Antybiotyki

Fot. Określanie minimalnych stężeń inhibitująych wzrost drobnoustrojów

Pierwsze pojęcie antybiotyku wprowdził Waksman określając go jako produkowaną naturalnie substancję mającą zdolność do zabijania lub hamowania wzrostu bakterii. Od tego czasu pojęcie antybiotyku ewoluowało i współcześnie mianem tym określa się  związki chemiczne  wytwarzane naturalnie przez drobnoustroje, liczne ich półsyntetyczne pochodne, a nawet całowicie syntetyczne analogi antybiotyków naturalnych.  Cechą łączącą wszystkie grupy jest ich bakteriostatyczny lub bakteriobójczy wpływ na drobnoustroje.

Działanie antybiotyków polega na ich trafianiu w określony cel, którym są wybrane miejsca w komórkach drobnoustrojów. Po osiągnięciu przez lek celu może nastapić śmierć komórki bakteryjnej lub też zahamowanie jej podziałów.

Próbując bronić się przed niepożądanym działaniem antybiotyków bakterie wykształciły szereg mechanizmów, które powodują, że  stają się OPORNE na działanie leku, czyli przeżywają w jego obecności.

Szybki wzrost oporności bakterii na antybiotyki stosowane w lecznictwie stanowi jeden z najpoważniejszych problemów współczesnej medycyny. Oporność bakterii możemy podzielić na naturalną  i nabytą. Oporność naturalna może wynikać z braku w komórkach danego gatunku miejsca docelowego dla leku, obecności struktur ograniczających możliwość jego dotarcia do celu lub funkcjonowania konkretnych mechanizmów oporności, które kodowane są przez geny specyficzne dla danego gatunku.  Oporność naturalna nie stanowi poważnego problemu klinicznego, gdyż zazwyczaj dotyczy jedynie niewielkich stężeń leków. Problem pojawia się, gdy dzięki zjawiskom genetycznym dochodzi do powstania nowych szczepów opornych na leczenie. Mówimy wówczas o  oporności nabytej. 

Szczepy dysponujące opornością nabytą z łatwością przeżywają nawet przy dużych stężeniach antybiotyków. Równoczesna ekspozycja na różne rodzaje antybiotyków prowadzi do selekcji tzw. szczepów wieloopornych, czyli dysponujących opornością na kilka grup antybiotyków. 

Klasyfikacja antybiotyków omówiona zostanie na podstawie ich budowy chemicznej i miejsca ich ataku.

Ponadto przy każdym rodzaju leku zostaną krótko omówione mechanizmy oporności na ten lek, tj. zabezpieczenia jakie bakterie wykształciły aby chronić się przed śmiercią spowodowaną obecnością antybiotyków w środowisku ich życia.