Polsko-Ukraińskie Forum Naukowe to wydarzenie naukowe zainicjowane przez Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika, które łączy środowiska akademickie z wielu ośrodków naukowych z Polski i Ukrainy. Forum odbywa się naprzemiennie w Olsztynie i we Lwowie.
W dniach 7-8 czerwca 2018r. w gościnnych progach Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika odbyło się już IV Forum Ukraińsko-Polskie, którego tegoroczny główny temat brzmiał „Współpraca transgraniczna a wspólna przestrzeń europejska: teoria, praktyka i nowe możliwości”. Przed otwarciem Forum delegacja z Olsztyna, zarówno władze dziekańskie – Dziekan WNS Prof. Sławomir Przybyliński oraz Prodziekan WNS ds. nauki i współpracy międzynarodowej Prof. Joanna Ostrouch-Kamińska, a także przedstawiciele Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego w osobach – Jan Bobek – Przewodniczący oraz Zbigniew Pietrzak – Przewodniczący Komisji Współpracy Międzynarodowej, dyrektor INP UWM Prof. Arkadiusz Żukowski, koordynator współpracy z Lwowską Politechniką ze strony UWM dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk spotkali się z Rektorem Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika. Podczas spotkania mówiono o już szeroko prowadzonej współpracy między Instytutem Nauk Humanistyczno-Społecznych Lwowskiej Politechniki z INP UWM i potrzebie rozszerzenia jej na inne wydziały oraz o współpracy władz samorządowych obwodu lwowskiego i województwa warmińsko-mazurskiego.
W uroczystej inauguracji udział wzięli Rektor Politechniki Lwowskiej Prof. Jurij Bobało, Dziekani Wydziału Nauk Społecznych UWM – Prof. Sławomir Przybyliński i Prof. Joanna Ostrouch-Kamińska, Konsul Generalny RP we Lwowie Rafał Wolski, Konsul Ukrainy w Gdańsku Lew Zaharczyszyn. Słowo powitalne nadesłali Michał Boni – europoseł, Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy Andrij Parubij, Wicepremier Ukrainy do spraw integracji z UE i NATO – Iwanna Kłympusz-Cyncadze oraz Posłanka Rady Najwyższej Ukrainy, przewodnicząca Podkomisji Rady Najwyższej Ukrainy ds. regionalnej i transgranicznej współpracy między Ukrainą i państwami UE Oksana Juriniec.
Patronatu nad czwartą edycją tego przedsięwzięcia naukowego udzielili: Komitet Rady Najwyższej Ukrainy, Ministerstwo Oświaty i Nauki Ukrainy, Lwowska obwodowa państwowa administracja, Konsul Generalny RP we Lwowie Rafał Wolski, Konsul Ukrainy w Gdańsku Lew Zaharczyszyn oraz Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego dr Gustaw M. Brzezin. Współorganizatorami Forum byli: Podkomisja Rady Najwyższej Ukrainy ds. regionalnej i transgranicznej współpracy między Ukrainą i państwami UE, Międzynarodowy Instytut Oświaty, Kultury i związków z Diasporą Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika, Naukowo-Analityczne Centrum Badań Politycznych „Wektor” oraz olsztyński oddział Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Forum było dofinansowane przez Lwowską Miejską Radę z programu „Lwów naukowy”. W IV Forum Polsko-Ukraińskim wzięło udział 114 uczestników: 73 reprezentowało różne uczelnie z Ukrainy. Wśród uczelni polskich oprócz naukowców (11), doktorantów (5) i studentów (10) z UWM znaleźli się m.in. reprezentanci Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku.
Swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania to jedna z ważniejszych swobód obywatelskich. Dzięki niej ludzie mogą poznawać się, porównywać ustroje i systemy, w których żyją i to dlatego ograniczana lub eliminowana jest przez totalitarne i autorytarne reżimy. Wolne państwa i wolne społeczeństwa nie boją się swobody poruszania się swoich obywateli i obywateli innych państw na swoim terytorium. Wprost przeciwnie – podejmują działania, by to ludziom ułatwić. Współpraca transgraniczna stała się więc wiodącym tematem kolejnego spotkania naukowców, doktorantów i studentów z Ukrainy i Polski. Sesję plenarną pt. Rola współpracy transgranicznej w formowaniu wspólnej europejskiej przestrzeni koordynatorka współpracy WNS UWM i INHS Lwowskiej Politechniki – dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk oraz prof. Halyna Lutyszyn z Lwowskiej Politechniki. W panelu tym wystąpili: Prof. Arkadiusz Żukowski – dyrektor INP UWM, który wygłosił referat na temat idei współpracy transgranicznej przedstawiając jej teoretyczne i praktyczne uwarunkowania, dr Irena Kluczkowska – dyrektorka Międzynarodowego Instytutu Oświaty, Kultury i związków z Diasporą Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika, która odniosła się do współpracy transgranicznej jako solidarność vs narodowy egoizm oraz Jewgien Magda – dyrektor Instytutu światowej polityki, który mówił o hybrydowej agresji Rosji wobec Ukrainy i jej skutków w polityce światowej.
Od roku obywatele wolnej, choć na wschodzie ogarniętej wojną Ukrainy, mogą korzystać z ruchu bezwizowego do państw Unii Europejskiej. Pojawia się po roku obowiązywania ruchu bezwizowego szereg pytań o to na przykład czy w związku z trwającą wojną na wschodzie Ukrainy nie za szybko UE zrezygnowała z wiz dla Ukraińców? Kto korzysta na ruchu bezwizowym? Jakie pojawiły się problemy i wyzwania w związku z ruchem bezwizowym?
Na te i inne pytania odpowiadali w swoich wystąpieniach uczestnicy seminarium „Okrągłego Stołu”, gdyż jak zwykle podczas Forum w drugiej części pierwszego dnia odbyło się to seminarium. Tym razem nt. Podsumowanie funkcjonowania pierwszego roku ruchu bezwizowego między Ukrainą a Unią Europejską: fakty, tendencje, zadania. Głównymi referentami byli: Konsul Ukrainy w Gdańsku Lew Zaharczyszyn, którego wypowiedź dotyczyła ruchu bezwizowego i związanych z nim szans i wyzwań dla obywateli Ukrainy i Unii Europejskiej; Konsul RP we Lwowie Rafał Wolski, który mówił nt. ruchu bezwizowego – jego korzyści i ograniczeń i prof. Teresa Sasińska-Klas z Instytutu dziennikarstwa, mediów i komunikacji społecznej UJ, która omówiła temat relacji polsko-ukraińskich w kontekście bezpieczeństwa granic i rosnącego ryzyka.
Drugi dzień rozpoczął się od panelu dyskusyjnego pt. Bezpieczeństwo i współpraca transgraniczna: odpowiedzi na nowe wyzwania, którego moderatorami byli prof. Arkadiusz Żukowski z UWM i mgr Zoriana Zazuliak – asystentka katedry politologii i stosunków międzynarodowych Politechniki Lwowskiej. W panelu udział wzięli: posłanka Rady Najwyższej Ukrainy Oksana Juriniec, która omówiła kwestie współpracy transgranicznej jako odpowiedzi na nowe geopolityczne wyzwania współczesności, Rasa Jukneviciente – zastępczyni przewodniczącego Zespołu Parlamentarnego NATO, członkini Międzyparlamentarnej rady Ukraina-NATO mówiła o Euroatlantyckiej perspektywie dla Ukrainy i prof. Dariusz Kozerawski z UWM, który omówił kwestie związane z wyzwaniami bezpieczeństwa strategicznego w Europie Środkowej z polskiej perspektywy.
Pozostali uczestnicy pracowali w pięciu sekcjach nt.: Integracyjnego potencjału współpracy transgranicznej dla rozwoju Unii Europejskiej (moderatorzy: dr Irena Suchorolska – Lwowska Politechnika i dr Wojciech Kotowicz UWM); Aspektów bezpieczeństwa współpracy transgranicznej w Europie (moderatorzy: doc. Lesia Dorosz – Lwowska Politechnika i dr Magdalena Kumelska – UWM); Ekonomicznego i migracyjnego wymiaru współpracy transgranicznej w Europie (moderatorzy: mgr Oksana Pjatkowska – Lwowska Politechnika i dr Tomasz Gajowniczek – UWM); Socjokulturowych problemów współpracy transgranicznej w Europie (moderatorzy dr Lilja Harczuk - Lwowska Politechnika i mgr Wojciech Fabiszewski – UWM); Aktualnych problemów współczesnych stosunków międzynarodowych i polityki zagranicznej (moderatorzy: dr Rusłan Demcziszak i dr Jurij Tiszkun – Lwowska Politechnika).
Tradycją stało się, że oprócz naukowców, doktorantów i studentów udział w Forach Polsko-Ukraińskich biorą radni Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego co jest świetną okazją do zacieśnienia współpracy między Województwem Warmińsko-Mazurskim a Obwodem Lwowskim. W IV edycji Forum udział wzięli: Jan Bobek – Przewodniczący Sejmiku, Julian Osiecki – Wiceprzewodniczący Sejmiku; Zbigniew Pietrzak – Przewodniczący Komisji Współpracy Międzynarodowej Sejmiku; Marcin Kulasek – Przewodniczący Komisji Rewizyjnej Sejmiku. Warto podkreślić, że to podczas I Forum w grudniu 2015 r. uczestniczący w seminarium zorganizowanym w Sejmiku Województwa nt. reform samorządowych na Ukrainie, postanowili organizować w ramach Forów seminaria „Okrągłego Stołu” z udziałem radnych Sejmiku, a Zbigniew Pietrzak brał udział we wszystkich dotychczasowych seminariach.
Forum to nie tylko konferencja, to także wydarzenia towarzyszące. W ramach przygotowań do Forów odbywają się sympozja i staże naukowe, organizowane są seminaria „Okrągłych Stołów”. W ubiegłym roku w Olsztynie podczas III Forum zorganizowano seminarium „Okrągły Stół” pt. Relacje polsko-ukraińskie – kontekst historyczny i współczesny – w 70 rocznicę Akcji „Wisła”, które zagościło w zabytkowych wnętrzach Sali Kopernikowskiej Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie. Tę część Forum zorganizowała i poprowadziła dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk – koordynator współpracy WNS UWM z Uniwersytetem Narodowym „Politechnika Lwowska”. Seminarium poprzedzone zostało otwarciem wystawy pt. Rozwiani przez obce wiatry, zaś po jego zakończeniu odbył się koncert pt. 70 lat Akcji „Wisła”: Pamiętamy, którego organizatorem był Związek Ukraińców w Polsce. Dzięki tym elementom do naukowego oraz społeczno-towarzyskiego wymiaru Forum dołączył równie ważny walor kulturalny i artystyczny.
Należy podkreślić, że Dyrektorzy Instytutów organizujących Polsko-Ukraińskie Fora Naukowe wraz z koordynatorami współpracy ze strony UWM (dr hab. Teresą Astramowicz-Leyk) i Lwowskiej Politechniki (Prof. Jaryną Turczyn) od pierwszego Forum pracują nad tym, by Forum nie było zwykłą konferencją lecz ważnym i liczącym się wydarzeniem naukowym w Polsce i na Ukrainie.
Organizatorzy Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego są przekonani, że w dłuższej perspektywie czasu ma ono szansę być ważnym głosem w tworzeniu fundamentów pod współczesne relacje polsko-ukraińskie.
Za organizację IV Forum odpowiadały koordynatorki współpracy Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika z UWM wraz z komitetami organizacyjnymi na czele których stali: w Ukrainie doc. Oleksander Gorbacz i w Polsce mgr Wojciech Fabiszewski.
Dotychczasowa działalność koordynatorek owocuje nie tylko organizacją Forów naukowych, ale także 9 stażami naukowymi pracowników Lwowskiej Politechniki i UWM, udziałem w programie Erasmus+, wspólnymi publikacjami (3), udziałem w innych wspólnych konferencjach tematycznych i sympozjach naukowych, członkostwem pracowników UWM w radzie naukowej czasopisma Lwowskiej Politechniki, zorganizowaniem grupy studentów Lwowskiej Politechniki na studia magisterskie z Politologii w INP UWM w ramach wspólnego kształcenia studentów, wnioskowaniem do Nagrody im. I. Wyhowskiego dla 2 naukowców z Lwowskiej Politechniki, co zaowocowało dla nich dwoma 4-miesięcznymi stażami w Polsce. Pracownicy INH-S Lwowskiej Politechniki i INP UWM uzyskali także wspólny grant zatwierdzony przez ministerstwa nauki Ukrainy i Polski, w ramach którego będą prowadzone badania nad mniejszością polską na Ukrainie i mniejszością ukraińską w Polsce.
Teresa Astramowicz-Leyk