia i magnezu w wodzie oraz powoduje ponad 2-krotny wzrost ich wymycia. Drenowanie gleb lekkich powoduje największe wymycie Ca2+ i Mg2+. Rocznie ze zlewni rolniczych wraz z wodami drenarskimi do wód powierzchniowych odpływa 129,0 kg wapnia i 15,3 kg magnezu. Intensyfikacja nawożenia mineralnego powoduje istotny wzrost odpływu wapnia i magnezu z obszarów drenowanych.

 

Anna Lubkowska, Joanna Winiarska, Maria Brzezińska

POZIOM WYBRANYCH BIOPIERWIASTKÓW W SUROWICY ORAZ HEMOGLOBINY
I HEMATOKRYTU WE KRWI KONI W SEZONIE LETNIM

Słowa kluczowe: konie, wskaźniki hematologiczne, biopierwiastki.

Badano poziom Ht, Hb, Mg w erytrocytach oraz Mg, Na, K, Ca  i Cl w surowicy krwi 46 koni rasy wielkopolskiej w sezonie letnim. Wszystkie wartości, oprócz stężenia Na i Ca w surowicy, mieściły się w zakresie norm fizjologicznych dla koni, choć oscylowały wokół dolnej granicy. Dodatkowo szukano zależności między poszczególnymi pierwiastkami w obrębie badanych grup klaczy, ogierów i wałachów. Współczynniki korelacji (r )istotne statystycznie (p <0,01) i dodatnie (+) uzyskano międzypierwiastkami, które pozostają w fizjologicznej zależności.

 

Wiesława Orowicz, Maria Brzezińska

PORÓWNANIE METABOLIZMU MINERALNEGO I GOSPODARKI LIPIDOWEJ
U JAŁÓWEK ORAZ KRÓW W PIERWSZEJ LAKTACJI

Słowa kluczowe: jałówki, krowy laktujące, pierwiastki, lipidy.

Przebadano jałówki w wieku 6–8 miesięcy (gr. A), a gdy osiągnęły wiek 3,5 roku – pierwszą laktację (gr. B), poddano je ponownemu badaniu. Grupę C stanowiły krowy w wieku 6 lat –w trzeciej laktacji. W surowicy krwi tych zwierząt oznaczono: Mg, Ca, P, Fe, K, Na, Cl, cholesterol całkowity, HDL i LDL-cholesterol, triglicerydy oraz fosfolipidy. Uzyskano znacznie wyższą zawartość P, K, Na, Fe, Cl u jałówek w porównaniu z krowami laktującymi. Ca i Mg utrzymywały się na zbliżonym poziomie. Niedoborów badanych pierwiastków nie stwierdzono. Wykazano znacznie wyższe stężenie związków lipidowych (oprócz triglicerydów) u krów laktujących..

 

 

Wiesława Orowicz, Maria Brzezińska

CZY SEZON UTRZYMANIA I ŻYWIENIA MA WPŁYW NA ZAWARTOŚĆ BIOPIERWIASTKÓW W SUROWICY KRWI KRÓW W OKRESIE LAKTACJI?

Słowa kluczowe: krowy, laktacja, sezon utrzymania, biopierwiastki.

Badania przeprowadzono w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki w Kołbaczu, w grupie krów laktujących w okresie letnim (grupa I) i zimowym (grupa II).

Celem pracy była analiza i porównanie zawartości niektórych pierwiastków (Mg, Ca, P, Fe, Na, K, Cl) w dwóch różnych okresach żywieniowych (letnim i zimowym). Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono niedobory magnezu u krów w okresie letnim oraz nieznaczne niedobory Ca w okresie zimowym. Przy żywieniu letnim zawartość K u badanych zwierząt przekraczała górną granicę normy. W obydwu okresach żywieniowych uzyskano istotną zależność między poziomem Ca a P w surowicy krwi krów laktujących.

 

Ewa Rumasz-Rudnicka

WPŁYW DESZCZOWANIA WODĄ ZASOLONĄ NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W GLEBIE I WYBRANYCH WARZYWACH

Słowa kluczowe: nawadnianie, woda zasolona, burak czerwony, cebula, kapusta, seler, skład chemiczny, magnez.

W latach 1996 –1999 przeprowadzono na glebie lekkiej doświadczenie polowe, w którym badano wpływ nawadniania wodą o różnym stopniu zasolenia na zawartość magnezu w buraku ćwikłowym, cebuli zwyczajnej, kapuście głowiastej białej i selerze korzeniowym.

Oddziaływanie deszczowania na zawartość magnezu w częściach użytkowych testowanych gatunków warzyw było niewielkie. Nieco więcej Mg, w porównaniu z warzywami pochodzącymi z obiektów kontrolnych, zawierały rośliny deszczowane rozcieńczoną wodą zasoloną i wodą zasoloną. Okazało się, że gleba pochodząca spod wszystkich warzyw deszczowanych wodą słodką (WS), charakteryzowała się większą zawartością magnezu przyswajalnego w porównaniu z glebą z obiektów kontrolnych (K), a pochodząca spod uprawy roślin deszczowanych wodą o najwyższym stopniu zasolenia (WY-2) była jeszcze bogatsza w ten pierwiastek, i zawierała go średnio 2 do 3 razy więcej niż gleba kontrolna (K). Tendencje, jakie zaobserwowano po upływie czterech lat badań, wskazują na zwiększenie zawartości magnezu na wszystkich nawadnianych obiektach. Zgodnie z oczekiwaniami, wzbogacenie badanych warstw gleby (0-60 cm) było największe na poletkach, gdzie stosowano wodę o najwyższym zasoleniu..

 

 

Anna Stolarska, Andrzej Gregorczyk, Katarzyna Janda

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH BIOPIERWIASTKÓW W FOLIUM PLANTAGINIS MAIOR
I FOLIUM TARAXACI

Słowa kluczowe: żelazo, cynk, miedź, mangan, molibden, Folium plantaginis maior, Folium taraxaci.

Zbadano zawartość pierwiastków fizjologicznie niezbędnych, tj. żelaza, cynku miedzi, manganu i molibdenu. Wykonano jednoczynnikową analizę wariancji w układzie bloków losowych, gdzie czynnikiem doświadczalnym był termin zbioru. W celu określenia zdolności akumulacji badanych pierwiastków oraz sprawdzenia proporcji między pierwiastkami wykonano test t-Studenta. Wykazano niewielki wpływ terminu zbioru na zawartość poszczególnych pierwiastków oraz stwierdzono nieznaczne przekroczenie dopuszczalnych zawartości żelaza, miedzi i cynku, a szczególnie molibdenu. Stwierdzono również nieprawidłowe proporcje między żelazem a manganem oraz molibdenem a manganem.

 

Małgorzata Sztanke, Kazimierz Pasternak, Anna Boguszewska

STĘŻENIE MAGNEZU I KWASU ASKORBINOWEGO U PACJENTÓW ZE ŚWIEŻYM ZAWAŁEM MIĘŚNIA SERCOWEGO I STABILNĄ POSTACIĄ NIEDOKRWIENNEJ CHOROBY SERCA

Słowa kluczowe: magnez, kwas askorbinowy, zawał mięśnia sercowego, niedokrwienna choroba serca.

Zarówno magnez, jak i kwas askorbinowy odgrywają pewną rolę w zapobieganiu rozwojowi zawału mięśnia sercowego i niedokrwiennej choroby serca.

Celem pracy było oznaczenie stężenia magnezu w osoczu i erytrocytach oraz stężenia kwasu askorbinowego w osoczu krwi pacjentów ze świeżym zawałem mięśnia sercowego oraz ze stabilną niedokrwienną chorobą serca. Badania przeprowadzono u 17 osób ze świeżym zawałem mięśnia sercowego oraz u 14 osób ze stabilną niedokrwienną chorobą serca. Stężenie magnezu oznaczano spektrofotometrycznie w osoczu i w erytrocytach z zastosowaniem błękitu ksylidylowego (Cormay Mg-30). Stężenie kwasu askorbinowego oznaczano w osoczu krwi metodą kolorymetryczną z użyciem odczynnika fosforowo-wolframowego, wg modyfikacji Kyaw. Zarówno u pacjentów ze świeżym zawałem mięśnia sercowego, jak i ze stabilną chorobą niedokrwienną serca stężenia magnezu w osoczu i w erytrocytach oraz kwasu askorbinowego w osoczu były obniżone w porównaniu z grupą kontrolną. Znaczniejsze zmiany zaobserwowano u osób ze świeżym zawałem mięśnia sercowego.

 

Barbara Wójcik-Stopczyńska

ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W SAŁATKACH  WARZYWNYCH NISKO PRZETWORZONYCH

Słowa kluczowe: arsen, kadm, ołów, rtęć, warzywa nisko przetworzone.

Celem pracy było określenie zawartości As, Cd, Hg i Pb w sałatkach warzywnych o niskim stopniu przetworzenia. W badaniach wykorzystano 14 rodzajów sałatek pochodzących z dwóch wytwórni. Próby sałatek przeznaczonych do badań zakupiono w placówkach detalicznej sieci handlowej. Stwierdzono, że zawartość badanych metali była zróżnicowana w zależności od rodzaju sałatki. W wyrobach obu producentów średnia ilość zwłaszcza Hg, Cd, ale także arsenu była do siebie zbliżona, natomiast średnia ilość ołowiu była zróżnicowana w zakresie 0,0013-0,015 mg·kg-1. W porównaniu z obowiązującymi limitami, zawartość badanych metali w ocenianych sałatkach można uznać za niską. Jedynie sałatka selerowa odznaczała się wyższą zawartością kadmu, zbliżoną do maksymalnego, dopuszczalnego poziomu.

 

Mathias Seifert

STRONT – OCENA NARAŻENIA CZŁOWIEKA

Słowa kluczowe: stront, pobranie, narażenie człowieka, narażenie zawodowe.

Postęp w dziedzinie wiedzy na temat trwałego strontu uwidocznił się dopiero po podjęciu zakrojonych na szeroką skalę badań nad jego radioaktywnym izotopem. Stront to pierwiastek występujący naturalnie w łańcuchu pokarmowym. Jest także wykorzystywany w rozmaitych dziedzinach technologii. Głównym źródłem narażenia organizmu ludzkiego na ten pierwiastek jest spożywany pokarm i woda. Dzienne pobranie Sr przez osobę dorosłą waha się między 0,1 a 4 mg, co odpowiada naturalnemu poziomowi i nie powinno stwarzać ryzyka zdrowotnego. Narażenie zawodowe na stront lub jego związki występuje rzadko i można je pominąć w rozważaniach. Artykuł zawiera przegląd wiedzy na temat wielkości pobrania Sr drogą pokarmową. Należy zauważyć, że stront rzadko staje się przedmiotem badań, czy to w toksykologii, czy to w badaniach nad żywieniem lub środowiskiem naturalnym.

 

 Ostatnia aktualizacja: 2011-07-20


 

Autor strony: 
dr inż. Sławomir Krzebietke

slawomir.krzebietke@uwm.edu.pl